Agam 02 Ang 02 Sutrakrutangsutra Vol 1 Niryukti

Author(s): Bhadrabahuswami, Punyavijay
Publisher: Prakrit Granth Parishad

Page 16

णिज्जत्तिगा०२-६]
सूयगडंगसुत्तं बिइयमंगं पढमो सुयक्खंधो। एवं सुयं गतं भवति । इदाणिं वितियं पयं कडे त्ति । तत्थ गाधा
करणं च कारगो या कडं च तिण्हं पि छक्क णिक्खेवो ।
दव्वे खेत्ते काले भावेण उ कारगो जीवो ॥४॥ करणं च कारगो या कडं च० गाधा । तत्र कट इत्याकारिते कर्ता करणं कार्यमित्येतत् त्रितयमपि गृह्यते । तत्थ कारगो कडं च अच्छंतु, करणं ताव भणामि । तं करणं णामादि छव्विधं । णामकरणं जस्स करणमिति णामं, अधवा । णामस्स णामतो वा जं करणं तं णामकरणं भण्णति । ठवणाकरणं करणणासादिअक्खणिक्खेवो, जो वा जस्स करणस्स आकारविसेसो त्ति । दव्वस्स दव्वेण वा दव्वम्मि वा जं करणं तं दव्यकरणं ति । तं दुविहं-आगमओ य णोआगमओ य । आगमओ जाणए अणुवउत्ते । णोआगमओ जाणगसरीरभवियसरीरवतिरित्तं दुविधं-सण्णाकरणं नोसण्णाकरणं च । तत्थ सण्णाकरणं अणेगविधं, जम्मि जम्मि दव्वे करणसण्णा भवति तं सण्णाकरणं, तं जधा-कडकरणं अद्धाकरणं पेलुकरणादि। सण्णा णाममेव तव मती होज तं ण भवति, जम्हा णामं जं वत्थुणोऽभिधाणं ति, जं वा तदत्थविगले णामं कीरति, यथा 10 भृतकस्य इन्द्र इति णामं, दव्वलक्खणं तु ट्रैवति द्रूयते वा द्रव्यम् , द्रवति-स्वपर्यायान् प्राप्नोति क्षरति चेत्यर्थः, द्रूयतेगम्यते तैस्तैः पर्यायविशेषैः । अधवा गच्छति ताँस्तान पर्यायविशेषानिति द्रव्यम् । पेर्लंकरणादीति पुण ण तदत्थविहूणं, ण सद्दमेत्तं ति भणितं होति । आहजइ ण तदत्थविहीणं तो किं दव्वकरणं ? जतो तेण । दव्वं कीरति सण्णाकरणं ति य करणरूढीतो ॥१॥
[विशेषा० गा० ३३०६] 15 आह-जति तदत्थविरहितं ण भवति तो किं दव्वकरणं भण्णति ? भावकरणमेव भवतु, उच्यते-जतो तेण दव्वं कीरति, जहा पेलुओ णाणियाओताओ कीरंति, एवमादि सण्णाकरणं ति य करणरूढीतो ॥४॥ इदाणिं णोसण्णाकरणं, तत्थ णिज्जुत्तिगाधा
* दव्वे पओग वीसस पयोगसा मूल उत्तरे चेव ।
उत्तरकरणं वंजण अत्थो उ उवक्खरो सव्वो ॥५॥ णोसण्णादव्वकरणं दुविधं-पयोगकरणं विस्ससाकरणं च ।पयोगकरणं दुविधं-जीवपयोगकरणं अजीवपयोगकरणं च। होति पयोगो जीवव्वावारो तेण जं विणिम्माणं । सज्जीवमजीवं वा पयोगकरणं तयं बहुहा ॥१॥
20
२
तत्थ जीवप्पयोगकरणं दुविधं—मूलप्पयोगकरणं उत्तरप्पयोगकरणं च । मूले करणं मूलकरणं, आद्यमित्यर्थः । उत्तरओ करणं उत्तरकरणं, संस्करणादित्यर्थः । अधवा उत्तरकरणस्स अत्यो णिज्जुत्तिगाधाचतुत्थपादेण भण्णति—अत्थो उ उवक्खरो 25 सव्वो, उवकारीत्यर्थः, येन वा कृतेन तद् मूलकरणं अभिव्यज्यते, उवकारसमर्थ भवतीत्यर्थः, यथा हस्त इति कलाचि-अँगुलतलोपतलसमुदयः, तस्य उक्खेवणादि उत्तरकरणं, अधवा संडासयं करेति मुहिँ वा । अधवा सर्वा एव शरीरगर्भता मूलकरणम् , उत्तरकरणं तु चक्रमणादि ॥ ५ ॥ अथवा
___ मूलकरणं सरीराणि पंच तिसु कण्ण-खंधमादीयं ।।
दव्विंदियाणि परिणामियाणि विस-ओसधादीहिं ॥ ६ ॥ मूलकरणं सरीराणि पंच० गाधा । ओरालियादीणि पंच सरीराणि मूलकरणं । उत्तरकरणं जं णिप्फण्णातो
30
: १ वा खं 1॥ २ अत्र व्यावर्ण्यमानकरणखरूपातिबहुसमानं करणखरूपव्याख्यानं आवश्यकसूत्रचूर्णौ भाग १ पत्र ५९५ तः ६०१ मध्ये तथा उत्तराध्ययनसूत्रचूर्णौ पत्र १०३ तः १०८ मध्ये द्रष्टव्यम् ॥ ३ द्रवते पु० सं० ॥ ४ “पेलुकरणादि लाटविषये सतप्राणिका, महाराष्ट्रविषये सैव पेलरित्युच्यते” विस्खो० ॥ ५ अत्थो तदुवक्खरो ख १ ॥ ६ अङ्गुष्ठतलों पु० विना ॥ ७ विविहोसहाईसु ख १॥
Jain Education Intemational