Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Gonthlonce The Atmanand Prakash REGISTERED NO. B. 48
श्रीमद्विजयानन्दसूरिसद्गुरुज्यो नमः
SECREEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE
*
.
आत्मानन्द प्रकाश
SEEEEEEES9999999999aaaaaaaaEES9999935523
सेव्यः सदा सद्गुरु कल्पवृक्षः नैर्मल्यं मानसं च स्वपरहिकृते जायतेसत्पत्तिः । शुद्धं सम्यक्त्वरत्तं गुणगणकिरणैासितं प्राप्यते यत् । शुद्ध ज्ञानानुरागो गुरुचरणरतिलभ्यते चापि पूर्णा
आत्मानंद प्रकाशे प्रसरति हृदये दलमं किं जनानामाशा a
asava पु.१५. वीर सं. २४४४-माघ आत्म सं. २२. अंक मो.
-e8305-200-959555A5C प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर
विषयानुभ. नय२. विषय
४. म. विषय. प्रभु प्रार्थना......... ११ वीतरामप्रीत पवित्र धर्म-भ311८ ર વાંચનઠારા શિક્ષણા ... ... ૧૫ર ૬ જેન કામ
१७० आपलानी मान स्थिति वर्तमान सभाया.... | અને કર્તવ્ય .... ... ૧૫૯ ૮ મુંબઇથી મુનિવિહાર , , ૧૭૪ ( ૪ પન્યાસજીમહારાજશ્રી દાનવિજયજીનું भाषण .. . "
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂા, t) ઢાલ ખચ' આના 4. | આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું ઉનાવનગર,
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારી સભાનું જ્ઞાનાકા ખાતું,
હાલમાં પ્રસિદ્ધ થયેલ સંસ્કૃત ગ્રંથા, હાલમાં નીચેના ગ્રંથા. પ્રસિદ્ધ થયા છે જેમાં 'અર ૩-૪-૭-૮-૯-૧૦ જેમાં કે પુરતી દ્રયની સહાય મળેલ હોવાથી મુનિમહારાજાએ તથા જ્ઞાનભંડારાને ભેટ આપવાના છે. તેમજ નંબર ૧-૨-૫-૬ માં દ્રયની અધ સહાય મળવાથી અનિમહારાજ તથા જ્ઞાનભંડારને માટે
"ગાવનારને મુદ્દલ કિં મતથી અડધી કિંમતે આપવામાં આવશે, અને નંબર ૧૧ એતિહાસિક ગ્રથ હાવાથી અગાઉ માસિકમાં જણાવ્યા પ્રમાણે કિ મતથી આપવામાં આવશે. પાસ્ટેજ જીદ'. | મુનિ મહારાજાએને નગ્નવિનંતિ છે કે તેઓશ્રીના સમુદાયના વડિલ કે ગુરૂદ્વારા કોઈપણ શ્રાવેકના નામે પુસ્તકા મંગાવવા કૃપા કરવી, જેથી ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે પાસ્ટેજના પૈસાના વી. પી. થી મોકલવામાં અાવશે. જ્ઞાનભંડારના કાર્ય વાહકાએ પ્રથમ મુજબ મંગાવવા તસ્દી લેવી. મુનિમહારાજાએ તથા જ્ઞાનભંડારાને ભેટ આપવાના ગ્રંથો પૈકી વધારી રહેશે તો તે ગ્રંથા જ્ઞાનખાતું હોવાથી નીચેની કિંમતે વેચાણ આપવામાં આવશે.
હાલમાં યુરોપમાં ચાલતી લડાઈને લીધે છાપવાના કાગળાની અતિ ભેાંધવારી અને છપા‘વવાની દેર વેધી ગએલ છતાં પુસ્તકેદ ની કિંમતમાં . લ કુલ વધારા કરેલ નથી પર નુ સાહિત્યતા ફેલાવા વધારે કેમ થાય તે ઉદ્દેશ ધ્યાનમાં રાખી કિંમત ઘણીજ ઓછી રાખવામાં આવેલ છે જે ગ્ન થા જેવાથી માલુમ પડશે.
Jથાનાં નામ, ૧ સુકૃત સકીર્તન મહાકાવ્ય સી, ડી. દલાલ લેખિત ઇંગ્લીશ પ્રસ્તાવના સાથે. ૦ ૩-૦ ૨ સામાચારી પ્રકરણ સટીક, ૦-૪-૦ ૩ કુમારપાળ ચરિત્ર. ૭-૮- ૪ મહાવીર ચરિત્ર પ્રાકૃત. ૦-૧૩-૦ ૫ કામુદીમિત્રાણદ નાટક. ૦–૩. 0ા ૬ પ્રબુદ્ધ રોહિણેય નાટક. ૦–૨-૦ ૭ ધમોમ્યુદય નાટક -- ૮ પંચનિગ્રંથી તથા પ્રજ્ઞાપના
e સૂક્તમુક્તાવલી ૦૧-૪-૦ તૃતીય પદ સંગ્રહણી સટીક, ૦-૪-૦ ૯ રતનશેખરી કથા પ્રાકૃત. ૧-૪-૦ ૧૦ દાનપ્રદીપ.
૧-૧ર-૦ ૧૧ પ્રાચીન જૈન લેખસંગ્રહું
(પ્રથમ ભાગ) 0-૮-૦
છપાતા ગ્રંથા. ૧ શ્રાવિધિ.
" } ૨ ષદશ ન સમુરચય..
શેઠ જીવણભાઈ જેચંદ તરફથી. ૩ પંચસગ્રહ. શેઠ રતનજી વીરજી તરફથી. ૪ શ્રી બહુત સવયણિ, ૫ સત્તરિય ઠાણ શાહ ચુનીલાલ મુબચંદ પાટણવાળા તરફથી. ૬ સુમુખતુ પાદિમિત્ર ચતુષ્ક કથા, શા. ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસપાટણવાળા તરફથી. ૭ અત્યવદન મહાભાગ્ય.
૮ ધએ પરીક્ષા. જામનગરવાળી બાઈ મણી ત. કે જેન મેઘદૂત સટીક..
૧૦ જૈન ઐતિહાસિક ગૃજર રાસ સંગ્રહુ. ૧૧ પ્રાચીન જેનલેખસંગ્રહ દ્વિતીય ભાગ ૧ર દ્રૌપદી સ્વયંવર નાટક.
છપાવવાના ગ્રંથા. ૧ સિદ્ધપ્રાભૂત સટીક.
૨ ષસ્થાનક સટીક. ૩ સસ્તારક પ્રકીર્ણ કે સટીક.
૪ શ્રાવક ધમ વિધિ પ્રકરણ સટીક. ૫ બંધહેતૃદય ત્રિભંગી સટીક. ૬ અધાયસત્તા પ્રકરણ સટીક. ૭ વિજયચંદ્ર કેવળી ચરિત્ર પ્રાકૃત. ૮ વિજ્ઞપ્તિ સ થઉં
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(
શ્રી ૫ હૈ, ી #
54 કાશીન
કિ#િછ જિ.
:
*િ*** 7િ \(e)ીિ િશનિ છે * * * ૦ • • ઈ ક )
*
श्वहि रागषमोहानिनूतन संसारिजन्तुना शारीरमानसानेकातिकटुकःखोपनिपात. पीमितेन तदपनयनाथ हेयोपादेयपदार्थ परिज्ञानयत्नो विधयेः॥
gam ] થી સંવત ૨૪૪૪, ભાવ, ગરમ સંવત ૨૨. [ ૭ પો.
मनुष्य जीवनचं रहस्य प्रास करवा प्रभु प्रार्थना.
(ગઝલ-કવ્વાલી.) જીવનના હેતુઓ ભણી, સદા સમભાવથી રહેવા; ઉચિત કર્તવ્ય દષ્ટિથી, વિશુદ્ધિ માગ રાંચરવા. કરી નિષ્કામ કર્મોને, અધમે દૂર કરવાને; ભયાશંકા વિકારદ, થકી મુક્તિ સજવાને, અચળ સંકલ્પને ધારી, ધરી સ્થિરતા અડગબળથી: સદા એ આત્મ ભાવોને, સ્મરણ કરવા પ્રતિપળથી. પ્રભુ પ્રીતિતણા રંગે તણી, ઉજજવળ પ્રભા ધરવા; મલિનતા કલાત ગ્લાનિથી, જીવનને સંધ ઉદ્ધરવા. અમોને અર્પબળ એ, વિભ! આત્મિક ખજાનાથી; અખૂટ છે આપ સાન્નિધ્ય, લહે આશિષ બાળકની.
ફતેહચંદ.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકાશ વાંચન દ્વારા શિક્ષણ,
(ગતાંક પૃઇ ૧૩૪થી શરૂ.)
(૨) (લે-વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ બી. એ-ભાવનગર) ઘણા લોકો એમ માનતા હોય છે કે જે તેઓ નિરંતર વાંચવાનું ચાલુ રાખે, જે તેઓ જ્યારે જ્યારે અવકાશ મળે ત્યારે ત્યારે કોઈ પણ ચોપડી વાંચે, તે તેઓ જરૂર સર્વ વિષયમાં કુશળ અને સર્વ શાસ્ત્રપારંગત થઈ શકે, આ માન્યતા ભૂલ ભરેલી છે, જે તેઓ આમ વાંચવાથી સર્વ પારંગત થવાની આશા રાખે તે હરવખત ગમે તે ખોરાકને પદાર્થ આરોગવાથી મલ્લુ બનવાની આશા રાખી શકે. વાંચન કરતાં મનન ઘણે અગત્યનો વિષય છે. જેમ ખાધેલા અન્નને પાચનની જરૂર છે તેમ વાંચેલ બાબત પર મનનની સંપૂર્ણ જરૂર છે. કેટલાક મૂઢમતિ કે નિરંતર વાંચતા અને પિતાની જાતને નિરંતર જ્ઞાનથી ઠાંસોઠાસ ભરતાં હમેશાં જોવામાં આવે છે, પણ તેઓ કદી મનન કરતા જોવામાં આવતા નથી. તેઓને થોડે ઘણે આરામને વખત પ્રાપ્ત થાય છે કે તરત જ તેઓ ગમે તે પુસ્તક હાથમાં લઈ વાંચવા લાગે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો તેઓ જ્ઞાન આરેગે છે પરંતુ તેને પચાવવાને કદી યત્ન કરતા નથી.
ઘણુ માણસેને વાંચવાની એવી ટેવ પડી હોય છે કે તેઓ કદી હાથમાં કઈ પણ પુસ્તક, કઈ માસિક અથા વર્તમાનપત્ર વગરના હોતા નથી. તેઓ ઘરમાં, ગાડીમાં, બહાર, ફરવા જતા જ્યાં ત્યાં વાંચતા અને વિશાલ જ્ઞાન મેળવતા નજરે પડે છે. જ્ઞાન સંપાદન કરવા તરફ તેઓને અત્યંત પ્રેમની લાગણી હોય છે અને તેપણ મગજ પર: આ પ્રમાણે..હમેશાં ભાર પડવાથી તેની માનસિક શક્તિ નિર્બળ થઈ ગયેલી જણાય છે.
પ્રત્યેક અભ્યાસીઓ અને વાંચકે આંગ્લેકવિ મિટનની નિમ્નલિખિત લીટીઓ મરણપટમાં કતરી રાખવી જોઈએ.
Who reads. Incessantly, and to his reading brings not A spirit and judgement equal or superior, Uncertain and unsettled still remains, Deep versed in books and shallow in himself, Crude or intoxicate, collecting toys
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાંચન દ્વારા શિક્ષણ
૧૫૩
And trifles for choice matters, worth a sponge,
As children gathering pebbles on the shore. ભાવાર્થ:–જે માણસ નિરંતર વાંચે છે પણ પિતાના વાંચનથી સમાન અથવા શ્રેટ જ્ઞાન મેળવતો નથી તે હમેશા અચેકસ અને અવ્યવસ્થિત રહે છે, તે પુસ્તકાની મોટી સંખ્યા વાંચે તેપણુ પતે તે અપૂર્ણ જ રહે છે. જેવી રીતે નાનાં બાળકે દરીયાકિનારેથી નકામા પથરાઓ એકઠા કરે છે તે પ્રમાણે તેઓ ઉત્તમ બાબતે ગ્રહણ કરવાને બદલે નકામી વસ્તુઓને સંગ્રહ કરે છે.
અંગ્રેજી ભાષાને મહાન શબ્દકોષ રચનાર મી. વેસ્ટર જ્યારે નાની ઉમરને હતો ત્યારે પુસ્તક એટલા બધા જુજ અને રમતા હતા કે તેને કદિ સ્વનમાં પણ ખ્યાલ નહોતો કે તેઓ માત્ર એક જ વખત વાંચવાના છે. પણ તેણે એવો નિશ્ચયાત્મક વિચાર કર્યો હતો કે પુસ્તકો જીલ્ડાગ્રેજ હોવા જોઈએ અથવા
જ્યાં સુધી તેઓ જીવનના એક અંશરૂપ બને નહિ ત્યાં સુધી પુન: પુન: વાંચવા જોઈએ.
એક સ્ત્રી લેખક કહે છે કે –“આપણે જોઈએ તે કરતાં વધારે પ્રમાણમાં વાંચવાથી એક પ્રકારની ભૂલ કરીએ છીએ. મને માનવાને કારણે મળે છે કે મેં વાંચ્યું તેનાથી અર્ધ પ્રમાણમાં વાંચ્યું હોત તો વધારે બુદ્ધિમાન અને પ્રતિભાશાળી થઈ શકત અને મારી માનસિક શક્તિને વધારે મજબૂત બનાવી શકત અને કેળવી
શકત.”
- જે પુરૂષો શાંત જીવન વહન કરે છે તેઓને વિક્ષેપ કરવાની સત્તાઓ આડે આવતી નથી જેથી તેઓ વધારે સારી રીતે વાંચી શકે છે અને વિચાર કરવામાં વધારે ઉંડા ઉતરી શકે છે. તેઓનું વાંચનક્ષેત્ર વિશાળ હોતું નથી પરંતુ તેઓ વાંચન કળામાં વધારે પ્રવીણ અને બાહોશ હોય છે. જેવી રીતે શરાણ પર ચઢાવવાને છરી, સુડી આદિ વસ્તુઓ લઈ જવામાં આવે છે તેવી રીતે આપણા મનને કઈ પણ વિષયના વાંચન અથવા અભ્યાસમાં લઈ જવું જોઈએ. શરામાંથી આપણને જે કંઈ મળે છે તે માટે આપણે સુડી અથવા છરીને તે પર ચઢાવતા નથી, પરંતુ તેની અણી તીણ બને તે હેતુથી જ આપણે તેમ કરીએ છીએ. આપણે જે પુસ્તક વાંચીએ છીએ તેમાંથી જે કંઈ યાદ રાખીએ છીએ તેને વાંચનના લાભ તરીકે ગ. ણવામાં અાવતું નથી. પણ આપણે તેઓની ચારિત્ર, બંધારણની શક્તિમાંથી શું ગ્રહણ કરીએ છીએ તેજ મોટામાં મોટો લાભ છે. જીવન રસાયન અને જીવનના વિકાસમાં ઉપયોગી સર્વ વસ્તુઓ પુસ્તકાલયમાં નથી પરંતુ તમારા પિતામાં, સ્વમાનની લાગણીમાં અને કરેલ કર્તવ્યના અભિજ્ઞાનમાં છે.
