Atmanand Prakash Pustak 016 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
આપણે બધા અહોનિશ તરફથી આ પ્રકારના ઘોતનેને સંગ્રહ કરતાજ રહીએ છીએ, એ ઘતનના સ્વરૂપનો, પ્રકારને તેમજ પ્રમાણને આધાર આપણું ન્યાયશક્તિના તારતમ્ય ઉપર આપણી સારાસાર નિર્ણય કરવાની શક્તિ ઉપર અને આપણું સંક૯પ-બળના ન્યુનાધિકપણા ઉપર રહેલો છે. આ બધાં મનુષ્ય છેક બાલ્યકાળથી આ પ્રકારના ઘોતનેને સંગ્રહ કરતાજ આવે છે અને એ ઘોતને આપણી કેળવણને એક ઘણાજ અગત્યનો વિભાગ છે. બાલ્યકાળના ઘોતને ઉપરજ મનુષ્યના ભાવી જીવનના ઉત્કર્ષનો ઘણે આધાર રહે છે, પરંતુ જે વયે પહોંચ્યા પછી આપણામાં ન્યાય, વિવેક અને બુદ્ધિ-શક્તિનો સ્વાભાવિક ઉદય થાય છે તે વયે પણ જે આપણે એ પ્રકારના ઘોને આપણા માનસબંધારણમાં પ્રવેશ્યા જવાની સંમતિ આપ્યા કરીએ તો આપણું જીવન ઉપર ઘણી માઠી અસર થવા ગ્ય છે, કેમકે અન્ય મનુષ્યના અથવા આસપાસના સંગેની અસરને અતિ માત્રામાં આધિન રહેવું એ આપણું સ્વતંત્ર વ્યક્તિત્વને પરિત્યાગ કરી દેવા તૂલ્ય છે. મનુષ્ય માત્ર એક સ્વતંત્ર વ્યક્તિ છે તેને પિતાનું પ્રથક,નિરાળું અને વિશિષ્ટ સ્વત્વ છે. જ્યાં સુધી મનુષ્ય પોતાનું વ્યક્તિત્વ અથવા સ્વત્વ સંભાળતું નથી, અને પિતાની ન્યાયશક્તિના વ્યાપાર દ્વારા ગ્યાયેગ્યનો નિર્ણય કરી તદનુસાર પોતાના જીવનને નિયમાવતો નથી ત્યાંસુધી ખરા અર્થ માં વ્યક્તિ ( individual ) નથી ત્યાંસુધી તે પાત્ર આસપાસની અસરે, સંસ્કારે, સંજ્ઞાઓ અને તનેને ગ્રહ્યા કરતું એક સંગોનું ક્ષુદ્ર પ્રાણી છે. જે મનુષ્ય જેટલે દરજે વ્યક્તિત્વહિન છે તે મનુષ્ય તેટલે દરજે પોતાના વિચારો બાંધવાનું કામ બીજાને સેપે છે, અને તે બીજા શબ્સ બાંધીને તૈયાર કરી આપેલા વિચારને સત્ય અને સિદ્ધ માની લઈ પોતાના અંત:કરણમાં તેને આરૂઢ થવા દે છે, વખત જતાં જ્યારે તે વિચારે પુન: તેના ભાનની મર્યાદાના ક્ષેત્રમાં આવે છે ત્યારે તે વિચારોને તે પિતાના સ્વતંત્ર વિચારે તરીકે માની લેવાની ભૂલ કરે છે. મનુષ્યની ન્યાયશક્તિ જેટલે અંશે ન્યુન હોય છે એટલે અંશે તેનું સ્વત્વ અથવા વ્યક્તિત્વ પણ કમી હોય છે, અને તે ન્યુનતાના પ્રમાણમાં આસપાસના પ્રાણ પદાર્થોમાંથી ઘોતનો ગ્રહણ કરવાની તેની પાત્રતા વધારે હોય છે.
બહુજ અલ્પ મનુષ્ય જાતે સ્વતંત્ર વિચારો બાંધતા હોય છે. તેઓ જેમ અન્યકાર્ય પિતાના ઘરના માણસો અથવા નેકરને સેપે છે તેમ વિચારે બાંધવાનું કામ પણ બીજાને સેંપે છે. અને પછી તે બંધાઈને નકી થયેલા વિચારોને પોતે બાંધેલા તરીકે માની લઈ પોતાના અભિમાનને નિભાવે છે. એ વિચારો બાંધનાર, જે તે વિચારો ધર્મ, આચાર કે પારલૌકીક વિષયને લગતા હોય છે તે તે શમ્સ એક મહાન પુરૂષ રૂપે મનાય છે, આવા પુરૂષે પોતાના વિષયને લગતા