Atmanand Prakash Pustak 035 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

સંસારમાં સ્વાર્થ સિવાય પ્રેમ કે સ્નેહ જેવી કઈ વસ્તુ છે જ નહિં,
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૨૩ થી ચાલુ) ...લે. શ્રી. વિજયકસ્તુરસુરિજી મહારાજ --- જેવી રીતે મનુ સ્વાર્થના માટે પરસ્પર ચાહના રાખે છે, તેવી જ રીતે સ્વાર્થના માટે મનુષ્ય પશુ-પક્ષી ઉપર પણ ચાહના રાખતા નજર આવે છે. મનુષ્ય, ગાય-ભેંસ પાળે છે, તેની સેવાચાકરી કરે છે તે કાંઈ નિઃસ્વાર્થ પણે કરતા નથી; પણ દૂધ, દહીં, ઘી આદિ વસ્તુઓની પ્રાપ્તિરૂપ સ્વાર્થના માટે કરે છે. બળદ, ઘોડા, હાથી વિગેરે પાળે છે, તે પણ ખેતી તથા સ્વારી વિગેરેના કામ માટે પાળે છે. પક્ષીમાં પોપટ વિગેરેને પાળે છે, તે પિતાના આનંદને માટે પાળે છે. આ પ્રમાણે વિષયતૃપ્તિરૂપ આનંદ તથા જીવનનિર્વાહના સાધનરૂપ સ્વાર્થ સાધવાને માટે પશુ-પક્ષી ઉપર સ્નેહભાવ રાખી તેની સેવાચાકરી મનુષ્ય કરે છે.
સંસારમાં સ્વાર્થ ત્રણ ભાગમાં વહેંચાયેલું છે. એક તો પરમાર્થરૂપ સ્વાર્થ, જેને સાચા જ્ઞાનવાળા જ્ઞાની પુરુષે જ કરી જાણે છે, કે જે સ્વાર્થ માં પરમ શાંતિ રહેલી હોય છે, પરિણામે પરમ આનંદને આપવાવાળે હોય છે. સંસારના કેઈ પણ પ્રાણીને દુ:ખ આપ્યા સિવાય સાધી શકાય છે. અનંતું જીવન અને અનંતું સુખરૂપ આત્માના ગુણોને વિકાસ કરનાર હોય છે. બીજે સ્વાર્થ જીવનનિર્વાહને હોય છે. આ સ્વાર્થ ચાડે ત્યાગી હો, ચાહે ભેગી હે સઘળાયને રાખવું પડે છે. પ્રાણીમાત્ર પિતાને મળેલા જીવનને ટકાવી રાખી તેમાં જીવવાની ઈચ્છાવાળા હોય છે. પરમાર્થરૂપ સ્વાર્થને સાધવા માટે પણ આ સ્વાર્થની જરૂર પડે છે. માટે દુનિયાનાં પ્રાણીમાત્રમાં આ સ્વાર્થ રહેલો હોય છે. ત્રીજે સ્વાર્થ મજશોખને છે. આ સ્વાર્થ અનીતિથી દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરીને શ્રીમંત બનેલાઓમાં વધારે જોવામાં અત્યંત સુંદર હોય, અતુલ ધન-સંપત્તિને કારણે જીવનના વૈભવ વિલાસમાં નાગરિકોને કશીયે અપૂર્ણતા ન હોય, પણ તેથી તે દેશને દરેક નાગરિક વાસ્તવિક રીતે સુખી છે એમ ન જ કહી શકાય. નાસ્તિકતા, પ્રભુથી પરામુખતા વિગેરે કારણે મનુષ્ય કુદરતને અનુરૂપ જીવન નથી ગાળતા. જનતાનું વર્તમાન જીવન પ્રાયઃ કુદરતથી અસંગત રીતે ચાલે છે, આથી જનતાનાં દુઃખ, દારિદ્ર આદિમાં ખૂબ વધારો થયેલ છે. નાસ્તિકવાદથી ઇંદ્રિય-લાલસા વિગેરેને જ ખૂબ વિકાસ થતો હોવાથી, આત્માનાં દિવ્ય સ્વરૂપને સાક્ષાત્કાર થઈ શકતો નથી. નાસ્તિકવાદની આ એક અનેરી ન્યૂનતા છે.
( ચાલુ )