________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકાશ વાનેને અનુસરવામાં આ અનુકરણના ઘેતનને જ આધિન હોય છે. જનાવરામાં આ અનુકરણ સંજ્ઞાનું એટલુ બધુ પ્રાબલ્ય હોય છે કે એક પશુએ કરેલું આચરણ અન્યને અનુસર્યો શિવાય ચાલતુજ નથી. ઘેટાના ટેળામાંનું એક ઘેટુ જે વાડને કુદીને પેલી પાર જાય તે, એ વાડ લઈ લીધા પછી પણ બીજા પાછળના ઘેટાઓ જાણે વાડને કુદવી પડતી હોય એમ કુદી કુદીને ચાલે છે. આમ થવામાં એજ કારણ હોય છે કે તેમનામાં અનુકરણશીળતાની સંજ્ઞા અત્યંત પ્રબળપણે હોય છે, મનુષ્ય સમાજમાં પણ આ પશુપણાના સંસ્કારે હજી બહુધા અવશેષ રહેલા હોય છે અને જેટલે અંશે તે પિતાની બુદ્ધિને, ન્યાયનો અને વિવેકનો ઉપયોગ કરે છે તેટલે અંશે આ પશુઓને સુલભ એવી સંજ્ઞાથી મુક્ત બનતો જાય છે. આત્મવિકાસની ન્યુનતા વાળા સમાજમાં એક જણે અમુક વાત માની, અથવા અમુક આચરણ કર્યું કે તુર્તજ તેનું અનુકરણ થવા માંડે છે. એક અંત:કરણની મનભાવના અથવા આવેગ તુર્તજ અન્યના આંતરિક બંધારણ ઉપર અસર કરી પોતાના સ્વરૂપને અનુસરતા આંદલો પ્રગટાવે છે અને તે પ્રમાણે ભાવના અથવા કૃતિનું સ્વરૂપ રચાવે છે. દુનીયામાં ચાલતી બધી પ્રકારની ફેશને, રીતભાતે, પદ્ધતિઓ આદિ આવા પ્રકારની અનુકરણ સંજ્ઞાથી નિમાયેલું જોવામાં આવે છે. બીજા કરે તેમ આપણે કરવા પ્રેરાઈ એ છીએ. શામાટે તેમ કરવું એને ખુલાસે આપણે આપણા હદય સમક્ષ કરી શક્તા નથી. અનુકરણને ચેપ નબળા મનના મનુષ્યને તુર્તજ લાગુ પડે છે. રસ્તા ઉપર પાંચ માણસ ભેગા થાય તે તુર્તજ તે ટેળામાં જતા આવતા મનુષ્ય ઉભા રહી ભળતા જાય છે. અને એમ કરતા કરતા ટેળું એટલું મેટું થઈ જાય છે કે આખરે પોલીસને આવી વીખેરી નાંખવું પડે છે. મોટા શહેરમાં આવા દશે અને નેકના અનુભવમાં આવ્યા હશે. એક જણ ટેળામાં ભળે એટલે તેની પછવાડેને બીજો પણ ભળે છે, અને તેમ કરતાં તેની સંખ્યામાં વધારો થતો જાય છે. બાહ્ય વર્તન ઉપરાંત લાગણી સંબંધે પણ આ અનુકરણ સંજ્ઞાને ચેપ ઘણુવાર અનુ. લવવામાં આવે છે. ચાલતી ટ્રેનમાં એકજણ એમ કહે છે કે ઠંડી ઘણી સપ્ત છે. અને તે સાથે જરા ધ્રુજવા લાગે તે તમામને ટાઢને આવેગ આવવા માંડે છે અને ઘણાખરા પિતાના ઓઢવાના વચ્ચે કાઢવા મંડી જાય છે. એક જણે અમુક સુરમાં ગાવાનું શરૂ કર્યું કે તુર્તજ ઘણાખરા એ સુરના તાનને વશ બની પિતે ગાવા મંડી જાય છે. એક જણને દુકાળ પ્લેગ કે લઢાઈની બીક લાગવા માંડી કે બધાને તેમ થ. વાનું શરૂ થાય છે. એક જણ આનંદ, ઉત્સાહ કે હાસ્યને અનુભવ કરે તો આસપાસના મનુષ્ય પણ તેમાં ભળવા માંડે છે. આ પ્રભાવ આપણામાં રહેલી અનુકરણ સંજ્ઞાને છે. વ્યાપાર ઉદ્યોગમાં, વ્યાવહારીક વર્તનમાં, સામાજીક રિતરિવાજોમાં અને ધાર્મિક અનુષ્ઠાનમાં પણ આ અનુકરણ સંજ્ઞાના જોરથી જનસમાજને માટે ભાગ ધકેલાતે જોવામાં આવે છે. તમારે પોશી જાત્રાએ જવા નીકળે એટલે
For Private And Personal Use Only
