________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માના માનસીક કારણે.
૩૧. વિકાસકમમાં આપણને તે મૂળથી જ પ્રાપ્ત થએલ છે. આ મનની પ્રાથમીક અવ. સ્થામાં જ્ઞપ્તિ અથવા ભાનનું કુરણ નહિવત હોય છે, અને જ્યારે આ મન તેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિએ પહોચે છે, ત્યારે તે લગભગ બુદ્ધિ અથવા વિવેકની હદે આવી ૫હોંચે છે. આપણા શરીરનું જીવન નિભાવી રાખવામાં સંજ્ઞાત્મિક મન બહુ અગત્ય* મદદ આપે છે. અને ખરી રીતે શરીર સંરક્ષણ અને તેના ભૈતિક કર્તવ્યની સંભાળ તેને જ સંપાએલી છે. શરીરના કોઈ ભાંગેલા અથવા વિશીર્ણ ભાગને સમારવાનું, નવા અણુઓ સ્થાપવા નુંજુના અને સડીગયેરા પટને દુર કરવાનું, પચન કિયાનું અન્નના રસેને પરિણામ પમાડી સાસૈના એગ્ય સ્થાને તે રસને પહોંચાડવાનું, રૂધિરાભિસરણનું, અને મળવિસર્જનનું કાર્ય આ આંતર અથવા સંસાત્મક મનજ નિભાવે છે. ટૂંકમાં આપણા ભનની મર્યાદા બહાર શરીરમાં જે જે કાર્યો ચાલે છે, તે આ અંતર મનના સંકેતથી જ ચાલે છે.
પરંતુ આંતર મનના કાર્યને આ તો એક સૌથી નાનામાં નાને ભાગ છે. ઉપર જણાવ્યું તે કામ ઉપરાંત આ આંતરમન આપણા પિતાને અનુ તેમજ આપણુ પૂર્વ પુરૂના અનુભવ-સંસ્કારને સંગ્રહી રાખે છે. ખનીજ જીવનથી માંડી વર્તમાન વિકાસની હદે પહોંચતા સુધી ની સુસ ફરીમાં આત્માએ જે અનુ ભ મેળવ્યા છે તે આ મન ઉપર અંકિત થએલા છે, આપણી સર્વ પ્રકારની પશુ વૃતિઓ (જે આપણને તે ભૂમિકાને સ્વસંરક્ષણ અર્થે ઉપયોગી અને પિતાના વ્યાજબી રથાને હતી) ને બધા ચિન્હો અને લક્ષણે હજી આ મનના પ્રદેશ ઉપર રહેવા પામ્યા છે. અને તે તક મળતા મનની બહાર સપાટી ઉપર આવી ચઢે છે. આ લક્ષણો એવી પ્રછન્ન અવસ્થામાં રહ્યા છે, કે ઘણી વાર જ્યારે આપણે એમ માનતા હઈએ છીએ કે હવે અમારામાં એવા પશુને સુલભ લક્ષણે રહ્યા નથી ત્યારે પણ તે અસાધારણ પ્રમાણમાં પ્રતિત થાય છે. પશુઓમાં જે કલહ વૃતિ જે વિકાર દ્રષ, ઈ, કેપ વિગેરે હોય છે, તે આ મનમાં હજુ કાયમ રહેલા છે. અને તે ખરી રીતે આપણું ભૂત જીવનને વારસે છે. ગત જીવનમાં આપણને પડેલી નાની મોટી અને સારી નરસી ટેવને સરને સારાંસ હજી તે અંતરમનના વિશાળ ગ્રસ્તુમાં સચવાઈ રહે છે. ખરેખર આ મન એક વિચિત્ર વખાર જેવું છે. તેમાં વિ- . વિધ પ્રકારના અનુભવે કેટલાક સારા અને કેટલાક કચરા સરખા કેટલાક ઉપગી અને કેટલાક પ્રગતિના અવરોધક રહેલા છે.
મનના આ પ્રદેશ ઉપર આપણે વાસનાઓ-ઈચ્છાઓ, રૂચિઓ, આવેગે, લા. ગણીઓ, પૃહાઓ, લાલસાઓ અને એવી બીજી બધી અધમ વૃત્તિઓ વસેલી હોય છે. પશુમાં, જંગલી મનુષ્યમાં અને હાલના કેળવાયેલા મનુષ્યમાં તે સમાનપણે છે. પરંતુ કેળવાએલા મનુષ્ય અને પશુ અથવા જંગલી મનુષ્યમાં તફાવત એટલે છે
For Private And Personal Use Only
