________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માને માનસીક કારણે
૩૬૩
માનસ-ચક્ષુથી જ દશ્યમાન થાય એવી તે સૂક્ષ્મ સામગ્રી છે અને તમે તટસ્થ ભાવે, નિરાળા રહીને તેને અવલોકી તળી, માપી અને નિર્ણય કરી બાહ્યા પદાર્થોની માફક તેને સ્વીકારી કે દુર કરી શકે તેમ છે.
આ અંતર મન પછી ક્રમમાં બીજુ બાહ્ય મન આવે છે. જેને આપણે તર્ક પ્રથકકરણ, વિચાર, ન્યાય આદિ બુદ્ધિ વ્યાપારમાં જ શકીએ છીએ. આ લેખ વાંચતી વખતે પણ તમે એ મનને જ ઉપગ કરે છે. તમે જોઈ શકયા હશે કે તમે આ મનને ફકત ઉપગ કરે છે તમે પિતે એ તર્ક, વિચાર કે બુદ્ધિ વ્યાપાર નથી. જેમ સંશાત્મક એ તમારા સ્વરૂપથી અત્યંત ભિન્ન છે, તેમ આ બાહ્ય મન પણ તમારાથી ભિન્ન છે અને તમારૂ એક હથિઆર માત્ર છે. ક્ષણવાર વિચાર કરશે તે આ મુદ્દે તમને સ્પષ્ટ રૂપમાં સમજાઈ જશે બુદ્ધિ અથવા વિવેક શકિતના સ્વરૂપ સંબધે હમારે આ સ્થળે કશું કહેવાનું નથી. જે કાંઈ કહેવાનું છે તે ફકત એટલું જ છે કે આ બુદ્ધિ એ “હું” નું હથીયાર છે અને તેનું આ પણ વાસ્તવ સ્વરૂપથી ભિન્ન છે.
મનને ત્રિજો અને સર્વથી ઉચ્ચત્તમ વિભાગ એ ઉપરી મન અથવા દિવ્ય મન છે. મનના આ અંશના કાર્યનું અને તેના સ્વરૂપનું જ્ઞાન આ જમાનામાં કઈ વિરલ મહા પુરૂષને જ તેવું સંભવે છે, તેમ છતાં આ યુગના ઘણુ મનુષ્યમાં તે મનની અભિવ્યકિત ધીરે ધીરે થતી જતી દશ્યમાન થાય છે. આપણે જેને પ્રતિભા, દિવ્ય પુરણ, સ્વરૂપજ્ઞતા આદિ ઉચ્ચ પ્રકારના વિશેષાણેથી સંબોધીએ છીએ તે આ મનમાંથી ઉદ્દભવે છે. મહદ્ વિચારે અને ભવ્ય ભાવનાઓ મનના આ ઉપરી વિભાગમાં વિરાજે છે. જન સમાજની ઉત્ક્રાંતિના બિજકે ત્યાં રહેલા હેય છે. પ્રગતિને આવેગ, સાચી ધામકતા, પ્રેમ, સત્ય, દયા, પોપકાર, ન્યાય, વૃત્તિ, સ્વાર્પણ ભાવના, આદિ ઉચ્ચ વૃત્તિઓનું સ્થાન આ દિવ્ય મનમાં છે. ઈશ્વર પ્રત્યેને અને પિતાના મનુષ્ય બધુઓ પ્રત્યે પ્રેમ જ હૃદયમાં આજ સ્થાનમાંથી ઉદ્દભવે છે. મહાન આધ્યાત્મિક સત્યનું જ્ઞાન પણ આજ પ્રભવસ્થાનમાંથી વહે છે.
હું” ને તેના સ્થૂળ સૂકમ કરણથી ભિન્ન અનુભવી આત્માનીત કરણે ઉપર આધિપત્ય સ્થાપવાની મહત્વાકાંક્ષા પણ આ વિકાસને માટે તત્પર બનેલા દિવ્ય મનમાંથીજ ઉદ્દભવે છે, અને તે મનના સાધન દ્વારાજ આપણું વાસ્તવ સ્વરૂપ પ્રાપ્ત થવા છે. તમે પોતે આ લેખ વાંચવામાં જે રસ અનુભવે છે, તે પણ એજ સુચવે છે કે તમારામાં આ મનને અંશ અભિવ્યકત થવા વેગવાન બનેલા છે, અને તે વેગને અનુકુળ થઈ તેની સ્વાભાવિક ગતિમાં તમારી પોતાની ગતિ ભેળવી દેવી એજ સર્વ પ્રકારના શ્રેયને રાજમાર્ગ છે.
તેમ છતાં તમારે ભૂલવાનું નથી કે આ ઉચતમ મન પણ તમારા “હું”
For Private And Personal Use Only