સારું પુસ્તક વાંચવું એ ઉત્તમ વાત છે. સારૂં જીવન વહન કરવું એ તને
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કરતાં પણ ઉત્તમ વસ્તુ છે. અને આવું જીવન વહન કરવાથી જ વૃદ્ધત્વને પણ અટકાવે એવી શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. વિદ્યા અથવા જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ મનુષ્યો વચ્ચેના ભેદની તુલના કરવાનું રણ નથી. માત્ર જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ એજ શક્તિની પ્રાપ્તિ છે, એમ માની શકાય નહિ. જે જ્ઞાન તમારા પિતાના એક અંશરૂપ બન્યું નથી તે જ્ઞાન ટાટીને પ્રસંગે ભાગ્યેજ ઉપગી થઈ શકે છે અને તમને સં. કટમાંથી ભાગ્યેજ બચાવી શકે છે. વધારે અસરકારક શબ્દોમાં કહીએ તે જેમ જેમ માણસ આગળ પ્રગતિ કરે છે તેમ તેમ કેળવણીને તેણે પોતાને અંશ બનાવવી જોઈએ. પોતાના એક અંશરૂપ બનેલી સ્વ૬૫ વ્યવહારિક કેળવણી દુનિયામાં ઉપયોગમાં ન આવી શકે એવા જ્ઞાન કરતાં વધારે લાભે સિદ્ધ કરી શકે છે.
મનુષ્યપર પુસ્તકે શું અસર કરે છે અને પિતાના પુસ્તકોની સહાયથી એક વિચારક શું કાર્ય કરે છે તેને માટે સુપ્રસિદ્ધ રાજનીતિજ્ઞ મી. ગ્લૅડસ્ટન કરતાં વધારે શિષ્ટ દૃષ્ટાંત મળવું અશક્ય છે. ગ્લેડસ્ટન પોતાની કારકીદી કરતાં ઘણે દરજજો મહાન હતો એમ કહેવામાં જરા પણ અતિશયોકિત નથી. તેને માનસિક વિકાસને માટે ખાસ પ્રેમ હતો. તેની વિલક્ષણ નૈસર્ગિક બક્ષીસેના પ્રભાવે તે ઓકસફર્ડ અથવા કેમ્બ્રીજના વિશ્વવિદ્યાલયમાં મહાન અધ્યાપકની પદવી શોભાવી શક્યા હોત પરંતુ સંજોગે તેને રાજનીતિના ક્ષેત્રમાં લઈ ગયા જયાં તે તરત જ પિતાના સંજોગોને અનુરૂપ થઇ વર્યો, તેનું વાંચન સર્વપક્ષી અને વિશાળ હતું અને તેણે પુસ્તકાલય દ્વારા જ પોતાને માર્ગ હતો અને સરલ બનાવ્યો હતો.
વાંચનથી આપણે જે આનંદ અને આશ્વાસન પ્રાપ્ત કરીએ છીએ તે વાંચન પરના પ્રેમનો બીજો મહાન લાભ છે. આપણી આસપાસની નિરાશાજનક, દુખદ, અને ઉદ્વેગકર વસ્તુઓની સત્તામાંથી છટકી જઈ આનંદ, સન્દર્ય અને ઉત્સાહની સૃષ્ટિ તરફ યથેચ્છ વિહરવું એ અનધિ આનંદનો વિષય છે. કોઈ માણસ દુ:ખથી પીડાતો હોય, વ્યાધિથી ગ્રસ્ત હોય અથવા કેઈ આર્થિક નુકશાનીથી હતાશ થઈ ગયે હોય તો મનને તેની અસલ સ્થિતિએ લાવવાનો સૈથી અકસીર અને તાત્કાલિક ઉપાય મનને ઉત્સાહ પ્રેરક, વિદ્વતાપૂર્ણ વાતાવરણમાં દોરી જવું એજ છે. અને આવું વાતાવરણ ઉત્તમ કોટિના પુસ્તક સિવાય અન્યત્ર અપ્રાપ્ય છે.
આપણે એવા ઘણા માણસને જોઈએ છીએ કે જેઓ માનસિક વ્યથાથી પીડાતા હોય, જેઓના મનની સ્થિતિ કોઈ ભારે નુકશાનીથી અથવા શેકના આઘાતથી તદ ફરી ગઈ હોય આવા લોકોની માનસિક સ્થિતિમાં કોઈ સારા પુસ્તકમાં લીન થવાથી મહાન પરિવર્તન થઈ જાય છે. હમેશાં બારીઓમાંથી ચોતરફ જતાં, અસ્વસ્થ અને અસંતુષ્ટ ચિત્તથી જ્યાં ત્યાં ભટકતાં, શું કરવું અને વખત કેમ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાંચનદ્વારા શિક્ષણ.
૧૫૫ ગાળો તેની મુંઝવણમાં અનેક વૃદ્ધ માણસે આપણી દષ્ટિએ પડે છે, કારણ કે તેઓએ પોતાના જીવિતના આ ભાગને માટે બિલકુલ તૈયારી કરી હોતી નથી. તેઓએ પિતાનું બળ, પિતાની મહેચ્છાઓ આદિ સર્વસ્વ પોતાના ધંધામાંજ પરોવી દઈ વાપરી નાંખ્યું હોય છે. એક વૃદ્ધ ગૃહસ્થ ઘણેજ પ્રવૃત્તિશીલ ધંધો વહન કરતો હતો. તેનું જીવન અતિશય પ્રવૃત્તિ પરાયણ હતું છતાં પણ દુનિયામાં જે કંઈ બનતું તે સઘળાથી તે વાકેફ રહેતો. અને તેને પરિણામે અત્યારે પોતાનું નિવૃત્તિ જીવન તે એક બાળકની પેઠે સુખ અને સંતોષથી ગાળે છે. આનું કારણ એજ કે યુવાવસ્થામાં પ્રવૃત્તિપરાયણ હોવા છતાં તેનું વાંચન ઘણું જ વિશાળ હતું. જે લોકે પિોતાની માનસિક શક્તિને એકજ દિશામાં એક વખતે અત્યંત લાંબા સમય સુધી રેકી રાખે છે તેઓનું માનસિક બળ ક્રમે ક્રમે ક્ષીણ થતું જાય છે. અને માનસિક સ્થિતિસ્થાપકત્વ નષ્ટ પ્રાય: થતું જાય છે.
પરિશ્રમ પછી આરામ તથા શાંતિ આપવાની એકજ બાબતમાં પુસ્તકો પિતે હેતુરૂપ બને છે. જ્યારે કલ્પના સૃષ્ટિમાં દુનિયાની આધિ-ઉપાધિઓને વિસરી જવાને, મનને ઉન્નત અને તાજું બનાવવાનો હેતુ હોય છે ત્યારે પુસ્તક માત્ર સાધન કરતાં વધારે કાર્ય બજાવે છે. ત્યાં તેઓ પોતે હેતુરૂપ છે. પુસ્તકે માણસમાં નવીન ઉત્સાહુ, નવું ચૈતન્ય અને નવું બળ રેડે છે. શારીરિક અથવા માનસિક કાર્યથી ગ્રાન્ત થયેલો માણસ કોઈ મહાન ગ્રંથકર્તાના પુસ્તકને હાથમાં લે છે કે તરત તે આ પૃથ્વીતલથી ઉચ્ચપદે જાય છે અને નવી સૃષ્ટિમાં પ્રવેશ કરે છે. જ્યાં તેને સર્વ આધિ-ઉપાધિનું વિસ્મરણ થાય છે, તેના અવયવોને સંપૂર્ણ આરામ મળે છે. અને અક સુખ અને નવીન ચૈતન્ય પ્રાપ્ત કરી આ પૃથ્વીતલ પર પાછા આવે છે.
સારાં પુસ્તકોને ચાહનાર કદાપિ એકલો હોઈ શકે જ નહિં. પોતાના કાર્યમાંથી નિવૃત્ત થાય ત્યારે ગમે તે સ્થળે, ગમે તે સ્થિતિમાં આનંદદાયક અને લાભ કારક ધંધો (પુસ્તકનું વાંચન) મેળવી શકે છે. અને સર્વોત્તમ મિત્રની મંડળીને લાભ પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
દરેક માણસ મુદ્રણકળાને અત્યંત આભારી છે કે જે દ્વારા સુપ્રસિદ્ધ ગ્રંથકારે અને લેખકો પિતાના ઉત્તમ વિચારો અને આદેશ આપણા આગળ રજુ કરી શક્યા છે. મહાન પુરૂષોની સાથે રૂબરૂમાં વાર્તાલાપ કરતાં તેઓના પુસ્તકો અને લેખ દ્વારા તેઓની સાથે વાતોલાપ કરવામાં કેટલાક વધારે લાભની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેઓના પુસ્તકમાં આપણને તેઓના જીવન સંબંધી ઉત્તમ બાબતો જ માલમ પડે છે. જેથી તેઓની પ્રતિકૂળ વિચિત્રતાઓ, તેઓના દેશો અને સ્વભાવસિદ્ધ વિલક્ષણતાઓ આપણું જાણવામાં કે જોવામાં આવતી નથી. પુસ્ત
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૬
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
કામાં તે તેના સંબંધી જે સર્વ સારૂ હાય છે તેજ આપણા જેવામાં અને જાણવામાં આવે છે. કારણ કે પુસ્તકામાં તેા તેના પસ કલા શ્રેષ્ટ વિચારે જ પ્રકાશમાં મુકાયા હાય છે. પુસ્તકમિત્રા આપણી સેવામાં હંમેશાં હાજર હાય છે. તે આપણને કદિ ઉપદ્રવ અથવા પીડા કરતા નથી. તેમજ કેઇ પ્રકારનું કષ્ટ આપતા નથી, આપણે ગમે તેટલા કંટાળી ગયા હોઇએ અથવા નિરાશ થઇ ગયા હાઇએ તા પણ પુસ્તક મંત્રા હમેશાં આપણને શાંતિ અને વિશ્રાંતિ આપે છે, ઉત્તેજીત કરે છે, ઉત્સાહ પ્રેરે છે અને ઉત્કષના માર્ગ સૂચવે છે.
કદાચ આપણને નિદ્રા ન આવતી હોય ત્યારે મધ્યરાત્રિના સમયમાં આપણે મહાન ગ્રંથકાર અથવા લેખકને ખેાલાવીએ છીએ તે તે તરત જ અનુકૂળ કે પ્રતિકૂળ સમયના વિચાર કર્યા વગર આપણી સાથે રહેવાને ખુશી હોય છે. સાહિત્યના મહાન ક્ષેત્રના કોઇપણ ખુણામાંથી આપણે! બહિષ્કાર કરવામાં આવ્યેા નથી, મરજીમાં આવે તે સમયે, સભ્યતાના કાઇપણ નિયમે પાળવાની અથવા સારા પાશાક ધારણ કરવાની આવશ્યક્તા વગર અને સમય અગાઉથી નિયત કર્યા વગર આપણે સુપ્રસિદ્ધ વિદ્વદ્રત્તાની મુલાકાત લઇ શકીએ છીએ. આગમચથી ખખ્ખર આપ્યા વગર આપણે મિલ્ટનને, સેકસપીઅરને, ઇમનને, લગલોને અથવા ખીજા કેાઈપણુ સુવિખ્યાત કવિ અથા લેખકને ખેલાવી શકીએ છીએ અને તેએ તરફથી અપ્રતિમ માન મેળવવા ભાગ્યશાળી થઇએ છીએ.
કોઇપણ જાતની ઓળખાણુ પડાવવાની જરૂરીયાત વગર અને અપમાનની લેશ પણ ભીતિ વગર પુસ્તકાલયમાંના મિત્ર પાસે તમે જાએ. તે માટા સમૂહમાંથી તમારી ઇચ્છાનુસાર મિત્રાને પસંદ કરે, કેમકે તે મૂકભાવધારી અમર આત્મામાં અભિમાન-અડુત્રના અંશ નથી પણ તેમાં રહેલા ઉચ્ચતમ આત્માએ અત્યંત નમ્રતાપૂર્વક ઉચ્ચ વા નીચ ગમે તે કેટના પ્રત્યેક વ્યક્તિની સેવામાં હાજર છે. તમારી ઉચ્ચતા અથવા નીચતાના બિલ્કુલ વિચાર વગર તમે કાઇપણ પુ સ્તકમિત્ર સાથે છૂટથી વાત કરી શકે છે. કેમકે તે મિત્રો કોઇ જાતના અવિવેકથી ફાઈની લાગણી દુ:ખાવતા નથી તેમ જ મન દુભાવતા નથી.
અસંખ્ય પુસ્તક વાંચવાથી કેઇ માણુસ વિદ્વાન અને બુદ્ધિવાન અની જાય છે એમ નથી, પણ તેણે જેના પર ઉડા અભ્યાસથી આધિપત્ય મેળવ્યુ હાય છે તેત્રા શ્રેષ્ઠ પુસ્તકાની નાની સંખ્યા માણુસને પ્રતિભાશાળી બનાવે છે, જેથી કરીને તેની અંદર રહેલા દરેક કિંમતી બિચાર પરિચિતમિત્રની ગરજ સારે છે. પુસ્તકાનુ પુન: પુન: વાંચન પ્રતિદિન વધતા આનદથી થાય છે ત્યારેજ તે હૃદયના ઉંડામાં ઊંડા પ્રદેશમાં ઉતરે છે—હૃદય સાથે સંયુક્ત મને છે અને આપણી સ ંપત્તિમાં વા વિપ
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાંચન દ્વારા શિક્ષણ.
૧૫૭
ત્તિમાં, કીર્તિમાં વા અપકીર્તિમાં, ઉત્કર્ષમાં વા અપકર્ષમાં એક સરખી રીતે વર્તનારા જુના ગાઢ પરિચિત મિત્રરૂપે આપણુ પાસે રહે છે. માત્ર એક બે વખત વાંચવાથી કોઈ પણ મનુષ્ય કે સુંદર કાવ્ય મહાન ઈતિહાસ, રસિક નવલ કથા અથવા ઉત્તમ નિબંધને પુસ્તકના હાર્દમાં ઉતરી શકતું નથી. તેણે પોતાની સ્મરણ શક્તિના ખજાનામાં તે પુસ્તકમાંના અમૂલ્ય વિચારે અને દ્રષ્ટાંત ભરવા જોઈએ અને પછી નિવૃત્તિના સમયમાં તેના પરિપકવ વિચાર કરવા જોઈએ, મિત્રે આવે છે અને અમુક વખત આનંદ આપી ચાલ્યા જાય છે. પરંતુ પુસ્તકે નિરંતર સાથે રહેનાર મિત્ર છે અને બધા કલાકમાં આનંદ આપનારા છે. આંગ્લ કવિ ગેડમિથ વારંવાર કહે છે કે “ કેઈપણ પુસ્તક પહેલીવાર વાંચતાં મને લાગતું કે મે એક નો મિત્ર પ્રાપ્ત કર્યો છે અને પ્રથમ વાંચેલ પુસ્તક જ્યારે હું ફરી વાંચતે ત્યારે પરિચિત જુના મિત્રને મળતા જે આનંદ થાય તે અસીમ આનંદ થતું.”
જે પવિત્ર લેબ પિતાના પુસ્તકે રૂપે તમારા ગૃહમાં પ્રવેશ કરી નિવાસ કરવા આવે, જે તમારા પાસે સ્વર્ગની કવિતા ગાવાને મિલ્ટન કવિ આવે અને કલ્પના સૃષ્ટિ તેમજ માનુષી હૃદયના કાર્યો પ્રકટ કરવાને શેકસપીયર કવિ આવે તે તમારી ગરીબ યા તવંગર સ્થિતિને ખ્યાલ રાખ્યા વગર તેઓને માન આપવા તૈયાર રહો. તમારા ઘરમાં ધનવાને આવે છે કે નહિ તેની જરા દરકાર નહિ, • પુસ્તક એક ભલા મિત્રની ગરજ સારે છે. તે તમારી ઈચ્છાનુસાર સંપૂર્ણ બાધ સહિત તમારા પાસે આવે છે. તમારા શૂન્ય હૃદયત્વથી તેને કૈધ થતો નથી. અને કદાચ તમે આનંદના અન્ય વિષયે તરફ તમારું ધ્યાન ફરે તો તેને ખોટું લાગતું નથી. કંઈપણ બદલાની આશા વગર તે તમારી સેવા કરે છે. તે સ્મરણશક્તમાં દાખલ થાય છે અને તેની અંદર રહેલું સ્વરૂપ તમારામાં ઓતપ્રેત થાય છે અને તમારી સ્મરણશકિતમાં સર્વત્ર પ્રસરી રહે છે ત્યાં સુધી તે ત્યાં ભમ્યા કરે છે.
