________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
રીતે જ અગામિની છે, તેથી જેવી રીતે જળ સ્વભાવથી જ નીચે વહે છે તેવી રીતે પ્રકૃતિના ગુણોમાં સ્થિત થયેલ પુરૂષ પણ કુદરતી રીતે જ પતનની તરફ જાય છે. એમાં જે કુસંગની સહાયતા મળી જાય છે તે જેવી રીતે ઉપરથી પડતે મનુષ્ય ધક્કો લાગતાં ખૂબ શીવ્રતાથી નીચે પડી જાય છે તેવી રીતે કુસંગના ધક્કાથી મનુષ્યનું પતન ખૂબ ઝડપથી થાય છે. વિષયની આસક્તિ, જન્મજન્માંતરના દૂષિત સંસ્કાર, વાતાવરણનો પ્રભાવ વગેરે એવા કેટલાય કારણ છે કે જે ઉત્થાનના માર્ગમાં હંમેશાં અડચણ કરે છે એથી સારી સેબતની અસર સાધારણ મનુષ્ય ઉપર ધીમે ધીમે અને ઓછા પ્રમાણમાં થાય છે. પતન તે નિર્બલતામાં, અંધારામાં, અથવા અનાયાસ થઈ જાય છે, પરંતુ ઉત્થાનમાં બળની, પ્રકાશની અને પ્રયાસની આવશ્યકતા રહે છે. પતન દવસ છે, ઉત્થાન નિર્માણ છે. એટલું તે સૌ જાણે છે કે દવંસ સહજ છે, પરંતુ નિર્માણ અત્યંત કઠિન છે. દવંસમાં જરા જેટલી મદદ પણ ખૂબ કામ કરે છે, પરંતુ નિર્માણમાં મોટી સહાયતાની જરૂર પડે છે. તેથી એટલું કબૂલ કરવું પડે છે કે સાધારણ મનુષ્ય ઉપર કુસંગની અસર ખૂબ શીઘતાથી થાય છે અને સત્સંગની ધીરે ધીરે થાય છે, તેથી કુસંગને સર્વથા ત્યાગ કરવો જોઈએ.
કુસંગથી માત્ર ખરાબ આચરણ અને ખરાબ ભાવવાળા મનુષ્યોને સંગ જ નહિ સમજ જોઈએ. ઇન્દ્રિયોને અને મનને કેઈપણ વિષય જે આપણા અંત:કરણમાં દુષ્ટ ભાવ, દુષ્ટ વિચાર અને વિષયે તરફ આસક્તિ ઉત્પન્ન કરીને ભગવાનના પવિત્ર માર્ગમાં અડચણ કરનાર નિવડે તેને કુસંગ સમજ જોઈએ. સ્થાન, અન્ન, જળ, પરિવાર, આડેશી પાડેશી, , સાહિત્ય, આલોચના, આજીવિકાનું કાર્ય અને ઉપાસના પદ્ધતિ એ દશ વસ્તુઓ એવી છે કે જે સારી હોય તે આપણું અંતઃકરણને સારૂં તેમજ ઊંચું બનાવી શકે છે અને ખરાબ હોય તે આપણને ખરાબ બનાવીને પાડી શકે છે. એટલા માટે જે વસ્તુથી જરા પણ પતનની સંભાવના હોય એવી કેઈપણ ચેતન કે જડ વસ્તુને બની શકે ત્યાં સુધી જેવી નહિ, એવી કોઈ વાત સાંભળવી નહિ, એવી કોઈ ચર્ચા ન કરવી, એવા વાતાવરણમાં ન રહેવું, એવું કશું અન્ન ન ખાવું, એવું સાહિત્ય ન વાંચવું, એવું કઈ આજીવિકાનું કાર્ય ન કરવું અને એવી કઈ ઉપાસના ન જ કરવી. કુસંગની જેમ જેમ અસર થાય છે તેમ તેમ મનુષ્યની બુદ્ધિ એવીજ થવા લાગે છે, એટલે સુધી કે સાત્વિક પુરૂષની બુદ્ધિ કુસંગના પ્રભાવથી રાજસી બનીને સારા નરસા પદાર્થને નિર્ણય કરવામાં
For Private And Personal Use Only
