________________
હાઈઝ.
સંસ્કાર કરી કહ્યું “ હારી મનોકામના પૂર્ણ થશે, ” અંતે શ્રદ્ધાવાન હાફીઝની શ્રદ્ધા મુળભુત થઈ.
યુવાન હાફીઝ ચાળીસમે દિવસે ઘેર આવવા નીકળે. રસ્તામાં પોતાની પ્રિયતમાના ઘર આગળથી પસાર થયો. શનિબાત એના સન્દર્ય અને કાવ્ય શક્તિ ઉપર મોહિત તો થએલી જ હતી ! જે હાફીઝ તેનું મકાન પસાર કરે છે કે તુરતજ મેહધેલી માનુનીએ હાફીઝને બેલા, અને પ્યારથી ઉભરાતા હૃદયથી આંખમાં હર્ષાશ્રુ સહીત ગળગળીત શબ્દ પિતાને પ્યાર હાફીઝના વીશાળ હદયમાં રે. તે ગદગદીત કડે બોલીઃ હાલા હાફીઝ ! હું જાણું છું કે મુજાફર મહારા ઉપર આશક છે. મહાર અને હારા માટે કાવાદાવા કરે છે પણ એ પ્યારા હાફીઝ! હું રાજા કરતાં કવિરાજને વધારે ચાહું છું, અને હું હવેથી હારી જ છું.” અપાય પ્રિયજનના મુખમાંથી ઝરતા આ ફુલના વરસાદથી હાફીઝ હર્ષઘેલા થઈ ગયે. ઈશ્વરી લીલાની, પીરાબઝ ઉપરની શ્રદ્ધાની, હદ રહી નહિ.
ચાળીસ દિવસની ઇશ્વરભક્તિ, કુરાનના વારંવારના પ્રયોગ અને અધ્યયનથી હારિઝના મન ઉપર જુદી જ અસર થઈ ગઈ. ઈશ્વર ઉપરની શ્રદ્ધા બીજના ચંદ્રની માફક વૃદ્ધિ થવા લાગી, અને તત્વજ્ઞાનના તરંગોમાં હમેશાં વધારે વધારે તણાવા લાગ્યા, અને પોતાની કવિતાઓએ છાયારસ પુરીત શબ્દોમાં વારંવાર લાવવા લાગ્યા. હૃદયના પડછાયાની છાપ બહાર પડે છે એ સિદ્ધ કર્યું.
રાખેનિબાત સાથેના સંબંધે ૮ થવા લાગે. રાત્રિ દિવસ એની સોબતમાં જ રહેવા લાગે. એના સહવાસમાં, એકાંત વાસમાં, તત્વજ્ઞાનના વિચારોથી, અને કાવ્ય રચના કરવામાં ગુંથાએલા રહેવાથી એનું મન કેવળ સતાવી, આનંદી, અચળ થયું. પ્રેમનું બંધારણ કેવું છે. પ્રેમના ઘા કેટલા ઉડે છે તેના પ્રત્યક્ષ અનુભવથી મન નિર્મળ થતાં, વિચાર અને વિવેકને સંગ થતાં હાફીઝ એક મહાત્મા થઈ ગયો. તેની કવિતા દિનપ્રતિદિન એટલી ઉચ્ચતાને પામી કે એના વખતમાં એને જે બીજો ફારસી કવિ આખા ઇરાનમાં નહોતો. એની કવિતા ઉપર આખું ઇરાન હીદા રદ હતું.
સાનિબા સાથેના પિતાના પ્રેમને હરીફ મુઝાફર ઉપર હૅન કદી પણ દૂષને છાયા સરખી પણ ફેરવી નથી. મુઝાફરે પણ પાછળથી હેની મહત્તા જોઈ પિતાને દેવ કાઢી નાંખે હતે એટલું જ નહિ પણ તત્ત્વજ્ઞાન સંબંધીની મંડળીને હાફીઝને અધ્યક્ષ બનાવ્યા હતે.
હાફીઝ સ્વદેશનાં અનુરક્ત હતા. તેની ખ્યાતિથા હિન્દુસ્તાનના દક્ષીણના બ્રાહ્મણી વંશના મુસલમાન રાજા મહમદશાહે એનાં દર્શન કરવા, એની રસીક કવિતાએ શ્રવણું કરવા પિતાના દરબારી અમલદારોને માન અકરામના માણસો સાથે હાફીઝને તેડવા ઇરાત. મોકલ્યા. પ્રારબ્ધાનુસાર હાફીઝ ત્યાંથી નીકળ્યો. તેને લઈ બધા હિન્દુસ્તાન કીનારે આવ્યા, પણ તરતજ પિતાની સ્વદેશ ભૂમિ, પોતાની બહાલી પ્રિયતમા, અને પિતાના પ્રિય મિત્રોનું
સ્મરણ થતાં, હિમના વિયેગથી એના મત ઉપર એટલી બધી અસર થઈ ગઈ કે અમલદારોના સમજાવ્યા છતાં, મોટી મોટી લાલ, હનામની આશાઓ આપ્યા છતાં, ફક્ત એક જ દિવસ બાદશાહની મુલાકાત લીધા પછી તુરતજ વિદાય કરીશું, એવું કહ્યા છતાં એ બધાની દરકાર કર્યા સિવાય સ્વતંત્ર મિજાજી તુરંગી હાફીઝ ત્યાંથી જ પિતાના સ્વદેશ પાછો ફર્યો. શાબેલિબાનને વિરઃ હેને અસહ્ય હતિ તે છેવટ ભરતાં સુધી પોતાના દેશમાં,
