Book Title: Agam 10 Prashna Vyakraan Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 10, અંગસૂત્ર 10, પ્રશ્નવ્યાકરણ ૨.બીજી ભાવના-ચક્ષુરિન્દ્રિયથી મનોજ્ઞ અને ભદ્ર, સચિત્ત-અચિત્ત-મિશ્ર દ્રવ્યના રૂપોને જોઈને રાગ ના કરે. તે રૂપ-કાષ્ઠ, વસ્ત્ર, ચિત્રકર્મ, લેપ્યકર્મ, પાષાય, દંતકર્મ હોય. પંચવર્ણ અને વિવિધ આકારવાળા હોય. ગ્રંથિમવેષ્ટિમ-પૂરિમ-સંઘાતિમ માલા આદિની જેમ બનાવેલ હોય, તે નયન અને મનને આનંદ પ્રદાયક હોય તો પણ તેમાં રાગ ન કરે.. એ રીતે વનખંડ, પર્વત, ગામ, આકર, નગર, વિકસિત નીલકમલ અને કમલોથી સુશોભિત અને મનોહર, જેમાં અનેક હંસ, સારસ આદિ પક્ષીઓના યુગલ વિચરતા હોય તેવા સરોવર, ગોળ વાવ, ચોરસ વાવ, દીર્ઘિકા, નહેર, સરોવર શ્રેણી, સાગર, બિલપંક્તિ, લોઢા આદિની ખાણોમાં ખોદેલા ખાડાની પંક્તિ, ખાઈ, નદી, સર, તળાવ, પાણીની ક્યારી. તથા ઉત્તમ મંડપ, વિવિધ પ્રકારના ભવન, તોરણ, ચૈત્ય, દેવકુલ, સભા, પાણીની પરબ, આશ્રમ, સુનિર્મિત શયન, આસન, શિબિકા, રથ, ગાડી, યાન, યુગ્ય, ચંદન, નર-નારીઓનો સમૂહ આ બધી વસ્તુ સૌમ્ય, પ્રાસાદીય, દર્શનીય હોય, આભૂષણોથી અલંકૃત અને સુંદર વસ્ત્રોથી વિભૂષિત હોય પૂર્વકૃત્ તપના પ્રભાવથી સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત હોય તેને જોઈને તથા નટ, નર્તક, જલ, મલ્લ, મૌષ્ટિક, વિદૂષક, કથક, પ્લવક, રાસક, ચિત્રપટ લઈને ભિક્ષા માંગનાર, વાંસ ઉપર ખેલ કરનાર, ઇત્યાદિ જોઈને કે આવા પ્રકારના અન્ય મનોજ્ઞ અને શોભન રૂપોમાં સાધુ આસક્ત ન થાય, અનુરક્ત ન થાય યાવત્ તેનું સ્મરણ કે ચિંતન ન કરે. આ સિવાય ચક્ષુરિન્દ્રિયના અમનોજ્ઞ અને પાપક રૂપોને જોઈને દ્વેષ ન કરે. તે અમનોજ્ઞ રૂપ કયા છે? વાત, પિત્ત, કફ, સન્નિપાતથી થનાર ગંડરોગી, કુષ્ઠી, કુણી, જલોદરી, ખુજલીવાળા, શ્લીપદ રોગી, લંગડા, વામન, જન્માંધ, કાણા, વિનિહતચક્ષુ, પિશાચગ્રસ્ત, વિશિષ્ટ ચિત્ત પીડારૂપ વ્યાધિ કે રોગથી પીડિત તથા વિકૃત મૃતક કલેવરો, ખદબદતા કીડાથી યુક્ત સડેલ-ગળેલ દ્રવ્યરાશિને જોઈને અથવા આ સિવાયના બીજા પ્રકારના અમનોજ્ઞ અને પાપક રૂપોને જોઈને શ્રમણે તે રૂપો પ્રત્યે રુષ્ટ ન થવું જોઈએ યાવત્ હીલનાદિ ન કરવા, મનમાં જુગુપ્સા ન કરવી. આ પ્રમાણે ચક્ષુરિન્દ્રિય સંવર ભાવનાથી ભાવિત અંતઃકરણવાળા થઈને મુનિ યાવત્ ધર્માચરણ કરે. ૩.