Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnadhArA - 13 upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - guNavaMta baravALiyA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnadhArA - 13 Upsarg Ane Parishah Pradhan Jain Kathanako Edited by : Gunvant Barvalia Jan. 2016 upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako saMpAdana : guNavaMta baravALiyA prakAzana saujanya : (1) mAtuzrI puSpAbena bhUpatarAya bAvIzI haste: yogezabhAI (2) mAlatIbahena ke. zeTha haste : pratIka, ameya, nAsika : saMpAdana : guNavaMta baravALiyA : prAptisthAna : navabhArata sAhitya maMdira, 134, prinsesa sTrITa, muMbaI-2. phona naM. : 22010213 : prakAzaka : ahaMma spIrIcyuMala seMTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jena philosophikala enDa lITararI rIsarca seMTara, mevADa, ophisa naM. 2, pATaNavAlA esTeTa, ela.bI.esa. roDa, ghATakopara vesTa, muMbaI-400086. Ph.: 022-42153545 mUlya :- 200 rUA. patAsA poLa sAme, gAMdhI roDa, amadAvAda-1. mudraNa vyavasthA :
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnadhArA - 13 upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako anukramaNikA zIrSaka kathAnakonI virATa sRSTi ApaNI amUlya saMpadA che ! 2. jainadarzanamAM upasarga ane pariSaha 3. krama 1. 4. 5. 6. 7. 8. 9. guNavaMta baravALiyA pU. mANekacaMdrajI ma.sA. nA jIvanamAM pU. muni supArzvacaMdra upasarga DhaMDhaNamunino alAbha pariSaha tapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. tathA pU. tapasvI pU. mANekacaMdrajInA upasarga ane zrutaArAdhikA pU. lIlamabAI ma.sa. no rogapariSaha sAgaracaMdranI kathA upasarganA mArge samatA je dhare, mukti pada te pAme zrAvaka kAmadevanA upasarganI kathA sanatakumAra cakravartInA pariSahanI lekhakanuM nAma guNavaMta baravALiyA (3) pAnA naM. DaoN. abhaya dozI DaoN. sejala zAha 6 12 17 pU. DaoN. tarulatAjI svAmI 25 pU. DaoN. sAdhvI AratI 33 50 DaoN. pUrNimA esa. mahetA 62 DaoN. sAdhvI Dolara 67 kathA DaoN. bhAnubahena zAha (satrA) 73 10. vizalyA ane mahAzatakanI kathA 11. AcArya kAlakanI zauryakathA DaoN. reNukAbahena poravAla 76 12. sAdhvIratnA pU. hIrubAI ma.sa. tathA sAdhazizu sAdhvI UrmilA 85 pradezI rAjAnI kathA 13. jhAMjhariyA muninI kathA DaoN. ratanabena chADavA 93 14. zAsanasamrATa pU. dharmasiMha svAmInA DaoN. madhubahena jI. baravALiyA 100 upasarganI kathA 15. kAlavaizika muni ane satI damayaMtinI bhAveza bI. zAha kathA 16. deDhavIryamuninuM kathAnaka 17. AcArya zrI gulAbacaMdrajI svAmI 18. skaMdAcAryanI kathA 19. sukumAla ane zrIdatta muninI kathA 20. satI caMdanA tathA cilAtI putranI kathA 21. AryarakSitasUrI, skaMdakumAra tathA subhadrAnI kathA 22. saMgamAcArya tathA sukozala muninI maMjulAbena Ara. zAha kathA 23. sthUlibhadra tathA kuragaDu muninI kathA 24. kadarUpo naMdiSaNa tathA metAraja muninI kathA 25. sunaMda zrAvakanI kathA 26. sthUlibhadrajInI kathA 27. hastimitranI kathA 28. sudarzana zeTha ane siMhazreSThInI kathA 29. arjunamALInI kathA 30. somadatta, somadeva tathA udayana rAjarSinI kathA 31. darzana pariSaha upara aSADAbhUti AcAryanI kathA (4) 113 127 khImajIbhAI chADavA DaoN. pArvatIbahena khIrANI 119 jepala zAha mitezabhAI e. zAha DaoN. zobhanA 2. zAha DaoN. razmi bhedA 130 138 146 106 citrAbahena modI DaoN. chAyAbena pI. zAha rajanIkAMtabhAI zAha mItAbahena gAMdhI ramezabhAI gAMdhI bInAbena zAha 156 DaoN. kAntibhAI bI. zAha 164 bhAratIbena mahetA 169 180 184 190 194 201 203 pArUlabena bharatakumAra gAMdhI 208
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako saMpAdakanuM nivedana gujarAta vidyApITha AMtararASTrIya jaina vidyA adhyayana kendranA sahayogathI saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala enDa lITararI seMTara, muMbaI (ghATakopara), jaina vizvakoza ane InsTITyuTa opha jainolojI, amadAvAdanA saMyukta upakrame tA. 23-10-2015 ane 24-10-2015 nA gujarAta vidyApITha amadAvAdamAM jaina sAhitya jJAnasatra- 13nuM Ayojana thayuM hatuM. A jJAnasatramAM pacAsa vidvAno upasthita rahyA hatA. upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako viSayamAM 30 jeTalA vidvAnoe potAnA zodhapatro prastuta karyA hatA. A nibaMdho zodhapatrone graMtharUpe pragaTa karatA ame AnaMda anubhavIe chIe. jJAnasatranA pramukhasthAne birAjamAna padmazrI DaoN. kumArapALa desAI ane satranA preritadAtA DaoN. ratanabahena khImajIbhAI chADavAno AbhAra. zodhapatro prastuta karanAra tamAma vidvAnono AbhAra. A jJAnasatra saphaLa banAvavA mATe gujarAta vidyApIThanA kulanAyaka DaoN. anAmikabhAI zAha, kulasaciva zrI rAjendrabhAI khImANI, DaoN. pUrNimA mahetA ane DaoN. zobhanA zAhano RNa svIkAra karIe chIe, Ayojanano kAryabhAra saMbhALanAra DaoN. nalinIbahena desAI, khImajIbhAI chADavA, yogezabhAI bAvIzI tathA bhAveza zAhano AbhAra. jJAnasatranA bIjA viSaya "jaina darzana ane gAMdhI vicAradhArA" nA nibaMdho alaga pustakarUpe pragaTa karyA che. (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) kathAnakonI virATa sRSTi ApaNI amUlya saMpadA che ! * guNavaMta baravALiyA (guNavaMtabhAI sI.e. sudhI abhyAsa karyA bAda TekSaTAIla InDa.mAM pravRta che. teoe 60 jeTalA pustakonuM sarjana - saMpAdana karyuM che. jaina sAhitya jJAnasatronA AyojanamAM rasa le che ane keTalIka dhArmika ane AdhyAtmika saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che.) jagatabharamAM kathAsAhityanuM sthAna advitIya ane anupama che. kahA-baMdhe ta Nasthi jayammi jaM kaha vi cukkA kuvalayamAlA jagatamAM evo koI padArtha nathI ke jene kathAracanAmAM sthAna maLyuM na hoya. pratyakSa duniyAmAM je mAnavaprajA vase che temAM bhaNelA, kuzAgrabuddhivALA alpa che ke je vijJAna, tattvajJAna, bhUgoLa, khagoLa, gaNita, Ayurveda, adhyAtma, yoga, pramANazAstra jevA gahana ane tAttvika viSayomAM rasa laI UMDA UtarI zake. AthI teone sa-rasa ane samaja paDe tevA ane te samaja dvArA jIvanano rasa mANI zakAya tevA sAhityanI apekSA che. AthI ApaNA pUrva RSimunioe vipula pramANamAM kathAo dvArA temanI apekSAne pUrNa rIte saMtoSI che. teonA saptaraMgI meghadhanuSyanI vividhatA ane bhAtIgaLa manoraMjanathI bharyuM kathAsAhitya ApaNI jAtanI sUdhabUdha visarAvI kathArasanA alaukika pradezamAM dorI jAya che. vizvanA koIpaNa dharma-darzana, zikSaNa ke samAjanA kSetramAM siddhAMto ke niyamo samajAvavA ke je te kSetranA sahetu bara lAvavA prerakabaLa tarIke kathAnakono upayoga anivArya rIte karavAmAM Avyo che; jemAM jIvanamAM ghaTita thayelA preraka prasaMgo, upanaya kathAo, daSTAMta kathAono samAveza karavAmAM Ave che. muMbaI tA. 01-12-2015 guNavaMta baravALiyA (9)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako samAjanA vividha vargamAM sadAcAranuM siMcana karavA mATe, vividha jAti, saMpradAya ke dharmanA lokone dharmAbhimukha karavA mATe vividha prakAranI kathAono Azraya levAmAM Avyo che. ApaNA purANo, veda, upaniSado, Agama uparAMta ApaNA mahAkAvyo rAmAyaNa - mahAbhAratamAM paNa bharapUra kathAnako saMgrahita che. kathAomAM paMcataMtra, hitopadeza, IsapanI nItikathAo, bauddhanI jAtakakathAo, parIkathAo, jaina kathAsAhityamAM AgamayuganI kathAo, bAlAvabodha, upadezamALAnA kathAnakono samAveza thAya che. dharmamAM zraddhA vadhAravA mATe parvakathAo, vratakathAo ane tattvabodhakathAono phALo noMdhapAtra che. jaina dharmamAM jJAnaprApti mATenA mArga-anuyoga dvAranA cAra prakAra batAvyA che - dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga ane dharmakathAnuyoga. dharmakathAnuyogamAM triSaSTizalAkA puruSa Adi mahAtmAo, dAnI, zrAvaka zreSThIo, satI strIonA preraka jIvanane kathAnako dvArA varNavavAmAM AvyA che. jaina kathAsAhityamAM jJAtAdharmakathA AgamamAM sADA traNa karoDa kathAo hatI tevI zrutaparaMparAthI mAhitI maLe che, paraMtu Aje ATalI moTI saMkhyAmAM kathAo upalabdha nathI. kathAnuyoga e sAmAnya janasamUha mATe dharmamArgamAM pravezadvAranI bhUmikA pUrI pADe che. kathA-lokakathA e sAhityanuM hRdaya che. AbAlavRddha garIba-tavaMgara, sAkSara-nirakSara sarva koIne kathA samasvarUpe ekasUtratAthI jakaDI bAMdhI rAkhe che. A uparAMta tenI vizeSatA e che ke ene jeTalI sAMbhaLavA ke vAMcavAmAM Ave (7) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako eTalI ja sahelAIthI, saraLatAthI te hRdayaMgama