________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માના માનસીક કારણે
૩૫૯ પણ સાંપ્રત વિકાસની ભૂમિકાએ અત્યંત આવશ્યક છે એમ ગણી તેને બને તે ટલી સારી અને આપણું વિકાસક્રમમાં ઉત્તમત્તમ સહાય આપી શકે તેવી કાર્ય. ક્ષમ સ્થિતિમાં રાખવા જોઈએ.
આ લેખમાં હમે “હું” ના સૂકમ કરણે સબંધી કાંઈક રૂપરેખા આપવા યત્ન કરીશું. તે કારણેનું વરૂપ અને આત્માનું તેમના કાર્યો ઉપરનું સ્વામીત્વ સમજ્યા પછી તે કરણેને આત્મા અત્યંત લાભપ્રદ ઉપગ કરી શકવા સમર્થ થાય છે. અને તે સૂક્ષમ સામગ્રી જે ઉદ્દેશથી આપણને પ્રાપ્ત થએલી છે, તે ઉદ્દેશ સિદ્ધ કરવા આત્મા શકિતમાન બને છે. આ કાળે તે સામગ્રીને આપણે હેજ સરછે પણ ઉપગ કરી શકતા નથી. કારણકે તે આપણા આધિપત્ય તળે છે અને આત્માનું તેના કાર્યપ્રદેશ ઉપર સ્વામીત્વ છે એવા ભાનમાં હજી આપણે આવ્યા નથી જનસમાજ જ્યારે તે સામગ્રીનું સ્વરૂપ સમજતે થશે અને તેનો ઉપગ કરી લાભ ઉઠાવવા જેટલી હદે આવશે ત્યારે આ વિશ્વનું રૂપ કાંઈ જુદા જ પ્રકારનું બની જશે. પછી મનુષ્ય હાલની તેની ઈદ્રીઓની ગુલામગીરીમાંથી મુકત થશે અને તેની ઈન્દ્રીઓનું બળ જે હાલ તેના અધઃપતન અથે વપરાય છે તે તેના ઉદર્વગમન માટે વપરાતુ થશે. ટૂંકામાં હાલમાં મનુષ્ય જે પશુ જે છે તે તેવો મટીને દેવ કેટીને બની જશે. પરંતુ તે દૂરના ભાવિને રમણીય પ્રદેશમાં પ્રવેશવાનું આપણું વર્ત. માન કર્તવ્ય નથી. હાલ તે તે ઉચ્ચ અવસ્થાને પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રાથમીક બાળ ધારણામાં શિક્ષણ લેવાનું છે.
શાસ્ત્રકારોએ કઈ કઈ સ્થળે ઈન્દ્રીઓ પ્રત્યે અઘટતે ધિક્કાર દર્શાવ્યું છે ત્યાં તેમને હેતુ એ હતું કે મનુષ્યએ તે ઇન્દ્રીઓના બળથી ઘસડાઈને પશુ વૃતિના કિચડમાં રેળાવું ન જોઈએ. અને તે સામે ચેતવણી આપવાના ઈષ્ટ ક. વ્યના આવેગમાં તેઓ જરા પોતાના નિયત પ્રદેશથી બહાર વધી જઈને, જે ભાગ ઉપર હુમલો લઈ જવાને તેમને મુદ્દલ ઈરાદો ન હતું તે ભાગ ઉપર પણ તેમણે વધારે પડતા પ્રહાર કરી લીધા જણાય છે. ઈન્દ્રીઓના બળનો ખોટે ઉપયોગ કરવા સામે લેકેને ચેતવવામાં તેમણે કઈ કઈ સ્થળે તે ઈન્દ્રીઓને દમી દમીને સત્વહિન, નિર્બળ અને ઢીલી કરી નાખવાનું સુચવી દીધું છે. પરંતુ એક મુદ્દા ઉપર વધારે ભાર મુકવાનો પ્રયત્ન કરવા જતાં હમેશાં એમજ બનવાને સંભવ રહે છે. પછી હદ કે મર્યાદા રહેવા પામતી નથી અને શુભ પ્રવૃત્તિને આવેગ બાં ધેલી સિમાની બહાર ઘસડી જઈને નહિ ધારેલુ લાવી નાખે છે. ઇન્દ્રીઓના બળને શિથિલ કે પરાક્રમ હિન બનાવવાને ઉપદેશ એ ઉન્નતિકર ઉપદેશ નથી, પરંતુ અવનતિના માર્ગે લઈ જનાર છે. અને જ્યાં જ્યાં કેદ શાસ્ત્રકારોએ તે ઉપદેશ કર્યો હોય, ત્યાં ત્યાં તેમના શુભ આવેગનું હદ બહારનું પ્રમાણુ લક્ષમાં રાખી, અને તે આવેગના બળમાં જ તેવું બેલાઈ ગયું છે એમ ગણી, આપણે
For Private And Personal Use Only
