________________
આપણે થિભવું પડશે. હિંદુ અથવા ધાદિક આત્મ તત્વ વિદ્યા સિવાય વેદ અને ઉપનિષદ ઉપર આધાર નહીં રાખનારી બીજી વિચાર પદ્ધતિઓ છે.
પણ તેમના માનની ખાતરે જણાવવું જોઇએ કે કેટલાક ખ્રીસ્તી પંથની માફક અન્ય ધર્મીઓને તેઆ ધરની અકૃપાના પાત્ર બનાવતા નથી. આ વિચાર પદ્ધતિ જૈન અને બુદ્ધ ધર્મો છે. બુદ્ધ ધર્મ વિશે ઘણું ભાપણ થયાં છે અને ઘણું લખાયું પડ્યું છે, પણ જૈન ધર્મને વિષે તા ધાજ થે કરવામાં આવ્યું છે, માટે આ લેખમાં જૈન ધર્મનું ટુંક વર્ણન કરવાને હું ઈચ્છું છું કે જેથી પશ્ચિમાત્ય દેશમાં હિંદુ તત્વજ્ઞાન સં. બંધી યોગ્ય વિચાર કરવાનું લોકોને બની શકે. જે મનુષ્ય અથવા સ્ત્રીઓએ પિતાના અધમ સ્વભાવ રાગ ત્યાદિ-ઉપર જય મેળવ્યો છે અને હિચમાં ઉચ્ચ સ્વભાવને ખીલવ્યો છે તેને સામાન્ય રીતે જન શબદ લગાડવામાં આવે છે અને કહેવામાં આવે છે અને જીનને અનુયાયી તે જૈન કહેવાય છે. નીચ સ્વભાવ ઉપર સંપૂર્ણ જય મેળવવાની આવશ્યકતા ઉપર જૈિન તત્વજ્ઞાન આધાર રાખતું જણાય છે. ઉનાન નહિ પામેલા અથવા અને પૂર્ણ ઉન્નત પામલાને તે બાબત નીચ સ્વભાવ ઉપર જય મેળવવા રપ દે. ખાય છે, પણું સંપૂર્ણ ઉન્નતિ પામેલાને તે વાત્કક સ્થિતિ અનુભવવા ૩૫
@ાય છે. ભૂતકાળમાં ધણ ને થ: ગયા અને ભવિષ્યમાં નિઃશંસય ઘણા થશે. તેટલા માટે જેનોનું તત્વજ્ઞાન અમુક લેખ ઉપર નહિ પણ અધ્યાત્મિક ચૈિતન્યના પ્રકટીકરણ ઉપર આધાર રાખે છે. આ અધ્યાત્મિક વૈતન્યનું પ્રકટીકરણ દરેક આમાનું થઈ શકે છે, આ સન્યને શ્રા, લખાણા અને ધર્મ પુસ્તકો આખું અથવા થે બતાવી શક; પણ છેવટની સત્ય વાત એ છે કે જૈન ધર્મના સભ્યોને સંપૂર્ણ ખ્યાલ ફકત શબ્દોમાં આવી શકે નહિ. આ લે તે મનુએ પિતાની મેળે, આભામાં અનુભવવા પ્રયત્ન ક. જૈન ધર્મ પ્રમાણે આ વિશ્વનું મૂળ શું છે ? આવો પ્રશ્ન મને વાર વાર પૂછવામાં આવે છે. આપણે તે જ પ્રમાણે પૂછી શકી એ ક સતનું મૂળશું છે ? ઇશ્વરનું મૂળ શું છે ? આરંભમાં તત્વજ્ઞાન અને બહારનું સાદુ તત્વ જણાવે છે અને તે ઉપરથી મિશ્રિત વિવિધતા બતાવવાનો પ્રયત્ન કરે છે અને આને લીધે તત્વજ્ઞાત વિવિધ પ્રકારનું દેખાય છે. સઘળી વિચાર પદ્ધતિઓ કાર્યો કારણ ના મહાન નિયમને ખુલાસા આપવાને પ્રયત્ન કરે છે, અને તે પ્રયત્નમાં ઘણો વિચાર કર્યા પછી થાકી જઈને અમુક વસ્તુ અમુક તત્વ અથવા અમુક સિદ્ધાંત (પછી તે વસ્તુનત્વ યા સિદ્ધાંત સ્થૂલ હોય