હમેશાં ફકત દશ મિનિટ કઈક સારૂં વાંચવાની ટેવને કેળવોતમે સર્વ સારંજ વાંચતા હશે તો તેના પરિણામે વશ વરસમાં કેળવાયેલ અને બીન કેળવાયલ મન વચ્ચે ભેદ પ્રતીત થશે. સારૂં એટલે નવલકથા, કવિતા, ઇતિહાસ, અને જીવન ચરિત્રોમાંના દુનિયાના સૈથી સરસ ખજાનો એવો અર્થ થાય છે. છેડા પણ સારા પુસ્તક વાંચવા અને પુખ્ત વિચાર પૂર્વક પસંદ કરેલાં પુસ્તકે વાંચવાં એ વાંચનદ્વારા શિક્ષણ પ્રાપ્ત કરવાના મૂળ તત્વો છે. જે થોડા પસંદ કરેલા પુસ્તકો વાંચવા હોય તો બીજાની પસંદગી અને પ્રશંસા પામેલા પુસ્તક વાંચે. સુવિખ્યાત ગ્રંથકારેએ રચેલા અને ઉચકેટિના પુસ્તક વાંચે જાહેર પુસ્તકાલમાંથી પણ આવા પુસ્તકે સહેલાઈથી લભ્ય થઈ શકે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૫૮
શ્રી આત્માનં પ્રકાશ,
એવા એક ખાસ નિયમ છે કે જે પુસ્તક તમને ન ગમે તે ન વાંચે.. બીજાને ગમતુ હોય તે તમને કદાચ ન ગમે, માટે જે તરફ તમારૂ વલણ હાય અને તમને પ્રેમ ડાય તે વાંચવાના નિયમ રાખા. સમાન વસ્તુના આકણુના અને સ ંમેલનના ખાસ નિયમથી સિદ્ધ થાય છે કે જે વસ્તુની શેાધમાં તમે છે તે વસ્તુ તમારી શોધકરતી હોય છે. તમને અધમ કેાટિના પુસ્તકા વાંચવાના શેખ હોય તે તેવા પુસ્તકા મેળવવાને તમારે પ્રયાસ કે શ્રમ કરવાની જરૂર નથી. તેવા પુસ્તક આકશુના નિયમાનુસાર તમારીજ શોધમાં હાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ખાદ્ય પદાર્થોને માટે બધા મનુષ્યેની રૂચિ એક સરખી હોતી નથી એ અનુભવ સિદ્ધ વાત સહુને સુવિદિત છે. વાંચનને માટે પણ તેમજ છે, જેમ પેાતાની પ્રકૃતિને પ્રતિકૂળ પદાથ કાઇ ખાતું નથી તેમ પેાતાને નિરસ અને શુષ્ક જણાતાં પુસ્તક વાંચવા કેાઇની વૃત્તિ થતી નથી, તેથી કરીને દરેક માણસે પોતે જ પુસ્તકાની પસંદગી કરવી જોઇએ અને જે પુસ્તક તેની શૈાધમાં હોય છે તે મેળવવુ જોઇએ. કાઇ સારા વાંચક થાડાં જ પુસ્તકા પસંદ કરે છે તે કાઇને જેમ બને તેમ ઘણાં પુસ્તકો વાંચવાનુ પસંદ હાય છે. અમુક પુસ્તકા અમુક માણસાને માટે સારાં હૈય છે તે પરથી એવા નિશ્ચયપર ન આવી શકાય કે તે સર્વત્ર માટે સારાં અને વાંચવા ચેાગ્ય છે.
તમને પોતાને સ્વત ંત્ર વિચાર કરતાં શીખવે અને તમારા પોતામાં અને ખીજાઓમાં તમારી શ્રદ્ધા દૃઢીભૂત કરે એવા પુસ્તકા નિર ંતર વાંચેા. તમારા મિત્રામાં તમારા વિશ્વાસ ઓછો કરે એવા પુસ્તકોથી સાવચેત રહો. ચારિત્ર્યનું અને સદ્ધિચારાનું બંધારણ કરે એવાં પુસ્તકો જ વાંચે, તેઓને નષ્ટ કરે તેવાં પુસ્તકાથી અળગા રહેા. જે પુસ્તકો ગૃહની પવિત્રતામાં રહેલી તમારી શ્રદ્ધાને અને ધર્મ પરની આસ્થાને ક્ષીણ કરે, જે ધમ તરફ હાંસી કરતાં જણાય, જે કતવ્યબુદ્દિને અને નૈતિક ફરજીયાતને દાબી દે એવાં પુસ્તકોને દૂરથી નમસ્કાર કરી.
છેવટે એટલું જ કહેવાનુ કે જેટલું અને તેટલું વાંચા અને વાંચે. પરંતુ કદાપિ ખરામ અથવા નિરસ પુસ્તકને સ્પર્શ પણ ન કરે. જીવન અત્યંત ટુંકું છે, સમય અત્યંત કિ ંમતી છે; માટે ઉત્તમ વિષયેાથી ભરપૂર પૂસ્તકાના વાંચનમાં જ તે વ્યતીત કરવાના દૃઢ સંકલ્પ કરે. કૃતિરમ્ ।
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણી જૈનેની વર્તમાન સ્થિતિ અને કર્તવ્ય. ૧૭ આપણી જૈનોની વર્તમાન સ્થિઉ અને કર્તવ્ય.
લખનાર–જગજીવન માવજીભાઈ ક્યાસી-ચુડા, અંગ્રેજ વિદ્વાન બર્કે કહ્યું છે કે “The age of Chivalry is gone. That of sophisters, economists and calculators has succeeded, and the glory of the country is extinguished–વીરત્વનો યુગ વહી ગયો છે. વાચ્છલ કરનારાઓ, અર્થશાસ્ત્રીઓ અને અજમાયશ કરનારાઓને યુગ આવ્યા છે; અને દેશના નૈરવને અંત આવ્યું છે.”
મહાશય બર્કનું ઉપરનું કથન આબાદ લાગુ પડે છે. આપણા જૈન સમાજની વર્તમાન સ્થિતિનું અવલોકન કરશું તો આપણને અનિવાર્ય ખેદ થશે. ભગવાન મહાવીરની પૂર્વે અને ત્યાર પછી થઈ ગયેલાં અનેક પ્રભાવશાલી આચાર્યો અને જૈન ધર્માનુયાયી રાજાઓના સમયમાં જે સમાજની જે ઉન્નત દશા હતી, જેન પ્રજામાં જે શૈરવ હતું, જે ધર્માભિમાન હતું, જે કેવળ ધર્મ પ્રત્યેજ નહિ પણ જગત પ્રત્યે ઉચ્ચ લાગણી હતી, તે માંહેનું વર્તમાન સમયમાં જે સમાજની અંદર કાંઈ જોવામાં આવતું નથી. પૂર્વના સમયમાં જેન ધર્મ એ ભારતવર્ષનો મૂખ્ય ધર્મ હતો અને તેના અનુયાયીઓની સંખ્યા પણ કરેડાની હતી. તે સમથનાં જેને સામાજીક, રાજકીય અને ધાર્મિક આદિ સર્વ પ્રકારની ઉન્નતિ સાધવામાં અગ્ર ભાગ લેતા હતા અને તેથી જ તેમનું ગૌરવ વધતું હતું. તે સમયે જૈન ધર્મ એ કેવળ વણિકનો ધર્મ ન હતે પણ અન્ય જાતિના મનુષ્યો પણ જેનલમ હતાં ટુંકામાં કહીએ તો તે સમયમાં જેન ધર્મની સંપૂર્ણ ઉન્નત દશા હતી. વર્તમાન સમયમાં જૈન ધર્મની મૂખ્યા રહી નથી અને તેના અનુયાયી સમાજની સંખ્યા પણ માત્ર દ લાખનીજ રહી છે. તેમ જૈન ધર્મને માનનારા માત્ર વણિકો જ રહ્યા છે અને તેઓ અન્ય હિલચાલેને છેડી માત્ર વ્યાપારમાંજ અનીશ જેડાયેલાં રહે છે. વર્તમાન સ્થિતિનું અવલોકન કરતાં એમજ માલુમ પડે છે કે દેશના મુખ્ય ધર્મોમાં જૈન ધર્મ પછાત પડી ગયો છે અને તેને અનુયાયી સમાજ પણ અધેગતિમાં પડેલો છે.
અમુક રાજ્યને કે અમુક સમાજને સુવ્યવસ્થિત રાખવાને માટે તે સમયનાં તેના અગ્ર પુરૂષે કાયદા ઘડે છે, અને તે પ્રમાણે વર્તવા સર્વને ફરમાન કરે છે. આપણામાં પૂજ્ય તીર્થકર ચતુર્વિધ સંઘની જે સ્થાપના કરે છે, તેનું કારણ પણ તેજ છે. અંતીમ તીર્થકર ભગવાન મહાવીરે પણ સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા એમ ચતુર્વિધ સંઘની સ્થાપના કરી તેઓને આદરવા એગ્ય નિયમોનું પણ પ્રતિપાદન કરેલું હતું. જ્યાં સુધી એ નિયમો અનુસાર વર્તન ચલાવવામાં
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૦
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
આવે છે, ત્યાંસુધી સમાજની સુવ્યવસ્થા રહે છે અને તેની ઉન્નતિ પણ થતી જાય છે. પરંતુ જ્યારે અનુયાયી વર્ગ પોતાના કર્તવ્યમાં શિથિલ પડી જાય છે. અને સ્થાપિત નિયમ પ્રમાણે વન ચલાવતા નથી; ત્યારે તેની અવનતિ થાય છે. સમા જની ઉન્નતિ કે અવનતિના આધાર મનુષ્યેાના વન ઉપર રહેલા છે. મનુષ્યના આચારવિચારમાં અધમતા થાય છે, ત્યારે સમાજની અવશ્ય અવનતિ થાય છે. વર્તમાન સમયમાં જૈન સમાજની અવનિત થયેલી છે એમ આપણે સમજીએ છીએ; તે હવે આપણી અવનતિ થવામાં શું કારણેા રહેલા છે, તે તપાસવાની પ્રથમ અગત્ય છે. મહાન પુરૂષાએ જો કાઈ પણ મનુષ્યને, સમાજને કે દેશને પેાતાની ઉન્નતિ કરવી હાય તેા આત્મનિરીક્ષણ એટલે પેાતાનાં દોષ જોવાની અગત્ય અતાવેલી છે; કારણુ કે આપણામાં શુ શુ દેષા રહેલાં છે, એ જ્યાંસુધી આપણા જાણવામાં ન આવે; ત્યાંસુધી આપણે કદિ પણ સુધરી શકવાનાં નથી. આ ઉપરથી જૈન સમાજની વમાન અવસ્થાનુ અવલાકન કરવાની ખાસ અગત્ય છે. આપણી વમાન સ્થિતિનું અવલેાકન લેખક: પોતાની બેઠકમાં ખુરસી ઉપર એઠાં બેઠાં કરે છે એટલે ભૂલ થવાના સંભવ છે; તેથી વાંચનાર વિદ્વાન ભાઇઓ તથા બહેનાને વિનતિ કરવામાં આવે છે કે તેઓને જે જે ભૂલ જણાય તે લેખકને લખી જણાવવા કૃપા કરવી.
જૈન સમાજના ચાર અંગા-સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકાનું અનુક્રમે અવલેાકન કરી તેના વિચાર કરશું. સાધુ અને સાધ્વી વર્ગનું અવલેાકન એક ગૃહસ્થાશ્રમી લેખક કરે, એ કેટલાંક ધર્મ ચુસ્ત મનુષ્યોને રૂચશે નહિ એમ લેખક જાણું છે; છતાં કાઈપણ પ્રકારની અણુઘટતી ટીકા કે નિંદા કરવાના મારે આશય નહિ હાવાથીજ અવલેાકન કરવાનું સાહસ કરૂં છું. વર્તમાન સમયમાં કેટલાંક કેળવણી પામેલાં જેનેા, સાધુ અને સાધવી વર્ગને હલકા અને નિરૂપયેાગી ગણતાં શીખ્યા છે. કેટલાક સમય પહેલાં મુંબઈમાં જૈનેની એક સભામાં પ્રમુખ થયલા મહાશયે “ સાધુએ માટે ઘણું અણુવ્રતું વાકય ખાલી સમાજમાં કેટલાક ખળભળાટ ઉત્પન કર્યા હતા. સાધુઓનું જીવન સંસરી મનુષ્યા કરતાં અતિ ઉચ્ચ હાય છે અને હાવુ જોઇએ, એમ છતાં જ્યારે એવા ઉચ્ચ જીવન વિહારી પુરૂષો માટે હલકા શબ્દો અમુક સામાન્ય સંસારી મનુષ્ય વાપરે તે તે વિષે વિચાર કરવાની ધર્મપ્રિય મનુષ્યને છુટ હાવી જોઇએ. આ દ્રષ્ટિથી સાધુ અને સાધ્વી વર્ગનું અવલેાકન કરવામાં આવતુ હાવાથી તે સબંધી કોઈને વાંધા લીધા જેવુ જણાશે નહિ, લેખકનુ એમ માનવુ છે કે સાધુ કે સાધવી વર્ગ કદાચ અમુક અંશે શિથિલ હાય તા પણ એવા શબ્દો તેઓના સંધમાં વાપરવા, એ કેઇ પણ રીતે ઈચ્છવા ચેોગ્ય નથી. પાશ્ચાત્ય વિચારાના આંધળા અનુકરણથી આપણાં
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણી જૈનોની વર્તમાન સ્થિતિ અને કર્તવ્ય.
૧૬૧
સમાજમાં એવા ઘણાં મનુષ્ય છે કે જેઓ સાધુ અને સાધ્વી કે જે વાસ્તવિક રીતે પૂજ્ય છે. તેઓની અયોગ્ય નિંદા કરવી એજ એક જૈન સમાજની ઉન્નતિનું બીજ માની બેઠા છે. પ્રાચીન સમયમાં જે મહાન આચાર વિચારવાળા સમર્થ મુનિરાજે હતા, તેમની સાથે અવાંચીન મુનિરાજોની તુલના કરવામાં આવે તે આપણને અસંતેષ થાય, એ સ્વાભાવિક છે, પરંતુ તેથી તેઓની અયોગ્ય નિંદા કરવી, તેઓ ના માટે હલકા શબ્દો વાપરવા, એ કેવળ અધમતા છે, એમ કઈ પણ મનુષ્ય કબુલ કર્યા સિવાય રહેશે નહિ. આજના ઘણાં કેળવાયેલાં કહેવાતાં મનુષ્યને સ્વતંત્રતાનો એટલે ઉન્માદ થયે છે કે પોતાના ઉપર ગુરૂ છે, એવું સહન કરી શકતા નથી. સ્વતંત્રતાને સ્વછંદતા અર્થ કરી વર્તમાન સમયમાં તેને જે દુરૂપયેગ થાય છે, એ ખરેખર શોચનીય છે. કોઈ પણ મનુષ્ય વ્યાવહારિક કેળવણી ગમે તેટલા ઉચ્ચ પ્રકારની મેળવે પણ ધર્મજ્ઞાન વિના તેનામાં યથાર્થ જ્ઞાન આવતું નથી. ધર્મ એ ઉન્નતિને મહાન મંત્ર છે. આપણા સમાજની અવનત દશા થવાનું કારણ પણ ધર્મ જ્ઞાનનો અભાવ છે. યથાર્થ ધર્મજ્ઞાનથી અજ્ઞાન મનુષ્યજ સાધુ અને સાથ્વી વર્ગની નિંદા કરવાનું પસંદ કરે છે. પરંતુ જેઓ ધર્મના જ્ઞાની છે તેઓ તે તેમને સમાજનું અગત્યનું અંગ ગણી તેમની સેવા ભકિત કરે છે.
