________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૮
આત્માનંદ પ્રકાશ.
- ના
આપણું વર્તમાન ચારિત્ર ઘણા કારણોને લઈને નિર્માયું છે, તેમાં મુખ્ય તો આ પ્રમાણે છે. (૧) આપણુ ગત જીવનના અનુભવનું પરિણામ (૨) કુળ પરંપરાગત સંસ્કાર (hel edity) (૩) આપણી આસપાસની પરિસ્થિતિઓ, સંયોગે, પરિવેષ્ટનો વિગેરે. (૪) બીજા મનુષ્ય તરફથી આપણને મળતી સૂચનાઓ, ભાવનાઓ અથવા ઘોતને (suggestions) અને (૫) આપણે પોતે આપણા પોતાના અંતઃકરણમાં સ્વતંત્રપણે બાંધેલા નિશ્ચયે અથવા આત્મઘાતનો (auto-suggestions) એ બધાના એકંદર પરિણામથી જે પ્રકારની આપણું મનસ્થિતિ રચાય છે, વલણો બંધાય છે, અને લક્ષણોનો સમુહ બંધાય છે, તેને આપણે ચારિત્ર કહીએ છીએ. પરં તુ એ સર્વને આપણે આપણા વર્તમાન પ્રયત્નથી ફેરવી શકીએ તેમ છીએ. આપણે રચેલા અને નિર્ધારિત કરેલા આદર્શને અનુકુળ બને તેવા રૂપે તેને ઘટાવી શકીએ તેમ છીએ. તેને ફેરવી શકાય છે, નવેસર ઘડી શકાય છે, ગમે ત્યારે ગમે તેટલો સુધારો વધારે તેમાં કરી શકાય છે એ વાતમાં પ્રથમ શ્રદ્ધા રાખવી જોઈએ અને આ નીચે અમે એ બધું કરવા માટે જે પદ્ધતિ આપવાના છીએ તે એટલી બધી સરળ અને સુગમ છે કે અમને ડર રહે છે કે તેની અતિશય સાદાઈને લઈને ઘણા વાચકે તેને અનાદર કરશે. લોકોને કાંઈક વધુ ગુંચવણ ભરેલું આંટીઘૂંટીવાળું અને જટીલ ઘટનાવાળી વસ્તુ બહુ ગમે છે. પરંતુ તેના ઉત્તરમાં કહેવા દો કે કુદરતને કેમ બહુ સીધા છે, સરળ છે, અવિષમ છે. એના સહજ, સ્વાભાવીક રસ્તાને પરિ ત્યાગ કરીને ગુંચવણમાં પડવાથી ઉલટા આપણે ગુંચાઈ મરીએ છીએ, માટે સાદાઈ અને સરળતા દેખીને “કશું જ દમવાળું એમાં નથી એવું માનવાની ઘેલછા કરશે નહીં.
આપણી વર્તમાન ચારિત્ર સ્થિતિ ફેરવવા માટે પ્રથમ તો એટલું આવશ્યક છે કે તેમ કરવાની આપણામાં ઈચછા હોવી જોઈએ. જ્યાં સુધી તે પ્રકારની પ્રબળ ઈચ્છા ન હોય ત્યાંસુધી ગમે તે સંકલ્પ કે નિશ્ચય નકામો છે. આપણે અમુક બાબતમાં ગમે તે દઢ નિશ્ચય હોય છતાં પણ તે બાબત સંબંધ આપણે ઈચ્છા, રસ, મરજી ન હોય તે તે નિશ્ચય કશું જ કરવા અસમર્થ નીવડે છે. ઘણા મનુષ્ય ઈરછાનો અર્થ બહુ હલકે કરે છે. પરંતુ ઈચ્છાનું તેમ હલકું સ્વરૂપ હોઇ શકે છે તેમ ઉચ્ચ સ્વરૂપ પણ હોઈ શકે છે એ ભૂલવું જોઈએ નહીં. માણસ પોતાની હલકી ઈચછાઓને ત્યજી દે છે, ત્યાં કારણ એજ હોય છે કે તેનામાં બીજી જાતની ઉચ્ચતર ઈચછાઓને ઉદય થયે હોય છે. આથી પ્રથમ તો આપણું ચારિત્ર શુભ લક્ષણોથી ભરેલું હોવાની આપણામાં પ્રબળ ઈચ્છા જોઈએ. જ્યાંસુધી એવી પ્રબળ ઈચછા ન હોય ત્યાંસુધી સંકલ્પબળ ગમે તેટલું જોર કરે તો પણ કશું જ પરિણામ આવતું નથી. ઈચ્છામાં રસનું તત્વ છે. એ રસની દીશામાં જ આત્મા પ્રયાણ કરી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
