Book Title: Agam 10 Prashna Vyakraan Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 10, અંગસૂત્ર 10, પ્રશ્નવ્યાકરણ આ સિવાય જિહા-ઇન્દ્રિયથી અમનોજ્ઞ, અશોભન રસોનો આસ્વાદ કરીને દ્વેષ ન કરવો. તે અમનોજ્ઞ રસ કયા છે ? અરસ, વિરસ, ઠંડા, રૂક્ષ, નિર્વાહને અયોગ્ય ભોજન-પાણીને તથા પર્યુષિત, વ્યાપન્ન, સડેલ, અમનોજ્ઞ અથવા અત્યંત વિકૃત હોવાથી તેમાંથી દુર્ગધ નીકળી રહી છે એવા તિક્ત, કટુ, કસાયી, ખાટા, શેવાળ રહિત જૂના પાણી સમાન અને નીરસ પદાર્થોમાં તથા આવા પ્રકારના અન્ય અમનોજ્ઞ, અશુભ રસોમાં સાધુએ દ્વેષ ન કરવો જોઈએ યાવત્ સંયત-ઇન્દ્રિય થઈને ધર્માચરણ કરવું જોઈએ. પાંચમી ભાવના-સ્પર્શનેન્દ્રિયથી મનોજ્ઞ અને શોભન સ્પર્શ કરીને રાગ ન કરવો. તે મનોજ્ઞ સ્પર્શ કયા છે ? જલમંડપ, હાર, શ્વેત ચંદન, શીતળ નિર્મળ જળ, વિવિધ પુષ્પોની શય્યા, ખસખસ, મોતી, પદ્મનાલ, ચંદ્રની ચાંદની, મોરપીંછ, તાલવૃંત, વીંઝણાથી કરાયેલ સુખદ શીતળ પવનમાં, ગ્રીષ્મ કાળમાં સુખદ સ્પર્શવાળી અનેક પ્રકારની શય્યા અને આસનોમાં, શીતકાળમાં આવરણ ગુણવાળા, અંગારાથી શરીરને તપાવવું, ધૂપ, સ્નિગ્ધ પદાર્થ, કોમળ અને શીતળ, ગરમ અને હલકા, ઋતુ અનુરૂપ સુખદ સ્પર્શવાળા હોય, શરીરને સુખ અને મનને આનંદદાયી. હોય એવા બધા સ્પર્શોમાં તથા આવા પ્રકારના અન્ય મનોજ્ઞ અને શોભન સ્પર્શોમાં શ્રમણે આસક્ત ન થવું, અનુરક્ત-વૃદ્ધ-મુગ્ધ-સ્વપરહિત વિઘાતક-લુબ્ધ-તલ્લીન ચિત્ત ન થવું જોઈએ, તેમાં સંતુષ્ટ ન થવું, હર્ષિત ન થવું, તેનું સ્મરણ કે ચિંતન ન કરવું જોઈએ. આ સિવાય સ્પર્શનેન્દ્રિયથી અમનોજ્ઞ, પાપક સ્પર્શોને સ્પર્શીને દ્વેષ ન કરવો. તે સ્પર્શ કયા છે? વધ, બંધન, તાડન, અંકન, અધિક ભાર, અંગભંગ થાય કે કરાય, શરીરમાં સોય ઘૂસાડાય, અંગની હીનતા થાય, લાખનો રસ, લવણ, તેલ, ઉકળતુ શીશું કે કૃષ્ણવર્ણી લોઢાથી શરીરને સિંચાય, કાષ્ઠના ખોળમાં નાંખે, દોરડાનું નીગડ બંધન બાંધે, હથકડી પહેરાવે, કુંભીમાં પકાવે, અગ્નિથી બાળે, શેફ ત્રાટન, લિંગછેદ, બાંધીને લટકાવવા, શૂળીએ ચડાવવા, હાથીના પગે કચડવા, હાથ-પગ-કાન-નાક-દાંત-આંતને ખેંચી કાઢવા, ગાડામાં જોડે, લતા કે ચાબૂકનો પ્રહાર કરવો, એડી, ઘૂંટણ કે પાષાણનો અંગ પર આઘાત થવો, યંત્રમાં પીલવા, અત્યંત ખુજલી થળ, કરેંચ સ્પર્શ, અગ્નિ સ્પર્શ, વીંછીનો ડંખ, વાયુ-ધૂપ-ડાંસ-મચ્છરનો સ્પર્શ થવો, કષ્ટજનક આસન, સ્વાધ્યાય ભૂમિમાં કર્કશ-ભારેશીત-ઉષ્ણ-રૂક્ષ આદિ અનેક પ્રકારના સ્પર્શોમાં અને આવા બીજા અમનોજ્ઞ સ્પર્શોમાં સાધુ રુષ્ટ ન થાય, તેની હીલના-નિંદા-ગર્ભા-ખ્રિસના ન કરે. અશુભ સ્પર્શવાળા દ્રવ્યોનું છેદન-ભેદન ન કરે, સ્વ-પરનું હનન ન કરે, સ્વપરમાં ધૃણા વૃત્તિ ઉત્પન્ન ન કરે. આ રીતે સ્પર્શનેન્દ્રિય સંવરની ભાવનાથી ભાવિત અંતરાત્મા, મનોજ્ઞ-અમનોજ્ઞ, અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ સ્પર્શોની પ્રાપ્તિ થતા રાગ-દ્વેષ વૃત્તિનું સંવરણ કરનાર સાધુ મન-વચન-કાયાથી ગુપ્ત થઈ, સંવૃત્તેન્દ્રિય થઈ ધર્માચરણ કરે.આ રીતે પાંચમું સંવરદ્વાર સમ્યક્ પ્રકારે મન, વચન, કાયાથી પરિરક્ષિત પાંચ ભાવનાથી સંવૃત્ત કરાય તો સુરક્ષિત થાય છે. ધૈર્યવાનું અને વિવેકી સાધુ આ યોગ જીવન પર્યંત નિરંતર પાળે. આ અનાસવ, નિર્મળ, નિછિદ્ર, તેથી અપરિસાવી, અસંક્લિષ્ટ, શુદ્ધ અને સમસ્ત તીર્થંકરો વડે અનુજ્ઞાત છે. આ પ્રમાણે પાંચમું સંવરદ્વાર કાયા વડે પૃષ્ટ, પાલિત, નિરતિચાર, શુદ્ધ કરાયેલ, પાર પહોંચાડેલ, વચન દ્વારા કીર્તિત, અનુપાલિત, આજ્ઞા વડે આરાધિત થાય છે. જ્ઞાત મુનિ ભગવંતે આવું પ્રતિપાદિત કરેલ છે, યુક્તિ વડે સમજાવેલ છે. આ પ્રસિદ્ધ. સિદ્ધ અને ભવસ્થા સિદ્ધોનું ઉત્તમ શાસન-પ્રવચન કહ્યું છે, સમ્યક્ પ્રકારે ઉપદિષ્ટ છે, તેમ હું કહું છું. સંવરદ્વાર અધ્યયન-૪ નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(પ્રશ્નવ્યાકરણ)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 49
