________________
, મૂળશે
લમા તિથિ નહી રહી
પ્રાચીન ગુજરાતી ભાષા અને ઉત્તર ગુજરાતની બેલી : : ૮૫ તને એક જ પ્રકારના હોય છે - એમાં સમાનતા ખાબોચિયામાં ભરાઈ નથી બેઠી, પણ હજીયે રહેલી હોય છે. માટે જ ભાષાશાસ્ત્રના અભ્યાસમાં ભિન્નભિન્ન બોલીએ રૂપી નાનકડી ઝરણું સ્વરૂપે ધ્વનિ અથવા ઉચ્ચારના સૂક્ષ્મ નિરીક્ષણ ઉપર વિવિધ વિકારોને વશ થતી હોવા છતાં, મૂળનું તત્વ સવિશેષ ભાર મૂકવામાં આવે છે. ભાષાનું લિખિત સાચવતી અવિરત પણે વહી રહી છે. આ હકીકત સ્વરૂપ એટલે વિચારવાહક ઇવનિઓને સંકેત. વિદ્વાન અને પ્રતિષ્ઠિત ભાષાશાસ્ત્રી ડે. ભાયાણીના લિખિત ભાષામાં, વનિની સંપૂર્ણ છાપ આવી ખ્યાલમાં ન હોય એ બને જ નહિ. આ નિબંધ ન શકે, તેમ જ સચવાઈ પણ ન રહે એ લિપિબદ્ધ લખવાની પ્રેરણું એમના લખાણે - આ વિધાને ભાષાની મર્યાદા છે. એટલે જ તે, કોઈ પણ પ્રાચીન જગાડી છે એટલે, આટલો ઉલ્લેખ કરવાનું ભાષાના શાસ્ત્રીય અભ્યાસ માટે તે ભાષાના અવશેષ અનિવાર્ય બન્યું. કે સાતત્યરૂપે સચવાઈ રહેલી અર્વાચીન બોલીને, પ્રાચીન અને મધ્યકાલીન ગુજરાતી ભાષાની ઉચ્ચારની દષ્ટિએ સૂકમ અભ્યાસ આવશ્યક બની સાહિત્યકૃતિઓને અભ્યાસ કરતાં મને હમેશાં
લાગ્યા જ કર્યું છે કે છેક તેરમી સદીથી ભાષાનું પ્રાચીન ગુજરાતી ભાષાના શાસ્ત્રીય અભ્યાસમાં જે વિશિષ્ટ સ્વરૂપે વડાતું જાય છે તેના બંધારણીય ઉત્તર ગુજરાતની અર્વાચીન બેલીને વનિવિષયક ધટકે ઉત્તર ગુજરાતની અને કેટલેક અંશે સૌરાષ્ટ્રના અભ્યાસ કેટલે અંશે ઉપયોગી છે તેની વિચારણા ઈશાન ભાગની એટલે કે ઝાલાવાડની (બને મળીને કરતાં પહેલાં છે.* ભાયાણી રચિત ભાષાવૈજ્ઞાનિક પ્રાચીન આનર્ત) બોલીઓમાં હજુએ સચવાઈ લેખસંગ્રહ – “વાગ્યાપાર' – માંના “સાદસ્યનું રહ્યાં છે. સ્વરૂપ' એ નામના લેખમાંનું નીચેનું અવતરણું કોઈ પણ ભાષામાં તત્સમ કે તદ્દભવરૂપે પરઅવલોકી લઈએ –
ભાષાના શબ્દો ચલણી બને તેથી તે ભાષાના A“મૂળ ભાષાના બોલાતા સ્વરૂપના માત્ર ગણતર
બંધારણમાં ફેરફાર થતો નથી. અંગ્રેજી ભાષાના લિખિત અવશેષે સાથે ભાષાઓના અભ્યાસીને કામ શબ્દકોશમાં દુનિયાની બીજી ભાષાઓના હજારો કરવાનું હોય છે, અને આ અવશેષોની દરિદ્રતા,
શબ્દો નવા ઉમેરાતા જાય છે. ગુજરાતીમાં પણ કોઈ પણ વર્તમાન બોલાતી ભાષાની અનગળ
અંગ્રેજી, ફારસી, પોચુગીઝ વગેરે શબ્દોની સંખ્યા . સમૃદ્ધિની સરખામણીમાં તદ્દન ઉઘાડી છે. બીજી
કયાં ઓછી છે! વિભક્તિના પ્રત્ય, સર્વનામના રીતે કહીએ તે, પ્રાચીન ભાષાના અભ્યાસીને ઝીણી ૨૫ાખ્યાનો, છે
રૂપાખ્યાનો, ક્રિયાપદનાં રૂપ અને વાકષરચના વગેરે મેટી અસંખ્ય ભ ષાકીય ધટનાઓથી ઊછળતા. કોઈ પણ ભાષાના બંધારણના અગત્યના ત છે. જીવન બોલચાલની ભાષાના મહાસાગરને બદલે ઉત્તર ગુજરાતની બેલીમાં પ્રાચીન ભાષામાં લિપિના કાંઠાથી મર્યાદિત, મૃત વામયિક ભાષાનું જોવા મળતાં ભાષાના બંધારણના આ તો કેટલાંક - બંધિયાર ખાચિયું તપાસવાનું હોય છે.” એના એ જ સ્વરૂપે તો કેટલાંક સાધારણ પરિવર્તિત એક general statement-સામાન્ય વિધાન
સ્થિતિમાં જોવા મળે છે. એટલું જ નહિ પણ તરીકે છે. ભાયાણીનું આ મંતવ્ય સારું લાગે છે. પ્રાચીન લિખિત ભાષાના થતા ઉચ્ચારણને મળતું ૫ણ જયાં સુધી ગુજરાતી ભાષાને લાગે વળગે છે ઉચ્ચારણું આજે પણ જે બેલીમાં સાંભળવા મળે ત્યાં સુધી, આ વિધાનનું આત્યંતિક સત્ય, ગુજરાતી છે એ ઉત્તર ગુજરાતની બેલીની ભાષાકીય દષ્ટિએ ભાષાની વાસ્તવિક પરિસ્થિતિને અવગણતું હોય એક વિશિષ્ટતા છે. એમ લાગ્યા વિના રહેતું નથી. પ્રાચીન ગુજરાતી | વિક્રમની સેળમી સદીમાં રચાયેલા વિમલપ્રબંધ' ભાષા, લિપિના કાંઠાથી મર્યાદિત બની બંધિયાર માની નીચેની પંક્તિ જુઓ:
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
