________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કર્મ મિમાંસા.
એ “જે ” એજ આ સંસારમાં ભમાવનારી વાસનાનું મૂળ છે. એ “જે” અમુક પ્રકારની સરતો માગી લે છે; અર્થાત જે અમુક પ્રકારને પ્રેમ, કિર્તિ, ધન, વિભવ, અધિકાર, વિજય આદિ મળતું હોય તો તેઓ કહો તેટલી વાર આવવા માટે રાજી છે. પ્રત્યેક અંતકરણમાં આ પ્રકારનું “જે” હોયજ છે. તેઓ કદાચ એ “જ”નું સ્વરૂપ નહીં જાણતા હોય, અને ભેળાભાવે એમજ માનતા હોય છે કે હવે અમારે સંસારમાં કોઈ પ્રકારનો મુદ્દલ રસ નથી છતાં વાસ્તવમાં તે લકે વાસના-મુક્ત હોતા નથી. તેઓ માત્ર અમુક પ્રકારના જીવનને પુનઃ પુનઃ અનુભવ કરવાથી કંટાળો પામેલા જ હોય છે. સંસારનો પ્રેરક હેતુ “જે” હજી તેમના હૃદયમાં કાયમજ હોય છે.
પ્રાકૃત કેટીના બધાજ આત્માઓની લગભગ આવી જ સ્થિતિ હોય છે. તેઓ સંસાર-રૂચિથી મુક્ત નથી, પરંતુ સંસારને અમુક સ્વરૂપે જોવા અને અનુભવવા ઈ છે છે. ઘણાકોને સંસાર દુખમય ભાસે છે, અને તેથી તેમાંથી છુટવા માગે છે તેનું કારણ સંસાર ઉપરથી તેમને વસ્તુત: વિરાગભાવ ઉપજે છે એમ કાંઈ નથી, પરંતુ તેમની વાસના પ્રમાણે તેમને સંસારમાંથી મળી શકયું નથી. છતાં હજીએ તે પ્રકારે સંસાર આપી શકો હોય તે તેમને તેમાં પ્રવેશવું હજાર વાર કબુલ છે. દુનિયાને પોતાની રૂચિ પ્રમાણે ઘડીને તેમાં નિવાસ કરવા તેઓ માગે છે. સંસાર તેમને ખારે ઝેર ભાસ્યો છે એમ મુદલ નથી, પરંતુ એ સંસારને અમુક પ્રકારનો બનાવ તેમને તેવો ભાસ્યો હોય છે અને બ્રાન્તિથી એવું કલ્પી બેઠા છે કે સમસ્ત સંસાર જીવન તેમને અકારું લાગે છે. એક વૃદ્ધ પુરૂષને તમે કદાચ ફરીથી જુવાની, તંદુરસ્તિ, બુદ્ધિબળ, પ્રેમ, દ્રવ્ય વિગેરે આપી શકે તે ફરીથી પણ તે જીવવા માટે કબુલત આપે છે. પરંતુ એ પ્રમાણે મળવું અશકય છે માટે જ તેઓ પિતાના અંત:કરણને એમ મનાવવાનો પ્રયત્ન કરતા હોય છે કે “હવે અમે કાંઠે બેઠા છીએ. અમારે આ સંસાર સાથે હવે “મિચ્છામી દુક્કડ” છે. હવે અમે કંટાળીને ગળે આવ્યા છીએ, અને માગીએ છીએ કે ફરીથી આ સંસારમાં કદીજ ન આવીએ.”
આવા લોકે પિતાની જાતને ભમાવતા હોય છે. તેઓ પિતાની સંસારવાસનાથી મુક્ત હોવાને બદલે માત્ર એ સંસારને બીજી રીતે-પ્રકારે ફરી ભેગવવા માગે છે. એનું નામ વાસના-ક્ષય નથી પણ એક પ્રકારના સતત અનુભવથી ઉપજેલ. કંટાળે છે. તેઓ માત્ર અનુભવનો ફેરફાર ખરી રીતે માગે છે. ધનની પ્રાપ્તિમાં નિરાશ બનેલાઓ, પ્રેમની યાચનાના ઉત્તરમાં અનાદર પામેલાઓ, સ્ત્રી, પુત્ર, બંધુ આદિ તરફથી અયોગ્ય વર્તન અનુભવનારાઓ વિગેરેને સંસાર ગમતો નથી. પરંતુ
For Private And Personal Use Only