આ ઉપરથી વર્તમાન સમયમાં જેટલા સાધુઓ અને સાધવીઓ છે, તેઓ ઉત્તમ આચાર વિચારવાળાં હશે, એમ કાંઈ સિદ્ધ થતું નથી. અમારે દીલગીરી સાથે કહેવું પડે છે કે હાલમાં સમાજની શી રીતે ઉન્નતિ થાય તથા તે માટે કેવા પ્રયત્નો કાર્યમાં મૂકવા જોઈએ, એવા વિચારો સાધુ વર્ગમાંથી ઘણોજ છેડે ભાગ કરતો હશે. સમાજનું હિત તેઓના હૃદયમાં હશે એમ અમે માનીએ છીએ પણ વર્તમાન સમયને અનુકૂળ પ્રયાસો કરવામાં અને એ રીતે સમાજની ઉન્નતિ કરવામાં સાધુ વર્ગ પછાત છે એમ તે નમ્રતાથી કહ્યા સિવાય ચાલતું નથી. સાધુ મહા
જે અન્યોન્ય વર્તમાન પત્રને આશરે લઈ કેવી રીતે નિંદા કરે છે, તે આપણે ઘણી વખત સાંભળ્યું છે, વાંચ્યું છે અને જોયું પણ હશે. તેમજ કેટલાક મુનિ રાજે પોતાને પરિવાર વધારવા ગમે તેવા અજ્ઞાન, સરલ અને નિર્દોષ હૃદયીથી યુવકેને ગુપ્ત રીતે નસાડી ચેલા કરે છે. જે અત્યારના જમાનાને માટે અણઘટતું છે. આવાં અજ્ઞ બીનવ્યવહાર કુશળ ધર્મના અંશથી પણ બીન અનુભવી નસાડી મૂકેલા યુવકોને સાધુ કરવાથી તેઓ સંયમ સાચવી શકતા નથી અને કેટલાક એવા ખરાબ પ્રસગે બને છે કે જેથી જૈન સમાજની વારંવાર અતિ નિંદા થતી સાંભળવામાં આવે છે. જેવા પ્રસંગે આપણે જાણવામાં છે. સાધવી વર્ગમાં પણ આવી દશા વાર વાર જોવામાં આવે છે. પૂજ્ય અને વઘ સાધુ સાધવી વર્ગમાં આવા સાહસો જે કરવામાં આવે, વર્તમાન સમયને પણ ઓળખે નહીં, એ અત્યંત શોકજનક વાર્તા છે અને આથી જ રવધર્મપ્રિય મનુષ્ય તરીકે લેખકને બહુ દિલગીરી થાય છે.
સાધુ અને સાધવી વર્ગની થોડા ઘણા અંશે આવી સ્થિતિ છે, એમાં સં
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
તમને વિચાર સરખે પણ નહિ હોય. અમે જેનધર્મના ફરમાનને માનીએ છીએ અમે પરમાત્મા મહાવીર પ્રભુની ભક્તિ કરીએ છીએ, અમે હંમેશાં દેરાસર અને ઉપાશ્રયમાં જઈએ છીએ, અમે લીલોતરી ખાતા નથી, અમે પાણી બહુ ઓછું વાપરીએ છીએ અને અમે મૂનિ મહારાજેની સેવા કરીએ છીએ, એમ જે તમે દા કરતા હો તો પછી શામાટે તમે તમારું વર્તન ઉંચું રાખતા નથી? તમારા ગરીબ બધુઓને કેમ કાંઈ મદદ કરતા નથી ? તમે સમજુ, વિદ્વાન અને ધનવાન થઈ અન્યાય અને અધર્મને રસ્તે ચાલતા હે તે ગરીબ કે જેઓને ખાવાને પૂરતું અન્ન પણ મળતું નથી, તેઓ ધને પાર્જન માટે અન્યાય કરે તો તેમાં શું આશ્ચર્ય. અમને નીડરતાથી લખવા દે કે જેને સમાજની પડતી પ્રથમ તો આચાર ભ્રષ્ટતાથી થઈ છે. ઘણાં કહેવાતાં શ્રાવકો અને શ્રાવિકાઓનાં વર્તન જોઈ અમને અતીવ શોક થાય છે. શ્રાવકનાં બાર વૃત્તોને એક બાજુ મુકી દઈએ પરંતુ દાન, શીયળ, તપ અને ભાવ એ સામાન્ય ધર્મને પણ આપણે ન પાળી શકીએ તે આપણે શ્રાવક નામને કલંકી કરીએ છીએ અને આવી રીતે આપણે જેનધમી હોવાને દા કરીએ છીએ તે મહાન મિથ્યા છે અને ભગવાન મહાવીરના પુત્રે કહેવરાવવાને આપણે કેવળ નાલાયક છીએ.
જેને લીલેરી આદિ વસ્તુઓ ન ખાવામાં ધમી રહેવાને જેમ દેખાવ ધારણ કરે છે, પરંતુ દુઃખી નિરાધાર વિધવાઓનું ધન પચાવી પાડવામાં, ગરીબ મનુષ્યનાં ભારે વ્યાજ વટાવ ખાવામાં, તેઓ ધર્મને ઢગ કરતા નથી. આવાં કેટલાંક પ્રત્યક્ષ કોણેને લઈ શ્રીયુત્ લાલા લજપતરાય જેવા વિદ્વાન પુરૂષ આપણું અહિંસા ધર્મના મંતવ્ય સંબંધી આડે રસ્તે દેરવાઈ જાય, એ સ્વાભાવિક છે. વિના કારણ નિરપરાધી કઈ પણ જીને દુ:ખ ન દેવું, એ અહિંસા ધર્મને વાસ્તવિક અર્થ છે. શારીરિક બળ, સામાજીક હિત અને આત્મ સાધનમાં તેની ઉપચોગિતા છે. નિસત્વ, નિર્માલ્ય અને વીર્થહિન મનુષ્ય આત્મસાધન કરી શક્તા નથી. પરંતુ નિર્ભય અને વીર મનુજ આત્મસાધન કરી શકે છે. તમે ગમે તેટલા વિદ્વાન છે, કાર્યકુશળ હો અને ઉત્સાહી છે પણ તમારું શરીર તન્દુરસ્ત ના હાથ તો તમે કાંઈજ કરી શકવાના નથી. જો તમારૂ શરીર સારું હશે તે જ તમે દરેક પ્રકારના કાર્યો કરી શકશે. આપણી સર્વમાન્ય કહેવતમાં પણ કહેવાય છે કે ૫હેલું સુખ તે જાતે નર્યા.” તે અનુસાર જ્યાં સુધી આપણે જાતથી સુખી ના હોઈએ ત્યાંસુધી આપણે બીજા કાર્યો કરી શકીએ નહિં.
આપણે જેમ શારીરિક બળ ગુમાવ્યું છે, તેમજ માનસિક અને આધ્યાત્મિક બળ પણ ગુમાવ્યું છે. આપણે સમાજસેવાનાં, અને ધર્મસેવાના વિગેરેના વિચારેને છેડી દીધાં છે અને માત્ર વ્યાપારી જીવન ગુજારીએ છીએ.
જેન સમાજમાં કન્યાવિક્રય, બાળલગ્ન, વૃદ્ધલગ્ન, કડાં, મરણના આંધળા ખર્ચા અને રડવા કૂટવાના રીવાજોનું સવિશેષ જોર ચાલી હેલું છે. કન્યાવિક્રયને રીવાજ અન્ય જ્ઞાતિઓમાં પણ શરૂ થઈ ગયા છે. પણ જેને સમાજમાં તેનું જોર
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણી જૈનાની વત માન સ્થિતિ અને કૃતવ્ય.
66
પહેલાં “ માર્ડન રીવ્યુ ” નામક અ’ગ્રેજી માસિક પત્રમાં શ્રીયુત લાલાલજપતરાય અહિંસા ધર્મ, સત્ય કે ઘેલછા ” એ વિષય ઉપર લેખ લખ્યા હતા અને તેમાં જૈના અહિંસા ધર્મને કેવા વિપરીત અર્થ કરી અંધ શ્રદ્ધાથી વળગી રહ્યા છે, તે વિષે સારૂં વર્ણન આપ્યુ હતુ. પ્રસ્તુત લેખમાં તેમણે લખ્યુ હતુ કેને લીલેાતરી આદિ ન ખાવામાં બહુ સાવચેત રહે છે પણ વ્યાપારમાં અન્ય મનુષ્યનાં ગળાં કરવામાં અને ગરીખ વિધવાઓનુ ધત ઉચાપત કરવામાં ડરતા નથી. અહિંસા ધર્મના આ કેવા વિપરીત અર્થ ? વાસ્તવિક રીતે જોઇએ તે જૈનધર્મના સિદ્ધાંતા અને આચારો અન્ય ધર્મોના કરતાં અતિ ઉચ્ચ અને અને આચરણુ કરવા લાયક છે; પર ંતુ દીલગીરીની વાર્તા છે કે આપણા ધર્મના આચારો અને સિદ્ધાંતા અંધારાંમાં જ પડેલા છે. મેટે ભાગે જૈનેતર પ્રજાને જૈનધર્મ એ શું છે અને તેમાં કેવા ઉચ્ચ પ્રકારનું તત્ત્વજ્ઞાન રહેલુ છે, તેની બહુ જ ઓછી ખબર હોય છે. અને તેથી જ વારવાર જૈનધમ સમધી તે ખોટા વિચારા દર્શાવે છે.
For Private And Personal Use Only
૧૬૩
શ્રાવકવર્ગનું અવલેાકન કરતાં કરતાં અમે વિષયાંતર કર્યું છે તે માટે વાંચક અન્ધુઓની ક્ષમા માગી મૂળ વિત્રય ઉપર આવીએ છીએ. મેટાં શહેરોમાં વસતા શ્રાવક અન્ધુએ ઘણે ભાગે ધનવાન હોય છે અને તેઓ બાહ્ય રીતે સુખી હાવાનુ જણાય છે. તે સિવાય શહેરામાં વસતા જૈના અને ગામડામાં વસતા રેનેાની મઢુંજ દયાજનક સ્થિતિ છે. નિર્વાહને માટે તેએ અનેક પ્રકારનાં હલકા અને કુડકપટવાળા વ્યાપાર કરે છે અને પેાતાનું મુશ્કેલીથી ગુજરાન ચલાવે છે. ધર્મનું જ્ઞાન તેઓને હાતુ નથી અને તેથી તેએ આચાર વિચારમાં પણ શિથિલ હોય છે. કેટલાંક એવા ગરીબ જૈન કુટુ એ છે કે તેમને ખાવાને પૂરૂ ધાન્ય અને પહેરવાંને પૂરાં વઓ પણ મળતાં નથી અને તેમની સ્ત્રીએ મજુરની માક કામ કરતી હોય છે. ધનવાન કહેવાતા જૈને મેજાખમાં, ગાડીઘેાડે ફરવામાં અને નાટક તમાશા જોવામાં પોતાના વખત ઘણે ભાગે વ્યતિત કરતા હોય છે; તેથી ગરીબ જૈન વર્ગની શું સ્થિતિ છે, એ જોવાનું અથવા સાંભળવાનુ તેમનાથી બની શકતુ નથી. ધનવાન જૈન મન્ધુએ, તમને તમારા ગરીબ ભાઇઓની લેશમાત્ર પણ દયા આવતી નથી ? તેમની દુઃખી સ્થિતિ જોઈ તમારૂ અંતઃકરણ ખળતુ નથી? શામાટે હસેા છે ?શા માટે અડુ કાર કરી છે ? તમારૂ ધન, તમારો વૈભવ અને તમારૂ સુખ ક્ષણુસ્થાયી એમ તમે જાણતા છતાં શામાટે તમારા ગરીબ ભાઇએની સંભાળ રાખતા નથી? શામાટે તમારા ધનના, તમારી શક્તિના અને તમારી લાગવગને તમારા ગરીમ બન્યુંએના દુઃખા નિવારણ કરવાને સદુપયેાગ કરતા નથી? દાનધર્મ એ જૈન શાસ્ત્રોમાં મુખ્ય ધર્મ મનાયેા છે, તેને તમે જૈનધમી થઇ શામાટે ત્યજી દીધા છે ? શ્રાવકનુ વન કૈટવુ' ઉચ્ચ, કેટલું' પવિત્ર, કેટલું આદર્શ અને કેટલુ દયાળુ હોવુ જોઇએ, એના
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શય નથી; પરંતુ સર્વ એવાંજ છે અને સારાં કાઇ નથી, એમ કહેવાના આશય નથી જેઓની દાષ બુધ્ધિ હાય તેએજ સર્વ સ્થળે દોષ જૂએ છે. અમે તે અત્ર સામાન્ય દ્રષ્ટિથી સમાજનું અવલાકન કરતાં હોવાથી ગુણુ અને દોષ ખનેને જોશું અને અને તે પ્રમાણે નીડરતાથી લખશું. લેખકની આ સાચી સ્વતંત્રતા અને નિય તાથી કેાઈને ક્ષેાલ થાય તા તેઓએ ક્ષમાશીળ થવાની જરૂર છે. સત્ય પણ કટુવચન કહેનારને.દાખી દેવાના આપણા સમાજના રીવાજ છે તે હવે વધારે વખત પસંદ કરવા લાયક નથી. સમાજના હિતની ખાતર અસત્ય અને અયેાગ્ય લખાણુ લખનારાઓ ઉપર ચેાગ્ય રીતે ઇલાજ લેવાની જરૂર છે; પરંતુ જો હુકમી સત્તા વાપરી ગમે તે સત્ય લખનારાઓનેપણ દમાવી દેવા ચેાગ્ય નથી. વ માન સમયમાં ઘણા મુનિમહારાજો સમાજનું શી રીતે હિત થાય એવાં પ્રત્ના કરે છે, એમ લેખકના જાણુવામાં છે. લેખકની તેવા પૂજ્ય મુનિરાજે પ્રત્યે વિનતી છે કે તેએમાં અદરા દર જો કાંઇ મતભેદો હાય તા,તે સમાજના હિતની ખાતર દૂર કરી એકત્રતાથી કાર્ય કરવું અને ત્યારેજ જૈન સમાજની ઉન્નતિ અતિ વેગથી થશે. મુનિમહારાજો સંસાર ત્યાગી અને ઉપાધિ રહિત હાવાથી તે ઉત્તમ ચારિત્રથી મનુષ્યા ઉપર મહુ સારી છાપ પાડી શકે છે અને તેથી તે જો ધારે તેા સમાજનું કલ્યાણ તુરતમાં કરી શકે. આપણા સમાજની પ્રત્યેક નિિિષ હિલચાલમાં મુનિમહારાજે પૂરતા ભાગ લે તે આપણું કલ્યાણુ થવામાં પછી શું હરકત હાય ?
