Atmanand Prakash Pustak 026 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

૧૯૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
છે જૈન ધર્મ.
l90300
P
ધ સ્વરૂપ—
જૈન ધર્મ અન્ય ધર્મો કિવા પથાથી કેટલીક બાબતમાં વિલક્ષણતા ધરાવે છે, તેમાં મુખ્યપણે તેની સ્યાદ્વાદશૈલી, ચાર ભાવના અને આત્મા જ ક જીવન તેડી પરમાત્મા થઇ શકે છે એ વાત ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે,
આગળ દેવ સ્વરૂપમાં જોઇ ગયા તેમ અરિહંત પદ પ્રાપ્ત કરનાર વ્યકિત દેશકાળ તરફ નજર રાખી, ધર્મની પ્રણાલિકા ખાંધે છે. ધર્મ અનાદિ ચાલ્યેા આવે છે છતાં તીથંકર પ્રભુ પેાત પોતાના શાસનમાં એને જે રીતે પ્રરૂપવે! હાય તે રીતના રસ્તાએ યેાજે છે. અત્રે કહેવાનુ એટલું જ છે કે પ્રરૂપક કેવળજ્ઞાન રૂપી દિવ્ય અરીસાથી વિશ્વની સકળ વસ્તુ સંકલના સાક્ષાત્ બ્લેઇલે છે, એટલે અન્ય દનકારાની રચના કરતાં તેઓશ્રીની રચનામાં જરૂર વિલક્ષણતા રહે છે, ને વળી વસ્તુવરૂપને સત્યપણે ભાસ થાય છે. ગુરૂસ્વરૂપમાં વર્ણવી ગયા તેવા મહાત્માએ ઉકત જ્ઞાનીના અભાવ સમયે, આજ્ઞાનુ જરાપણ ઉલ્લઘન કર્યા વગર સ્વશકિત અને પ્રાપ્ત કરેલ બુદ્ધિ પ્રભાવ અનુસાર મનુષ્ય ગણુની સમજ શકિતપર દૃષ્ટિ ફેંકી, એને ચેાગ્ય ભાષા–અલ કાર સજાવી, રજુ કરે છે.
સ્યાદ્વાદ શૈલીની અલૈાકિકતા એ છે કે તે કાઇ પણ વાતને સર્વથા નિષેધતી પણ નથી તેમ કેવળ એનુ સમર્થન પણ નથી કરતી. જૂદી જૂદી અપેક્ષાથી વસ્તુમાં રહેલ સ્વભાવ પ્રમાણે એનુ પ્રથક્કરણ કરી સાર ગ્રહણ કરે છે. ભિન્ન ભિન્ન સૃષ્ટિ ખિદુએથી એ શૈલીદ્વારા સત્યની તારવણી થઈ શકે છે. તેથી જ એને અનેકાંત વાદ ’ પણ કહેવામાં આવે છે. એનુ સંપૂર્ણ સ્વરૂપ જાણ્યા વગર કેટલાક તેને આનશ્ચિતવાદ કહે છે પણ તે સર્વથા ખાટું છે. એમાં ઉંડુ અવગાહન કરવા માટે પ્રચાલત પથાના ઝગડા કિવા માન્યતા ફેરા જેવુ કઇજ રહેતુ નથી. આ શૈલી અન્ય કેાઇ પણ દર્શન કે મતમાં નથી, તેથી જૈનધર્મની એ એક વિલક્ષણતા છે.
ચાર ભાવના એ પ્રસ્તુત ધનુ ખાસ ચિન્હ છે એમ ભારપૂર્વક કહી શકાય. દરેક ૫થા પેાતાની સત્યતાના ડંકા બજાવતા અને ખીજા સર્વને હલકા ચિતરતા નજરે આવે છે, જયારે આ ભાવનાઓથી અલંકૃત થયેલ જૈનધર્મ પાતાના મંતવ્યને દલીલેાથી સિદ્ધ કરતાં છતાં ખીજામાં રહેલ સત્ય સ્વીકારવાનું જરાપણુ વિસરતા નથી. એની ભાવનાઓથી એ અખિલ વિશ્વ સહમિત્ર ભાવ રાખી શકે છે. ભાવનાઓનું સ્વરૂપ વિચારતાં આ વાત સહુજ સમજાય તેમ છે. કહ્યું છે કે