thaI zake che. AthI ja pratyeka dharmAcAryoe potAno dharmopadeza kathAnA mAdhyama dvArA karavAnuM yogya, ucita mAnyuM che. mAnavajIvanamAM dhArmika saMskAronA siMcana mATe kathAthI uttama saraLa, sahaja ane yogya koI mAdhyama nathI ane AthI ja vizvanA pratyeka dharmamAM kathAsAhityanI lokapriyatA, pracalitatA vyApakapaNe jaNAya che. bhagavAna mahAvIre dharmopadeza daramiyAna dharma, vijJAna ane tattvadarzana jevA gUDha ane gaMbhIra tattvone adhika saraLa, sugama, subodha ane rucikara banAvavA mATe kathAno Azraya lIdho; jene AgamasAhityamAM saMgrahita-saMkalita karavAmAM Avyo. Agama sAhitya pachI kramazaH thatI kathAracanAmAM parivartana AvatuM gayuM. AgamamAMthI prApta kathAo, caritra ane mahApuruSonA jIvananA nAnAmoTA aneka prasaMgomAMthI mULa kathAvastumAM avAMtara kathAonuM saMyojana ane mULa caritranA pUrvajanmonI ghaTanAone samRddha karavI, enI kathAvastuno vikAsa ane vistAra karavAnI padmAvartI zailI banI gaI, je zailIno prabhAva rAmAyaNa, mahAbhArata ke jAtakathI mAMDIne cAritro, pArAyaNo, AkhyAyikA, kathAkozo ItyAdimAM paraMparAgata rIte jaNAI Ave che. vizvabharanA dharma ane sAhityae dRSTAMtakathAno sahAro lIdho che. bALadazAnA zrotAo ane vAcakone dharma ane tattvanA gahana rahasyo saraLatAthI rasamaya rIte samajAya e teno mukhya uddeza che. kathAo dvArA paricitatAnI mAdhurI ane aparicitatAno AnaMda ApI zakAya che. dravyAnuyoganA gahana tattvo prAthamika dazAnA vAcako mATe samajavA muzkela agharAM che, paraMtu dravyAnuyoga kathAnuyoga para savAra thaI vAcakanA hRdaya sudhInI yAtrA saraLatAthI karI zake che. (8)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) jaina kathAnakonI virATa sRSTi ApaNI amUlya saMpadA che. dharma ane darzanane jagata sudhI pahoMcADavA kathAnuyoga sauthI vadhu upakAraka bane che. AgamamAM kathAnuyoga abhipreta che. kAdambarIno bhAvAnuvAda karanAra kavi bhAlaNanI ukti amArA hRdayabhAvane vAcA Ape che, "mugdha rasika sAMbhaLavA icchI paNa prIcchI nava jAya, tehane prIchuvA kAraNe kIdhuM bhAlaNe bhASA baMdha." mugdharasika zrotA sAMbhaLavA ane samajavA icche che, paraMtu samajI zakatA nathI ane saraLa rIte samajAvavA bhAlaNa je rIte AsvAda-bhAvAnuvAdano puruSArtha kare che tema ApaNe paNa kathAnako dvArA AsvAdano puruSArtha karavo joIe. vizvanA kathAsAhityamAM jAsUsI kathAo, jugupsApreraka kathAo, bIbhatsakathAo, hiMsAtmaka vIrakathAo puSkaLa che, paraMtu dharma ke darzanasAhityamAM AvI kathAone sthAna nathI. ahIM nIti-sadAcAra prerakakathAo, cAritryakathAo, tapa-tyAganI kathAo ja dharmakathAo che, je mAnavajIvanane UrdhvagAmI karI zake che. vaLI, jJAnIoe cAra vikathAno tyAga karavA jaNAvyuM che; jemAM pApahetubhUta strIpuruSanI kathA che. e ja rIte rAjakathA ane dezakathA karavAthI niMdA dvArA AtmA anarthadaMDathI daMDAya ane karmabaMdhana kare che, to vaLI kyAreka ArtadhyAna ke raudradhyAnamAM phasAI jAya che. jayAre bhojanakathAmAM Asakti abhipreta che. AvI vikathAno ArAdhaka AtmAoe tyAga karI mAtra dharmakathAno ja Azraya levo joIe. Asakti ane saMjJAone pAtaLI pADavA A kathAnako pAyAnuM kAma kare che. zAstrakAra parAmarzIo, jaina dArzaniko, munio ke jaina sarjaka -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sAhityakAro ema daDhapaNe mAne che ke sAhitya ane kalAnA sarjanano uddeza zubhatattvonA darzanano hoya to ja sArthaka. kathA, kAvya, sAhitya, saMgIta ane lalitakalAothI jIvana sabhara bane che. mATe ahIM jIvanamAM kalAnI AvazyakatA ja nahi, paraMtu anivAryatA svIkArAI che, paraMtu jIvananI sabharatA ane madhuratAnuM zuM? mAtra kalpanAmAM vihAra karavAthI jIvanamAM sabharatA ane madhuratA AvI zake ? sarjanazakti khIlavavA mATe kalpanAnA vikAsanI eka nizcita hada che. e sarahada pAra karyA pachI nirarthaka che. kathA, kAvya, sAhitya ke saMgIta vagere kalAo mAtra bhakti prayojanarUpa na hoya, sadAcArapreraka na hoya to mAtra kalpita ane nirarthaka banI raheze. je sarjanamAM nija svarUpane pAmavAnI jhaMkhanA nathI te kRti IndriyonA manoraMjana karanArI nIvaDe che, jenuM pariNAma bhoga-upabhoga ane tRSNA vadhAranAruM, rAga-dveSa ne saMsAra vadhAranAra che. sUradAsa, tulasIdAsa, mIrAM, narasiMha, kabIra, AnaMdaghanajI, zrImad rAjacaMdrajI, pU. yazovijayajI, pU. haribhadrasUri, kalikAla - sarvajJa hemacaMdrAcArya, pU. kuMdakuMdAcAryanuM sAhitya AtmArthe hovAthI ciraMjIva banI amaratvane pAmyuM. prAcIna ke madhyakAlIna kathAmaMjuSA kholI sAhityasarjako, kathAonA zraddhAtattvane akabaMdha rAkhI sAMprata pravAha pramANe Adhunika-vaijJAnika abhigamathI e kathAo navI peDhI samakSa rajU karaze to yuvAnone dharmAbhimukha thavAnI navI dizA maLaze. jaina kathAnuyogamAM zrAvaka, zrAvikA, sAdhu-sAdhvI vagerenA jIvananA Adarza pAsAnuM nirUpaNa to karavAmAM Ave ja che, paraMtu jaina kathAonI (9) (10)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) jainadarzanamAM upasarga ane pariSaha - guNavaMta baravALiyA - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) viziSTatA e che ke te pazupaMkhInAM pAtrone, tenA jIvananA Adarzane rajU karI preraNA pUrI pADe che. siMhanA jIvananuM parivartana thatAM te bhUkhyA rahevA chatAM hiMsA karato nathI. caMDakauzika sarpane jAtismaraNa thatAM te kIDIne paNa nuksAna karato nathI. Ama, jaina kathAnuyoganI kathAonuM jIvanaghaDataramAM mUlyavAna yogadAna rahyuM che. jaina kathA sAhityamAM pariSaha ane upasarga pradhAna kathAo paNa vipula pramANamAM jovA maLe che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA - ema caturvidha saMghane upasargo naDe che. devakRta, manuSyakRta ne tiryaMca (prANI, pazu, paMkhI) kRta upasargo Ave tyAre mahAna AtmAo samabhAvathI AvA upasargo sahana karI karmano kSaya kare che. sAdhanA jIvanamAM bAvIsa prakAranA pariSado Ave che. pariSaha pradhAna kathAomAM mahAna AtmAo kaI rIte samatAbhAve pariSaha sahana kare che te vAMcatA ApaNA jIvanamAM ananya preraNA maLe che. upasarga' zabda jaina dharmano pAribhASika zabda che. A zabda eka viziSTa lAkSaNika arthamAM vaparAya che. mULa to upasarga zabda saMskRta bhASAno che. enA judA judA artha thAya che. dA.ta. mAMdagI, vidhi, IjA, hAni, vaLagADa, maraNano bhaya, Aphata, deva, manuSya ke tiryaMca (pazu-paMkhI, jaMtu vi.) jaLacara, khecara sthaLacara vi. nI taraphathI thatI kanaDagata ke tenAthI apAto trAsa ke pIDA. sUtrakRtAMga nAmanA Agama graMthamAM upasarga (ka varasa) para eka adhyayana che. bhadrabAhu racita uvasagahara stotra jainomAM pracalita che. A maMtragarbhita stotra upasarga haranAruM mAnavAmAM Ave che. jaina paraMparAmAM upasarga eTale AvI paDeluM bhayaMkara kaSTa che. je kaSTa mRtyumAM pariNamanAruM paNa hoI zake. uttarAdhyayana sUtranA 31 mAM adhyayanamAM kahyuM che, dilve ya je jvasamge tahA tiriccha mANusse / je bhikkhU sahaI niccaM se na acchar3a maNDale // je bhikSu devatA, tiryaMca ke manuSya karelA upasargo nitya sahana kare che tene saMsArarUpI maMDalamAM paribhramaNa karavuM paDatuM nathI. | upasarganA nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI dRSTie che prakAra che. pratiloma upasarga eTale zarIrane atizaya kaSTa ApanAra upasarga, anuloma upasarga eTale anukULa upasarga. dA.ta. kuzIla sI. AvA upasarga para vijaya meLavavAnuM kaThina banI jAya che. (12) (11)