હવે આપણે શ્રાવક અને શ્રાવિકા વર્ગના અવલેાકન ઉપર આવશું જેનેાનુ નિવાસસ્થાન સમસ્ત ભારત વર્ષમાં છે. ગુજરાત, કચ્છ, કાઠિયાવાડ, પંજામ, રજપુતાના, મંગાળા, દક્ષિણ, મધ્યપ્રાંત, સર્વ સ્થળે દેશના પ્રત્યેક ભાગમાં જૈનાને વાસ છે આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે પ્રાચીન સમયમાં જૈન ધર્મ એ એક દેશના મૂખ્ય ધર્મ હેાવા જોઇએ અને તેના અનુયાયીની સંખ્યા પણ ઘણીજ મેાટી હાવી જોઈએ. તેમજ જૈન ધર્મની અને જૈન સમાજની અપૂર્વ જાહેાજલાલી દર્શાત્રનારાં જૂનાં જૈન મંદિરે અત્યારે ઘણે સ્થળેથી ખંડેરા રૂપે નીકળતાં આપણે જોઈએ છીએ; તે ઉપરથી પશુ સિદ્ધ થય છે કે જૈન ધર્મ અને જૈન સમાજની તે વખતે સંપૂર્ણ ઉન્નત દશા હોવી જોઇએ. પાટણું આદિના શાસ્રલ ડારો શું સૂચવે છે? એજ કે જૈનધર્મ પ્રાચીન સમયમાં સર્વોત્કૃષ્ટ હતા. તે સમયના શ્રાવકા શારીરિક, માનસિક અને આધ્યાત્મિક ખળશાળી, ઉદાર, ધર્મનિષ્ટ અને રાજ્યકાર્ય કુશળ હતા. વ્યાપારમાં પણ તે અતિ ઉચ્ચ બુદ્ધિના હતા. અને વણિકા સિવાય ઘણા ક્ષત્રિયા અને બ્રહ્મશેા પણ જૈનધર્મને પાળતા હતા. અત્યારે તે માત્ર વણિકેજ જૈનધર્મ પાળનારા રહ્યા છે. તેનું કારણ એજ કે જૈનધર્મ ના ઉદાર સિદ્ધાંતાના અર્થ અતિ સકુચિત કરી નાંખ્યા છે અને એવા સિદ્ધાંતાના પ્રચાર કરવાથી અન્ય કામ તેનાથી વિમુખ થઇ ગઇ છે. કેટલાક સમય
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણા જૈનાની વર્તમાન સ્થિતિ અને
બ્ય
૧૫
ઘણું છે. અહિંસા પરમેા ધર્મના ચુસ્ત હિમાયતી શ્રાવક અન્ધુએ પેાતાની ગરીમ દીકરીઓને પેટના ખાડા પૂરવા માટે ગમે તેવા વૃદ્ધ વરને અને અયેાગ્ય સ્થળે ૫રણાવી દે છે અરે વેચાણ કરે છે. આપણા શ્રાવક બન્ધુઓના આ અધમ કૃત્યને અમારે શી રીતે જતુ કરવું ?`જન સમાજના મેાટા ભાગ કન્યાવિક્રય માટે કન્યાનાં માતા પિતાનેજ કેવળ દેષિત ગણે છે. પણ અમારૂં' એમ લખવુ છે કે કન્યાવિક્રય કરનારા માખાપા કરતાં વધુ પાપના ભાગી કન્યાઓને વેચાણ લેનારા વૃધ્યેાજ છે. કારણ કે વૃદ્ધાવસ્થા છતાં માત્ર ઇન્દ્રિય તૃપ્તિને ખાતર યુવાન ખાળાને વેચાતી લેવી એ શુ આછું અધમ કૃત્ય છે? આ કારણથી અમે શ્રીમંત વૃધ્ધાને વધુ દોષ કાઢીએ છીએ કે તે કન્યાના માતા પિતાને લલચાવી તેમની ખાળાઓને ઉપાડી જાય છે. ધનની લાલચથી મોટા મુનિવરોના મન ચલાયમાન એ કહેવત છે તે પછી ગરીબ બિચારા ગામડામાં વસતા મનુષ્યા પૈસાના લાભથી કન્યાઓને વેચે તેમાં આશ્ચય શુ છે ? તે જો સારી સ્થિતિમાં હેાય અને તેમને જીવન નિર્વોહનુ દુ:ખ ન હેાય તેા તેએ કદિ પણુ પાતાની વ્હાલી કન્યાઓનુ વેચાણુ કરે નહિ. ખાવાને અન્ન નહિ મળતુ હેય ત્યારે ગરીબ મનુષ્યો મળતા જીગરથી પાતાની કન્યાનું વેચાણ કરવા તૈયાર થાય છે. પરંતુ માત્ર કન્યાવિક્રય કરનારા મામાને ગાળા દેવાથી તે અધમ રીવાજ બંધ પડવાના નથી. તેને માટે શ્રીમત વર્ગ શા માટે ગરીબ વર્ગની કાળજી રાખતા નથી ? શામાટે તેમની દુ:ખી સ્થિતિ સુધારવાના પ્રયત્ન કરવામાં આવતા નથી ? અમને આશા છે કે શ્રીમંત મનુષ્યા ગરીબ મનુષ્ચાના દુ:ખા દૂર કરવામાં પોતાના ધનના ઉપયાગ કરે તે તે કદિપણુ પેાતાની કુમળી માળાઓનુ વેચાણ કરશે નહિ.
આપણા સમાજમાંથી ખાળલગ્ન ઘણે ભાગે નષ્ટ થયાં છે. પ્રાચીન સમયના ઇતિહાસ જોઈશું તેા સ્પષ્ટ જણાય છે કે તે સમયે સ્ત્રીને સાળ વસે અને પુરૂષને વીસ વરસે પરણાવવામાં આવતાં હતાં. સમયના રિવર્તનની સાથે એ રીવાજમાં ફેરફાર થઈ ગયેલા જણાય છે. આજે ઘણે ભાગે ખારતેર વરસની માળા અને ચાદ--પંદર વરસના યુવક એ રીતે લગ્ન કરવામાં આવે છે. બાળવયમાં મનુષ્યનું શરીર સંપૂર્ણ પરિપકવ થયેલુ હોતુ નથી અને એવી કાચીવયમાં જો તેનું લગ્ન કરવામાં આવે તે અનેક હાનીકારક પરિણામ આવવાના સભવ છે; તેથી બાળલગ્નનેા નિષેધ કરવામાં આવે છે. પરંતુ હાલના સમયમાં કેટલીક જ્ઞાતિએમાં કન્યાને વીસ વરસે અને યુવકને પચીસ વરસે પરણાવવામાં આવે છે, એ અમને હિતકર લાગતું નથી. ઇંગ્લાંડાઢિ દેશેામાં ખાળલગ્ન થતાં નથી, એના કારણેા તપાસીએ તે ઘણાં છે. પ્રથમ તા ત્યાંના દેશે રૂતુએ વિશેષ ઠંડા હોવાથી આાળકેમાં વિકારની ચેષ્ટા ઉદ્દભવતી નથી. વળી તેમનું સમાજ ધારણુ આપણા કરતાં જૂદા પ્રકારનુ છે. તેમનામાં યુવક અને યુવતિ સ્વજાતે પત્ની અને પતિ પસંદ કરે છે. જ્યારે આપણામાં તેમ નથી. પ્રથમતા આપણા
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. દેશ ગરમ છે તેથી બાળકોમાં બાળવયથી વિકારી ભાવના જાગૃત થાય છે. વળી આપણા સમાજમાં બાળકને પરણાવવાને પ્રશ્ન માતા-પિતાના હાથમાં છે. તેથી યુપીઅન લેકમાં જે મોટી ઉમરે લગ્ન થાય છે, તેમ આપણું લેકમાં થવું અશકય છે. અમારું એમ માનવું છે કે મોટી ઉમર થતાં સુધી બાળકો અને બાળિકાઓને અપરિણિત રાખવાં એ એગ્ય નથી. બાળવય પૂરી થતાં બાળા અને યુવક યુવાવસ્થામાં પ્રવેશે છે ત્યારથી જ તેમના હૃદયમાં પુરૂષ અને સ્ત્રીની ભાવના કુદરતી રીતે જાગૃત થાય છે. આ ભાવના એ એક પ્રકારનો વિકાર છે અને તે વિકારને સારે રસ્તે વાળવામાં ન આવે એટલે કે તેઓને લગ્ન સંબંધ જવામાં ન આવે તે ઘણે ભાગે તેઓનાં મન વ્યભિચારી થઈ જાય છે. આ હકીકત અમે એક સિદ્ધાંત તરીકે લખતાં નથી પરંતુ જનસમાજનું આપણે અવકન કરીએ તો આપણને
સ્પષ્ટ જણાઈ આવશે કે યુવાવસ્થા થતાં સુધીમાં તેઓના લગ્ન કરવામાં આવેલા ન હોય તો તેઓ ઘણે ભાગે વિકારી જીવન ગાળતાં હોય છે. માતાપિતાને દાબ હોય ત્યાંસુધી અનિષ્ટ પરિણામે આવતાં નથી પણ તેઓના મન વિકારી થાય છે. કઈ કહેશે કે પ્રાચીન સમયમાં પુખ્ત ઉમરે લગ્ન કરવામાં આવતાં હતાં તેનું કેમ ? આ શંકા નિરૂપયેગી છે. પ્રાચીન સમયમાં બાળકોને બાળવયથી જ ધર્મનું જ્ઞાન આપવામાં આવતું હતું તેથી તેનામાં વિકાર થતો ન હતો. આજે બાળકોને બાળવયથી ધર્મનું જ્ઞાન આપવામાં આવતું નથી તેથી તેઓ મનને સંયમ રાખી શકતાં નથી. આવાં કારણોને લઈને મેટી વય થતાં સુધી બાળકોને અવિવાહિત રાખવાં એ યોગ્ય નથી. જે આ લેખ બાળલગ્ન સંબંધી હોત તો અમે વધુ વિવેચન નમાં ઉતારવાનું પસંદ કરતે, પરંતુ આ લેખ એક સામાન્ય અવલોકન સંબધી છેવાથી વધુ વિવેચન કરવાનું અત્રિ અમને ઉચિત લાગતું નથી. આપણે જેનસમાજમાં આવા સવેગેને લઈ ત્રીજે જ માર્ગ ગ્રહણ કરવો જોઈએ. કેવળ બાલ્યાવસ્થામાં લગ્ન કરવાં એ જેમ હાનીકારક છે, તેમ મોટી ઉમર સુધી લગ્ન ન કરવાં એ પણ હાનીકારક છે. માટે તેર કે વૈદ વર્ષની બાલિકા અને અઢાર કે વીસ વર્ષના યુવક થાય કે જે સમયે તેઓના મનમાં સંસારના સુખની લાગણું ઉત્પન્ન થવાનો સંભવ છે તે સમયે તેઓનાં લગ્ન કરવાં, એમ અમારે અભિપ્રાય થાય છે.
ઉપરના દુષ્ટ રીવા સિવાય રડવા કુટવાનો અને મરણ પાછળ ખર્ચ કરવાના એ બે રીવાજે પણ આપણે જેનસમાજમાં વિશેષ છે. આ રીવાજો વિશે આપણી કોન્ફરન્સની બેઠકે વખતે અને લેખકે એ લેખ દ્વારા ઘણાં વિવેચને કરેલાં છે; તેથી અત્રે અમે તે સંબંધમાં વિશેષ વિવેચનમાં ઉતરવાનું પસંદ કરતાં નથી. કેટલાક સમય થયાં વિધવા વિવાહને પ્રશ્ન ચર્ચાય છે અને તેમાં કેટલાક વિદ્વાને કેવાં અવળે ભાગે દેરવાઈ ગયા છે તેનું અવેલેકન કરવાનું છે; પરંતુ તેના માટે અમારા વાંચકેએ આવતા અંક સુધી રાહ જોવી પડશે.
(અપૂર્ણ.)
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પન્યાસજી મહારાજ શ્રી દાનવિજયશનું ભાષણ,
વાદરા શ્રીમાન નરેશ સમક્ષ જૈન ધર્મ ઉપર પન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજી મહારાજે આપેલ ભાષણ,
૧૬૭
( ગતાંક ૪ થા ના પૃષ્ટ છ૬ થી શરૂ. )
વૈભવાનુસાર વેષ ધારણ કરવા રૂપ તેમા ગુણનુ સ્વરૂપ. વસ્ત્ર, અલકાર આદિ ભાગ પદાર્થા, લક્ષ્મી, વય, અવસ્થા, દેશકાળ અને જાતિને અનુસારે અંગીકાર કરવા, કારણ કે અનુચિત વેષ ધારણ કરવાથી હાંસીને પાત્ર થવાય થવાય છે. કહ્યું છે કે:--
अर्थादधिकनेपथ्यो वेषहीनोऽधिके धने । अशक्तो वैरकृच्छतैर्महद्भिरुपहस्पते ।। १ ।।
ભાવાથ :---લક્ષ્મીથી અધિક વેશ ધારણ કરનાર અને ધનવાન માણસ ગ્રૂપણુતાથી ફાટેલ તુટેલ વસ્ત્રને ધારણ કરનાર, તેમજ અસમ માણુસ સમર્થ પુરૂષાની સાથે વેરને ધારણ કરનાર, મર્હુત પુરૂષોના ઉપહાસનુ પાત્ર બને છે. ॥ ૧ ॥ માટે સજ્જન પુરૂષાએ ઉચિત વેષને ધારણ કરવા, એજ ઉચિત છે.
For Private And Personal Use Only
==
બુદ્ધિના આઠ ગુણ મેળવવા રૂપ ચૌદમા ગુણનુ સ્વરૂપ. તે બુદ્ધિના આઠ ગુણા શાસ્ત્રકાર Àાક દ્વારાએ જણાવે છે:शुश्रूषा श्रवणं चैव ग्रहणं धारणं तथा । उहापोहोऽर्थविज्ञानं, तत्वज्ञानं च धीगुणाः ॥ १ ॥
ભાષા:-મન, વચન અને કાયાના અન્ય વ્યાપારા દૂર કરીને શાસ્ત્ર સાંભળવાની તીવ્ર ઇચ્છા તે શુશ્રુષા નામને પ્રથમ ગુણુ જાણવા. ૫ ૧ ૫ શાસ્ત્રનું સાંભળવુ, તે શ્રવણુ નામના ખીન્ને ગુણ જાણવા. !! ૨ !! સાંભળેલ શાસ્ત્રના અનુ ગ્રહણ કરવું, તે ગ્રહણ નામના ત્રીજો ગુણ જાણુવે. ll ૩ !! ગ્રતુણુ કરેલ અને વિસારવા નહીં, અર્થાત્ અહર્નિશ સ્મરણમાં રાખવા, તે ધારણ નામને ચાથા ગુણ જાણુવા. ૫ ૪ ૫ ભણેલા અર્થનું આલખન અંગીકાર કરીને સરખા પ્રકારના બીજા પદાર્થાને વિષે વ્યાપ્તિ થવાથી અર્થાત્ સાહથ્ય પદાર્થ દેખવાથી તેમજ સાંભળવાથી તે પદામાં વિતર્ક કરવા; જેમકે દૂરથી ધૂમાડાને દેખીને તર્ક કરવા કે, ધૂમાડા છે, માટે અગ્નિ હાવાજ જોઇએ. અથવા ભોજનના સમયમાં ભેાજન કરનાર માણસે કહ્યું કે સ ધવને લાવા, ત્યારે વિચાર કરે જે, સિધવના અ ઘેાડા અને લવણુ એ છે, પરંતુ લેાજનના સમય હાવાથી સિંધવના અર્થ લવશુજ થઈ શકે, પશુ અશ્વ નહીં, માટે લુણ લાવવું, એવા વિતર્ક કરવા, તેનું નામ વિતનામને પાંચમા ગુણુ જાણવા. ૫ ૫ ૫ યુકિત અને શાસ્ત્રથી વિરૂદ્ધ એવા જીવહિંસા, અસત્ય, ચારી તથા પરસીંગમન આદિ આ લાકમાં તાડન, તન, અપકીર્ત્તિ આદિ
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૮
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ.
