________________
બુદ્ધિપભા.
પૂર્વકાળમાં નમુઆ નામને એક અધમ મનુષ્ય નિવસતિ હતે. તેને નિત્ય ખ્યવસાય માત્ર એકજ હતું તે તે એજ કે મુસલમાન લેકમાં મૃત્યુ પામી કબરમાં દાટેલાં પ્રેત પરનાં કફન તે દાટેલાં પ્રેતને ખોદી કહાડી ઉતારી લઈને વેચવા અને તે વડે પિતાનું ગુજરાન ચલાવવું. આ બીના જગજાહેર હતી, ને ઘણાઓની આનાકાની છતાં પણ ઘણી જ હરકત છતાં પણ તેને આ ચ તે છેડતે નહિ ને આ વ્યવસાયમાં તે નિત્ય મોજ રહે. હમેશાં તે મોડી રાત્રે પોતાની ખાંધે ભેટે કેદાળ -પાવડે મુકી કબ્રસ્તાનમાં નિરંકુશ રીતેનિડરપણે ચા તે. જે જગ્યાએ મધ્ય રાત્રીએ જતાં ભલા ભલા વીર પુરૂનાં હાઝા ગગડી જાય તે જગ્યાએ તે મોજથી ચા જતો, નિરાંતે દિવસે દાટેલાં પ્રેતની પેટીઓ બેદી કહાડતો, ને તે પ્રેત પરને સાધારણ અગર છીમતી વસે (કફન) ઉતારી લેત. આ પિશાચ કર્મ પૂર્ણ કરીને પિતાને ઘેર જતે ને તે કાન વેચી ઉદરવણ કરત.
આ વ્યવસાય ચાલુ હતા તે દરમ્યાન એક મહાન શહેનશાહજાદી કે જેણી નસુઆનાના આ વ્યવસાયથી જાણીતી હતી તેને વિચાર આવ્યું કે જ્યારે હું મરી જઈશ ત્યારે જરૂર નસુઆ મારાં કફન ઉતારી લેશે ને હારી એબ-આબરૂ જોશે, તેમ ન થાય માટે શું કરવું?
ઘણે વિચાર કર્યા બાદ, તેણે તે ઘોર ખોદનાર નસુઆને પિતાની પાસે બેલાબેને ઘણી જ શિખામણ આપવા બાદ તેને કહ્યું કે જો તું હારા મૃત્યુબાદ હારે કફન ન લે ને હારી એબ ને જુવે તે હું તને ન્યાલ કરી નાખું?
થોડે વિચાર કર્યા બાદ સુઆએ તેની વાત મંજુર કરી ને શહેનશાહજાદી પાસેથી તેની આખી ઉમ્મર પણ ન ખુટે તેટલી લામી આપી, ને નિશ્ચિંત થઈ કે હવે મ્હારી એબ સચવાશે.
અમુક વખતે તે પવિત્ર ધાર્તિક ને પાક શહેનશાહ જાડી મૃત્યુ પ્રાપ્ત થઈ ને તેના પ્રેતને ઘણાજ મૂલ્યવાન કફનથી મદી નાખી, કીમતી પિટીમાં મુકી ભૂમિદાહ કરી.
જ્યારે સુઆએ શાહજાદીની નિધન વાર્તા માલુમ પડી ત્યારે તે વિચારવા લાગે કે શાહજાદી મરી ગઈ ત્યારે તેની અસલ વૃત્તિઓ ઉશ્કેરાઈ આવી ને પોતાનું મૂળ કર્મ કરવા તેને મન થઈ આવ્યું. પિતાનું આપેલું વચન ત્યાગ કરી તેણે પિતાના કોદાળા પાવડા સાથે શાહજાદીની કબર તરફ ચાલવા માંડયું, ત્યાં જઈ કબર ફોડી-કફનમાં વીંટાળેલું પ્રેત કાઢવા પેટીમાં કે ખસી જુવે તો તેણે શું આશ્ચર્યકારક દ્રશ્ય જોયું?
તે પેટીમાં શાહજાદી પ્રસન્ન વદનદી-બેઉ બાજુએ ઝગઝગાટ બળતા ઘીના દીવાઓ વચ્ચે બેઠી બેઠી કુરાન પઢી રહી છે પણ તેના હોઠ પર એક મેટે સાપ લટકી રહ્યા હતા. જેવું નસુઆએ ડેલું ખોયું કે તુરત તેણે ઉંચું જોયું ને સ્મિત વદનથી બેલીઃ “નસુઓ! ભલા માણસ ! તને આટલી બધી ધનલત આપવા છતાં પણ શું તું ન ધરાયે કે છેવટે પણ હે મહારી આબરૂ અને કફન પર હાથ નાખે? બેવફા ! લ્યાનન હે હાર પર !
આ વ વચન સાંભળી નસુઆ શરમાઈ ગયો, અને અધેવદન કરી ઉને ! શું કરે : તેણે પિતે પિતાની પ્રતિજ્ઞાને સર્વસ્વ ગુમાવ્યું હતું. તે બે હાથે અદબ વાળી બેઃ “અનેક ભા! બાન, માફ ! લાનત છે મુજ પર !” તે નીચું જોઈ ઉભે,
