Atmanand Prakash Pustak 016 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

માનસઘાતને.
જે નિર્ણય ઉપર આવ્યા હોય છે તે નિર્ણયને અંગે તેમણે જ મનેાવ્યાપાર સેવ્યા હાય છે, તે બધા મનેાવ્યાપારનું સ્વરૂપ તે પેાતાના વિચારના ગ્રાહકાને જણાવી શકતા નથી. કેમકે તે ગ્રહણ કરવા જેટલું તેમનામાં વ્યક્તિત્વ સ્ફુટ થએલુ હાતુ નથી. આથી તેઓ માત્ર સિદ્ધાંતરૂપે, પેાતાના છેવટના નિર્ણયને રજુ કરે છે. આસપાસના લેકે તે નિર્ણયને પકડી લે છે અને તેને પોતાના હૃદયમાં ઉંડા જામવાની પરવાનગી આપે છે. આમ થાય એ એક પ્રકારનુ ઘેાતન છે. એ ઘેતનને અ ંગે આપણામાં ઉપસ્થિત થએલે નિર્ણય શુદ્ધ છે કે અશુદ્ધ છે, ચેાગ્ય છે કે અયેાગ્ય છે એ જુદી વાત છે, પરંતુ તે નિણૅય આપણામાં બુદ્ધિના દ્વારથી પ્રવેસ્ચે હાતે નથી. જ્યાંસુધી એ નિય-અગર તે ગમે તેવા ઉચ્ચ, વિશુદ્ધ કે ભવ્ય હાય-તે પણ જ્યાંસુધી તે માત્ર લાગણી અથવા આ વેગના જોરથી આપણામાં નિવાસ પામેલા હોય છે ત્યાંસુધી તેની કિંમત બહુ જીજ છે. રત્નની કીંમત તેના રત્નપણા ઉપર નથી, પરંતુ તે ચીજ રત્ન છે એ પ્રકારના આપણા ભાન ઉપર છે.
આપણા જીવનનુ ને આપણે પ્રકરણ કરીએ તે આપણને માલુમ પડે કે તે સાએ નવાણું ટકા ઘેતનાનુજ રચાએલુ છે, મનુષ્ય પોતે બહુજ મેડી વાતાના નિર્ણય કરે છે. માટે ભાગે તે મીાએ કરેલા નિયને જ પેાતાની અક્કલથી થયેલા નિર્ણ રૂપે માની લઇ નિભાવે છે. આ માનસઘાતનના ચાર મુખ્ય વર્ગ છે. આપણે આ સ્થળે ચારે વર્ગના અનુક્રમે વિચાર કરીશુ.
આસ પુરૂષ તથા પ્રમાણભૂત ગણાતા પુરૂષો તરફથી મનુષ્યને જે કાંઈ કહેવામાં આવે છે તે કથનને મનુષ્યે તેની વાસ્તવીક કીમતે ન આંકતા તે અમુક પુરૂષ વિશેષનું વાકય છે એટલાજ કારણુપી તે કથન ઉપર અસાધારણુ મહત્વ અર્પે છે. આપણે જે પુરૂષ પ્રત્યે વપર પરા ગત ટેવેના કારણથી, અથવા ว પરૂષના માત્ર બાહ્યાચરણુના કારણેાથી, પૂજ્યભાવથી જોતા આવ્યા હોઇએ છીએ તે પુરૂષ જો આપણને કોઇ વાકય દુપણે નિશ્ચયપણાના આડંબર સહિત કહે તે તે વાકયને આપણે યથાર્થ માની લઇએ છીએ, અને સામાન્યરીતે માપણી ન્યાયમુદ્ધિનુ પ્રવર્તન તે વાકયના સંબંધે ચેાજતા નથી. ઘણા ઢાંગી મનુષ્યા આ પ્રમાણે પ્રમાણભૂતપણાના આડંબર એવી હીકમતથી સચાટ રીતે ચલાવી શકે છે કે તેના વેતનની અસર બીજી ખધી રીતે ડાહ્યા અને બુદ્ધિમાન ગણાતા મનુષ્યે ઉપર પણ થાય છે. આવા મનુષ્ય જે કાંઇ કહે છે તે યથાર્થ છે કે કેમ તે સમધી કાંઈ પણ પ્રશ્ન થયા વિના તેની વાતના સ્વીકાર થાય છે. ઘટતા આડંબર, ગભીરતા અને પેાતાવડે પ્રતિપાદિત થતા વિષયના મહત્વના દેખાવ, એટલા વાના હોય તેા પ્રાકૃત સ મુદૃાય તે મનુષ્યના ગમે તેવા કથનને સ્વીકારી લે છે. આ વિશ્વમાં ધર્માંના છઠ્ઠાને