Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

જેને એતિહાસિક સાહિત્ય
૧૮૧
એ લેખ, ખારવેલના લેખના વાંચકને ઉપગી હોવાથી, એને ગુજરાતી અનુવાદ અત્રે આપવામાં આવે છે. આગળ ઉપર એક બીજા પણ બંગાળી વિદ્વાનને એ વિષયનો લેખ આપવા વિચાર છે.]
प्रेषक-मुनि जिनविजय. ઓરિસ્સા ( Orissa ) માં ભુવનેશ્વરથી પશ્ચિમમાં ચાર મેલ દૂર આવેલી નીચી અને બેવડાં શિખરવાળી અંડગિરિની ટેકરીની આજુબાજુએ આવેલી ગુહા
ને હિંદુસ્તાનની પશ્ચિમ બાજુમાં આવેલાં કોતરેલાં મંદિરે જે ઘણું ભવ્ય છે તેમની સાથે સરખાવી શકાય તેમ નથી. તે તો માત્ર સાદા અને નાનાં ભેંયરાં છે, કેટલીક ગુહાઓને આગળ કતરેલી કિનારીવાળા તથા સ્તંભ ઉપર રહેલા એટલા છે. પુરાણવસ્તુશોધકને તે આ ટેકરી ઉપર જે વધારે ઉપયોગી થઈ પડે તે “મહા મેઘવાહન”(જેને હાથી મેટા વાદળા જેવો છે) રાજા ખારવેલનો “હાથીગુફા લેખ” છે. સંસ્કૃત સાહિત્યના વાંચના વાંચવામાં “મહામેઘવાહન” શબ્દ ઘણીવાર આવ્યું હશે. આ લેખ તદૃન એતિહાસિક છે જે હિંદમાં પ્રથમ જ છે. તેની શૈલી રાજા ડેરીઅસ ( Darius) ના બેહિસ્તન ( Bhistun) લેખના જેવી છે, પણ હવે આ લેખ એક બરડ શિલા ઉપર કતરેલો છે તેથી ઘણે વખત જવાને લીધે તેના કેટલાક અક્ષરે જતા રહ્યા છે.
પરંતુ આ ગુહાઓ વિષે એક બાબત જાણવા જેવી છે. એ બધી જેનેના ધાર્મિક કામ માટે કરવામાં આવી છે અને કેટલાક સૈકાઓથી તેમાં જૈન સાધુઓ રહેતા હતા એમ જણાય છે. ટ્રાન્સેકશન્સ ઓફ ધી કૉન્ચેસ ઓફ ઓરીએન્ટાલી
ate allsrt ( Transaction of the Congress or Orientalists at Leyden) માંના એક લેખમાં ભગવાનલાલ ઇંદ્રજીએ હાથિગુફ તથા બીજા નાના લેખોનો શુદ્ધ પાઠ અને તરજુમો આપેલે, તે ઉપરથી આ બાબતની ધ લાગી છે. હાથિગુમ્ફા લેખમાં પ્રથમ જેન લેકેનું આશીર્વાદાત્મક સૂત્ર આવે છે, તથા સ્વર્ગપુરી ગુહાના એક બીજા લેખમાં એમ જણાવવામાં આવ્યું છે કે આ ગુહા અહંતના પ્રસાદથી–(નામ જતું રહ્યું છે) રાજાની પટ્ટરાણ જે લાલક રાજાની પુત્રી છે, તેણે કલિંગના સાધુઓ માટે કરાવી છે. ત્યારબાદ ખંડગિરિમાં જેને રહ્યા હતા, એ બાબત આ ગુફાઓમાં રહેલી જેન પ્રતિમાઓ તથા ઉદ્યોતકેશરિના વખતના લેખ (ઈ. સ. ના ૧૧ મા સૈકામાં) ઉપરથી સાબીત થાય છે; આ લેખમાં શુભચંદ્રનાં કુળ તથા ગણુ આપેલાં છે. અને આ શુભચંદ્રનો શિષ્ય કુલચંદ્ર તેમાંની એક ગુહામાં રહેતો હતો અને તે જેના ગુરૂની માફક જૈન ધર્મ પાળતો હવે જોઈએ. વળી ખંડગિરિ ઉપર હાલનું એક જેન દેવાલય છે, જ્યાં કટકના જેન દુકા
z