Atmanand Prakash Pustak 040 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

- મિથ્યાભિમાન :
૧૭૭
પાસે હોય કે બીજાની પાસે હોય તે પણ દેહનો હોતો નથી. દેહનો તે વિલાસ હોય છે. પિતાનાથી તો ભિન્ન-પર વસ્તુ જ છે, છતાં મિથ્યાભિમાનને વિલાસની સાથે સંબંધ છે મમત્વને લઈને દેહાધ્યાસથી પોતાની વસ્તુની પણ વિકાસની સાથે નથી; કારણ કે મિથ્યાભિમાન પ્રશંસા અને બીજાની નિંદા કરે છે. પર- અને વિકાસ બન્ને પરસ્પર વિરોધી છે. જ્યાં પૌગલિક વસ્તુઓની સ્તુતિ કે નિંદા કરવાથી વિકાસ છે ત્યાં મિથ્યાભિમાન રહેતું નથી પણ જીવનું કાંઈ ઈષ્ટ કે અનિષ્ટ થતું નથી તે પણ જ્યાં મિથ્યાભિમાન હોય છે ત્યાં વિલાસ હાઈ અજ્ઞાનતાથી અહંતા તથા મમતાને લઈને જીવ શકે છે અને તેને પુદ્ગલાનંદીપણાની સાથે પિતાનું અનિષ્ટ કરે છે. પુન્યકર્મથી મળેલી ગાઢ સંબંધ છે. ઉચ્ચ કોટીના પુરુષોમાં ગણપૌગલિક પરવસ્તુઓમાં મમતા ધારણ કરીને વાની અને તેમની જેમ પૂજાવાની ઈચ્છા મિથ્યાભિમાન કરનાર આત્મા કેવળ કલેશન જ મિથ્યાભિમાનીને હોય છે. બીજાની કરેલી પૂજા ભાગી બને છે. અનાદિકાળથી કર્મની સાથે તથા પ્રશંસાથી આનંદ મનાવી પ્રલ્લિત થવું ઓતપ્રોત થઈ ગયેલા આત્માઓમાં કઈક તે એક મિથ્યાભિમાનથી ઉદ્દભવેલી વિકૃતિ છે. વિરેલો જ એવો હશે કે જે મિથ્યાભિમાન તે વિકાસને નહિ પણ વિલાસને ઓળખાવે છે; રહિત થઈને પ્રશંસાપ્રિય ન હોય. સંસા. કારણ કે વિકાસ વિકૃતિસ્વરૂપ નથી પણ વિલાસ રને અસાર માની કિનારે થનારાઓમાં પણ વિકૃતિસ્વરૂપ છે અને એટલા માટે જ જે કંઈ મિથ્યાભિમાન રહેલું હોય છે. જો કે તેમની તેમને તિરસ્કાર કરીને વખોડે તો તેઓ પાસે અભિમાન કરવા માટે ધનસંપત્તિ વગેરે આવેશમાં આવી જાય છે કે જે આવેશ પણ વસ્તુઓ હોતી નથી, એટલે તેનું અભિમાન એક વિકૃતિરવરૂપ છે. આ આવેશ-ક્રોધ મિથ્યાતો કરી શકતા નથી, તો પણ જેઓ દર્શન- ભિમાનને સ્પષ્ટપણે જાહેર કરનારો છે. જ્યાં જ્યાં હનીયના દાસ બનેલા હોય છે તેમને અજ્ઞાનતાને ક્રોધ રહેલો હોય છે ત્યાં ત્યાં અભિમાન પણ લઈને દેહ તથા આત્માની ભિન્નતા સાચી રીતે અવશ્ય રહેલું હોય છે, કારણ કે અભિમાન જણાતી નથી, જેથી કરીને તેમાં ફેરવીને સિવાય ક્રોધ થઈ શક્તો નથી. જેને જે વસ્તુનું રાખેલા બનાવટી નામની મોટાઈ માટે કષાયોનો અભિમાન હોય છે તે વસ્તુને વખોડવાથી તેને આશ્રય લે છે. વિલાસી જીવોને તો ધન, સંપત્તિ, ક્રોધ થાય છે. જેમકે: કોઈ પોતાને જ્ઞાની માનત રૂપ, બળ, જાતિ, કુળ વગેરેનું જ અભિમાન હોય તેને અજ્ઞાની કહીને તિરસ્કાર કરવાથી, હોય છે અને તેની જ મોટાઈ અને પ્રશંસા વિદ્વતાના મદવાળાને મૂર્ખ કહેવાથી, વિકાસીમાટે પ્રયાસ કરે છે પણ ઉચ્ચ કોટીના વિકાસી પણાના માનવાળાને વિલાસી કહેવાથી. એવી પુરુષો સંબંધી પ્રશંસા કરાવવાને સાહસ કરતા રીતે બીજી કોઈ પણ વસ્તુનું અભિમાન કરનારને નથી, પરંતુ બધું છોડી દઈને આત્મવિકાસને વખોડવાથી કોધિત થાય છે અને પ્રશંસા માગે પ્રયાણ કરવાનું કહેનારાએ ઉચ્ચ કોટીના કરવાથી ફેલાય છે માટે જ તે વિકૃતિસ્વરૂપ વિકાસી પુરુષના ગુણોની છાયા સરખીયે ન હોવાથી દેહાધ્યાસને સૂચવે છે; કારણ કે આ હેવા છતાં, વિકાસપણનું મિથ્યાભિમાન ધારણુ બધી વિકૃતિઓ દેહાધ્યાસીને જ થાય છે કે જે કરીને બીજાની પાસેથી વિકાસીપણાની પ્રશંસા એક અજ્ઞાનતાનું ચિહ્ન છે. કરાવવા પ્રયાસ કરે છે.
આત્મા પિતાના ગુણોથી કંગાલ હોઈને વિકાસ આત્માને હોઈ શકે છે; પરંતુ પ્રશંસા કરાયેલા પપગલિક ગુણને પિતાના