Agam 10 Prashna Vyakraan Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 22

આગમસૂત્ર 10, અંગસૂત્ર 10, પ્રશ્નવ્યાકરણ એ પ્રમાણે નરક, તિર્યંચ, મનુષ્ય, દેવગતિમાં વારંવાર ગમન કરવું તે સંસાર સાગરની બાહ્ય પરિધિ છે. જન્મજરા-મરણને કારણે થનાર ગંભીર દુઃખ જ સંસારસાગરનું ક્ષુબ્ધ જળ છે. સંયોગ અને વિયોગરૂપી તરંગો, સતત ચિંતા જ તેનો વિસ્તાર છે. વધ અને બંધન રૂપ તેનાવિસ્તીર્ણ તરંગ છે, કરુણવિલાપ તથા લોભ કલકલ ધ્વનિની પ્રચૂરતા. છે અને અપમાનરૂપી ફીણથી તે યુક્ત છે. તીવ્ર નિંદા, પુનઃ પુનઃ ઉત્પન્ન થનાર રોગ, વેદના, તિરસ્કાર, પરાભવ, અધઃપતન, કઠોરતા જેને કારણે પ્રાપ્ત થાય છે. આવા કઠોર કર્મોરૂપ પાષાણથી ઉઠેલી તરંગ સમાન ચંચળ છે. સદૈવ મૃત્યુભય, તે સંસાર-સમુદ્રના જળનું તળ છે. તે કષાયરૂપી પાતાળ કળશોથી વ્યાપ્ત છે, લાખો ભવરૂપી પરંપરા તે વિશાળ જલરાશિ, અનંત, ઉદ્વેગજનક, અનોર-અપાર, મહાભય, ભયંકર, પ્રતિભય, અપરિમિત મહેચ્છાથી કલુષમતિ વાયુવેગથી ઉત્પન્ન તથા આશા પિપાસા રૂપ પાતાળ, કામરતિ-રાગદ્વેષ બંધન, બહુવિધ સંકલ્પ, વિપુલ ઉદકરજ જન્ય અંધકાર, મોહમહાવર્ત, ભોગરૂપી ચક્કર કાપતા, વ્યાકુળ થઈ ઉછળી રહેલ છે અને નીચે પડી રહેલ છે. આ સંસારસાગરમાં અહીં-તહીં દોડતા, વ્યસનગ્રસ્ત પ્રાણીના રુદનરૂપી પ્રચંડ પવનથી પરસ્પર ટકરાતી અમનોજ્ઞ લહેરોથી વ્યાકુળ તથા તરંગોથી ફૂટતા અને ચંચળ કલ્લોલથી વ્યાપ્ત જળ છે. તે પ્રમાદરૂપી અતિ પ્રચંડ અને દુષ્ટ શ્વાપદથી સતાવાયેલ અને અહીં-તહીં ફરતા પ્રાણીસમૂહના વિધ્વંસ કરનારા અનર્થોથી પરિપૂર્ણ છે. તેમાં અજ્ઞાનરૂપી મલ્યો ભમે છે. અનુપશાંત ઇન્દ્રિયોવાળા જીવરૂપ મહામગરોની નવી-નવી ઉત્પન્ન થનારી ચેષ્ટાથી તે અતિ ક્ષુબ્ધ થઈ રહ્યો છે. તેમાં સંતાપ-સમૂહ વિદ્યમાન છે. એવા પ્રાણીના પૂર્વસંચિત અને પાપકર્મના ઉદયથી પ્રાપ્ત થનાર તથા ભોગાવનાર ફળરૂપી ઘૂમતો જળસમૂહ છે. જે વીજળી સમાન અતિ ચંચળ છે. તે ત્રાણ અને શરણ રહિત છે. આ પ્રકારે સંસારમાં પોતાના પાપકર્મોના ફળને ભોગવવાથી કોઈ બચી શકતુ નથી. સંસારસાગરમાં ઋદ્ધિ-રસ-સાતા-ગૌરવરૂપી જલજંતુ વિશેષથી ભરેલો છે. જ્ઞાનાવરણીય આદિ કર્મબંધથી