________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કરતાં કરતાં ઈંગ્લાંડના તત્કાલીન બે મહાન નેતાઓમાં મતભેદ પડ્યો. એ બન્ને નેતાઓ (બર્ક અને ફેંસ) તે સમયના ઘણાજ ચતુર, દેશકાળના જ્ઞાતા અને પૂરેપૂરા રાજનીતિજ્ઞ હતા એટલું જ નહિ પણ તેઓની વચ્ચે ગાઢ મૈત્રી હતી. જેઓએ ઇંગ્લાંડના ઈતિહાસનો અભ્યાસ કર્યો છે. તેઓના નેત્રે સમક્ષ એ પ્રકાંડ પંડિતના ઉક્ત મતભેદની ભીષણ મૂર્તિ સાક્ષાત આવીને ખડી થઈ જ હશે, કે જેને લઈને તેઓની ચિરકાલીન દઢ મિત્રતા છિન્નભિન્ન થઈને રસાતાળમાં પહોંચી ગઈ. માને કે કાંસની રાજ્યક્રાંતિ અનેક દષ્ટિએ એક અત્યંત મહત્વપૂર્ણ બાબત હતી, પરંતુ તે વિષયમાં મતભેદ પડતાં જ પિતાના ચિરકાલીન પ્રાણપ્રિય મિત્રની મિત્રતા એકદમ તેડી નાંખવી તે શું બર્ક જેવા સુપ્રસિદ્ધ તત્વજ્ઞાનીને માટે ઉચિત હતું ? જે હય, તે એવી ઘટના અત્યંત શેચનય ગણાય. એ તો નિ:સંદેહ છે કે વિચાર–સ્વતંત્રતા તેમજ પિતાની બુદ્ધિ અનુસાર સત્યાસત્યને નિર્ણય કરવાની ઇચ્છા દરેક મનુષ્યોમાં હોવી જોઈએ. અને હોય છે જ, તેથી કરીને એક બીજા વચ્ચે મતભેદ પડે તે સ્વાભાવિક છે. પ્રત્યેક વિષયને વિચાર ભિન્નભિન્ન રીતે કરી શકાય છે અને તે પર વિચાર કરનાર પ્રત્યેક મનુષ્યનો વિચાર–માર્ગ જુદે જુદે હોય છે, એટલા માટે મતભેદ ટાળી શકાતું નથી. એટલું જ નહિ, પણ ઉલ્યું તેનાથી અંતમાં ઘણે ભાગે લાભ જ થાય છે. પરંતુ એવી અવસ્થામાં પણ કેવળ મતવિભિન્નતાને લઈને વિકાર વશ બની મિત્રતાને નાશ કરી નાંખવો એ કઈ મિત્ર’ને માટે ઉચિત ગણ શકાય નહિ.
સંપાદિત મિત્રતા નિભાવી રાખવા માટે ત્રીજું આવશ્યક કર્તવ્ય ખુલ્લું દિલ અને સરલ વર્તન છે. મિત્રની પાસે કોઈ ખાસ વાતે સિવાય પિતાનાં સઘળાં ગુપ્ત કાર્યો જણાવી દેવામાં કશી હાનિ નથી. તેનાં મનમાં ફેકટ સંશય ઉત્પન્ન કરવાથી
અનર્થ થાય છે. જે કદિ મિત્રનાં મનમાં સંશય ઉપજાવનાર અને મતભેદ કરાવનાર - કોઈ કાર્ય થઈ જાય તે તેને પિતાને ખરેખર અભિપ્રાય પ્રથમથી જ સમજાવી દેવો જોઈએ. નહિં તે પરસ્પર વિશ્વાસ ઘટવાથી એક બીજા વચ્ચે દિલનો સંકેચ ઉત્પન્ન થાય છે અને ભેદ તથા તિરસ્કારને ભાવ પેદા થાય છે.
મિત્રની સાથે હમેશાં સૌમ્ય અને ઉદાર વર્તન રાખવું જોઈએ. ઘણું લોકે એમ માને છે કે એક વખત મિત્રતા બંધાય પછી મનમાની રીતે વર્તન રાખવામાં કશી હરકત નથી. પરંતુ તે યોગ્ય નથી. આપણે આપણા મિત્ર તરફ એવું આચરાણું રાખવું જોઈએ કે જેનાથી તેના સ્નેહ તથા આનંદમાં દિવસે દિવસે વધારે થતું જાય. કેટલાક લેકેની એવી માન્યતા છે કે સર્વ સાધારણ મનુષ્ય સાથે વર્તવામાં માન, સન્માન, આબરૂ, પદવી, યેગ્યતા વિગેરેને ભલે વિચાર કરવામાં આવે, પરંતુ મિત્રની સાથે તે નહિ. પરંતુ તે એક ભૂલ ભરેલી માન્યતા છે.
For Private And Personal Use Only