દુઃખના અને પરલાકમાં નરકાદિ દુતિના સાધનભૂત જાણીને તેવા પ્રકારના - ણુથી નિવન થવું, તે અપેાહ નામના છઠ્ઠા ગુણ જાણવા. ॥ ૬ ॥ અર્થવિજ્ઞાન એટલે ઉહાપાડ કરવાથી થએલું માહ, સ ંદેહ અને વિપોસ.રહિત જ્ઞાન તે અર્થીવિજ્ઞાન નામના સાતમે ગુણ જાણવા. ॥ ૭ ॥ તત્વજ્ઞાન એટલે ઉડ્ડા, અપેાહુ અને વિજ્ઞાન આ ત્રણ સાધના દ્વારાએ આ વસ્તુનું સ્વરૂપ આવા પ્રકારનું જ છે. એવા નિશ્ચય કરવા, અને તેને અનુસારે વન કરવું. અન્યથા તેનું નામ તત્વજ્ઞાનજ ન કહી શકાય કહ્યું છે કે:--
तज्झामेव न भवति यस्मिन्नुदिते विभाति रागगणः । तमसः कुतोऽस्ति शक्तिर्दिनकरकिरणग्रतः स्थातुम् ॥ १ ॥ ભાવાર્થ:—ગમે તેવા ગાઢ અંધકારને સમુહ હાય, પરંતુ જે વખતે સહસ્ર કિરણને ધારણ કરતા તેમજ ઝળહુળતે સૂર્ય ઉદય પામે, તે વખતે તે રહેવાને સમર્થ નથી, અને કદાપિ રહે તેા આ સૂર્ય છે એવુ કાઇપણ કહે ? અર્થાત્ નજ કહે. તેની માફ્ક જે આત્માની અંદર જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશમાન સૂર્ય ઉદય પામે છતે રાગાદિ ગણુ એટલે રાગ, દ્વેષ, કેધ, માન, માયા, લેાભાદિ શત્રુએ જેમ જ્ઞાન રૂપી સૂર્યના અભાવે અર્થાત્ અજ્ઞાનરૂપી અંધકારમાં પોતાની મરજી આવે તે પ્રમાણે આત્માને કનડગત કરતા હતા, તેમજ આ સંસાર સમુદ્રમાં અથડાવતા હતા, તેવીજ રીતે રખડાવે, તેમજ ગાથાં મરાવે, તેા પછી તેનું નામ જ્ઞાનજ ન કહી શકાય, કિંતુ અજ્ઞાનજ કહેવાય, માટે વાસ્તવિકમાં તત્વજ્ઞાન તેનેજ કહી શકાય કે, જે દ્વારાએ આ રાગાદિ રૂપ દુષ્ટ શત્રુઓના નાશ થઇ શકે. ॥ ૧ ॥ નામના આઠમા ગુણ જાણવા. ૫ ૮ રા
આ તત્વજ્ઞાન
આ ઉપરાકત બુદ્ધિના આઠ ગુણ્ણાના જે પુરૂષના હૃદયરૂપી કમલમાં વાસ હાય, તેજ પુરૂષ પાતાને પ્રવૃત્તિ કરવા લાયક એવા માર્ગને જાણી શકે, તેમજ અંગીકાર કરી શકે, માટે સજ્જન પુરૂષોએ આ ગુણૢાની પ્રાપ્તિને માટે ચેાગ્ય સાધને! જેવાં કે મહાત્માઓના સમાગમ આદિ મેળવી બનતા પ્રયાસ કરવા, એજ સજ્જન પુરૂષાનુ મુખ્ય કર્તવ્ય છે.
વીતરાગ પણીત પવિત્ર ધર્મ—માર્ગ.
( લેખક–મુનિરાજશ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ. )
શુદ્ધ દેવ, ગુરૂ, ધર્મની નિર્પક્ષપણે મને તેટલી ખંત અને ધીરજથી (શ્રુત, શીલ, દયા અને તપવડે) પરીક્ષા કરી તેના દ્દઢતાથી સ્વીકાર કરવા કે જેથી તેમાં થી કદાપિ ડગવાના પ્રસંગ આવે નહિ, પરમતની વાંછા થાય નહિ તેમજ ફળ માટે પણ અધીરજ–આતુરતા થવા પામે નહિ, (વ્યવહાર સમકિત) સત્તા-શક્તિ રૂપે
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વીતરાગ પ્રણીત પવિત્ર ધ–મા.
૧૯
આત્માજ શુદ્ધ દેવ, ગુરૂ અને ધરૂપ છે; અનંત જ્ઞાનાદિક ગુણુ સંપદાના સ્વામી છે. રાગ-દ્વેષાદિક વિભાવ ઉપયેાગેજ તે અન્યથા (વિપરીત ) જણાય છે. તે રાગા દિક વિભાવના ત્યાગ કરી નિષ્કષાયતા રૂપ નિજ સ્વભાવ પરિણતિને આદરવાથી એજ આત્મા શુદ્ધ સ્ફાટિક જેવા નિર્મળ (વ્યક્તપણે) થઇ રહે છે. તેથી નિજ આત્મતત્ત્વનું યથાય ભાન કરી તેમાં દઢ પ્રતીતિ-વિશ્વાસ રાખી, સમતા-સ્થિરતા રૂપ નિજ સ્વભાવમાં જ રમવુ એજ સ્વકર્ત્તવ્ય છે (નિશ્ચય સમકિત . ન્હાના મ્હોટા સહુ છવાને આત્મ સમાન લેખી સરલ વ્યવહારી થયું. સહુનુ હિત ચિન્તવન રૂપ મૈત્રીભાવ, દુ:ખીજનોનુ દુ:ખ દૂર કરવા રૂપ કરૂણાભાવ, સુખીને સદ્દગુણીને દેખી પ્રમુદિત થાવા રૂપ પ્રમેાદભાવ અને અતિ કઠેર પરિણામી જીવ પ્રત્યે ઉપેક્ષા ઉદાસીન ભાવ રાખી જિનેશ્વર વે કહેલા દયાના સિદ્ધાન્તને યથાશક્તિ સફળ કરવા. ઉક્ત સફળ ભાવનેજ આગળ કરીને ખીજા સત્ય, અસ્તેય (અચાર્ય ) બ્રહ્મચર્ય અને અસ ંગતાદિક વ્રતાનું પરિપાલન કરવા દૃઢ લક્ષરાખવું. પ્રિય અને પથ્થ એવું તથ્ય (સત્ય) જરૂર પ્રસંગે ખેલવું. સત્ય પ્રતિજ્ઞાવત બનવુ. ડહાપણભરી પ્રતિજ્ઞા જ કરવી અને તેના પૂરા તારથી નિર્વાહ કરવા. કાયર મની કરેત્રી પ્રતિનાના ભંગ નજ કરવા. તુચ્છ સ્વાર્થની ખાતર સત્યને ખડવું નહિ, પણ ગમે તે ભાગે સત્યનું મડનજ કરવું. ક્રોધ, લેાભ,ભય કે હાસ્યવશ થઇ અસત્ય ખેલવુ' નહિ. ભવભીરૂ ની સત્યપરાયણુજ રહેવું. ન્યાય—નીતિ અને પ્રમાણિકપણાનુ ધારણ મક્કમપણે આદરી કાઇ પણ પ્રકારે પરવચના કરવી નહિ.. પૈસા અગીયારમે પ્રાણુ લેખાય છે તે અપહરવાથી સકળ પ્રાણ આપડુરવા જેવુ જણાય છે. માલેકની રજા - વગર કાઇ પણ ચીજ સ્વેચ્છાએ ભેગવટા માટે લેવી તે પ્રગટ અન્યાય છે. માલેકની રાથી જરૂરી વસ્તુ લઇ શકાય છે. રાગાદિક પરંપરિણતિ તજી સ્વભાવ રમણી બનવું તે નિશ્ચય બ્રહ્મચર્ય અને તે રાગાદિકના કારણરૂપ વિષયસંગ માત્ર વ દેવેા તે વ્યવહારથી બ્રહ્મચર્ય કહેવાય છે. વિવેકી ગૃહસ્થા પણ પરીને માતૃ તુલ્ય લેખે છે, તે પછી સ ંત-મહાત્મા એવા સુસાધુજનાનુ તે કહેવુજ શુ? તેએ તે વિષયવાસનાને જ ઉન્મૂલન કરવા યત્ન કરે છે. બ્રહ્મચર્ય ને પ્રભાવ અચિત્ત્વ છે. કામ–વિષયાભિલાષને જીતી લેનાર દુ:ખ માત્રને દૂર કરી શકે છે; અને અંતે ગ અપવર્ગ (મેાક્ષ)ને પ્રાપ્ત થાય છે. બ્રહ્મચર્યથી પ્રત્યક્ષ અને પરાક્ષ (પ્રગટ અને અપ્રગટ) અનેક લાભ સંભવે છે. વિજયશેઠ-શેઠાણી, સુદર્શન શેઠ, સીતા, સુભદ્રા, જંબૂ, સ્થૂલભદ્રાદિક તેના ઉત્તમ દૃષ્ટાન્તરૂપ છે, પરિગ્રહ અનનુ મૂળ છે. પરિગ્રહ વશ મમતાવડે જીવ ભારે દુ:ખ વેઠે છે. લિંગધારીજના પણ માયામાં લપટાઇ - તાની પાયમાલી કરી નાંખે છે. તેથી તેમણે કંચન અને કામનીથી સદંતર અળગાજ રહેવુ જોઈએ. ગૃહસ્થજનાએ પણ સતાવૃત્તિ આદરી ઈચ્છા પ્રમાણુ કરવુ ઘટે છે, ધન-ધાન્યાક્રિક નવનિધ બાહ્ય પરિગ્રહ સાથે મિથ્યાત્વ કષાયાદિ ચૈાદ પ્ર
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭e
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કારને અત્યંતર પરિગ્રહ તજનાર મહાશયજ ખરેખર સ્થિર અક્ષય એવા મેક્ષ સુખનો અધિકારી થઈ શકે છે. ઈચ્છા પ્રમાણુવાળે તેવી શ્રાવક ન્યાય દ્રવ્યવડે પવિત્ર શાસનની પ્રભાવના કરી શકે છે. જે મૂળ વ્રત સાથે ઉત્તર વ્રત (ગુણવ્રત અને શિક્ષાત્રત)ને પણ સુખે સેવી-આરાધી સ્વજન્મની સાર્થકતા કરી શકે છે.
ઇતિશમ, જેન કોમ
ઇન્ડીયન સેશીયલ રીફોર્મર તા-૧૩-૧-૧૮ માં આવેલ જૈન કોમ માટેના વિષયનું
(ભાષાંતર) નેટ–જેને કામમાં મરણની સંખ્યા બીજી કેમોની ગણત્રી સાથે મેળવતાં વધારે આવે છે, તે માટે આરોગ્યતાના નિયમો સાચવી મરણ પ્રમાણ કેમ ઓછું આવે તેને માટે બંધુ નરેદાસ ભવાનદાસ શાહે જે કેમની દાઝ હૃદયમાં ધારણ કરી સતત પ્રયાસ ઘણા વખતથી કરે છે તેજ વિષય માટેજ ઈન્ડીયન એશીયલ રીફોર્મર નામના પેપરમાં આવેલ એક લેખ જૈન કેમ માટે ઘણે જ ઉપયોગી હોવાથી તે લેખ મૂળ ઇંગ્લીશમાં મી. નરોતમદાસ ભવાનદાસે મોકલેલ જેનું ભાષાંતર કરાવી જેને કામની જાણુ માટે આ નીચે પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવે છે. પ્રકાશ,
સામાજીક સુધારણાના ક્ષેત્રમાં કાર્ય કરનારાઓએ જૈન કેમની સ્થિતિ પર ગંભીર વિચાર કરવાની જરૂર છે. છેલ્લાં વસ્તીપત્રકમાં જેની સાડાબાર લાખની વરતી આવી હતી. ઈ. ૧૮૯૧ ની સાલથી સંખ્યામાં દિવસે દિવસે અખલિત ઘટાડે થતો ગયો છે. ઉકત વર્ષ અને ૧૯૦૧ ની વચ્ચેના વર્ષોમાં સાડાપાંચ ટકા કરતાં વિશેષ ઘટાડો થયો છે. વળી ૧૯૧૧ માં છ ટકા ઉપર ઘટાડો થઈ ગયો હતો. આ અખલિત ઘટાડાના મુખ્ય બે કારણે સૂચવવામાં આવ્યાં છે. પહેલું એ કે ભિન્ન ભિન્ન કારણેને લઈને જેના તેઓ મુખ્ય અંગભૂત છે તે હિંદુ સમાજમાં લુપ્ત-મિશ્ર થવાનું જેમાં પ્રતિદિન વધતું જતું વલણ અને બીજું એ કે પ્લેગ જેવા દુષ્ટ વ્યાધિને લઈને થતું અનહદ નુકશાન. ઘણે દરજજે જેને શહેરમાં વસનારા લોકે છે.
જ્યાં તેઓની વસ્તી ગીચગીચ હોય છે તેવા અનેક સ્થળો ઉકત ચેપી રેગથી આ કમિત થયેલા હોય છે. આ કારણેને બાજુએ રાખીએ તો પણ બીજાં કેટલાંક કારણે આ પુરાતની કોમના લોકોની જિંદગી ટૂંકી કરવામાં સહાયભૂત થયા છે એમ જણાશે. પોતાના સ્વધર્મીઓમાં મૃત્યુનું પ્રમાણ વધ્યું છે એ વાત તરફ આ શહેરના જૈન અગ્રેસરનું લક્ષ ખેંચવાને રા. રા. નત્તમદાસ ભવાનદાસ શાહ સતત પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. આ શહેરમાં આ કોમનું મૃત્યુનું પ્રમાણ ઘણું જ વધ્યું છે. સામાન્ય મૃત્યુનું પ્રમાણ જુઓ, કે પ્લેગથી થતા મૃત્યુનું પ્રમાણ જુઓ, કે બાળકમાં થતાં મૃત્યુનું પ્રમાણ જુઓ. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો આ કેમના લેકેને દેશની બીજી
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેન કામ.
૧૭૧
કે પણ જાતિ કરતાં “જીવવાની ઈચ્છા” અસાધારણ રીતે ઓછી છે. અસ્વચ્છ ગંદા લત્તાઓમાં માણસેના ગીગીચ નિવાસને રા. શાહે મરણ પ્રમાણુની વૃત્રિનાં મુખ્ય કારણ તરીકે ગયું છે. સ્વચ્છ લત્તાઓમાં યોગ્ય ભાડાથી સુઘડ મકાને પુરા પાડવામાં આવે તે આ મરણ પ્રમાણ ઘણું ઘટી જશે એમ અમારૂ નિ:શંક માનવું છે. તેથી રા. શાહના ઉત્સાહ પ્રેરિત સત્કાર્યને જનસમૂહની સહાય અને સહાનુભૂતિ માટે રજુ કરતાં અને અત્યંત આનંદ ઉપજે છે.