જકડાયેલ પ્રાણી તેમાં સપડાઈ જાય છે. પૂર્વકૃત કર્મો દ્વારા દોરડાથી બાંધેલ કાષ્ઠની જેમ તે પ્રાણીઓ નરકરૂપ પાતાલ-તલની સંમુખ પહોંચે છે, નરાકાભિમુખ થવાના કારણે તે પ્રાણીઓ ખિન્ન અને શોક યુક્ત થાય છે. અરતિ, રતિ, ભય, વિષાદ, શોક, મિથ્યાત્વરૂપી પર્વતોથી વ્યાપ્ત, અનાદિ સંતાન કર્મબંધનરૂપ કલેશ કીચડથી. તે સંસારસાગર સુદુત્તાર છે. દેવ-નરક-તિર્યંચ –મનુષ્ય ગતિનું પરિભ્રમણ તે સમુદ્રની ભરતી છે. ગમન કુટિલા પરિવર્તનયુક્ત વિપુલ વેળા આવતી રહે છે. હિંસા-અસત્ય-અદત્તાદાન-મૈથુન-પરિગ્રહ રૂપ આરંભ કરણકરાવણ-અનુમોદનથી અષ્ટવિધ અનિષ્ટ કર્મોના ગુરુતર ભારથી દબાયેલ તથા વ્યસનરૂપી જલપ્રવાહ દ્વારા દૂર ફેંકાયેલ પ્રાણીઓ માટે આ સંસાર-સાગરના તળને પામવું અત્યંત કઠિન છે. આ સંસાર સાગરમાં પ્રાણી શારીરિક-માનસિક દુઃખોને અનુભવે છે. તેમાં ઉત્પન્ન થનાર સાતા-અસાતારૂપ જળ પરિતાપમય રહે છે. તે ઉપર ઉઠવા કે નીચે ડૂબવાનો પ્રયત્ન કરતા રહે છે. આ ચાતુરંત-મહાંત-અનંત રૂદ્ર સંસારસાગરમાં અસ્થિત, અનાલંબન, અપ્રતિષ્ઠાન, અપ્રમેય છે, ૮૪-લાખ જીવયોનિથી વ્યાપ્ત, અનાલોક-અંધકાર રહે છે, આ અંધકાર, અનંતકાલ સ્થાયી છે. આ સંસાર ઉદ્વેગ પ્રાપ્ત પ્રાણીનું નિવાસસ્થાન છે. આ સંસારમાં પાપકર્મકારી પ્રાણી-જ્યાંનું આયુ બાંધે છે, ત્યાં જ તે બંધુજન, સ્વજન, મિત્રજન વડે પરિવર્જિત થાય છે. તે બધા માટે અનિષ્ટ હોય છે. તેઓ અનાદેય, દુર્વિનિત, કુસ્થાન-કુઆસન-કુશચ્યા-કુભોજન પામે છે. અશુચિમાં રહે છે. તેઓ કુસંઘયણી, કુપ્રમાણ, કુસંસ્થિત, કુરૂપ હોય છે. તેઓમાં ઘણા ક્રોધ-માન-માયા-લોભ અને ઘણો મોહ હોય છે. તેઓ ધર્મસંજ્ઞા અને સભ્યત્વથી રહિત હોય છે. તેઓ દારિદ્ર-ઉપદ્રવથી અભિભૂત હોય છે. સદા પરાધીનપણે કાર્ય કરે છે, જીવનાર્થ રહિત, કૃપણ, પરપિંડની. તાકમાં રહેલા, દુઃખથી આહાર પામનારા, અરસ-વિરસ-તુચ્છ ભોજનથી પેટ ભરતા રહે છે. બીજાનો વૈભવ, સત્કારસન્માન-ભોજન-વસ્ત્રાદિ સમુદય જોઈને તે પોતાની નિંદા કરે છે. પોતાના ભાગ્ય ઉપર રડે છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(પ્રશ્નવ્યાકરણ)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 22