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) zArakAre A cAra mukhya prakAranA upasarganA soLa peTA prakAra nIce pramANe kahyAM che : 1.devakRtaH (1) rAgathI athavA hAsyathI, (2) dveSathI, (3) vimarzathI athavA parIkSAthI (vedanA sahana karI zake che ke nahi te deDhatA jovA mATe parIkSA karavI te), (4) pRthavimAtrA (dharmanI IrSyA Adine aMge vaikriya zarIra karIne upasarga kare che te). 2. manuSyakRta: (1) rAgathI athavA hAsyathI, (2) dveSathI, (3) vimarzathI, (4) kuzIlathI (u.ta., brahmacArIthI putra thAya te baLavAna hoya che ema dhArIne koI zrI dharmavAsanA vinAnA sAdhune brahmacaryathI calita karavA anukULa upasarga kare te.) 3. tiryaMcakRta: (1) bhayathI manuSyane joIne te mane mAraze ema dhArIne vAgha, siMha vagere sAme dhare te), (2) pittathI, (3) kaphathI ane (4) saMnipAtathI thatA bhayaMkara rogarUpI upasarga, AtmasaMvedanIyanA A cAra peTAprakAra bIjI rIte paNa gaNAvavAmAM Ave che; jema ke, (1) netramAM paDeluM kazuM vagere kheMcavuM, (2) aMgonuM khaMbhita thavuM, (3) khADA vagere uparathI paDI javuM ane (4) bAhu vagere aMgonuM paraspara athaDAvuM. sAdhako, sAdhu, sAdhvI, gRhastho samatAbhAve AvA upasargo sahana karI karmanirjarA karI muktipaMthagAmI bane che. -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) jaina dharmamAM AvA bhayaMkara ghora, bihAmaNA upasargo pratye paNa savaLI tAttvika dRSTi pravartamAna che. pariSaha e jaina dharmano viziSTa pAribhASika zabda che. tattvArtha sUtramAM umA svAtie pariSaha vize mAro nirNAya variSa tathA: parISada: kahyuM che arthAt saMyamamArgamAMthI calita na thavAne mATe tathA karmonI nirjarA mATe je sahana karavA yogya che tene pariSaha kahe che. uttarAdhyayana sUtranuM bIjuM adhyayana pariSadanuM che. zAstromAM gaNAvela bAvIza pariSaha A pramANe che : (1) kSudhA pariSaha - muni mahArAje kSudhA saMtoSavA gocarI (bhikSA) vahoravA (levA) javuM paDe che. 42 prakAranA doSathI rahita bhikSA vAparavAnI hoya che ane na maLe tyAM sudhI kSudhA-bhUkha sahana karavAnI hoya che. (2) tRSA pariSada - muni mahArAjane tarasa lAge tyAre doSa rahita acita pANI ja vAparavAnuM hoya che. te na maLe to pANI na vApare. (3) zIta pariSaha - ziyALAnI ThaMDImAM muni maryAdA uparAMta vastro na rAkhe - tApaNA ke hITara vagereno paNa upayoga na kare ne ThaMDI sahana kare. (4) uSNa pariSaha - unALAnI game tevI garamIthI bacavA muni snAnAdi, jaLa ke auSadhino upayoga na kare, IlekTrIka upakaraNo (e.sI., phena vagere) ke zItopacAra seve nahIM. | (5) daMza pariSaha - DAMsa, macchara, mAkhI, vagere pIDA kare to muni te samabhAvathI sahana kare. (13) (14)
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - (6) akhelaka pariSaha - jIrNa vastro, phATelA vastro ke halakA vastrothI dInatA ke kSobha na anubhave. jinakalpI sAdhuo ke digambara sAdhu vasrarahita hoya te nagna pariSadane svecchAe svIkAre che. (7) arati - araI pariSaha - arati eTale AnaMdano abhAva. pratikULa padArthomAM glAni, zoka ke ciMtA na kare. (8) strI (IndI) pariSaha - sAdhu bhagavaMtone kyAreka durAcArI strI taraphathI pariSaha sahana karavAnA prasaMgo Ave che. tenA hAvabhAva, kaTAkSanA AkarSaNathI caLyA vinA nava vADe vizuddha brahmacaryanuM pAlana kare. (9) caryA pariSaha - eka gAmathI bIje gAma vicaratA vihAranA thAka, vighno kaSTa samabhAve sahe e sthaLe lAMbo samaya nivAsa na kare. (10) nauSadhikI (nista hiyA) pariSaha -vihAramAM rahevA, kAyotsarga, pratikramaNa Adi kriyA karavA khaMDera, smazAna, jaMgala je sthaLa maLe tene gamAM aNagamA vinA svIkAre. (11) zayA (sejA) pariSaha - virATa ke cAturmAsamAM UMcI-nIcI TADha - taDakA, pavana vALI jagA sUvA maLe to prasanna citte svIkAre che. (12) Akroza pariSaha - kUtarA bhase ke ajJAna mANaso bhAMDe ke niMde teno gusso, Akroza na kare. | (13) vadhu pariSaha- koI krodhI mAre to paNa zAMtithI sahana kare. (14) yAcanA pariSaha - gocarI levA javA kSobha ke abhimAna na kare. gocarI na maLe to paNa svastha rahe. (15) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) (15) alAbha pariSaha - khapatI vastu ke gocarI na maLe to glAni vinA lAbhAMtarano udaya che tema svIkAre. (16) roga pariSaha - tIvra roganA udaye samatAbhAvamAM rahe che. (17) tRNa sparza (taNaphAsa pariSaha) - ghAsanA saMthArA ke kharabacaDI jamInamAM sUvuM paDe to samabhAve sahana kare. (18) mala pariSaha - zarIra ke vastro paranA mela kADhavA snAnanI icchA na kare. (19) satkAra puraskAra pariSaha - mAna - apamAnamAM samatA rAkhe. (20) prajJA pariSaha - game tevA saMjogomAM jJAnano garva na kare, paNa potA pAse je jJAna che te bIjAne ApavAnI bhAvanA rAkhe. (21) ajJAna pariSaha - jJAnAvaraNIya karmanA udayamAM jJAna na maLe to kheda na kare, paNa tapa-japa-samiti-gupti ArAdhe. (22) darzana (daMsaNa) pariSaha - samyaka pariSaha kasoTInA samaye paNa deva, guru ane dharmamAM zraddhA rAkhe. A pariSadone samatAbhAve sahana karanAra sAdhu, sAdhvI ke zrAvaka - zrAvikAo koTi karmAnta nirjarA karI AtmAnuM Urdhvagamana karI zake che. jaina Agama graMtho - jaina ItihAsa ane kathAnuyogamAM hajAro upasarga ane pariSaha pradhAna kathAnako jovA maLe che. pariSahane sahana karI upasargo sAme jhajhUmI vijaya meLavanAra AtmAo mokSapaMthanA pravAsI banyA che. (16)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) 'dAdAgura, pU. mANekacaMdrajI ma.sA.nA jIvanamAM upasarga - muni supArjacaMdra (bo.saM.). (boTAda saMpradAyanA pU.zrI jayezacaMdra muninA suziSya, jaina darzananA abhyAsa muni supArzacaMdra kalyANamaMdira stotra para Ph.D.no abhyAsa karI rahyA che.) jagata vaMdanIya jinezvara paramAtmAe anaMtakALathI janma-maraNa ane bhavabhramaNanA duHkhomAMthI mukta thavA mATe mokSamArga - AtmakalyANano mArga batAvyo. AtmakalyANanA A anupama mArge Agekadama karatAM ArAdhaka - sAdhakanA jIvanamAM pUrvakanA udaye game tyAre, game te kaSTa - vikno ke saMkaTo AvI zake che, paNa Avela aNadhArI Aphata ke pratikULa prasaMgane prasannabhAve - samatAbhAve sahana karato jIvAtmA Atmazreyane sAdhI zake che. AvA kaSTo, saMkaTo ke vijJAne jaina paribhASAmAM pariSaha ke upasarga kahevAmAM Ave che, gaNavAmAM Ave che. zrI tattvArthasUtramAM pariSadanI paribhASA karatAM batAvyuM che ke - mArcavana nirnArthe roDhathA: raSada: | arthAtu mArgamAM sthira rahI pUrve bAMdhelA karmonI nirjarA mATe sahana karavuM te pariSaha. zrI uttarAdhyayanajI sUtranA bIjA adhyayanamAM prabhue A pariSahanI vAta karatAM mukhya 22 prakAranA pariSaha batAvyA che ke je pariSadane aDInabhAve, aglAnabhAve sahana karato sAdhaka sAdhanAnI saphare Age kadama karI zake che. AvA ja eka sAdhaka AtmAnA jIvanamAM Avela upasarga ane pariSadanI atre rajUAta karavI che. amArI yazasvI guruparaMparAnA ziratAja, zAsanagaurava, boTAda saMpradAyanA dAdAgurudevazrI pU. mANekacaMdrajI ma.sA. nA jIvanamAM pariSaha - upasargonA preraka prasaMgo banyA hatA. thoDo dRSTipAta karIe. (19) upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) saM. 1962 nI sAlanuM cAturmAsa meMdaraDA karavAnuM vacana ApI dIdhuM hatuM. goMDala saMpradAyanA tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma.sA. ThANA-2 tathA boTAda saMpradAyanA ojasvI pU. mANekacaMdrajI ma.sA. ThANA-2 porabaMdara padhAryA ne saMghamAM khUba jamAvaTa thaI che, e jANI saMghe cAturmAsa mATe khUba Agraha karyo. meMdaraDAvALAne khabara paDatAM doDIne AvyA. have ahIMthI jaldI vihAra karo eTale koI vikalpa na rahe. pU. mANekacaMdrajI ma. sAhebe porabaMdarathI vihAra karyo ne kutiyANA AvyA. tyAMnI sparzanA vadhI gaI. AkAzamAM najara karatAM khyAla Avyo ke A vAdaLuM varasaze to lIla bhAdaramAM pANI Avaze ne meMdaraDA nahIM javAya. te vakhate pula na hatA. sAMjanA cAra vAgye vihAra karyo ne tyAMthI bhAdarane sAme kAMThe mAMDavA gAme AvyA. dharmazALAmAM utAro karyo. rAtre bhavAyA ramavA AvelA tenA avAjamAM nIMda AvatI nathI. lagabhaga rAtrinA agiyAra-bAra vAgyAnI AsapAsa bhayajanaka avAja, buMgIyo Dhola vAgyo. peluM vAdaLuM varasyuM ne uparavAsathI paNa pANI, bhAdara nadI chalakANI. gAmamAM pANI pharI vaLyA. dharmazALAnA gaDhanA kAMgarA sudhI pANI AvyuM. gAmano eka mANasa UMTa para kahevA Avyo ke dharmazALA pharatuM pANI bharAI gayuM che. aMdara hoya te sAvadha thaI jAya. nAmaThAma lakhI lo. dharmazALAmAM rahetA bAvAjI gabharAyA. pachI to pANInA ghughavATA evA thavA lAgyA ke pAse beThelAno avAja paNa na saMbhaLAya. munio to sAgArI saMthAro karI japa-svAdhyAyamAM lIna banI gayA. dharmazALA pharatuM cArekora pANI bharAI gayuM che, jo vaMDI upara chalakAI dharmazALAmAM Avaze to moTuM jokhama thaze ema jANI pelA bAvAjI to gabharAyA ne parivAra sAthe AvI pU. gurudevone vinaMtI kare che, bacAvo... mahArAja... bacAvo. have to tamArA AdhAre chIe. (18)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) bAvAjI kahe che ke have zuM karazuM? kema bacazuM? amAre ta bAyaDI - chokarA - kuTuMba badhAno eka samaye nAza thavAno vakhata Avyo che. tame paNa paradezI vicaratA ahIM A dharmazALAmAM padhAryA ane AvuM bhayaMkara kaSTa AvI, paDyuM. have bacavAno koI upAya batAvo. te sAMbhaLI mahArAjazrIe tene atizaya dhIraja ApIne pArzvanAtha bhagavAnanuM dhyAna karavA bhalAmaNa karI ane kahyuM ke A samayamAM rUdanapAta karavuM yogya