________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પાપને કાંઈ પણ સમજતા નથી. એમના મોજ-શોખમાં કોઈ પણ વસ્તુ વિદત કરતા હોય તે તેનો નાશ કરવામાં જરા ય સંકોચાતા નથી. માતા, પિતા, પુત્ર, ભગિની જેવાં નિકટ સગાં-સ્નેહી જે મોજ-શેખમાં આડાં આવતાં હોય તે તેમને પણ ઘાત કરતાં તેમને જરાય દયા આવતી નથી, તે પછી બીજાના માટે તે કહેવું જ શું ? મોજ-શેખના સ્વાર્થના હૃદયમાંથી દયા, દાક્ષિણ્યતા અને લજજા આદિ સદુગુણે પલાયન થઈ ગયેલા હોય છે. બીજાના પ્રતિ દેખાડવામાં આવતા એમના ભાવમાં કૃત્રિમતા ઠાંસીઠાંસીને ભરેલી હોય છે. એમના અંદર વિષયલોલુપતા પુષ્કળ હોય છે. જીવનનિર્વાહના સ્વાથી ઉપકારીનો ઉપકાર ભૂલતા નથી; પણ મોજ-શેખના સ્વાર્થી તે ઘણું જ ગરજી હોવાથી ગરજ સર્યા પછી ધકકો મારે છે. જ્યાં સુધી પોતાની ક્ષુદ્ર તૃષ્ણ શાંત કરવામાં વસ્તુ મદદ કરતી હોય ત્યાં સુધી જ તેને રહાય છે, તેની સંભાળ રાખે છે. જ્યાં તે વસ્તુ મદદ કરવામાં અસમર્થ થઈ કે પછી તેની સામને પણ જતા નથી, માટે જ મોજ-શેખના સ્વાથી કનિષમાં કનિષ્ઠ છે, અને તે અધમકોટીમાં ગણાય છે.
ઉપર કહ્યા પ્રમાણે વિચાર કરતાં સંસારમાં જીવોની સ્વાર્થ માટે જ પ્રવૃત્તિ જણાય છે. તમે પિતાના ઘરેણુ તથા કપડાંને જાળવે છે, તેનું રક્ષણ કરે છે. તે શા માટે? સ્વાર્થ માટે જ કરો છો. તમે એમ માનેલું હોય છે કે ઘરેણાં શરીરની શેભા વધારે છે, કપડાં શભા વધારે છે તથા શરીરનું રક્ષણ કરે છે. મકાનમાં રહેવાથી આપણે બચાવ થાય છે, એમ ધારીને મકાનને જાળવે છે. ઘરેણુ, કપડાં તથા મકાન આદિ વસ્તુઓ ઉપર મમત્વભાવ રાખે છે. તેનું કેઈ નુકશાન કરતું હોય તે તેના ઉપર તમે શુદ્ધ થાઓ છે. આ બધું શા માટે? સ્વાર્થ માટે. સ્વાર્થ હોવાથી જ એ વસ્તુઓ ઉપર મમત્વ રાખે છે.
સંસારમાં સ્વાર્થને છેડીને પ્રેમ કે સ્નેહ જેવી કોઈ વાસ્તવિક વસ્તુ હોય, અને તે નિઃસ્વાર્થ પણે થતી હોય તે સંસારના સઘળા ય જડ તથા ચૈતન્ય પદાર્થો ઉપ૨ થવો જોઈયે, પરંતુ એમ તે કોઈપણ સ્થળે જવાતું નથી. અને જે વરતુ અનુકૂળ હોય છે, અને જેનાથી પોતાના સાથ સધાતું હોય છે, તેને જી હાય છે, તેના ઉપર રાગ-નેહ રાખે છે. અને જે વસ્તુ પ્રતિકૂળ હોય, જેનાથી પિતાને સ્વાર્થ બગડતું હોય, તેને રડાતા નથી તેના ઉપર દ્વેષ રાખે છે; તથા જેનાથી સ્વાર્થ સધાતો ન હોય, તેમ બગડતોય ન હોય તેના પ્રત્યે ઉદાસીન ભાવે રહે છે. અર્થાત્ તેના ઉપર રાગ નથી હોતો, તેમ દ્વષ પણ નથી હોતો. આ પ્રમાણે રાગભાવ, દ્વેષભાવ અને મધ્યસ્થભાવ ત્રણ પ્રકારના ભાવે સંસારમાં દૃષ્ટિગોચર થાય છે. આ ત્રણે ભાવે કાંઈ આત્માના ધર્મ નથી પણ તે મોહ કર્મજન્ય ઉપાધીસ્વરૂપ છે. મેહ નાશ પામવાથી ત્રણે ભાવો નાશ પામી જાય છે. વિશુદ્ધ આત્મામાં આ ત્રણમાંને એકે ભાવ હેત નથી.
For Private And Personal Use Only
