Atmanand Prakash Pustak 015 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

વાંચન દ્વારા શિક્ષણ.
૧૫૭
ત્તિમાં, કીર્તિમાં વા અપકીર્તિમાં, ઉત્કર્ષમાં વા અપકર્ષમાં એક સરખી રીતે વર્તનારા જુના ગાઢ પરિચિત મિત્રરૂપે આપણુ પાસે રહે છે. માત્ર એક બે વખત વાંચવાથી કોઈ પણ મનુષ્ય કે સુંદર કાવ્ય મહાન ઈતિહાસ, રસિક નવલ કથા અથવા ઉત્તમ નિબંધને પુસ્તકના હાર્દમાં ઉતરી શકતું નથી. તેણે પોતાની સ્મરણ શક્તિના ખજાનામાં તે પુસ્તકમાંના અમૂલ્ય વિચારે અને દ્રષ્ટાંત ભરવા જોઈએ અને પછી નિવૃત્તિના સમયમાં તેના પરિપકવ વિચાર કરવા જોઈએ, મિત્રે આવે છે અને અમુક વખત આનંદ આપી ચાલ્યા જાય છે. પરંતુ પુસ્તકે નિરંતર સાથે રહેનાર મિત્ર છે અને બધા કલાકમાં આનંદ આપનારા છે. આંગ્લ કવિ ગેડમિથ વારંવાર કહે છે કે “ કેઈપણ પુસ્તક પહેલીવાર વાંચતાં મને લાગતું કે મે એક નો મિત્ર પ્રાપ્ત કર્યો છે અને પ્રથમ વાંચેલ પુસ્તક જ્યારે હું ફરી વાંચતે ત્યારે પરિચિત જુના મિત્રને મળતા જે આનંદ થાય તે અસીમ આનંદ થતું.”
જે પવિત્ર લેબ પિતાના પુસ્તકે રૂપે તમારા ગૃહમાં પ્રવેશ કરી નિવાસ કરવા આવે, જે તમારા પાસે સ્વર્ગની કવિતા ગાવાને મિલ્ટન કવિ આવે અને કલ્પના સૃષ્ટિ તેમજ માનુષી હૃદયના કાર્યો પ્રકટ કરવાને શેકસપીયર કવિ આવે તે તમારી ગરીબ યા તવંગર સ્થિતિને ખ્યાલ રાખ્યા વગર તેઓને માન આપવા તૈયાર રહો. તમારા ઘરમાં ધનવાને આવે છે કે નહિ તેની જરા દરકાર નહિ, • પુસ્તક એક ભલા મિત્રની ગરજ સારે છે. તે તમારી ઈચ્છાનુસાર સંપૂર્ણ બાધ સહિત તમારા પાસે આવે છે. તમારા શૂન્ય હૃદયત્વથી તેને કૈધ થતો નથી. અને કદાચ તમે આનંદના અન્ય વિષયે તરફ તમારું ધ્યાન ફરે તો તેને ખોટું લાગતું નથી. કંઈપણ બદલાની આશા વગર તે તમારી સેવા કરે છે. તે સ્મરણશક્તમાં દાખલ થાય છે અને તેની અંદર રહેલું સ્વરૂપ તમારામાં ઓતપ્રેત થાય છે અને તમારી સ્મરણશકિતમાં સર્વત્ર પ્રસરી રહે છે ત્યાં સુધી તે ત્યાં ભમ્યા કરે છે.
હમેશાં ફકત દશ મિનિટ કઈક સારૂં વાંચવાની ટેવને કેળવોતમે સર્વ સારંજ વાંચતા હશે તો તેના પરિણામે વશ વરસમાં કેળવાયેલ અને બીન કેળવાયલ મન વચ્ચે ભેદ પ્રતીત થશે. સારૂં એટલે નવલકથા, કવિતા, ઇતિહાસ, અને જીવન ચરિત્રોમાંના દુનિયાના સૈથી સરસ ખજાનો એવો અર્થ થાય છે. છેડા પણ સારા પુસ્તક વાંચવા અને પુખ્ત વિચાર પૂર્વક પસંદ કરેલાં પુસ્તકે વાંચવાં એ વાંચનદ્વારા શિક્ષણ પ્રાપ્ત કરવાના મૂળ તત્વો છે. જે થોડા પસંદ કરેલા પુસ્તકો વાંચવા હોય તો બીજાની પસંદગી અને પ્રશંસા પામેલા પુસ્તક વાંચે. સુવિખ્યાત ગ્રંથકારેએ રચેલા અને ઉચકેટિના પુસ્તક વાંચે જાહેર પુસ્તકાલમાંથી પણ આવા પુસ્તકે સહેલાઈથી લભ્ય થઈ શકે છે.