nathI, paNa paramAtmAnuM dhyAna lagAvo. tethI sau sAruM thaze. A sAMbhaLI bAvAjI parivAra sAthe ekacitte paramAtmA pArzvanAthanuM dhyAna karavA lAgyo. te daramyAna bAvAjIno eka chokaro lagabhaga tera varSanI uMmarano, vAMsanI nIsaraNI laI pANI jovAnI icchAthI vaMDIe nIsaraNI mUkI tyAM uparanuM chaju paDatAM ane pANInA pravAhanuM jora thatAM chokaro nIce paDI gayo. ghaNo mAra vAgyo ne bAvAjIe teno paga kheMcIne bacAvI lIdho ne dIkarAne vaDhavA lAgyA tyAre pU. mahArAjazrIe samatA rAkhavA kahyuM ne bhajanamAM jarApaNa bhaMga na paDe tema pArzvanAtha bhagavAnanI dhUna lagAvavA kahyuM. badhA ekacitte pArzvanAtha prabhunuM dhyAna karavA mAMDyA. AyuSyanuM baLa ane prabhunA smaraNano prabhAva. jethI pANInuM jora ghaTavA lAgyuM. lagabhaga rAtrinA cAreka vAgyA ane pANI taddana ochuM thaI gayuM, paNa dharmazALA pharatI vaMDI paDI gaI, daravAjA vagere sarva paDI gayuM. bAvAjI rAjI-rAjI thaI gayA ke A saMtonA pratApathI ane prabhunA bhajanathI ame bacI gayA. savAra paDI. gAmanA mANaso ToLeToLA DhIMcaNa sudhInA pANI vaTAvatA te dharmazALAmAM AvyA ke dharmazALAmAM rahelA manuSyonuM zuM thayuM e joI AvIe. rAtre AvelA pANInI hakIkata pUchI to bAvAjI kahe che ke amAre ghera saMto padhAryA. enA pratApe ame sahu bacyA chIe. lokoe bhajanano (19). -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) tathA saMtono camatkAra jANyo, badhA AvI munionA pagamAM paDyA ane AhAra-pANI mATeno Agraha karyo. munizrIe kahyuM ke amAre mATe banAvela AhAra amAre levAya nahIM, kAcA jaLane amAre aDAya nahIM temaja pANImAM cAlI anna-pANI levA javAya nahIM. dharmazALA pharatuM pANI bhareluM hatuM. traNa divase pANI sukANuM.. keDI cokhkhI thaI. gAmamAM javAno rasto khullo thayo. pachI munizrI gAmamAM gaucarI-pANI levA gayA. traNa divasanA cauvihAra upavAsa thayA. Avela pANInA pariSahane pU. mahArAjazrIe samatAbhAvapUrvaka sahana karyo hato. saMvata 1966 nI sAlamAM bagasarA cAturmAsa pachI pU. mANekacaMdrajI ma. sAhebe muMbaInA zrAvako tathA saMdhonI vAraMvAranI vinaMtI tathA muMbaI birAjita goMDala gacchanA tapasIjI pU. mANekacaMdrajI ma.sA. nA ati Agrahane lakSamAM rAkhI muMbaI tarapha vihAra zarU karyo. aMkalezvarathI vihAra karI pU. mahArAjazrI kIma-kosaMbA tarapha javAnA bhAvathI nIkaLyA, paraMtu rastAmAM AkAzamAM gherA vAdaLo gherAyA ne jANe hamaNAM dhodhamAra varasAda varasaze evuM lAgatA pAnolI gAmamAM utArA mATe jagyA zodhatAM eka mAravADInuM ghara hatuM temAM praveza karatAM pRcchA karI, paNa bhAI dharmadviSI hatA. saMtane joI krodha kaSAyano udaya thayo ne kahe che, "sAlA DhuMDhIyA! nIkaLa bahAra...' ema kahetA khUba prahAra karavA lAgyo. ema cAra vAra prahAra karatAM karatAM gharanI bahAra kADhyA. munizrI Akroza pariSahane adInabhAve sahana karI tyAMthI vihAra karI AgaLa kIma tarapha padhAryA. sTezana para jaI utArA mATe pRcchA karatAM javAba maLyo ke ahIM utAro to ApIe chIe paraMtu Aje prAMta sAhebano utAro che mATe tamane jagyA (20)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako nahIM ApI zakIe, paNa ahIMthI eka mAIla dUra eka makAna khAlI che, utArAnI jagyA ghaNI sArI che paNa bhUta thAya che hoM ! Apa jo tyAM rahI zako to padhAro. mahArAjazrIe javAba Apyo ke amane koI jAtanI harakata nathI evI ghaNI jagyA para ame utarelA chIe. amArI pAse paMcaparameSThi mahA prabhAvaka maMtra che. tethI koI bIka nathI, paNa amane e jagyA batAvanAra tathA utaravAnI AjJA ApanAra joIze. tyAre kahe ke jAo padhAro, AjJA mArI che ane A eka mANasa tamArI sAthe Ave che te tyAM ja tamArI sAthe rAta raheze. ema kahI eka mANasane hukama karyo ke mahArAjane bhUtakoTho batAva ane tuM tyAM ja rAta raheje. pelo mANasa AgaLa cAlavA lAgyo ne pAchaLa mahArAjazrI paNa jAya che tyAM pelo mANasa babaDavA lAgyo ke tamArA jevA Ave ne amArA TAMTIyA toDAve... zuM karIe, hukama karyo eTale karavuM ja paDe... tame AvI amAruM bhaMDa karyuM. A bhUtakoThAmAM koI rAta rahI zakatuM nathI. tamAre to AgaLa pAchaLa koI nahIM paNa ame kuTuMba laIne beThA chIe. tameya marazo ne amane'ya mArazo. ema babaDATa karato mahArAjazrIne gALo devA lAgyo. pU. mANekacaMdrajI ma.sA. kahe ke bhAI ! tane bIka lAgatI hoya to amAre kAMI tArI jarUra nathI. amane phakta utAro karAvI pachI tuM cAlyo jaje. tyAre pelo mANasa kahe ke sAhebane khabara paDe to mArI nokarI cAlI jAya ne mAra paDe te uparAMtamAM, mahArAjazrI, kahe ke ame koIne kahIzuM nahIM ke tuM amane mUkIne cAlyo gayo che. tyAre te bolato baMdha thayo. mahArAjazrIne 'bhUta baMgalA' mAM daravAjo ughADI AgaLanA oraDAmAM utAro ApIne pelo mANasa cAlyo gayo. makAna gAmathI thoDuM dUra hatuM. makAna ughADuM joI keTalAka mANaso AvIne kahevA lAgyA ke mahArAja ! ahIM to bhUta (21). (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) thAya che. ahIM to koI rAta rokAI zakatuM ja nathI. tame kema rokAyA cho? maravuM che? cAlo, gAmamAM bIjo utAro ApIe. mahArAjazrI kahe che ke have sUrya asta thaI gayo che. have amArAthI bahAra kyAya javAya nahIM. Apa ciMtA na karazo. pelA bhAIo to ravAnA thayA. muni bhagavaMto pratikramaNa, nitya svAdhyAya, jApa Adi ArAdhanA karI ArAma karavAnI taiyArI kare che ne samaya thatAM sau niMdrAdhIna thayA. rAtrinA bAra - eka vAgyA AsapAsa joradAra pavana phUMkAvA lAgyo. bhayaMkara DarAmaNA avAjo AvavA lAgyA. badhA saMto jAgI gayA. nAnA saMto thoDA bhayabhIta banyA paNa pU. mANekacaMdrajI ma. sAhebe hiMmata rAkhavAnuM kahI saune sAgArI saMthAro karAvyo ne svAdhyAyanI dhUna zarU karI. paramAtmAnuM zaraNa svIkArI ekAkAra banyA che. tyAM ja eka bhayaMkara bihAmaNI AkRti dekhAvA lAgI. bihAmaNI mukhAkRti, moTI-moTI lAlaghUma-DarAmaNI AMkho, tIkSNa detAvalI ne javALAnI jema lapakArA mAratI jIbha... AvuM paizAcika rUpa sAthe moTAmoTA avAje barADI-barADI bolavA lAgyo, "koNa che mArA baMgalAmAM? maravAnI icchAthI koNa kapUta ahIM Avyo che ?" paNa pU. zrI svAdhyAyamAM ja magna rahI koI pratyuttara ApatA nathI eTale potAnI upekSA thatI joI ora gusse thayo. vicAravA lAgyo ke "zuM Ane koI bhaya nathI ke sthirapaNe beTho che?" ane potAnA tINa nakhathI phADI khAvA tatpara banelo te vyaMtaradeva pharIthI citkArI uThyo, "he sAdhuDA ! DhaMDhiyA! nIkaLI jA, mArA makAnamAMthI. nahIMtara mArI nAkhIza. A makAna mAruM che." pU. mANekacaMdrajI ma. sAhebe zAMtasvare premathI pUchyuM, "tame koNa cho ? ahIM zA mATe AvyA cho?" sAmethI javAba maLyo, "mane pUchanAra tuM koNa ? huM A makAnano mAlika chuM. A makAna mAruM che, mArA sivAya koIno hakka (22)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) nathI. mane mArA makAnamAM Asakti che mATe mRtyu pAmyA bAda huM ahIM ja rahuM chuM ne mAruM sthAna - mAruM makAna koI paDAvI na le e mATe huM ahIM koIne rahevA deto nathI ne je rahevA Ave tene mArI nAkhIza !" tyAre pU. mANekacaMdrajI ma. sAheba pUche che ke tuM zuM karavA icche che? 'huM Apane kahuM chuM ahIMthI cAlyA jAva.' tyAre pU. zrI kahe che, sAMbhaLa bhAI ! ame to sAdhu chIe. tAruM makAna ke bIjuM kAMI amAre joItuM nathI. ame to kAla savAre sUryodaya thatAM ja ahIMthI cAlyA jaIzuM paNa tuM tAro to vicAra kara ! manuSyabhavanI zubhakamANI, puNyakamANInA yoge devagatine pAmyo chuM. e devagatinA divyasukho ane AlizAna bhavano choDI ahIM AvA IMTa-cUnA ne mATInA makAnamAM mamatA-Asakti kema rahI gaI ? jo A sthAnanI Asakti vadhatI ja jaze to tene sAcavavA, koI paDAvI na le te mATe vadhu krUratA, hiMsakatA ne bhayAnakatA AcaravA jazo ne tamAruM devAyu pUrNa thayA pachI tamAre nIca gatimAM javuM paDaze. jo durgatimAM na javuM hoya to A sthAna pratyenI mamatA-Asakti choDI do. A makAnamAM je koI raheze te tamane AzIrvAda Apaze ne enAthI tamAruM kalyANa thaze mATe samajI jA. A sthAna choDI cAlyo jA." pelo vyaMtaradeva vicAra kare che ke kharekhara ! A mahAtmAnI vAta sAcI che. kevI mIThI vANImAM - nirbhayatAthI mane bodha ApI rahyA che ne te vyaMtaradeva pU. mANekacaMdrajI ma.sA. ne vacana ApatA kahe che ke he pUjaya munivara ! ApanI upadezavANI sAMbhaLI mane mArI bhUla samajAI che ane AjathI ja A makAna pratyenI mArI vAsanAno tyAga karI huM kAyama mATe A sthAna choDI cAlyo jAuM ---upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) upasargamAMthI sAdhanA-ArAdhanAnA baLe vijetA banyA ne tyArathI kIma