Agam 10 Prashna Vyakraan Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 37

આગમસૂત્ર 10, અંગસૂત્ર 10, પ્રશ્નવ્યાકરણ સંવરદ્વાર, અધ્યયન-૨ સત્ય સૂત્ર-૩૬ હે જંબૂ ! બીજું સંવર-સત્ય વચન છે. તે શુદ્ધ, શુચિ, શિવ, સુજાત, સુભાષિત, સુવ્રત, સુકથિત, સુદષ્ટ, સુપ્રતિષ્ઠિત, સુપ્રતિષ્ઠિતયશ, સુસંયમિત વચનથી કહેવાયેલ છે. તે સુરવર, નર વૃષભ, પ્રવર બલધારી અને સુવિહિતા લોકોને બહુમત છે. પરમ સાધુજનનું ધર્મ અનુષ્ઠાન, તપ-નિયમથી પરિગૃહીત, સુગતિના પથનું પ્રદર્શક અને લોકમાં ઉત્તમ આ વ્રત છે. વિદ્યાધરની ગગનગમન વિદ્યાનું સાધક છે, સ્વર્ગ અને મુક્તિમાર્ગનું પ્રદર્શક છે, અવિતથ છે. તે સત્ય ઋજુ, અકુટિલ, યથાર્થ પદાર્થ પ્રતિપાદક, વિશુદ્ધ, ઉદ્યોતકર, પ્રભાસક છે. જીવલોકમાં અવિસંવાદી, યથાર્થ હોવાથી મધુર, પ્રત્યક્ષ દેવના સમાન, વિવિધ અવસ્થામાં ઘણા મનુષ્યોને આશ્ચર્યકારી છે. મહાસમુદ્ર મધ્યે પણ મૂઢધી થઈ ગયેલ, દિશાભ્રમથી ગ્રસ્ત થયેલના વહાણ પણ સત્યના પ્રભાવથી રોકાઈ જાય છે, અથાહ જળમાં પણ ડૂબતા કે મરતા નથી, પણ સત્યથી થાહ પામે છે. અગ્નિના સંભ્રમમાં પણ બળતા નથી, ઋજુ મનુષ્યો સત્ય પ્રભાવે ઉકળતા તેલ-રાંગા-લોઢા-શીશાને સ્પર્શી, પકડે તો પણ બળતા નથી. પર્વતની ટોચેથી. ફેંકવા છતાં મરતા નથી, સત્ય વડે પરિગૃહીત તલવારના પીંજરામાં ઘેરાય તો પણ સંગ્રામમાંથી અક્ષત શરીરે નીકળી જાય છે. સત્યવાદી વધ, બંધન, અભિયોગ, ઘોર વૈરી મધ્યેથી બચી નીકળે છે. શત્રુઓના મધ્યથી પણ અક્ષત શરીરે સત્યવાદી નીકળી જાય છે, સત્યવચનમાં અનુરાગીનું દેવતા પણ સાન્નિધ્ય કરે છે, સહાય કરે છે. તે સત્ય તીર્થકર ભગવંતે દશ પ્રકારે કહેલ છે. ચૌદપૂર્વીએ તે પ્રાભૂતોથી જાણેલ છે, મહર્ષિઓને સિદ્ધાંતરૂપે દેવાયેલ છે, દેવેન્દ્ર-નરેન્દ્રોને અર્થરૂપે કહેલ છે. વૈમાનિકો દ્વારા સમર્થિત છે, મહાર્થ છે. મંત્ર-ઔષધી-વિદ્યાની સિદ્ધિનું કારણ છે, ચારણગણ આદિ શ્રમણોને વિદ્યા સિદ્ધ કરાવનાર છે, મનુષ્યગણ દ્વારા વંદનીય છે. સત્યવાદીઓ દેવગણોને અર્ચનીય, અસુરગણોને પૂજનીય, અનેક પાખંડી દ્વારા સ્વીકૃત છે. આ પ્રકારના મહીમાથી મંડિત આ સત્ય લોકમાં સારભૂત છે, મહાસાગરથી પણ ગંભીર છે, મેરુ પર્વતથી પણ અધિક સ્થિર છે, ચંદ્રમંડળથી અધિક સૌમ્ય છે, સૂર્યમંડળથી અધિક દીપ્ત છે. શરત્કાલીન આકાશ-તલથી પણ અધિક વિમલ, ગંધમાદનથી પણ અધિક સુરભિ સંપન્ન છે. લોકમાં જે પણ સમસ્ત મંત્ર, યોગ, જપ, વિદ્યા છે, જંભક દેવ છે. અસ્ત્ર, શસ્ત્ર, શિક્ષા અને આગમ છે, તે બધા સત્યમાં પ્રતિષ્ઠિત છે. જે સત્ય સંયમમાં બાધક થાય, તેવું સત્ય જરા પણ ન બોલવું જોઈએ. જે સત્ય હિંસારૂપ પાપથી યુક્ત હોય, જે ભેદભાવ ઉત્પન્ન કરાવનાર હોય, વિકથાકારક, અનર્થવાદ કલહકારક હોય, અનાર્ય, અપવાદ વિવાદયુક્ત હોય, વિડંબના કરનાર, જોશ અને ધૃષ્ટતાથી પરિપૂર્ણ હોય, નિર્લજ્જ, લોક-ગીંણીય, દુર્દિષ્ટ, દુઃશ્રુત, ન જાણેલ હોય, તેવું સત્ય બોલવું ન જોઈએ. એ જ પ્રમાણે - પોતાની સ્તવના, બીજાની નિંદા-જેમ કે તું મેઘાવી નથી, તું ધન્ય નથી કે દરિદ્ર છે, તું ધર્મપ્રિય નથી, કુલિત નથી, દાનપતિ નથી, શૂરવીર નથી, સુંદર નથી, ભાગ્યવાનું નથી, પંડિત નથી, બહુશ્રુત નથી, તપસ્વી નથી, પરલોકસંબંધી નિશ્ચયકારી બુદ્ધિ નથી. જે વચન સર્વકાળ જાતિ, કુળ, રૂપ, વ્યાધિ, રોગથી. સંબંધિત હોય. જે પીડાકારી અને નીંદનીય હોવાથી વર્જનીય હોય, ઉપચારથી રહિત હોય. આવા પ્રકારનું સત્ય ન બોલવું જોઈએ. તો કેવા પ્રકારનું સત્ય બોલવું જોઈએ ? જે વચન દ્રવ્ય-પર્યાય-ગુણોથી, ક્રિયાથી, બહુવિધ શિલ્પોથી, આગમથી યુક્ત હોય, સંજ્ઞા-આખ્યાતનિપાત-ઉપસર્ગ-તદ્ધિત-સમાસ-સંધિપદ, હેતુ, યૌગિક, ઉણાદિ, ક્રિયાવિધાન, ધાતુ, સ્વર, વિભક્તિ, વર્ણયુક્ત હોય એવું સત્ય બોલવું જોઈએ. ત્રિકાળ વિષયક સત્ય દશ પ્રકારે છે. તે જ કથન અનુસાર અમલ કરવાથી સત્ય પ્રગટ થાય છે. અરહંત દ્વારા અનુજ્ઞાત ભાષા બાર પ્રકારે થાય છે, વચન અને સોળ ભેદે થાય છે. સંયમીએ આ પ્રમાણે આ સત્ય વચન યોગ્ય કાળે જ બોલવું જોઈએ. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(પ્રશ્નવ્યાકરણ)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 37