હિંદુઓ અથવા મુસલમાનોમાં જોવામાં આવે છે તે કરતાં જેમાં ગીચ વસ્તી અને અસ્વચ્છતાના સાધારણ કારણે ઘણે એ છે દર જે જોવામાં આવે છે. ઘણે ભાગે જેને વ્યાપારીઓ છે અને પૈસે ટકે સુખી છે. હિંદુ અથવા મુસલમાન કેમ કરતાં જેન કેમમાં ભણેલાઓનું પ્રમાણ પણ વધારે છે. આ વાત એકલા પુરૂષોને જ લાગુ પડે છે. કેળવણી વિષયક આંકડાઓના પત્રકામાં એક વાત વધારે ચકિત કરે છે, જે એ છે કે એક બાજુએ આરોગ્ય અને દીર્ધાયુષ્ય વચ્ચે નિકટ અને અવિરત સંબંધ અને બીજી બાજુએ સ્ત્રી કેળવણુ પુરૂષ કેળવણીને લેકેલાં જીવન સાથે દેખીતે કશો વિશિષ્ટ સંબંધ નથી. જેમાં પુરૂષ કેળવણીનું પ્રમાણ ઘણું ઉંચું છે, તેઓની સ્થિતિ પૈસેટકે સુખી છે, અને તેઓ સમાજમાં ઉચ્ચ પદ ભેગવે છે, છતાં દેશમાં તે કામમાં મરણનું પ્રમાણુ મોટું જોવામાં આવે છે તે આશ્ચર્યજનક ઘટના છે. તેટલી જ આશ્ચર્યજનક વાત એ છે કે જે હિંદુ-ખ્રીસ્તીઓ માટે ભાગે અત્યંજ વર્ગના લોકે દેય છે, અને જેઓ અત્યંત દરિદ્રાવસ્થામાં હોય છે તેઓમાં મરણનું પ્રમાણ આખા હિંદુસ્તાનમાં સ કરતાં ઓછું આવે છે. આ અસરકારક ભેદનું મુખ્ય કારણ અને સંતોષકારક સમાધાન એજ છે કે કેળવણીનું પ્રમાણુ પુરૂષોમાં જ ઉંચું છે એટલું જ નહિ પણ સ્ત્રીઓમાં પણ તેમજ છે. મી. હૈદરીએ ઓલ ઈન્ડીઆ મેહમૂદન એજ્યુકેશનલ કોન્ફરન્સના પ્રમુખપદેથી ઠીક જ કહ્યું છે કે, પુરૂષકેળવણી માત્ર પુરૂષને પિતાને જ લાભકર્તા છે. પરંતુ સ્ત્રીકેળવણીથી તે સમસ્ત કુટુંબની ઉન્નતિ થાય છે. આ શહેરમાં પોતાના ધર્મબંધુઓ વાસ્તે સ્વછ અને હવા પ્રકાશવાળી ચાલીઓ માટેના રા. શાહના પ્રશસ્ય પ્રયાસને અમારી અંતઃકરણપૂર્વક સહાનુભૂતિ આપતાં અમે ખાસ સૂચના કરીએ છીએ કે, જેના અથવા તેવી જ સ્થિતિમાં મુકાયેલા અન્ય કોઈ કેમના લેકના જીવન ઉચ્ચ બનાવવામાં સ્ત્રી કેળવણું અતિ અગત્યને પાઠ ભજવે છે. વાસ્તવિક રીતે તે સ્ત્રીઓને જ દિવસને વિશેષ ભાગ પોતાનાં અસ્વચ્છ અને ગીચ વસ્તીવાળા ગૃહમાં ગાળવાને હોય છે; પુરૂ તે આખો દિવસ પોતાના ધંધામાં પ્રવૃત હોય છે અને ઘરમાં ફક્ત રાત્રિનો સમય વ્યતીત કરવા આવે છે. સ્ત્રીઓ કેળવાયેલી હોય તે તેઓ આ પ્રકારની વસ્તુસ્થિતિ સહન કરે જ નહિ. કેમકે જે વસ્તુ પ્રાપ્ત કરવાને તેઓને નિશ્ચય હોય છે તેને તેઓ ઘણું કરીને પ્રાપ્ત કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આભાના પ્રકાશ. એટલું કહેવું જોઈએ કે લગ્ન સંબંધી સર્વ દુષ્ટ રિતરિવાજે જેના કામમાં વધારે ઉંચા પ્રમાણમાં પ્રચલિત છે આ આશ્ચર્યકારક વાત નથી. કદાચ એમ પણ હોય કે દેશમાં જેનેનું એક વખત પ્રાધાન્ય હતું ત્યારે હિંદુ લોકોએ પિતે તેઓ પાસેથી તે ગ્રહણ કર્યા હોય અથવા વારસામાં મેળવ્યા હેય. ધર્મમાં સાધુત્વ અંગીકાર કરવાની વૃત્તિ જેન અને બૈદ્ધ સત્તાઓના જ મેટે ભાગે પરિણુંમરૂપે છે, જેના અને બોદ્ધ ધર્મની પહેલાના સમયમાં હિંદુઓ જુદા સ્વભાવના હતા અને પ્રાચીન સમયના ગ્રીક લોકોની માફક તેઓએ જીવનના “પ્રકાશ અને પ્રવૃત્તિ આનંદભેર આવકારથી ગ્રહણ કર્યા હતા. પાશ્ચાત્ય અર્થશાસ્ત્રવેત્તાઓએ અને કહેતાં આશ્ચર્ય થાય છે કે કેટલાક ખ્રીસ્તી ધર્મોપદેશકોએ સાધુત્વને સર્વથા સિંધુ છે. અમે તેઓની સાથે એકમત થતા નથી એક ફ્રેંચ તત્વચિંતકે કહ્યું છે તેમ “જે સાધુ હોય છે તે શરીરે અલમસ્ત હોય છે.” અને વિલ્યમ જેમ્સ પ્રત્યેક માણસને હમેશાં ન્યૂનાધિક ઐચ્છિક સાધુત્વ ધાર્મિક કર્તવ્ય તરીકે નહિ પરંતુ નૈતિક ઉત્તેજક તરીકે આચરવાની ભલામણ કરે છે. પણ જેમ અન્ય વિષયોમાં તેમ આ વિષયમાં પણ અતિવાય સર્વદા વર્ષ છે. ધર્મને એક મહાન સત્યમાંથી અડગ રીતે લીધેલા તાર્કિક અનુમાન તરીકે ગણવું એ જેટલું અનિષ્ટ છે તેટલું સાધુત્વને મિયાધર્મ તરીકે માનવું તે છે. યત્તિય વધ કરનારા લોકોને તેઓના મિથ્યાધર્મમાંથી વિમુખ કરવાને સત્યનાં આવા અસંશય અર્પણની અગત્ય હતી તે કાર્ય પૂર્ણ થયું છે. હવે સમય આવ્યા છે કે જ્યારે મહાન જૈન સુધારકે શારીરિક આરોગ્યની માનસિક સ્વાથ્ય માટે આવશ્યકતા છે એ સત્ય સિદ્ધાંત સમાજને શિખવવાને તૈયાર થવું જોઈએ.
વર્તમાન સમાર,
મુંબઈમાં ગેધારી વીસા શ્રીમાળી જ્ઞાતિની એક મીટીંગ–શ્રી મુંબઈમાં ગોવારી વીસાશ્રીમાળી જૈન સમાજના સામાન્ય વર્ગને સસ્તા ભાડાની ઓરડીઓ શેઠ કીકાભાઈ ફુલચંદના માળાના ત્રસ્ટીઓએ આપવાની જે યથાશકિત મેહેરબાની કરી છે તેને માટે ખુશાલી જાહેર કરવા તા-૧૭–૨-૧૯૧૮ ના રોજ શા. હેમચંદ મોતીચંદના પ્રમુખપણું નીચે મળેલ મીટીંગમાં મી. નતમદાસ બી. શાહે એક રીપોર્ટ રજુ કર્યો હતો, જે ઉપરોકત ખુશાલી દર્શાવવા તેમજ તે માટે તે જ્ઞાતિના અન્ય ગૃહસ્થોએ મદદ કરી ફંડ ઉભુ કરેલ છે, અને તેને માટે ધારાધોરણ નકી કરી તે મુજબ એરડીઓ ભાડે રાખવા સારૂ આવેલ અરજીઓ પ્રસાર કરી તેની વ્યવસ્થા કરવા કમીટી નીમવામાં આવેલ હતી, જેમાં ૧૭ પાસ કરી ૬૮ ની સંખ્યામાં તે
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર.
૧૭૩
જ્ઞાતિના સામાન્ય વર્ગને તે લાભ આપે છે, વિગેરે હકીકત મીટીંગમાં રજુ કરવામાં આવી હતી. આવા મોંઘવારીના વખતમાં અને મુંબઈ જેવા બહોળી પ્રવૃત્તિવાળા શહેરમાં તે જ્ઞાતિના સામાન્ય વર્ગને કાંઈક લાભ મળ્યો છે, પરંતુ હજી પણ વધારે સસ્તા ભાડાથી અને વધારે જ્ઞાતિબંધુઓને લાભ આપવાને તેમાં ઘણે અવકાશ છે, જેમ આ જ્ઞાતિના લાગણી ધરાવનાર સબ્સોએ પિતાની જ્ઞાતિ માટે કર્યું છે તેમ જેના કામની દરેક જ્ઞાતિએ, દરેક જીલ્લા ઇલાકા કે વિભાગના જેન બંધુઓએ પિતાની જ્ઞાતિ માટે કરવાની જરૂર છે; અમે તો આગળ વધીને ત્યાં સુધી કહીયે છીયે કે મુંબઈ શહેરમાં સમગ્ર જૈન કોમ તરફથી જ જૈન સમાજના લાભ માટે થવાની જરૂર છે. અને તેમ કરી હજારે જેન બંધુઓના આશિવાદ લેવાની જરૂર છે.
મુનિ મહારાજશ્રીના પગલાની પ્રતિષ્ઠા-કડી પ્રગણુના બોરૂ ગામમાં સ્વર્ગવાસી ગુરૂ મહારાજશ્રી આત્મારામજીના પ્રશિષ્ય મુનીશ્રી માણેકવિજયનું ચોમાસુ હતું અને તેજ ચોમાસામાં તેઓશ્રીનો સ્વર્ગવાસ થયો હતો. તેથી તે પ્રસંગે તેમની યાદગીરી કાયમ રાખવા બોર ગામના જૈન બંધુઓએ દેરી બાંધી તેમાં તેઓશ્રીનાં પગલાંની સ્થાપના કરેલી છે. ને તેની પ્રતિષ્ઠા સંવત ૧૯૭૪ ના પિપ વદ ૭ ના રોજ કરવામાં આવી હતી, તે પ્રસંગે મુનીમહારાજશ્રી માનવિજયજી તથા વિવેકવિજયજી તથા હિતવિજયજી તથા શૌભાગ્યવિજયજી તથા લલિતવિજથજી આદિ થાણાં દસ પધારેલાં હતાં. ને પ્રતિષ્ઠા પ્રસંગે રૂપીયા સવા ચારસેની તથા મરહુમ મુનીમહારાજના સ્વર્ગવાસ પ્રસંગે પણ રૂપિયા પાંચસેની ઉપજ થઈ હતી. પ્રતિષ્ઠા પ્રસંગ પછી સરવે મુનીમહારાજે વિહાર કરી અમદાવાદ તરફ પધારેલા છે.
મુંબઈમાંથી મુનિ વિહાર. પાયધની શ્રીગોડીજી મહારાજના મંદિરની પાછલના ઉપાશ્રયમાં ચોમાસું રહેલા મુનિ મહારાજ પ્રવર્તકજી મહારાજશ્રી કાંતિવિજયજી મહારાજ શ્રી મુનિમહારાજશ્રી વલ્લભવિજયજી તથા મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી આદિ માહ સુદી તેરસને શનીવારે વિહાર કરી ભાયખાલે પધાર્યા હતા. શ્રી સંધનો ઉત્સાહ છે કે મુનિમહારાજના વિહારને લઈ ઉદાસી તો જરૂર હોય પણ ધર્મ રીતિને અનુસરતું કામ હાઈ ઘણે સારે જોવામાં આવતા હતા.
મહારાજશ્રીના વિહાર વખતે લગભગ હજારથી પંદરસો ભાઈ બાઈઓ હાજર હતા. પાયનીના મંદિરની યાત્રા કરતાં મહારાજશ્રી ભાયખલે શ્રી આદિનાથ ભગવાનનાં દર્શન કરી ત્યાંના મોટા છે. તે સાથે આવેલાઓને ઉપદેશ આપવા બીરાજ્યા હતા. હાલ ચીકાર ભરાઈ ગયો હતો. બીજે દિવસે બપોરે મહારાજશ્રી વલ્લભવિજયજીની શ્રી સંઘની વિનતિથી શ્રી રચેલી પંચ તીરથેની નવી પૂજા ઘણા ઠાઠથી ભણા-બાવી હતી. પૂજા નથી તેમજ રાગરાગિણમાં હોવાથી અને ગવૈયા પ્રાણસુખ ભણાવનાર હોવાથી રંગ બહુ સારે જામ્યો હતો. બે હજારથી વધારે ભાઈ બાઈઓએ લાભ લીધો હતો, મહારાશ્રીના મુંબઈના ચોમાસામાં જૈન સમાજને આ વખતે જે લાભ મળે છે તેવો કઈકજ વખત મલ્યો હશે અને આગલ મલશે કે કેમ તે કહી શકાય નહીં.
મહારાજશ્રી વલ્લભવિજયજીના સદુપદેશથી શ્રી સંધના તરફથી ચાલતી શ્રી મહાવીર જૈન
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વિદ્યાલય સંસ્થાના મકાનને સારૂં લગભગ લાખ ઉપર રકમ ભરાઈ ગઈ છે, જેમાં ખાસ મહેનત જૈન બંધુઓ મોતીચંદભાઈ તથા શેઠ દેવકરણભાઈ વગેરે સદગ્રહસ્થાની છે. કે આજ સુધી બે લાખથી ઉપર રકમ થઈ જાત પણ સદહુ સદગૃહસ્થો અનિવારણીય કારણને લઈ ભાગ લઈ શયા નથી. તે પણ જ્યારે પાછું કામ હાથમાં લેશે તે આશા છે કે જરૂર બે લાખથી ઉપર રકમ થઈ જશે. એ ઉપરાંત શ્રી પ્રવર્તકજી મહારાજ વડીલ ગંભીર પુરૂષના પુણ્ય પ્રતાપે બહાર ગામના જીર્ણોદ્ધારની ટીપે પણ ઘણી સારી ભરાણી છે. પાટણ જેન મંડલે પાટણની જૈન બોરડીંગને માટે પાટણ સંઘમાંથીજ પણ લાખની રકમ એકઠી કરી છે, અને એક : ખ ઉપર તે રકમ પણ થવાનો સંભવ છે.
જમાનાને અનુસરી જે વાતની જરૂરત જણાય છે તે આ મુનિ મહારાજ સારી રીતે જાણે છે. બીજા મુનિમહારાજે પણ જે આવી બાબતમાં ઇનું લક્ષ આપે છે જેને સમાજની ઉન્નતિ સત્વર થાય એમાં જરાય શંકા જેવું નથી. મહારાજ સાહેબે દાદર થઈ ઘાટ ઉપર તરફ વિહાર કર્યો છે. ત્યાંથી પાછા ફરી છેડા દિવસમાં અગાસી તરફ વિહાર કરવાના છે.
સૌરાષ્ટ દ્વિતિય જૈન સંમેલન અને સ્ત્રી હાર ઉદ્યોગ-પ્રદર્શન,
હાલમાં ચાલતા માસની સુદ ૧૩ ના રોજ વડાલ ગામે પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ હતો તે પ્રસંગે ઉપરનું સમેલન થયું હતું. આ સંમેલન પ્રસિદ્ધવક્તા મુનિરાજશ્રી ચારિત્રવિજયજી મહારાજના પ્રયાસ અને ઉપદેશથી ત્યાં શ્રી સંઘે કરેલ હતું. પ્રતિષ્ઠા જેવા ઉત્તમ પ્રસંગે જેનોની ઉન્નતિ અર્થે પરસ્પર મેલાપ સાથે આવા સંમેલન અને પ્રદર્શને થાય તે ઇચ્છવા યોગ્ય છે. પ્રથમ સંમેલન બે વર્ષ પહેલાં વંથલી ગામમાં અવાજ ઉત્તમ પ્રસંગે થયું હતું. અને આ વખતે તેજ પ્રસંગ હોવાથી જુદા જુદા વક્તાઓ નરફથી સમાજની ઉન્નતિ અર્થે અનેક ભાષણો થયાં હતાં. સ્ત્રી હુન્નર ઉદ્યોગ પ્રદાન એ આ વખતે નવીન અને પ્રથમ પ્રસંગ હોવા છતાં તેમાં પણ અનેક હુન્નર ઉદ્યોગના નમુનાઓ દષ્ટિગોચર થતા હતા. આવા પ્રસંગે આવા મેળાવડાએ કામ ઉન્નતિનું ખરેખર સારૂં આશાજનક પગલું છે, દરેક ગામ યા શહેરના જૈનબંધુઓએ પ્રતિષ્ઠા જેવા શુભ પ્રસંગોએ આવા સંમેલન કરવાનું આ પગલું આદરણીય છે બીડુ હકીકત પેપરમાં આવી ગયેલ છે. (મળેલું )
આજના અંક જોડે શ્રાવક ભીમસિંહ માણેક જૈન બુકસેલસનાં હેન્ડબીલ વહેંચવામાં આવેલ છે તે ઉપર વાંચકોનું ધ્યાન ખેંચીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
આજના અકના વધારો.