sTezananI bAjumAM AveluM te makAna kAyama mATe bhUta-pretanA nivAsathI mukta thaI nirbhaya banI gayuM. saMtonI saMyamasAdhanA Agekadama karavA lAgI. amArA ja boTAda saMpradAyanA bA.bra.pU. maMjulAbAI ma.sa. e saM. 2017 mAM boTAda mukAme caturtha sAdhvItIrthanI sthApanA samaye cAra bahenoe dIkSA lIdhelI, mAtra 19 varSanI uMmara ne dIkSA bAda thoDA ja samayamAM kahevAya che ke koIe IrSyAdi koI kAraNasara (pUrvakarmanA udaye) kaMIka karI nAkheluM. jenA kAraNe zarUAtamAM to gesabala samajI upacAro karAvyA paNa pachIthI trisaMdhyA samaye takalIpho vadhavA lAgI ne A bhIMtathI sAmI bhIMte paTakAtA!na sUI zake, na besI zake, paNa koI pApakArI upAyo karavAnI sakhata nA. ne kahetA ke pAMcamanI chaThTha karanAra koI nathI. karmanI asurasenA upasargarUpe AvI ne samatAbhAvapUrvaka sahana karatAM karatAM mAtra 27 ja varSanI yuvAnavaye nava varSano saMyamaparyAya pALI upasargamAM ja A dehapiMjara choDI cAlyA gayA. A saMpradAyane paDelI A khoTa kyAreya pUrI zakAya tema nathI. Avo ja devakRta upasarga dariyApurI saMpradAyanA Adya sthApaka pU. dharmasiMhajI ma.sA. nA jIvanamAM paNa banyo hato. sAdhakajIvanamAM saMyamIo ane zrAvako AvA upasargo-pariSahone samabhAve sahana karI karmakSaya karavA puruSArthavaMta bane che. AnaMda zrAvaka, kAmadeva zrAvaka, ahaMnnaka zrAvaka Adi zrAvako paNa kasoTI karavA AvelA devonA upasargamAMthI ugarIne AtmakalyANa pAmI gayA che. pU. mANekacaMdrajI ma. sAheba Adi saMto vyaMtaradeva taraphathI Avela (23) (24)
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) DhaMDhaNa muninA alAbha pariSahanI kathA - pU. DoM. tarulatAjI ma.sa. (goMDala saMpradAyanA saurASTra kesarI prANa parivAranA adhyAtma yoginI pU. lalitAbAI ma.sa. pU. bApajInA suziSyA pU. DaoN. tarulatAjIe banArasIdAsa, kabIra avadhUta yogI AnaMdaghana ane zrImad rAjacaMdranI AdhyAtmika racanAo para zodha prabaMdha lakhI muMbaI yunivarsiTImAM Ph.D. prApta karela che. teoe sAta graMthonI racanA karI che. pUjyazrIno 'huM AtmA chuM' graMtha khUba lokapriya banyo che ane anya bhASAomAM anuvAda karI prasiddha thayo che.) AdhyAtmika vikAsa mATe vratono svIkAra; e jaina paraMparAne mAnya siddhAMta che. jaina sAdhanA paddhatinA be mukhya ghaTaka - saMvara ane nirjarA. saMvaranI sAdhanA dvArA AvatA karma pravAhane rokI zakAya che tathA nirjarAnI sAdhanAthI pUrva saMcita karmamaLano nAza thAya che. sAdhaka saMvara ane nirjarAnA patha para ArUDha thaI potAnA parama lakSyane prApta karI le che. ahIM nirjarAthI paNa saMvaranI mahattA vadhAre che. nirjarA to prathama guNasthAnavALAne paNa thAya, paraMtu saMvara to pAMcamA guNasthAnathI ja zarU thAya che. vrata svIkAryA vinA saMvara thato nathI. samyakdRSTi jIva paNa jo vrata-pratyAkhyAna na kare to tene saMvara na thAya. vrata svIkAryA vinA to adhyAtmanA AgaLanA sopAna sara thatA nathI. zrI hemacaMdrAcArya saMsAra ane mokSanA hetu batAvatA kahe che - Azravo bhavahetuH syAt saMvaro mokSakAraNam / itIyamArhatI dRSTiranyadasyAM prapaJcanam / / teo saMvarane ja mokSanuM kAraNa mAne che. tattvArtha sUtramAM paNa saMvaranI (25) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sAdhanAnA upAyo nIce pramANe batAvyA che - 'sa guptasamatidharmAnusAparISadanacaritre:" gupti, samiti, dasadharma, anuprekSA, pariSaha jaya tathA cAritranI ArAdhanA; e saMvaranA sAdhana che. sAdhu sadaiva saMvaranA upAyonI zodhamAM ja rahe che. Asrava dvArA aneka karmonuM upArjana Aja sudhI thayuM che. have pratibaMdha karavo che. have saMvara e ja eka mAtra sAdhana che, je aneka prakAre AyojI zakAya che. vyakti jayAre munivrata dhAraNa karavA vicAre che tyAre munijIvananA kaSTono mAnasika svIkAra karIne ja saMyama levA tatpara thayo hoya che. tethI kaSTo AvatAM e bhaya pAmato nathI, paraMtu pariSahajayanA lakSya sahanazakti ane samatAno vikAsa sAdhe che. joke saMyamI sAdhakane vicalita karavA mATe pariSaha ane upasarga Ave che, paNa sAdhaka aDaga nizcala rahIne AgaLa vadhI jAya che. te pariSahothI bacavAno prayatna karatA nathI temaja pote svIkArela vratanI viruddha AcaraNa paNa karatA nathI. | zrI uttarAdhyayana sUtramAM sAdhujIvanamAM AvatAM 22 pariSadonuM saTIka varNana che. saMyamI sAdhaka guru pAsethI pariSadonuM svarUpa sAMbhaLI, jANI, abhyAsa dvArA paricita karI, pariSadane jItIne saMyamajIvananuM yathArtha pAlana kare che. kSudhA - tRSA - zIta - uSNa Adi bAvIsa pariSadomAM eka che alAbha pariSaha, jaina ItihAsanA prasiddha pAtra muni DhaMDhaNakumAra A pariSahane jItI, jIvanane sArthaka karI gayA. tIrthaMkara paramAtmA prabhu nemanAtha ekavAra dvArakAnagarImAM padhAryA. kRSNa vAsudeva tathA temanA putraDhaMDhaNakumAra temaja nagarInA aneka nara-nArIo 22 (26)
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) prabhunI dezanA sAMbhaLavA gayA. prabhunI upazamarasathI bharelI divya dezanA sAMbhaLatA aneka bhavya jIvonA aMtaramAM vairAgya utpanna thAya che. saMsAranI asAratA samajAtA DhaMDhaNakumAra temaja anya keTalAka bhAviko prabhu mukhe munivrato dhAraNa karI saMyamanI sAdhanA mATe agresara bane che. jJAna - darzana - cAritra - tapanI yathArtha ArAdhanA karatA, saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicare che. banyuM che evuM ke, dIkSA lIdhA pachI DhaMDhaNa muni gaucarI mATe aneka gharomAM jAya che paNa temane nirdoSa AhAra-pANIno lAbha thato nathI. roja AvuM banI rahyuM che. DhaMDhaNa muni pAchA phare che ane zAMta bhAve upavAsa dhAraNa karI le che. e to ThIka paNa teonI sAthe je sAdhuo jAya, temane paNa gaucarI maLatI nathI. AvuM kema bane che te koIne samajAtuM nathI, chatAM zAstravacana anusAra '3nAmo te na tannA' alAbhano pariSaha Ave arthAt joItI vastunI prApti na thAya, to paNa muninuM mana duHkhI thatuM nathI. sAdhu zoka na kare, hatAza ke nirAza na thAya, paraMtu sahaja rUpe tapa sAdhanAno yoga thayo ema mAnIne samabhAvamAM rahe. muni DhaMDhaNakumAra A ja bhAvomAM lIna che. eka divasa keTalAka muni bhagavaMto paramAtmA nemanAtha samIpe jaI, vinaya sAthe be hAtha joDI, natamastake prabhu pAse prazna rajU kare che, "prabho ! DhaMDhaNa munizvarane gaucarI na maLavAnuM kAraNa zuM? jeo kRSNa-vAsudeva jevAnA putra che ! Apa jevA tIrthakaranA ziSya che ! vaLI, dhArmika susaMpanna ane udAra citta gRhastho jyAM vasI rahyA che, evI A nagarI che. badhA ja subhaga yogasaMyoga hovA chatAM Ama kema?" A sAMbhaLatA cAMdInI ghaMTaDI jevo madhura - manabhAvaka svara raNakI -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) UDyo, "devAnupriya ! temanA pUrva bhavanA aMtarAya karmanA udayanA kAraNe Ama thAya che. karelA karmo to sahune bhogavavA ja paDe che." munio vicAre che, AvuM karma kyA kAraNe baMdhAyuM haze? sarvajJa - sarvadarzI jinezvara paramAtmA munionA aMtarabhAva jANI gayA. teo DhaMDhaNa muninA pUrvabhavano vRttAMta batAve che - pUrve magadha dezamAM parAzara nAmano eka brAhmaNa raheto hato. nagaranA rAjAe rAjayanA khetarone saMbhALavAnuM kArya tene soMpyuM hatuM. parAzara aneka mANasone rokI rAjayanA khetaromAM dhAnya vAvavAnuM kAma karAvato hato. mANasone rojI-roTI maLI rahetI hatI. dara varSe sAro pAka utarato hato. rAjA khuza hatA, parAzara paNa AnaMdamAM raheto hato. paNa tenI eka gaMbhIra bhUla na to potAne samajANI ke na rAjAne khyAla Avyo. mAnavInA hAthamAM sattA Ave tyAre bahudhA bhAna bhUle ane sattAnA nazAmAM behoza banI jAya che. hitAhitano viveka cUkI nirdoSa jIvo para trAsa gujAratA acakAto nathI. parAzara madamAM chakI gayo hato. khetaramAM kAma karatAM mANaso ane haLa hAMkatA baLado mATe bhojananA samaye bhojana taiyAra hovA chatAM bhojana karavA deto nahIM. johukamIthI pahelA ATaluM kAma pUruM karo, pachI ja khAvA maLaze ema kaheto. mANaso tathA baLado zrama karIne thAkyA hoya, khUba bhUkha lAgI hoya chatAM choDato nahIM. mANaso majUra hovAthI kaMI bolI zake nahIM paNa dila to dubhAya, duHkhI thAya ane mUMgA prANIonI lAcArI. A rIte jIvone satAvavAnA kAraNe ghora aMtarAya karma bAMdhyuM. parAzara tyAMthI marIne ahIM DhaMDhaNa rUpe avataryo che. Aje muni banIne vicare che. aMtarAya karma udayamAM AvyuM che, tethI AhAra-pANIno lAbha thato nathI. (28) (20)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako prabhue batAvela pUrvabhavanI ghaTanA