Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

વિચારનું સામર્થી.
૧૧૩ જેનશાસ્ત્રમાં ધર્મના ચાર માર્ગો બતાવતાં ભાવનાને સર્વોત્તમ સ્થાન આપેલું છે, અને વળી કર્મના નિયમને પણ મુખ્ય સ્થાન આપેલું છે, તેનું કારણ યથાર્થ છે. કારણ કે મનુષ્યના સુખદુ:ખનો આધાર પૂર્વકૃત, કર્મો ઉપર રહેલો છે. કર્મ એ વિચારમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે, પ્રથમ વિચાર અને પછી કાર્યની ઉત્પત્તિ છે.
આત્મતત્વનું એકાગ્ર ભાવે ચિંતન કર્યા કરવું, એ શુભ વિચાર છે. આત્મતત્ત્વનું એકાગ્ર ભાવે ચિંતન કરવાથી આત્માનાં જે અસંખ્ય સગુણો છે, તે કમે કમે મનુષ્યથી આચારમાં મૂકાય છે. પ્રાણી માત્રનું હિત કરવાનો વિચાર, સર્વ જી તરફ સમાનભાવ રાખવાનો વિચાર, એ આત્માના મુખ્ય સદ્ગુણ છે. આવા પ્રકારની ભાવના તમે સેવા અને વ્યવહારમાં પણ તે મુજબ વર્તન રાખો તે આમાના સર્વ સદ્ગુણો અને તેનું સમગ્ર સામર્થ્ય ધીમે ધીમે પ્રગટ થશે. વ્યવહારમાં રહી પ્રાણી માત્રનું હિત શી રીતે કરવું, એ પ્રશ્ન કદાચ તમને થશે, એ ઉપરથી આંહી તેનું સ્પષ્ટીકરણ કરવાની જરૂર છે. વ્યવહાર દશામાં રહી દરેકનું કલ્યાણ કરવાની તમારી શુદ્ધ બુદ્ધિ હોવી જોઈએ. તમારું કોઈ અહિત કરે તો બેસી રહો તેમ કહેવાને ભાવાર્થ નથી, તેવા પ્રસંગે તમારે તમારો બચાવ કરવાની પણ જરૂર છે.
કર્તવ્ય વિરૂદ્ધ કામ કરવું એ માત્ર અયોગ્ય છે. તમારા વિચારે જેમ બને તેમ પ્રત્યેક જીવાત્માનું કલ્યાણ કરવાના હોવા જોઈએ, અને આવા વિચારેનું તમે હંમેશાં સેવન કરતાં હશે તો કેઈ તમારું અહિત કરી શકશે નહિ અને કદાચ કોઈ અજ્ઞાન જીવ તેમ કરવા તત્પર થશે તે પોતાના કાર્યમાં તે અવશ્ય નિષ્ફળ જશે. વિચારના સામર્થ્યથી સર્વ અર્થ સિદ્ધ થાય છે.
વિચારના સામર્થ્યને કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરવું, એ માત્ર લખવાનું હવે રહે છે. આ સર્વોત્તમ સામર્થ્ય પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રથમ તમારે શારીરિક શુદ્ધતા રાખવાની અને આચારમાં નિયમિત રહેવાની જરૂર છે. આહાર અને વિહારમાં પણ નિયમિત રહેવું જોઈએ. સવારમાં વહેલાં જ્યાં ગડબડાટ કે ઘૉઘાટ ન હોય તેવાં સ્થળમાં તમે સુખે બેસી શકે એવી રીતે આસન ઉપર કે નીચે બેસવું. પાંચેક મીનીટ શ્વાસવાસની કીયા ધીમે ધીમે થવા દેવી. ત્યાર પછી નવકાર વાળી લઈને અને થવા તે તે સિવાય તમારા ઈષ્ટદેવનું સ્મરણ શાંતિવાળા સ્થળમાં જઈ કરવાનું શરૂ કરવું. આ પ્રસંગે મનને માત્ર એ એકજ વિચારમાં જેડી દેવું. આ પ્રમાણે હંમેશાં કરવાથી તમારું મન શાંત થતું જશે અને તમારી ઈચ્છાનુકૂળ વિચાર કરવાનું સામર્થ્ય તમારામાં આવશે. આ પ્રણાલીકા ઉપરથી શાસ્ત્રકારોએ બીજાં જે બાહ્ય આચાર, ક્રિયાઓ બતાવ્યાં છે, તેને ત્યજી દેવાની જરૂર નથી. પરંતુ તે પ્ર