________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કમ મિમાંસા.
૧૧૭
ગોમાં જઈએ છીએ કે જ્યાં એ આકાંક્ષા તૃપ્ત થાય, એટલું જ નહીં પણ તે તૃપ્તિના સારા અથવા નરસા ફળો ભેગવીને એ આકાંક્ષાને નિવૃત્ત પણ કરાય. આત્મા પિતાની વાસના રૂપી ઉગ્ર સુધાને તૃપ્ત કરવા માટે તલસી રહ્યો હોય છે, અને જ્યાં સુધી યોગ્ય સ્થાનમાં જઈને સુધાને તૃપ્તિ ન આપે ત્યાંસુધી તે ક્ષુધા અથવા વાસના નિવૃત્ત થતી નથી. આથી એવું માની બેસવાની લેશ પણ જરૂર નથી કે બધીજ વાસનાઓને આ પ્રમાણે તૃપ્ત કર્યા સિવાય ચાલે તેમ નથી અને બધાને ભેગવવીજ આવશ્યક છે. એ વાસનાને અનુસરતા સ્થાનકે સ્થિતિ નિશેષમાં પ્રવેશ્યા શિવાય એક બીજો પણ માર્ગ ખુલ્લો છે, તે એ છે કે એવાજ પ્રકારની વાસનાઓના પરિસામે અન્ય આત્માઓ જે સુખદુ:ખાનુભવ કરે છે તેને પિતાના ઉપર આરોપ કરી સમતાભાવે તે ભોગવી લઈ તેને ક્ષય કરે. એક માણસ પોતાની ઈચ્છાઓના વેગને વશ બની જે સ્થિતિમાં આવ્યો હોય છે તેના સુખનો અનુભવ આપણે મનેમય રીતે કાપીને તે સુખમાં શું સાર અથવા આનંદદાયતા રહેલી છે તે આપણે જોઈ શકીએ છીએ અને એ પ્રકારે કલ્પનાથી એને અનુભવ મેળવીને એ પ્રકારની ઈછાથી આપણે ધારીએ તો મુક્ત બની શકીએ છીએ. સમજુ મનુષ્ય દરેક પ્રકારને અંગત અનુભવ કરવાને બદલે કલ્પનાથી તેને અનુભવ કરી લે છે, અને તેને મમય ભોગ કરી તેમાં શું સુખ સમાએલું છે તેનું તારણ કાઢી પોતાને તેવી સ્થિતિમાં પ્રવેશવું યંગ્ય છે કે નહીં તે નક્કી કરી શકે છે. પરંતુ અણસમજુ મનુષ્યો એટલે વિવેક દર્શાવી શકતા નથી. તે તો માત્ર અંગત અને જાતિઅનુભવનાજ ભૂખ્યાજ હોય છે. અને જ્યાં એ ભૂખ ભાંગી શકે તેવા સંગમાં જવા માટે તત્પરજ હોય છે. આથી આપણે એટલું નક્કી કરી શકીએ છીએ કે ઈછા (clesire) એજ પુનર્જન્મના સ્વરૂપનો નિર્માતા છે.
અનેક જન્મ જન્માંતર અને વિવિધ પ્રકારના અનુભવેના અંતેજ સ્થળ ભાતિક ઉપભેગની લાલસામાંથી આત્માની અભિરૂચિ નિવૃત થાય છે. ત્યાંસુધી તે પુનઃ પુન: તેની વાસનાઓના વેગને આધિન બની તે તૃપ્ત થાય તેવા સ્થાનોમાં ગયા કરે છે. અનેક સુખદુ:ખના પલટા ભેગવ્યા પછીજ આત્મા એ બધાની નિઃસારતા જોઈ શકે છે, અને વાસનાની તૃપ્તિના પરિણામે કેવા દુ:ખદ છે, તે નિર્મળ વિવેક દ્રષ્ટિએ વિચારી શકે છે. પછી તે ઉચ્ચ જીવન ભણી આકર્ષાય છે. તેના હૃદયના લે
ગામી વેગમાં તે પોતાની ગતિ ભેળવી દે છે. આત્માની સ્વાભાવિક ગતિ અગ્નિની શિખાની માફક ઉચ્ચગામી , અને એ બધું સમજ્યા પછી તે પિતાની સ્વાલાવિક ગતિને નિરંકુશપણે તેની વ્યાજબી દિશામાં ખુલ્લી મુકે છે. આવા આત્માઓ સંસાર જીવનમાં પિતાની વાસનાઓની પરિતૃપ્તિ શોધવા માટે કદીજ પ્રવેશતા નથી,
For Private And Personal Use Only