DhaMDhaNa munine jANavAmAM AvI. aMtarAya karma alAbha pariSaha banIne vicalita karavA AvyuM che, paNa muni jAgRta che. karmane jItavA mATe eka Akaro abhigraha dhAraNa karavAnI prabhu pAse AjJA mAge che. maLatAM ja potAno abhigraha pragaTa kare che, 'huM AjathI palabdhi nahIM karuM eTale ke koInI lAvelI gaucarI nahIM vAparuM. mane mArI labdhi dvArA arthAt mArI puNyAIthI gaucarI maLaze to ja vAparIza.' haMmezAM gaucarI mATe padhAre che paNa abhigraha pUro thato nathI. aMtarAya tUTI nathI. muni vairya sAthe sva svarUpamAM ramaNa kare che. vaLI eka ghaTanA ghaTI. prabhu nemanAthanI dezanA sabhAmAM upasthita kRSNa mahArAjA bhagavAnane pUche che, "prabho ! ApanA ATalA sAdhuomAM duSkara sAdhanA karanAra kayA muni che?" nemanAtha prabhue uttara ApatAM jaNAvyuM ke, "badhA ja munio duSkara sAdhanA kare che paNa temAMye DhaMDhaNamuni sarvathI adhika che. teono kaThina abhigraha lAMbA samayathI cAle che." tyArabAda zrIkRSNa prabhune vaMdana karI svasthAne jaI rahyA hatA. temaNe rastAmAM DhaMDhaNamunine gaucarI mATe jatA joyA. hAthI parathI utarI bhaktibhAve munine vaMdana - namaskAra karyA. A dezya najIkamAM rahetA eka bhaktimAna zrAvake joyuM. emanA aMtaramAM muni pratye mAna jAgyuM. aho ! kRSNa vAsudeva pote je munine vaMdana kare, te muni kevA cAritrazIla haze? kAraNa kRSNa vAsudeva tIrthaMkara paramAtmAnA tathyo tathA siddhAMtonA parama jANakAra hatA. teo jayAM yogya hoya tyAM ja vaMdana kare, tethI ja e zrAvaka paNa muni pratye AkarSAyA. teo tarata muni samIpe gayA. vaMdana - namaskAra karI potAnA AvAse padhAravA vinaMtI karI. (29) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) munine atyaMta zraddhA - bhaktithI modaka vahorAvyA. muni gaucarI laI jyAM prabhu nemanAtha birAjatA hatA tyAM AvyA. savinaya prabhune gaucarI batAvI prazna karyo, "prabho ! Aje mane gaucarI maLI che zuM mAruM aMtarAya karma khapI gayuM?" prabhue javAba Apyo, "nA, muni ! haju tamAruM aMtarAya karma bAkI che, Aje tamane gaucarI maLI te tamArI labdhithI nathI paNa kRSNa vAsudeva tamane namaskAra karatA hatA te joI zeThe tamane AhArathI pratilAbhita karyA che. tethI A gaucarI kRSNa vAsudevanI labdhinI che." A sAMbhaLI DhaMDhaNa munine kheda na thayo. teo vicAre che ke, paralabdhino AhAra mane na khape. mAre abhigraha che ke mArA labdhino AhAra maLe to ja karavo. tethI huM A AhAra grahaNa nahIM karuM. Ama jANI teo AhAra paraThavA gayA. prAsuka bhUminuM paDilehaNa karI modaka paraThI dIdhA. paraThatA ja temanuM citta citane caDI gayuM - pUrvopArjita karmo keTalA nikAcita hoya che ke teno kSaya thavo ati-ati kaThina che. teo potAnI jAtane saMbodhIne kahe che, "he jIva! teM AvA karma karatAM vicAra kema na karyo ? tArA avicArI krUra kArya dvArA ja cIkaNA karmo baMdhAyA. have cetI jA. AzravanA dvAra baMdha kara ane sarva prakAre saMvarabhAvamAM sthita thA !" Ama svayaM sAthe ja saMvAda karatAM-karatAM UMDA ciMtanamAM utarI gayA ane zukala dhyAnamAM magna thatAM DhaMDhaNa muninA cAra ghAtI karmano kSaya thayo, kevaLajJAna pragaTa thayuM, vItarAgatAne varI gayA. dhanya munivara ! AvelA pariSahathI kSobha na pAmatAM, manane yubhita na karatAM, potAnA karelA karmonA udayane zAMta bhAve svIkAra karI, samatvanI sAdhanA dvArA siddhi pAmyA. AjanA A yugamAM paNa paMcamahAvratadhArI sAdhu-sAdhvI bhagavaMtone (30)
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) grAmAnugrAma vicaraNa karatAM kSudhA - tRSA - zIta - tApa - DAMsa - maccha2 - niSadyA vagere pariSado Ave che paNa sAdhu - sAdhvI, bhagavaMto pariSahanI sAme jhajhUmatA hoya che. pariSaha na Ave ke Avela pariSahane jaldI dUra karI devo evo bhAva muni sevatA nathI. koIpaNa pradezamAM vicaratA jaina sAdhu-sAdhvIjInA jIvanamAM aneka prakAra pariSado AvatAM ja hoya, paNa tene hasatAM-hasatAM sahana karI Atmastha rahetA hoya che. nisargajanya kaSTo te pariSaha ane deva-mAnava ke pazu kRta AvatI pIDA te upasarga. jUnA samayamAM upasargo AvatA tema A yugamAM paNa aneka kAraNo bane che. sAdhaka jIvanamAM upasargo AvavAnA ane teno sAmano karavo paDe che. ajANyo pradeza, prajAmAM ajJAnatA, mAMsAhArI jIvanazailI AvA kAraNothI jadA judA upasargo Ave che. jo ke A kALamAM sAdhvIjIo mATe vihArano prazna bahu vicAraNIya che. saMskAra vihIna grAmINa prajA ke jaMgalI jAtio ghaNo trAsa Ape, jemAM sAdhvIjIone TakI rahevuM e kaparuM kArya che. mATe sAdhvIjIonuM saM-rakSaNa karavuM e samAjanuM mukhya kartavya thaI paDe che. astu...! 23 mA tIrthaMkara prabhu pArzvanAtha sAthe kamaTha aneka bhavothI joDAyelo hato. bhavobhava bhinna - bhinna saMbaMdhe maLato rahyo, paNa tenI verabhAvanA zAMta thaI nahIM. dareka bhavamAM pArzvanAtha prabhunA AtmAne teNe upasarga ApyA, paNa prabhue sadA sahanazIlatA dAkhavI. jema - jema kamaTha dvArA upasarga vadhatA gayA tema - tema prabhunI aMtardhyAnanI sAdhanA UMcI caDhatI gaI. eTaluM ja nahIM, paNa prabhunI AMtarika prabaLatAno alaukika prabhAva bAhya kSetramAM paNa phelAyo. prabhu pArzvanA dehathI nIkaLatA AbhAmaMDaLanI jayota vadhu ne vadhu camakavA lAgI. kamaTha thoDo samaya (31) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) to hatAza thaI gayo, paNa haju aMtaranA veranI javALA bujhANI no'tI. tethI zAMta thato nathI, paNa pArzvanAtha prabhunA ghAtI karma cUra-cUra thavA lAgyA ane prabhu kRpaka zreNIe caDavA mAMDyA. ahIM eka siddhAMta pragaTa thAya che - upasarga nirjarA. jaina sAhitya temaja anya sAhityamAM paNa saMtone, avatArone, sAmAnya janasamUhane tathA samagra prANI vargane upasarga thayAnA varNana che. kyAreka banne pakSe verabhAva uchaLato hoya, to bannenuM ahita thAya che, durgati paNa thAya che. paNa jo eka pakSIya vera hoya to saMta AtmAnuM to kaMI bagaDatuM nathI, paNa verathI jalato prANI vera-jherathI rome-rome saLagato rahe che. dubuddhithI karavAmAM Avelo upasarga tenA mATe durgatinuM kAraNa thAya che ane saMtanA mATe nirjarAno hetu tathA sadgatinuM kAraNa che. teo pariNAme AtmadarzI banI jAya che. prabhu pArzvanAthanA A upasarga prasaMgamAM AvuM ja banyuM che. kamaThanA paze durbuddhi che, e verathI bharelo che, paNa prabhu atyaMta zAMta-zItala bhAvamAM che. tethI teone A upasarga AtmazuddhinuM kAraNa banI jAya che. Ama, bhagavAna pArzvanAthanuM caritra upasarga nirjarAnuM eka anupama udAharaNa che. tevI ja rIte gajasukumAra, sudarzana zeTha, dharmaruci aNagAra guNacandra kevaLI Adi seMkaDo mahApuruSo samabhAvathI upasarga sahana karI parama nirjarA karatAM - karatAM mokSa maMjhilane pAmI gayA. sAdhanAnuM aMtima lakSya che mukti. AtmA karmodayane AdhIna hoya che, tyAM sudhI saMsAranI vRddhi thatI rahe che. karmono upazama - kSayopazama varte che tyAre sAdhanAmArganI zarUAta thAya che ane jyAre karmo kSAyikabhAvane bhaje che tyAre sarvathA karmarahita thaI, zAzvata siddhi rUpa mokSane pAme che. (32)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - tipasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. tathA pU. tapasvI mANekacaMdrajI | ma.sA.nA upasarga ane kRtaArAdhikA pU. zrI lIlamabAI ma.sa. no rogapariSaha - DaoN. sAdhvI AratI (tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. tathA vizALa parivAra dhArakapU. mukta-lIlamaguraNInA suziyADaoN. sAdhvI AratIe zrImad devacaMdra eka adhyayana' viSaya para bombe yunivarsiTIthI Ph.D. nI padavI prApta karI che. teo guruprANa Agama batrIsInA saha saMpAdaka che. vartamAna rASTrasaMta pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA. tathA vaDIla gurubhaginI mahAprajJA pU. vIramatIbAI ma.sa. pAvana sAnnidhyamAM cAturmAsaka5 vyatIta karI rahyA che.). maNasA vayasA kAeNaM savaphAsasahe aNagAre / zrI sUyagaDAMgasUtra adhya-42 21 mana, vacana ane kAyAthI sarva pariSadone sahana kare che, te ja aNagAra che. uparokta zAstrokta vacana sAdhutAnA mApadaMDa mATe samajaNapUrvakanI sahanazIlatAne pradhAnya Ape che. jainadharmanI samagra sAdhanA dehAdhyAsa choDIne AtmabhAvamAM sthira thavA mATe che. jayAM sudhI dehAdhyAsa che, tyAM sudhI rAga-dveSanI paraMparA, tenAthI sarjAtI janma-maraNanI zRMkhalA ane janma-maraNanI vaccenA jIvanamAM AvatI Adhi-vyAdhi-upAdhino trividha tApa jIva mAtrane bhogavavo ja paDe che. A viSacakra anaMta janmothI cAlI rahyuM che. jo