ત્રીજી ભાવના-ધ્રાણેન્દ્રિયથી મનોજ્ઞ અને શોભન ગંધ સૂંઘીને રાગાદિ ન કરવા. તે સુગંધ કેવી છે? જલજ-સ્થલજ સરસ પુષ્પ, ફળ, પાન, ભોજન, ઉત્પલકુષ્ઠ, તગર, તમાલપત્ર, ચોય, દમનક, મરુઓ, એલારસ, જટામાંસી, સરસ ગોશીષ ચંદન, કપૂર, લવીંગ, અગર, કંકુ, કક્કોલ, ઉશીર, ચંદન, શ્રીખંડ આદિ દ્રવ્યોના સંયોગથી બનેલ શ્રેષ્ઠ ધૂપની સુગંધ તૂધીને, તથા ભિન્ન-ભિન્ન ઋતુક કાલોચિત સુગંધી, દૂર-દૂર ફેલાનારી સુગંધયુક્ત દ્રવ્યોમાં અને આવી મનોહર, નાસિકાને પ્રિય સુગંધના વિષયમાં મુનિ આસક્ત ન થાય યાવત્ અનુરાગાદિ ન કરે, તેનું સ્મરણ કે ચિંતન ન કરે. ધ્રાણેન્દ્રિયને અમનોજ્ઞ અને અશોભન ગંધોને સૂંઘીને દ્વેષ ન કરે, તે દુર્ગધ કેવી છે? મરેલા, સર્પ, ઘોડા, હાથી, ગાય, રીંછ, કૂતરા, મનુષ્ય, બિલાડી, શૃંગાલ, સિંહ, ચિત્તા આદિના મૃતક, સડેલગળેલ કલેવરો, જેમાં કીડા ખદબદતા હોય, દૂર સુધી દુર્ગધ ફેલાવતી ગંધમાં તથા આવા પ્રકારની બીજી પણ અમનોજ્ઞા અને અશોભન દુર્ગંધોના વિષયમાં સાધુ શ્વેષ ન કરે યાવત્ ઇન્દ્રયોને વશ કરીને ધર્માચરણ કરે. ચોથી ભાવના-રસનેન્દ્રિય વડે મનોજ્ઞ, શોભન રસોનું આસ્વાદન કરીને તેમાં રાગ ન કરે. તે રસ કયા છે? ઘી, તેલમાં ડૂબાવી પકાવેલ ખાજા, વિવિધ પ્રકારના પાનક, તેલ કે ઘીથી બનેલ માલપૂવા આદિ વસ્તુઓમાં જે અનેક પ્રકારના નમકીન આદિ રસોથી યુક્ત હોય, મધુ-માંસ, ઘણા પ્રકારની મફ્રિકા, ઘણો વ્યય કરીને બનાવેલ ખાટી દાળ, સૈધાડુ, દૂધ, દહીં, સરક, મદ્ય, ઉત્તમ વારુણી, સીધુ, પિશાયન, અઢાર પ્રકારના શાકવાળા એવા અનેક પ્રકારના મનોજ્ઞ વર્ણ-ગંધ-રસ-સ્પર્શથી યુક્ત અનેક દ્રવ્યોથી નિર્મિત ભોજનમાં તથા આવા પ્રકારના અન્ય મનોજ્ઞ અને શોભન રસોમાં સાધુએ આસક્ત ન થવું જોઈએ યાવતુ તેનું સ્મરણ કે ચિંતન ન કરવું જોઈએ. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(પ્રશ્નવ્યાકરણ)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 48
