Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

ચારિત્ર ગઠન.
છે. કેટલીક રચનાઓ મનુષ્યના આંતર ચિત્રને અનુસરીને, કેટલીક પશુઓના મનને અનુસરીને અને કેટલીક દીવ્ય સત્વની યોજનાને અનુસરીને રચાયેલી હોય છે. વિશ્વનો નિયમ જ એ પ્રકારે છે કે પ્રત્યેક રચના પ્રથમ આંતર જગતમાં હોય છે અને ત્યાંથી તે સ્થળ જગતમાં અવતરણ પામે છે. ચારિત્રની રચના સંબધે પણ તેમજ છે. જ્યારે આપણે એક ઘરની રચના કરવા માગીએ છીએ ત્યારે આપણે શું કરીએ છીએ ? પ્રથમ આપણે “ઘર” ની એક સામાન્ય ભાવના મનમાં રચીએ છીએ. તે પછી તે ઘર કેવી જાતનું કરવું તેનું વિશેષ મને મય ચિત્ર ઉપજાવીએ છીએ, તે પછી તે ઘરની બાંધણી, ઘાટ, સામગ્રી, બારી બારણા વિગેરે કેવા કરવા તે સંબંધી સવિશેષ વિગત નકી કરીએ છીએ. તે પછી કદાચ કઈ મીસ્ત્રીને પુછીને આપણે પલાન ઘડાવીએ છીએ. આ કલાન અથવા જના એ શું છે? આપણું માનસીક લાનનું કાગળ ઉપરનું અવતરણ માત્ર છે. અને તૈયાર થયેલું મકાન એ શું છે? આપણું માનસિક ચીત્રનું બીજું સવિશેષ અવતરણ અથવા સ્થળ બહિર્ભાવ છે (Physical expression) છે. આપણી કલ્પનાની મૂર્તિ બાહ્યભાવ (Objectification) પામે છે. અને તે જ પ્રમાણે બધા જ સૃષ્ટ પદાર્થોના સંબંધે સમજવું વ્યાજબી છે. જ્યાં જ્યાં રચના છે, ઘટના છે, વ્યવસ્થા છે, ત્યાં અવશ્ય તે સર્વની પૂર્વગામી ચેજના, પ્લાન, બુદ્ધિગત ચિત્ર. અથવા માનસ ભાવના હેવી જ જોઈએ.
અને તેજ પ્રમાણે જ્યારે આપણે આપણા ચારિત્રમાં કોઈ ઈષ્ટ લક્ષણે ઉપજાવવા માગીએ છીએ ત્યારે પ્રથમ તો આપણા માટે આ પ્રમાણે કરવું વ્યાજબી છે. આપણે કેવા થવા માગીએ છીએ, અથવા આપણું ચારિત્ર બંધારણમાં શું તો જેવા ને આપણે ઇંતેજાર છીએ તેનું સ્પષ્ટ, સુરેખ, માનસ-ચિત્ર રચવું જોઈએ. આ એક અત્યાવશ્યક પ્રથમનું પગથીયું છે. તમારા માનસચિત્રને બને તેટલું સ્પષ્ટ શંકા અને ગોટાળા વિનાનું ચોખ્ખું અને વિગત સહિત રૂપરેખાઓથી પરિપૂર્ણ રા, અને તે ચિત્રને તમારા મન સાથે સજજડ જડી . એ ચિત્ર જ તમારી ચારિત્રની ઈમારતને પામે છે. એ પાયાની ઉપર જ તમારું ભાવીનું ચણતર થવાનું છે. એ રોજના (Design) ને અનુસરીને જ તમારે રચનાત્મક કાર્ય (Construetive act) કરવાનું છે. એ ચિત્ર ઉપર મનને વિરામ પમાડે, તેની પૂજા કરે. જેને કઈ પ્રકારનો જીવનઉદ્દેશ છે તેમણે તો આ માનસમૂર્તિનું પૂજન કરવું જોઈએ.
સ્થળ મૂર્તિપૂજા પણ જે આ ઉદ્દેશને કેઈ અશે સિદ્ધ કરી શકતી હોય તે હમે તેને પણ કર્તવ્ય માનીએ છીએ. વિશ્વને મૂર્તિપૂજા” વિના ચાલતું નથી—ચાલે તેમ પણ નથી. હાલ તે આપણે આપણું પ્રસ્તુત વિષયને છોડીને અવાંતર વિ