A trividha tApathI mukta thaI zAzvata samAdhi prApta karavI hoya to A viSacakranA mULane chedavuM paDaze ane tenuM mULa che anAdikALano dehAdhyAsa - dehamAM 'huM paNA'nI buddhi, dehamAM mamatvabhAva. (33) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) anaMta tIrthakaroe A viSacakranA mULa upara kuThArAghAta karavA mATe potAnA sAdhanAkALamAM deha upara AvatAM aneka upasargo ane pariSahone saMpUrNa samabhAve AtmabhAvamAM sthira rahIne sahana karyA, tenA mAdhyamathI ja karmakSaya karI Atmavizuddhi karI, eTaluM ja nahIM paraMtu potAnA pravacana pravAhamAM paNa tevuva mahApatta jevuM amogha sUtra pradAna karIne sAdhakone upasarga ane pariSahajanya dehanA du:khone svIkAravA ane sahana karavA mATe protsAhita karyA che. tethI ja paramAtmAnI paraMparAnA aneka saMta-satIjIo zraddhApUrvakanA vIrSollAsathI paramAtmAnA bhAvone AtmasAt karIne upasargo ane pariSahone sahana karI rahyA che. ApaNe atItanuM avalokana karIe to jaina - ItihAsamAM AvA anekAneka upasarga - pariSahavijetA zUravIra, mahAvIra, saMta-satIjIonA puNyavaMtA nAmo survaNAkSare aMkti thayelA che, je jinazAsananuM gaurava che. ApaNe prasaMganusAra tevA ekAda be prasaMgone vAgoLIne paramAtmAnI sAdhanAne prajavalaMta rAkhanAra te vIrapuruSone smRtipaTa lAvIne ahobhAvapUrvaka teonI deDha sahanazIlatAne bhAvapUrvaka vaMdana karIe.. tapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. ne Avelo daivI upasarga pragaTa prabhAvI tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma.sA. dvArA thayeluM tenuM vivaraNa AjathI lagabhaga 225 varSa pUrve nidrAvijetA AcAryapravara pUjyapAda zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvArA saMsthApita gauravavaMtA goMDala saMpradAyamAM vi.saM. 1945 mAM ghaTita thayelI daivI upasargajanya ghaTanA... (34)
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako goMDala saMpradAyamAM paMcama paTTadhara AcArya pU. zrI devajIsvAmInA ziSya bAMdhava belaDI yazasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. tathA yugadaMSTA parama pratApI tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma.sA. guruvaranA pAvana sAnnidhyamAM saMyamasAdhanA karI rahyA hatA. ekavAra vaDIlabaMdhu pU. jayacaMdrajI ma.sA. pU. devajIsvAmI sAthe goMDala ane laghubaMdhu pU. mANekacaMdrajI ma.sA. verAvaLa cAturmAsa kalpa vyatIta karI rahyA hatA. AtmasAdhanA sAthe zAsana prabhAvanA karatAM lagabhaga sADA traNa mAsa vyatIta thayA. goMDalamAM pU. jayacaMdrajI ma.sA. prAtaHkAle eka nirjana sthAnamAM sthaMDilabhUmimAM zauca nivAraNa mATe padhAryA. te nirjana sthAnamAM koI vyaMtaradevano vAsa hato. munirAja potAnI kriyA pUrNa karI bahAra nIkaLI rahyA hatA, tyAM ja koI adazyazakti dvArA teonA zarIra para joradAra prahAra thayo ane kAyA nIce DhaLI paDI. zarIre hoza gumAvI dIdhI. teo kASTavat nizceSTa banI gayA. dharmasthAnakamAM birAjamAna pU. gurudeva vRddha hatA. ziSya sthaMDilabhUmithI pAchA pharyA nathI. zuM karavuM ? svayaM jaI zake tema na hatA. Ama ne Ama ciMtA karatAM be-traNa kalAka vyatIta thayA. tyAM eka kheDUta upAzrayamAM Avyo ane kahyuM, "tamArA pUja (sAdhu) mAmAnA koThA pAse DhaLI paDyA che. tamArA vANiyAnA guru che tethI tamone samAcAra ApuM chuM." kheDUtanI vAta sAMbhaLIne zrAvako turaMta tyAM pahoMcI gayA. munirAjanA zarIranI sthiti zUnyavat hatI. zuM karavuM te kAMI samajAyuM nahIM, tethI ja te hAlatamAM joLImAM upADIne upAzrayamAM gurudevanI samakSa upasthita karyA. pUjya gurudeva vRddha ane anubhavI hatA. joIne turaMta ja teo paristhitine pAmI (35) upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako gayA. A koI zArIrika bImArI nathI. A daivI upasarga che. kyAreka pUrvabhavanA vaira ke IrSyAnA kAraNe devo potAnI zaktithI manuSyone koIpaNa prakAre pIDita karI zake che. je sAdhaka karmasiddhAMtane samaje che te koIpaNa pratikULa paristhitimAM calavicala thayA vinA, nimittane doSa ApyA vinA ja svasthatAthI tenA nivAraNano upAya kare che. AcAryazrIe vicAryuM ke A prasaMge tapasvIjInI ja AvazyakatA che. verAvaLa samAcAra Apo ke gurunI AjJAthI Apa zIghra goMDala padhAro. zrAvakoe verAvaLa pU. tapasvIjI ma.sA. ne samAcAra ApyA tapasvIjI ma.sA.ne to AgalI rAtathI ja saMketa maLI gayo hato. temaNe rAtre ja zrAvakone vihArano saMketa Apyo hato. guruAjJAthI pU. tapasvIjI ma.sA. e verAvaLathI goMDala sudhIno 110 mAIlano vihAra mAtra cAra kalAkamAM ja labdhithI pUrNa karI guru caraNomAM upasthita thaI gayA. jyAM nizceSTa avasthAmAM vaDIla gurubaMdhu sUtA hatA tyAM gayA, rUmanA daravAjA baMdha karAvyA ne munirAja u52 traNavAra rajoharaNa pheravyo. tyAM ja avAja Avyo, mane choDo... mane choDo... tapasvIjI ma.sA. e vIratApUrvaka te adRzya zakti sAthe vArtAlApa zarU karyo, "kaI rIte choDuM ? pahelAM paNa te keTalAya nirdoSa vyaktione A rIte parezAna karyA haze..." pelo aMtara karagaravA lAgyo, have huM koIne herAna karIza nahIM mane choDo... tapasvIjI ma.sA. e dhamakI ApIne kahyuM ke tane choDIne zuM karavuM ? zuM bIjA jIvone bhoga levA mATe mAre tane choDavo ? tenA karatAM tane zIzAmAM utArI devo te ja zreSTha che. bicAro vyaMtara deva tharathara dhrUjavA lAgyo. Aja sudhI ghaNAne herAna (36)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako parezAna karyA. have A mahAzaktidhAraka yogIpuruSa pAse mAruM kAMI cAle tema nathI, tema samajIne zaraNAgati svIkArI lIdhI ane gadgadita avAje kahyuM ke he mahAtmana ! huM tamArI mAphI mAguM chuM ane AjathI pratijJA karuM chuM ke have koIne pIDita karIza nahIM. ATaluM bolI vyaMtaradeva svasthAne cAlyo gayo. turaMta ja pU. jayacaMdrajI ma.sA. ALasa maraDIne beThA thaI gayA. A rIte tapasvI, pU. mANekacaMdrajI ma.sA. nI divyazaktithI upasarganuM nivAraNa thayuM. AjathI lagabhaga 110 varSa pUrve pU. tapasvI mANekacaMdrajI ma.sA. vihAra karI rahyA hatA. sAMjanA samaye eka gAmamAM pahoMcyA. tyAM rAtrivizrAma mATe sthAnanI yAcanA karI paNa kyAMya sthAna prApta thayuM nahIM. aMte eka bhAIe gAmane chevADe eka avAvaru makAna batAvI tyAM rahevAnuM kahyuM. munirAje AjJApUrvaka sthAna grahaNa karyuM. te makAnamAM koI pretAtmAno vAsa hato. munirAje makAnamAM praveza karyo tyAM ja teo jANI gayA paraMtu sUryAsta thaI rahyo hato tethI anivArya paristhitimAM te sthAnamAM rahyAM. munirAje sAyaMkAlIna pratikramaNa vagere Avazyaka kriyAo pUrNa karI. rAtrinA prathama praharamAM svAdhyAya karIne bIjA praharamAM dhyAnastha banI gayA. teo eka praharanA dhyAna anuSThAnano saMkalpa karIne beThA hatA. samaya vyatIta thatAM madhyarAtrino samaya thayo. tyAM pelo pretAtmA potAnA vikarALa svarUpe pragaTa thayo. teNe aTTahAsya sahita jorajorathI avAja karavAnA zarU karyA. sAmAnya mANasa bhayabhIta thaIne kaMpI UThe tevI paristhiti thaI hatI. tapasvIjI ma.sA. daivI upasargane samajI gayA. teo nirbhaya hatA. nirbhayatA te sAdhanAnI prAthamika zarata che. je sAdhaka viparIta (30) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) paristhitimAM paNa bhayabhIta thatAM nathI te ja AtmasAdhanAmAM AgaLa vadhI zake che. eka rAtrimAM devakRta vIsa mAraNAMtika upasargo prabhu vIre sahana karyA hatA. A paNa prabhu vIranA vaMza ane aMza hatA. teo aMza mAtra cala-vicala thayA nahIM, temanuM rUMvADuM mAtra pharakyuM nahIM. ekadama svasthatAthI AtmabhAve potAnuM anuSThAna pUrNa karI devakRta upasarganA vijetA banyA. prAtaHkAle tyAMthI vihAra karatAM pahelAM te pretAtmAne koIpaNa saMto ke anya koIpaNa jIvone parezAna na karavA mATe pratijJAbaddha karyo. pretAtmA paNa A mahAsaMtanA prabhAvathI, temanI dhIratA - vIratA - gaMbhIratAthI prabhAvita thaI gayo ane temanI zaraNAgati svIkArI kAyama mATe temano sevaka banI gayo. tyArapachI te deva haMmezAM tapasvIjI ma.sA. nI sevAmAM raheto hato. te deva dararoja vahelI savAre munirAja pAse Ave, temane uThADe ane munirAja rAtrinA pAchalA praharamAM svAdhyAya karatA hoya, te sAMbhaLavA besato hato. temaja te deve ja munirAjane mRtyuno saMketa Apyo hato. devanA saMketa anusAra pU. tapasvIjI ma.sA. e saMthAro grahaNa karI aMtima ArAdhanA karI hatI. A rIte tapasvIjI ma.sA. nI sAdhanAmAM devo anukULa thaI temanI sevAmAM paNa rahyA che ane koIka devoe pratikULatA paNa pragaTa karI che paraMtu A baMne paristhitine pU. munirAje samabhAve svIkArI