________________
ગુર્જરી નાટ્યને આસ્વાદ :: ૧૭૭ એમની ઇસ્લામની શ્રેષ્ઠતા આમાં સહેજસાજ પ્રગટ અસહાય બનીને પોતાને દેહ છોડે પડે, એ બધું થયા વગર રહી નથી.
શાનું લક્ષણ છે? આપણા સમાજે સ્ત્રી જાતિને ઇસ્લામમાં ભલે પડદા જેવી ખેતી પ્રથા હાય, માટીના ઘડા જેવી માની. પુરુષ તે સોને, સ્ત્રી તે પુરુષને એક કરતાં વધુ અને ચાર સુધી પત્નીએ લાખ, એ જાતની માન્યતા ઉપજાવી અને પિતાની કરવાની ઈસ્લામ ભલે છૂટ આપતો હોય, છતાં આખી જીવનદષ્ટિ ભ્રષ્ટ કરી નાંખી. ઈસ્લામમાં નારીપ્રતિષ્ઠાને પૂરતો અવકાશ છે. આપણું લોકે માણસને જીવતાં ન્યાય ન શરીફ મુસલમાન કોઈ સ્ત્રીને સ્વીકારે તે એને આપી શકે, મરી ગયા પછી એ જ માણસને રખાત તરીકે નથી રાખતે, એની સાથે પરણીને દેવકેટિમાં પહોંચાડી એને ફક્ત જયજયકાર એને પત્ની બનાવે છે અને પત્નીની પ્રતિષ્ઠા એને કરી શકે, એ કૃત્રિમતા આપણું જીવનમાંથી આપે છે. ઇસ્લામની દષ્ટિએ સ્ત્રી પતિત કે ભ્રષ્ટ હજીયે નીકળી નથી. આપણે સમાજમાં સ્ત્રીને થતી નથી. જ્યારે આપણે ત્યાં સ્ત્રીને કોય ગુને જે માનભેર રહેવું હોય તો એણે સ્ત્રીને ન હોય છતાં કેઈએ એના ઉપર નાનામોટે અવતાર પૂરો કરી યોગમાયા-ભદ્રકાળી થવું જોઈએ. બળાત્કાર કર્યો હોય તો એ તરત ભ્રષ્ટ ગણાય છે. અને પછી આદિવાસીઓથી માંડીને પુત્રાભિલાષી એંઠી પતરાળ પર જમવા બેસાય નહિ' એવા લેકે તરફથી મળતાં મરઘાં અને બકરાંના બલિદાન વિચારે સ્ત્રીને તે આપણો સમાજ કાયમની ભ્રષ્ટ ઉપર પિતાનું ગુજરાન ચલાવવું જોઈએ ! ગણે છે.
- પ્રસ્તુત નાટિકામાં મેન:ગુજરીને અને એની આપણા સામાજિક આદર્શો પાડવામાં જે સાહેલીઓને છોડાવવા માટે નવ લાખ ગુજર jથે સૌથી અગત્યને ભાગ ભજવ્યો છે તે રામા- કપાઈ મરવા માટે તૈયાર થાય છે, મેનનિ દિયર યણમાં પણ સીતાની શુદ્ધિ અગ્નિપરીક્ષા દ્વારા હીરાજી એ ગુજરાની આગેવાની કરે છે, પણ એ પણ પૂરેપૂરી થતી નથી. રાવણ સીતાને લઈ ગયો નવ લાખ ગુજરામાંથી એક પણ વ્યક્તિ મેનને એમાં રામનું અપમાન થયું; એ જોઈ કાઢવા રામે એની સાસુના મહેણુમાંથી બચાવી ન શકી, એ મહા યુદ્ધ આદર્યું, અદ્દભુત પરાક્રમ કરી રાવણ આપણી સંસ્કૃતિની દુર્દશા છે. અને આવા આદર્શો - સરખાને વધ કર્યો, સીતાને મુક્ત કરી, અને પછી જ્યાં સુધી ચાલે છે ત્યાં સુધી આપણે બીજી કોઈ પણ રામ ઠંડે પેટે કહે છે કે મેં મારું અપમાન ઈ સંસ્કૃતિ સામે નાક-ભવાં ચડાવી ન શકીએ. કાઢયું; લુંટાયેલી પત્ની પાછી મેળવી શત્રુને નાશ પશ્ચિમના લોકોએ મધ્યકાળમાં Chivalry, કર્યો. અહીં મારું કર્તવ્ય પૂરું થાય છે. હવે ૫- સ્ત્રી – દાક્ષિણ્યને એક આદર્શ ખીલવ્યો. સ્ત્રીઘરમાં રહેલી તે મારા કામની નથી. તારે જ્યાં જાતિની વહારે ધાવા માટે પુરુષ ગમે તે જાતનું જવું હોય ત્યાં જા.
જોખમ ખેડે લેકેત્તર પરાક્રમ કરે અને પછી એ સીતાનું જીવન નિષ્પાપ, પવિત્ર અને અગ્નિ- સ્ત્રી પોતાના એ રક્ષણકર્તાને “નાથ' તરીકે સ્વીકારે, દીપ્ત છે એની સેનાએ સો ટકા ખાતરી હોવા છતાં રામ એ જાતને આદર્શ મધ્યકાલીન છવનમાં અને આવું વલણ દાખવી શકે, બેબીની ટીકાને કારણે ત્યારના સાહિત્યમાં અનંત રૂપે વિસ્તરે છે. આમાં ભલે હોય, પણ પ્રજાને અનુનય કરવા માટે સીતાને શ્રીદાક્ષિણ્ય તો ઉત્કટ હોય છે, પણ એની સાથે ત્યાગ કરી શકે, લક્ષ્મણ એમાં સાથ આપી શકે; સ્ત્રી-પુરુષનું વાસનાત્મક આકર્ષણ પણ એટલું જ વસિષ્ઠ, વામદેવ આદિ ઋષિમુનિઓ અને ધર્મ- કામ કરે છે. None but the brave deserve કાર એને મક સંમતિ આપે અને અંતે સીતાને the fair એ ત્યનેિ આદર્શ છે. એ આદર્શ સ્ત્રી ભૂમિમાતાનું શરણુ શોધવું પડે, અને રામને પણ જાતિને ભલે ગમે તેટલે આકર્ષક હોય પણ એ સ્ત્રી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.lainelibrary.org
