________________
૨ ૪'{
કે માનસિક હાય તાપણું) અટકી પડે છે. તેની પેલી પાર તેમના વિચારા જ રાકતા નથી. દ્રષ્ટાંત તરીકે આયનીક તત્વવેત્તાએ આ પ્રથમ જળ, અગ્નિ, અથવા વાયુ કહેતા હતા.
તત્વને
અ
::
હિંદુસ્તાનમાં ઉન્નતિ ક્રમ, વિશ્વ ચૈતન્ય અને દ્રીયોની ઉત્પતિ સર્વ મૂલ પ્રકૃતિરૂપ સાદા એક પદાર્થમાંથી ઉત્પન્ન થયા છે એમ સમજાવવાના સખ્ય વિચાર પદ્ધતિએ પ્રયત્ન કર્યો છે, અર્વાચીન સાયન્સ ( શાસ્ત્રીય વિદ્યા) સાદી મોટાપ્લેઝમ નામની આદી વસ્તુમાંથી સર્વ ચૈતન્યના ઉદ્ભવ સમખવે છે. દરેક કાર્યનુ કાણુ ાધનાં ત્યારે આ તત્વ વેત્તા મુક વસ્તુએ અટકે છે ત્યારે તે કાર્ય કારણના નિયમ અમુક આદિતત્વને લાગુ પાડતા નથી. અને આ રીતે પોતેજ પોતાના મતના વિધ્રુવી અને છે. જર્મનીમાં કાલ યુનિવર્સીટીમાં તત્વજ્ઞાન ના પ્રાક્રેસર ડા. પાલડયુશન માન સિક શાસ્ત્રના મૂળતત્ત્વ નામના તેના ગ્રંથમાં કાર્યકારણના નિયમ વિષે ખરી રીતે જણાવે છે કે “જેમ દિશા અને કાળ અપરિમિત છે તેમજ કાર્યકારણના નિયમની નળ અનાદિ અનંત છે અને તે જણાવવાને નિચેની સાબીતીએ આપે છે. (૧) જો તે અનાદિત હોય તા આપણ વસ્તુઓની પ્રથમ સ્થિતિ ધારવી પડી. આ સ્થિતિમાં ઉત્ક્રાંત થાય માટે તેમાં ફેરફાર થવા જોઇએ અને આ ફેરકાર વળી આગળના ફેરફારની અ સર રૂપ થશે ( આ રીતે અનવસ્થા દેવના પ્રસંગ આવશે.) ( ૨ ) કાય કારણની સાંકળ અંત વિનાની છે, કારણ કે યોગ્ય કારણના કાપ થયા સિવાય કાઈપણ ફેરફાર કાણુ વખને થઇ શકે નિહ.
12
તેટલા માટે જૈન ધર્મ માયાવાદ પરિણામવાઢ અથવા ઉત્પતિ વાદ્યને માનતો નથી પણ તેથી ઉલટુ છુટા પાડી ન શકાય તેવી રીતે દરેક વસ્તુ સાથે વિવિધ ગુણી બ્રૅડાયલા છે એમ જણાવે છે તે ઉપરથી પ્રશ્નના એક બાજીની અપેક્ષાએ ફક્ત એક ગુણનુ પ્રતિપાદન સત્ય દર્ ગે, પશુ ને બીજી માના અનાદર કરવામાં આવે તે તે ખાતુ દરરો. કારણ કે અમુક બાજુની યાતી બીજ બાજુ ઉપર આધાર રાખે છે. તેમજ જૈન ધર્મ નિશ્ચયતાથી જણાવે છે કે સત્યની વિવિધ ખાજુએ અપેક્ષાઓ ( જો કે અન્યથી અનુભવાય તાપણું ) શબ્દમાં દર્શાવવી અશય છે. કારણ કે શબ્દોના ઉચ્ચાર કરતાં એક કરતાં વધારે ાણુ નય છે. આ જૈન ધર્મ સ્યાદાદ અધવા વિવિધ અપેક્ષાવાળા પણ આ જગત રાસ્વન છે અને નથી, ત્ વિભા પર્યાય, ભńદ્ધ અને પ્રવૃત્તિયા
કહેવાય છે. દૃષ્ટાંત તરક