मोटुं सूचीपत्र छपाय छे. नानुं सूचीपत्र मोंघवारीना लीधे वधारेला भावो प्रमाणे पुस्तकोनुं सूचीपत्र.
तैयार थाय. छे.
शुद्ध शास्त्रोक्त पद्धतिथी जाहेर खबर
लखायेल सुंदर, सस्ता, | मनमोहक पर्युषण तथा दिवालीना गुजराती
तेमज मारवाडी भापाना विविध जातना फेन्सी
सचित्र कार्ड
कंकोत्री ओ.
निवृतिना पवित्र वखतमां वांचवा माटे पूर्वे थई गला महान आचार्यांना रचेल
अमृतमय ज्ञाननां पुस्तको.
....
प्रकरण रत्नाकर भाग १ लो. ६-४-० प्रकरण रत्नाकर भाग ४ थी ८-८-० अज्ञानतिमिर भास्कर २-८-० पांडवचरित्र भाषांतर सचित्र ६-०-० योगशास्त्र भाषांतर सुकत मुक्तावळी नवतत्व प्रश्नोत्तर अद्वीप नकशानी हकीकत २८-०
२-८-०
२-०-०
१-८-०
?-0-0
०-८-०
बारपर्वोनी कथा. लघुप्रकरण संग्रह नवतत्व प्रकरण अर्थ साथै दंडकलघु संघयणी जीवविचार ० - ६-० कल्पसूत्र सुबोधिका टीकानुं भाषांतर ३-०-० कल्पसूत्र मूल बारसो सचित्र १-८-० चैत्यवंदन चोवीशी संस्कृत पात्रीस वोलनो थोकडो
"
|
....
www.kobatirth.org
....
....
....
" ....
....
0-0-8
३-०-०
०-८-०
०–२–०
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
छपाय छे.
जैनना अपूर्व सर्वोपयोगी ज्योतिष ग्रंथो आरंभ
सिद्धि, दिनशुद्धि, लग्नशुद्धिना गुजराती भाषांतर.
लघुपूजा संग्रह.... जैनप्रबोध
99
देवशीराइ प्रतिक्रमण सूत्र अर्थ साथै ०६-० विधियुक्त.... ०-६-० अचलगच्छ पांचपडीकपणामूत्रपूळ १खडतरगच्छ पांचपडीक्रमणा सूत्र १-४-0 विविधपुजा संग्रह भाग १ लो २-०-०
-208
०-६-०
४-३-०
For Private And Personal Use Only
वैशाख मासमां तैयार
थशे.
३-०-०
१-४-०
सझायमाला... देववंदनमाला.... स्वरोदयज्ञान.... लावणी संग्रह..
०-६-०
०-१२-०
भक्तामर स्तोत्र....
०-१२-०
चंदराजानो रास अर्थ साथै ५-०-० समरादित्य केवलीनो रास ४-०-० श्रीपाल राजानो रास शास्त्री ३ -०-० सामुद्रिक शास्त्र तथा स्वप्न विचार१-४-० शकुन शास्त्र अर्हनीती
...
....
....
....
....
0-7-0
१-८-०
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
०
०
०
०
०
०-८-०
०
०
०
०
०
०
०
०
०
जैन कथा रत्न कोष भाग १ लो३-०-० | पंचपतिक्रमण सूत्र अर्थ साथे
, २ जो २-१२-० तपगच्छी थोडीज नकलो छे. ४-०-० " , ४ थो ३-४-०
पंचप्रतिक्रमण मूत्र मूळ .... १-१०-० ८मो ३-४-० देवशीराइ प्रतिक्रमण सूत्र मूळ ०-५-० जंबुस्वामि चरित्र .... ०-१२-० नव स्मरण मूलपाठ मोटाअक्षरे०-५-० रंगबेरंगी तीर्थोना नकशा.
गहुंलि संग्रह .... ... ०-१०-०
आनंदघनजी कृत चोवीशी ०-१२-० श@जय तीर्थनो नकशो.... १-८-० कस्तुरी प्रकरण तथा धर्मसर्व अढी द्वीपनो,
०-८-०
स्वाधिकार .... ०-१२-० नंबु द्वीपनो ,
...... ०-८-० अभयकुमारनो रास ... ०-८-० समेत शीखरनो , .... ०-८-०
मंगलकलशकुमारनो रास ६-०-० गौतम स्वामीनी छवी
कयवनाशेठनो रास ०-५-० ज्ञानबाजीनो नकशो
जैनकुमार महाकाव्य संभव २-०-०
०-८-० तारंगाजीनो ,
हरिभद्रसरि बत्रीस अष्टक ०-८-०
२-०-० पावापुरीनो ,
दरसन चोवीशी नानी .... ०-६-०
. ०-८-० चंपापुरीनो
शलोका संग्रह .... ०-६-० ,
.... -८-० केशरीआजी ,
श,जयतीर्थ रास उद्धारदिक
संग्रह.... .... .... ०-६-० अष्टापदजीनो , .... ०-८-०
जैन कथामाला मणको १ लो०-२-० गीरनारजी ,
विद्यार्थीबन्धु.... .... ०-२-० आबुजीनो , .... ०-८-०
पुष्पवति विचार .... ०-२-० मणीभद्र तथा पदमावतीजीनी छबी०-३-०
मौन एकादशी तपनी विधि ०-३-. शास्त्री कक्काना कागळ .... ०-१-०
हंसराज बच्छराजनो रास ०-८-० दशवकालिक मूत्र .... १२-८-०
महावळ मल्यासुंदरीनो रास १-४-० नवपद ओलीनी विधि ०-८-० हिगुल प्रकरण.... .... ०-६-०
जैन कथारत्न कोष भाग ७ मो३-८-० लालाजी कृत बृहदालोयणा ०-२-०
प्रतिष्टा कल्प .... .... ०-१०-० आनंदघन तया चिदानंदजी कृत
शत्रुजय महात्म्य .... २-८-. बहोतेरी पद संग्रह .... ०-८-० वैराग्य उपदेशक विविध पद संग्रह०-१२-० मणीभद्रदेव वगेरेना छंदोनो | देवकी वट पुत्रनो रास ०-२-६
संग्रह .... .... ०-६-० कान्हडकठीआरानो रास ०-२-६ विमलमंत्रीनो रास .... ०-१२-० लीलावती महीयारानारास २-३ मानतुंग मानवंतिनो रास ०-१२-०
लखो-श्रावक भीमसिंह माणेक. अजनासतीनो रास .... -- उपदेश तरंगीणी........ १-८-०जैन पुस्तक वेचनार तथा प्रसिद्ध करनार बैराग्य कल्पलता पुर्वाध ३-८-० मांडवी शाकगल्ली-मुंबइ.
०
-
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
तैयार छ ! तैयार छे !!
तैयार छे !!! दरेक श्रावके पोतानी पासे राखवीज जोश्ए. श्रावक कर्तव्य तथा
विविध स्तवनादि समुच्चय
आ पुस्तक बहार पाडवानो मुख्य उद्देश देरासरोमां दर्शन तथा पूजा निमित्ते थती अनेक आशातनाओ टाळवानो छे अने तेमां प्रातःस्मरणीय स्तोत्र, छंदो, दर्शनविधि, पूजाविधि, चैत्यवंदनो, थोयो, सझायो, लावणीउओ, नाटकना रागनां स्तवनो, नवस्मरण, शलोका, सामायिकविधि, पचक्खाणविधि, बार व्रतनी टीप, चौद नियम तथा श्रावकना आचार अने वर्तन विषे सारी समजुती आपवामां आवी छे. दरेक क्रिया हेतुपुरःसर समजाववानो श्रम कर्यो छे. आत्मचिंतवन क्रियाकर्म माटे श्रा ग्रंथनो संग्रह बहु उपयोगी छे. एकंदर आ पुस्तक प्रत्येक श्रावककुटुंबमा राखवा योग्य छे. पाकी सुंदर कपडाथी बाइडिंग करी ग्रंथने सुशोभित बनाव्यों छे.
गुजराती अक्षरमां कि. १-८-० शास्त्री अक्षरमां कि. २-०-०
३.सा. पै.
३. सा.पै. न्यौह स्वन २७स्य यरित्र .... ०-२-०
देवशारा भुणभाटा अक्षरे.... ०-५-० ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષ ચરિત્ર પર્વ
स्थानवासीसाभाय प्रतिभ. ०-४-. १-२ .... .... ... .... २-४-०
सहर ५ 3था .... २-४-० | रामरास..... .... .... ..१-८-० सहर पर्व ७था .... 3-०-० सरतेश्वर माहुली वृति .... २-८-. स१२ प १० मुं..... १-८-०
पभान शना लाषांतर .... बन रामायण .... .... .... १-४-० पुल बह भाटी. ... .... २-०-०
श्रीपाणी रास .... ... પચપ્રતિક્રમણ સુત્ર મૂળ મટા सभडित मुहिसाषांतर .... भक्षर.... .... .... ... ०.१२.०
66
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
નામદાર સરકારે મુંબઇ ઇલાકાની કુલામાં ઈનામ માટે मंजुर उरेसी..
વિદ્યાથી અન્ધુ કિવા ચારિત્ર સુધારણા સમધી શિક્ષણ.
નવીન પુસ્તક
તૈયાર છે
તૈયાર છે. પીતાના પુત્ર પ્રત્યે ઉપદેશ. આ પુસ્તકમાં નીતીની સાથે વ્યવ
....
www.kobatirth.org
३.भा.पा.
श्रीचंद केवलीनो रास. वीश स्थानकनो रास. धर्मपरीक्षानो रास ही शिक्षानो रास नर्मदासुंदरीनो रास.....
....
०-२-०
वांचवालायक पुस्तको.
रु. आ. पै.
०-१२-०
जैन तत्वदर्श हींदी भाषांतर ५-०-० सदर गुजराती भाषांतर. सम्यकत मूल बार व्रतनी टीप १-४-० प्रतीमा शतक भाषांतर. तेरापंथी देवगुरु औळखाण. १-०-० तेरापंथी सामायक पडीक्रमणो १-४-० aar पुजा संग्रह भाग २ जो १-०-० सदर भाग ३ जो १-२-०
खडतर गच्छ पुजा संग्रह. देवचंदजी कृत घोवीशी. पोषध विधि. जैन स्तोत्र तथा स्तवन संग्रह. ०-६-०
४-०-०
હારના માર્ગ બહુ સ ંદર રીતે हर्शाविवामां आव्यो छे डी......
અધ્યાત્મ સાર ભાષાંતર.
આનોઁધન પદ રત્નાવળી. જૈનદ્રષ્ટિએ ચેાગ.
२-०-०
२-०-०
१-८-०
१-०-०
०-१२-०
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
....
For Private And Personal Use Only
1.05
0-3-0
.... २-०-०
२-०-०
० -८-०
१-४-०
1300
અધ્યાત્મકલ્પદ્રુમ. चंद्रान्त लाग १-२-३४२४२-१२-० ભારતલાક કથા ભાગ ૧ થી ૫
हरे लगनी ....
....
6000
रु. आ. पा.
उपदेश प्रासाद भाग १ लो. १-८-०
सदर भाग २ जो
१-८-०
१-८-०
२-०-०
२-०-०
३-८-०
सदर भाग ३ जो सदर भाग ४ थो सदर भाग ५ मो जैन संप्रदाय शिक्षा. जैन धर्मसिंदु ३-०-० नारकीना चीत्रनी मोटी बुक. १-०-० नारकीना चीत्रनी नानी बुक. ०-८-० वर्धमान देशना भाषांतर.... २-८-० वैराग्य शतक भाषांतर ०-४-० १-४-० उपर सिवाय बीजा घणी जातना पुस्तको मळे छे अने तेनुं लिस्ट छपायछे.
०-१२-० १-८-०
....
....
....
....
३.खा.पा.
....
...
****
१-४-०
लखो - श्रावक भीमसिंह माणेक जैन पुस्तक बेचनार तथा प्रसिद्ध करनार मांडवी, मुंबई.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 9 વિજયદેવસૂરિ માહાતમ્ય. 10 જૈન ગ્રંથ પ્રશસ્તિ સંગ્રહ, 11 પ્રાચીન પાંચમા કર્મ ગ્રંથ, = ૧ર લિગાનુશાસન સ્વપજ્ઞ ટીકા સાથે. 13 धातु पारायशु આગમા છપાવવાની થયેલ યોજના. 2 अंतगडदशास्त्र सटीक. 2 अनुत्तरोववाईसूत्र सटीक. 3 उपासकदशांग सटीक. 4 नंदिसूत्र, श्रीहरिभद्रसारिकृत टीका साथे. प्राचीन जैन लेख संग्रह. (प्रथम भाग) जैन ऐतिहासिक साहित्य ग्रंथ. (योजक मुनिराजश्री जिनविजयजी महाराज.) आ अपूर्व ग्रंथ जैन ऐतिहासिक होइने जैनधर्मनी प्राचीनता उपर पु. रेपुरो प्रकाश पाडे छे. आ भारत वर्षमा उडीसा प्रान्तमा कटक पासे भुवनेश्वर नामर्नु एक प्रसिद्ध स्थान छे, के ज्याथी चार पांच माइलथी दूर खंडगिरि-उदयगिरि नामना बे पहाडो छे जेना शिखरो उपर नानी मोटी गुफा छे, जमा हाथीगुफानो प्रसिद्ध शिलालेख तेमज त्रण नाना लेख अने टी। काओ तथा टीप्पणी सहित आ पुस्तकमां प्रसिद्ध करवामां आवेल छ, आ लेखनी। पर टीका टीप्पणी प्रथम पंडित भगवानजी इंद्रजीए करेली जेनो अनुवाद अने साथे साक्षरवर्य पं. केशवलाल धवनो लेख पण आ ग्रंथमा साथे आपी योजक महात्माए तेनी सुदरतामां-स्वरुपमा द्धि करी छे. उंचा कागळ, सारा। टाइप अने सुंदर बाइडींगथी अलंकृत करवामां आवेल छे. किंमत आठ आना। पोस्टेज जुएं. (अमारे त्यांथी मळशे.) ઇનામી નિબંધ, હાલમાં આપણા વર્ગ માં જ્ઞાનપંચમીના તપ વિશેષ કરવામાં આવે છે તેમાં પણ શ્રાવિન કાએ વિરોધ કરે છે અને તેના પ્રાંત ભાગમાં યથાશકિત ઉજમણુ” ( ઉઘા પન) કરવાની અભિલાષા. દરેકને રહે છે તે " હાલતા જમાનાને અનુસરીને જ્ઞાનપંચમીનું ઉઘાપન કઈ પદ્ધતિએ કરવું’ જોઈએ કે જેથી વાસતવિક ઉદ્યાપન કહી શકાય " એ વિષય ઉપર આ માસીકના 16 થી 24 પૃષ્ટ થાય તેવા નિબંધ લખી મોકલનાર પૈકી જેના પ્રથમ નંબર પસાર થશે તેને | મારા તરફથી રૂા. 25) ઈનામ તરીકે આપવામાં આવશે. નિબ'ધ તા. 15-4-18 સુધીમાં શ્રી જેન આત્માનદ સભા ભાવનગર તરફ મોકલવા. न्यालय भीयवाद. साहरा-(भडिi). આ માસમાં નવા દાખલ થયેલ માનવંતા સભાસદા. 1 શેઠ પન્નાલાલ ઉમાભાઈ રે, અમદાવાદ, બીજા વર્ગના લાઈફ મેમ્બર. 2 શેઠ ચુનીલાલ અમરજી રે, રાણપુર હાલ મુબઈ, सानी न्यास समाय B.A.L.L. B. साहरा. व. वा. भ्मर। For Private And Personal Use Only