Atmanand Prakash Pustak 040 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

મિથ્યાભિમાન
લેખક : આચાર્ય શ્રી વિજયસ્તસૂરિજી મહારાજ
વસ્તુસ્થિતિથી અણજાણ માનવસમાજમાં પ્રમાણમાં હોય તો તેની પ્રશંસા કરવાને બદલે અભિમાનની માત્રા અધિકતર જોવામાં ઈર્ષાથી તેને વખોડી કાઢે છે. આવે છે. આ અભિમાન પિદુગલિક વસ્તુનું મનુષ્યને દરેક વસ્તુ પુન્યથી પ્રાપ્ત થાય છે. હોવાથી મિથ્યાભિમાન કહેવાય છે. અભિમાની જયાં સુધી પુન્યબળ હોય છે ત્યાં સુધી ગમે હમેશાં અશાંત જ રહે છે; કારણ કે તેને તેટલા અપરાધ કરવા છતાં પણ તે વસ્તુ તેની પ્રશંસા બહુ ગમે છે. આ પ્રશંસા બીજાની પાસેથી જતી નથી, તેથી કેટલાક અજ્ઞાની પાસેથી મેળવવાની હોવાથી જેનાતેના આગળ દેહાધ્યાસી માનવી તે વસ્તુનું અભિમાન ધરાવે પિતાના વખાણ કરે છે. જો કે તેનાં વખાણ છે, કારણ કે તેને પૌગલિક વસ્તુની ક્ષણવિનસાંભળીને તેની પ્રશંસા કરે તે તે પોતે બહુ ધરતાનું જ્ઞાન જરા ચે હતું એથી; તેમજ રાજી થાય છે અને કઈ વડે તો તેને દેહથી ભિન્ન પિતાને ઓળખી શકતા નથી. વિરોધી થાય છે. પ્રશંસા બે પ્રકારની હોય છે. પિતાને દેવસ્વરૂપ માનનારને જ મિથ્યાભિમાન એક ગુણની અને બીજી સંપત્તિની. દરેક પ્રકા- હોય છે. સંસારમાં આત્માને આયીને વ્ય૨ની કળાએ ગુણ કહેવાય છે અને ધનધાન્ય વહાર ચાલતા નથી પણ આત્માએ ધારણ વગેરે સંપત્તિ કહેવાય છે. સંપત્તિની પ્રશંસા કરેલા દેહ તથા તેને ઓળખવાને માટે રાખેલા કરતાં ગુણની પ્રશંસા મનુષ્યોને બહુ ગમે છે. નામને આશ્રયીને અહંતા થાય છે, કારણ કે ગુણ હોય કે ન હોય તો પણ બીજાની કરેલી પ્રશંસા કરનાર આત્માને ઉદ્દેશીને પ્રશંસા પ્રશંસાથી પોતે બહુ ફુલાય છે અને સામે કરેત નથી, છતાં આત્મા અજ્ઞાનતાથી એમ માને માણસ દોષી કે અપરાધી હોય તો તે તરફ છે કે મારી પ્રશંસા થાય છે, પણ મારાથી ભિન્ન લક્ષ ન આપતાં તેની ઈચછા પ્રમાણે વર્તવ દેહની પ્રશંસા થાય છે એમ માનતો નથી. તૈયાર થઈ જાય છે. મહાકટે ઉપાર્જન કરેલા કર્મના વિકારસ્વરૂપ દેહ તથા દેહમાં દ્રવ્યનો વ્યય કરતા જરાયે સંકેચાતો નથી. રહેલા રૂપ, બળ, બુદ્ધિ તેમજ દેહની સાથે
મિથ્યાભિમાનીને આત્મા અત્યંત નિબળ સંબંધ ધરાવનાર ધનસંપત્તિ કે જે એક હોય છે, જેથી કરીને તેના અંદર અસહિષ્ણુતા આત્માથી ભિન્ન પરવસ્તુ છે તેનું અભિમાન પુષ્કળ રહેલી હોય છે. પરની સંપત્તિ તથા આત્મા પોતે કરતો હોવાથી દેહાદિની પ્રશંસા ગુણાને જોઈને ઈષથી કલુષિત ચિત્તવાળે રહે સાંભળી પિોતે રાજી થાય છે અને કોઈ તેને છે. પિતે બીજાની પ્રશંસા કરી શકતો નથી વડે તે તેના ઉપર ગુસ્સે થાય છે, અને આજ તેમજ બીજાની પ્રશંસા સાંભળી પણ શકતો વરતુઓ જે બીજાની પાસે હોય તે તેના પિતે નથી. જે વસ્તુનું પિતાને અભિમાન હોય છે તે વખાણ કરતા નથી પણ તેને વખોડીને રાજી વસ્તુ બીજાની પાસે સારામાં સારી અને વધુ થાય છે. જે કે દેહાદિ પૌલિક વસ્તુઓ પિતાની