________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નહીં એટલે એ ત્યાંથી ચાલતો થયો હતો અને સેક્રેટિસે પિતે પણ પિતાના પગ ઉપર હાથે આખો વખત ધીમું ધીમું રડ્યા કરતો એપિલે મૂકીને કહ્યું, “આની અસર ઉપર ચડતાં ચડતાં ડેરસ તે હવે મુઠ મૂકીને રડવા લાગ્યો. માત્ર હૃદય લગી પહોંચશે કે તરત જીવનનો અંત આવી એકલા સોક્રેટિસના ઉપર તેની કશી અસર થઈ નહીં! જશે.” એનું મેં ઢાંકી દેવામાં આવ્યું હતું એટલે
તે એકદમ બોલી ઊઠયા, “અરે, મારા મિત્રે, પિતાના મોં ઉપરથી સાદર તેણે અળગી કરી તે તમે આ શું કરો છો ? મેં એવું સાંભળ્યું છે કે વખતે તેની કમરનો ભાગ ઠંડે પડવા લાગ્યો હતો, મરણ સમયે આસપાસ સંપૂર્ણ શાંતિ રહેવી જોઈએ. તેણે છેલ્લી વાર આટલા શબ્દો ઉચ્ચાર્યા: “કોટ, તમે સહુ શાંત થઈ જાઓ અને સહન કરતાં શીખો.” એપીએસને ભારે એક મરઘો આપવાનો છે. તે
એનું બોલવું સાંભળીને અમે સહુ શરમાઈ તેને પહોંચતો કરવાનું ભૂલતા નહિ.” ગયા અને રડતા બંધ થઈ ગયા. પછી તેણે ઓર
કીટોએ કહ્યું “હું જરૂર પહોંચતું કરીશ. ડામાં આમતેમ આંટા મારવા માંડ્યા અને પિતાના
તમારી બીજી કોઈ ઈચ્છા બાકી રહી ગઈ છે ?” પગ ભારે લાગવા માંડ્યા ત્યાં સુધી આંટા માર્યા કર્યા. તે પછી કહેવામાં આવ્યા પ્રમાણે એ ચત્તા આ સવાલનો તેણે જવાબ આપ્યો નહિ પણ સુઈ ગયા. જે માણસે તેને ઝેર આપ્યું હતું તેણે થોડી વાર પછી પેલા આદમીએ તેના ઉપર ઓઢાતે પછી વારેવારે તેના પગ અને હાથ તપાસવા ડેલી ચાદર આદી કરી. તે વખતે સોક્રેટિસની આંખો માંડયા અને પછી તેના એક પગનું તળિયું જોરથી બંધ થઈ ગઈ હતી. દબાવીને પૂછયું, “તમને કંઈ થાય છે?” જવાબમાં આવી રીતે અમારા એ મિત્રના જીવનનો અંત સોક્રેટિસે ના પાડી. તે પછી તેણે તેનો પગ દબાવ્યો આવ્યો. મારા માનવા પ્રમાણે એ માણસ શાણામાં અને અમને તેણે બતાવ્યું કે પગ તદન ઠંડો અને શાણો ન્યાયીમાં ન્યાયી અને મેં જોયેલા જાણેલા જડ બની ગયો છે.
એવામાં સર્વશ્રેષ્ઠ માનવી હતો.
સમાજ-શરીર સમાજનો આચાર જમાને જમાને તપાસાય એ જરૂરનું છે. એમાં જરૂરી ફેરફાર થાય એ પણ આવશ્યક છે જેમ શરીરમાં નવું પોષણ રોજ ઉમેરતા જઈએ છીએ અને કચરો પણ શરીરમાંથી રોજ કાઢી નાંખીએ છીએ અને તેથી જ શરીર નિરોગી રહી સેવા આપે છે, તે જ પ્રમાણે સમાજ-શરીરનું પણ છે. જેમ ખેરાકનું કાળે કરીને લેહી થાય છે અને નકામો ભાગ મેલના રૂપમાં નીકળી જાય છે, તેમ સારામાં સારી જાની વ્યવસ્થા તે તે કાળને પોષણ આપી શેષમાં સડારૂપે રહી જાય છે. એને જે કાઢી ન નાંખીએ તો સમાજ-શરીર ગંધાય છે અને રોગી થાય છે. રોજને વિકાસ અટકાવી દઈએ ત્યારે કોક વખતે સંન્નિપાતની પેઠે એકાએક ક્રાંતિ ફાટી નીકળે છે. વિકાસ અટકાવવો એ ક્રાંતિને નોતરવા સમાન છે, પછી એ ક્રાંતિ પરદેશી હુમલાના રૂપમાં થાઓ કે અંદરના બળવાના રૂપમાં થાઓ. (“જીવન વ્યવસ્થા માંથી )
કાકા કાલેલકર
સેકસિ-સ્થિતિ
૨૫
For Private And Personal Use Only
