________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઇચછાઓ એ ઉન્નતિકમની નિશાળના કલાસે છે. તે દરેકમાંથી પસાર થઈ, તે અથેના પ્રયત્નમાંથી યેગ્ય બળ સિદ્ધ કરી પછી જ આત્મા આગળ વધે એવો રસૃષ્ટિનો નિયમ ભાસે છે. આપણે આ પ્રમાણે ભેગવીને હજારો ઇચ્છાઓને ક્ષય અત્યારસુધીમાં કર્યો છે. આપણુથી હલકી કેટીના આત્માઓમાં જે પ્રકારની વાસનાઓ છે, તે પ્રકારની વાસનાઓ આપણામાં નથી હોતી તેનું કારણ બીજું કાંઈ જ નહીં પણ આપણે તેને ભેગા કરી તેની નિ:સારતા જોઈ શક્યા છીએ, અને તેથી જ આપણી રૂચિ તેમાંથી ઉઠી ગઈ હોય છે. એ રૂચિને રેધવાની આપણને જરૂર પણ પડતી હોતી નથી. કેમકે હવે તેને આપણામાંથી “ ક્ષય” થયો હોય છે. આ પ્રકારે એક પછી બીજી, બીજી પછી ત્રીજી એમ ઈચ્છાઓની પરંપરામાંથી આપણે વહતા ચાલીએ છીએ, અને તે મેળવવાના પ્રયત્નમાંથી બળ, અને ફળ-ચોગમાંથી અનુભવ એકત્ર કરતા ચાલીએ છીએ. એ અનુભવ આપણને બહુ ડાહ્યા, સમજુ, અને જ્ઞાની બનાવે છે. એ અનુભવની કસોટી આપણને ઉપલબ્ધ થયા પછી તેનો પ્રત્યેક સ્થાનમાં આપણે ઉપયોગ કરી શકીએ છીએ. પરંતુ એ અનુભવ કયાંથી આવે છે?
(૧) ઈચ્છાના વેગ વડે પ્રયત્નમાં જોડાવાથી અને (૨) તે પ્રયત્નથી પ્રાપ્ત થતા ફળના ભાગમાંથી તે સાથે એ પણ સ્મૃતિમાં રાખવું ઘટે છે કે બધીજ ઈચ્છાઓ અધમ હોય છે એમ કાંઈ નથી. જે જે ઈચ્છાઓથી આપણે સંસારમાં આવવું પડે છે તે બધી ઈચ્છાઓ અનેણ હોય છે એમ પણ માનવાની આવશ્યક્તા નથી. એથી ઉલટુ કેટલીક ઈચ્છાઓ એવી ઉત્તમ અને ભવ્ય હોય છે કે તેનો વિષય પ્રાપ્ત થયા પછી જીવાત્મા પિતાનું સ્વરૂપ ઈશત્વમાં પરિણમવવા શકિતમાન બને છે. આત્માના અંતસ્તમ પ્રદેશમાં એવી ઉર્ધ્વગામી મહત્વાકાંક્ષાઓ રહેલી હોય છે કે એને આપણે
વાસના” નું નામ આપી શકીએ જ નહીં. જો કે એવી ભવ્ય મહત્વાકાંક્ષા અને મુદ્ર વાસના ઉભય આત્માને સંસારમાં આકષી લાવનાર હોઈ એકજ સંજ્ઞા ( Torm ) થી સંબોધાવાને ચગ્ય છે. છતાં તે ઉભયમાં જે મહત્વને ભેદ છે તે દેવ અને પિશાચ વચ્ચે રહેલા ભેદ જેટલો મહાન છે. શુદ્ર વાસના પદાર્થોને પિતાના કબજામાં હોવાની ઈચ્છા રાખે છે. ભવ્ય મહત્વાકાંક્ષા (noble aspirations ) એ પદાર્થોને તેના ખરા માલીકના કબજામાં–અથોત્ પરમાત્માના, કુદરતના કે સ્વભાવના આધિનમાં રહેવા દે છે. તે વિશ્વની નિસ્વાર્થ સેવા બજાવવાના ઉદ્દેશથી પ્રેરાઈને સંસારમાં અવતરણ પામે છે. જમાનાના માટે કાંઈ મહત્તર કામ કરવાના આશયથી, અથવા કેઈ નૈસર્ગિક પ્રેમની વૃતિના અનિવાર્ય વેગને વશ બની દુનીયાનું શ્રેય કરવાના ઉદ્દેશથી, પ્રેરાઈને તે સંસારમાં જન્મ લે છે. તેમ છતાં સર્વ
For Private And Personal Use Only