potAnI sAdhanAne asmalita banAvI che. rogapariSaha vijetA apUrva zruta ArAdhikA pU. guruNI zrI lIlamabAI mahAsatIjI sanatakumAra cakravartInA rogapariSaha vijayanI ItihAsanA pAne (38)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ --upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako suvarNAkSare lakhAyelI vAtono A kalikAlamAM AMzika rUpe sAkSAtkAra karAvanArA hatA goMDala saMpradAyanA saurASTra kesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma.sA. (jemanuM pAvana nAma A rIcarsa senTara sAthe joDAyeluM che) tathA saralamanA phUla - Ama guruNInA suziSyA guru prANa Agama batrIsInA pradhAna saMpAdikA, apUrva zrata ArAdhikA pU. lIlamabAI mahAsatIjI. "je che tene sahana karo. upacAra karAvyA vinA sahana karo' - A sUtrane AtmasAt karIne teo rogapariSaha vijetA banyA hatA. temanA saMyamI jIvanano eka dazako vyatIta thayo. gurvAjJAnusAra svAdhyAya ane dhyAnamAM paripakvatA prApta karI. zAsana prabhAvanAno suyoga zarU thaI rahyo hato, tyAM ja azAtAnA udaye joradAra thapATa mArI. pU. mahAsatIjI saurASTranA meMdaraDA gAmamAM vyAkhyAnanI pATe besIne vyAkhyAna pharamAvI rahyA hatA. acAnaka temanA hAthamAMthI vyAkhyAnanuM pUThuM paDI gayuM ane temane ekadama cakkara AvavA lAgyA. vyAkhyAna adhUruM rahyuM ane mahAsatIjIne rUmamAM lAvyA. kadAca pUrvanA koInI sAthenA viparIta RNAnubaMdha cAlu thayA hoya tema samajAI gayuM. sahavartI satIjIo acAnaka AvelI ApattithI muMjhAI gayA. jema jema upacAro kare, tema tema azAtA vadhatI jatI hatI. AvI joradAra azAtAmAM jemanI aMtaracetanA jAgRta hatI tevA deDha manobaLI pU. svAmIe vAstavikatAne manomana svIkArI lIdhI. svayaM samajI gayA ane nAnA satIjIone kahI dIdhuM ke mAre upacAro karavA nathI. paramAtmAnA siddhAMta anusAra je che tene mAtra sahana karavuM che. pU. mahAsatIjI saMpUrNa svasthapaNe azAtAne bhogavI rahyA hatA. kyAreka azAtAmAM thoDeghaNe aMze sudhAro lAge, A rIte samaya vyatIta thaI rahyo hato, (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) tyAM acAnaka eka rAtre azAtAno upadrava vadhI gayo. bI.pI. ekadama DAuna thaI gayuM. zvAsanI gati maMda paDI gaI, rAtrino samaya hovAthI koIpaNa upacAra zakya na hatA. savAra paDaze ke nahIM teno bharoso na hato. mRtyu najara sAme dekhAvA chatAM teo pUrNa sajAga ane sAvadhAna hatA. "mane aMtima ArAdhanA karAvo, huM Apa sahune tathA jagatanA tamAma jIvone khamAvuM chuM." A pramANe sahune khamAvIne teoe svayaM manomana mRtyunI taiyArI karI lIdhI. muNiNo sayA jAgaraMti / - zrI AcArAMga sUtra muni sadA jAgRta hoya che. A sUkti pU. mahAsatIjImAM caritArtha thayelI joI zakAtI hatI. sAdhaka te ja che, jene jIvananI koI AzA ke mRtyuno aMzamAtra bhaya hoto nathI, temanuM lakSya mAtra bhAvazuddhinuM hoya che. A lakSyathI dUra na thavAya tenA mATe teo sAvadhAna hoya che. jIvana-maraNanI vacce jhUlatA rAtri pasAra thaI. bIjA divasathI teo punaH saMyamasAdhanAmAM tallIna banI gayA. ekavAra teo saurASTrathI vihAra karI bombe tarapha padhArI rahyA hatA. lIMbaDI pahoMcavAnA hatA tenA AgalA divase ja vidhinA khela badalAyA. vihAra karatA acAnaka temanI gati sthagita thaI gaI. eka pagaluM paNa cAlI zake nahIM, mAthuM cakkara cakkara pharavA lAgyuM, AMkhe aMdhArA AvavA lAgyA. be bAjuthI be vyaktino saporTa laI 20- 25 kadama cAlyA paNa pachI hiMmata khUTI gaI. rastA para besI gayA. gaMtavya sthAna dUra hatuM. zuM karavuM? sAme eka jhUMpaDI dekhAtI hatI. game tema karIne mahAsatIjIne jhUMpaDI sudhI pahoMcADyA, tyAM thoDIvAra sUvaDAvyA. A paristhiti sAme UbhA rahelA gADAvALAe joI hatI. teNe AvIne kahyuM ke mAtAjI ! ahIMthI sAme ja vastaDI gAma che. vacce mAtra A doDha ki.mI. no (39) (40)
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako : bhogAvo - kAMDa DUbI jAya tevo retALa pradeza pasAra karavAno che. tyAM sudhI jo pahoMcI jAo to tyAM tamArI badhI vyavasthA thaI jaze. sahue vicAryuM ke vAta sAcI che paNa mahAsatIjIne kaI rIte calAvavA. mahAsatIjIe hiMmata karI, cAlo, huM tamAro hAtha pakaDIne cAlIza.' be bAju be mahAsatIjIe hAtha pakaDyA ane eka mahAsatIjIe kammarathI Teko ApIne cAlavAnuM zarU karyuM ane te gAma sudhI pahoMcI gayA. tyAM ekAda mahino sthiratA karI. AvI vikaTatama paristhitimAM paNa teoe kyAreya apavAdamArganA sevananI aMza mAtra icchA karI na hatI. teo haMmezAM kahetA ke zAstramAM kahyuM che te pramANe jaMgalamAM mRgalA bImAra paDe to tenI sevA koNa kare ? koNa tene khavaDAve - pIvaDAve? te zAMtithI paDyA rahe che. basa ! zAstranA AvA bhAvo ja temanuM auSadha hatuM. teo haMmezAM samajAvatA hatA ke azAtAmAM upacAranI apekSA rAkhavI te ApaNI kAyaratA che. tyArapachI cUDA gAmamAM eka rAtre mAraNAMtika upadrava cAlu thayo. jora - jorathI oDakAra AvavA lAgyA. teno avAja bhayaMkara cIsa jevo, traNa ghara sudhI saMbhaLAya tevo hato. sAMbhaLanArA DarI jatA hatA. A sthiti keTalAya divaso sudhI rahI. vaidyarAjane bolAvyA paNa tene kAMI samajAyuM nahIM. tyAM eka 10 varSanA yogasAdhaka saMta AvyA. temaNe mahAsatIjInI sthiti joIne kahI dIdhuM ke A zArIrika bImArI nathI. rAte jIvanamaraNano saMgharSa cAlu thayo. bhAIo-bahenoe navakAramaMtranI dhUna cAlu karI, sahavartI sAdhvIjIo sevA sAthe svAdhyAya zravaNa karAvI rahyA hatA. mahAsatIjI pUrNapaNe aMtarmukha banIne AtmabhAvamAM sthita hatA. dhIre-dhIre sahunI sabhAvanA auSadha banI gaI. rAta vyatIta thaI mahAsatIjIno jANe navo janma zarU thayo. -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) A rIte zAtA-azAtAnA caDhAva-utarAva vacce be-pAMca varasa nahIM paraMtu 20-20varSa sudhI ghora azAtAnA udayane pU. mahAsatIjIe samabhAvapUrvaka svIkAryo. zAtA ke azAtAmAM svAdhyAya ja emano prANa hato. I.sa. 1997-98 mAM gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. nI janmazatAbdI varSa nimitte prakAzita thatI guruprANa Agama batrIsImAM teoe pradhAna saMpAdikA tarIke anupama yogadAna ApyuM. kaThinatama abhigraha sahita potAnA ja ziSyA parivAranA sathavAre nava-nava varSa akhaMDa puruSArthe kArya pUrNa karAvyuM. zratopAsaka sAdhvIjIo dvArA thayeluM gujarAtI Agama batrIsInuM A mahattama kArya mAtra goMDala saMpradAya mATe ja nahIM, paraMtu samagra jinazAsana mATe mahattama kArya hatuM. ATalA dIrdhakALa paryaMta azAtAne bhogavavA chatAM azAtA vedanIya karmanuM deNuM kaMIka zeSa rahI gayuM hatuM. mahAsatIjIne chellA pAMca varSa acAnaka nasakorI phUTavAnuM arthAt nAkamAMthI lohI nIkaLavAnuM zarU thaI gayuM. tenA kAraNe atyaMta nabaLAI AvI jatI hatI. temAM vadhAro thatAM jIvananA aMtima varSamAM udaya prabaLa banyo. pU. mahAsatIjIne cesTanI nIcenA bhAgamAM eka gUmaDuM - gAMTha nIkaLI. vartamAne zarIranA koIpaNa bhAgamAM nAnakaDI gAMTha dekhAya ke vyakti tenA nidAna mATe Atura banI jatI hoya che. paNa A satIjI nahIM paraMtu khamIravaMtA mahAsatIjI hatA. temano nirNaya hato ke mAre nidAna karAvavuM nathI. have jIvananI DhaLatI saMdhyAe je che te karmanuM deNuM cUkavavuM che. gAMTha dhIredhIre vadhatI jatI hatI ane te pAkI gaI, ATha mahine acAnaka te gAMTha chUTI ane temAMthI lohI-parunA phuvArA UDavA lAgyA. AvI bhayaMkara sthitimAM koI DaoNkTara nahIM ke DresIMga paNa nahIM svayaM tene sApha karI letA. gAMTha phUTyA pachI temAM eka IMcano khADo paDI gayo hato. vedanA kramazaH vadhI rahI hatI. (42)
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sAgaracaMdranI kathA (zramaNopAsaka banyA samabhAvasAdhaka) - DaoN. abhaya dozI -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako ) nAnA satIjIo tathA zrAvako vAraMvAra cekIMga mATe vinaMtI karatA hatA paraMtu temanA makkama manano eka ja javAba hato ke kadAca nidAna karAvIe to paNa zuM ? tenAthI darda ghaTavAnuM nathI. mAre upacAra karavA ja nathI. pratikAra karyA vinA udayabhAvano svIkAra karavo te ja mArI sAdhanA che. ATa-ATalI azAtAmAM teoe kyAreya blaDa ke yurIna TesTa karAvyuM na hatuM, B.P. mapAvyuM na hatuM. vijAtIya DaoNkTarano sparza ke elopethI TrITamenTa lIdhI na hatI, deDha manobaLe A vedanAne jIvananA aMtima zvAsa sudhI sahana karI. jema jema azAtA vadhatI gaI tema tema temanI jAgRti vadhatI gaI samarAMgaNe gayelo yoddho vijayane varavA satata jhajhUmI rahyo hoya, tema jANe AtmasaMgrAme caDhelA samartha senAnI karma sAme jANe jaMga mAMDIne beThA hoya tevI abhuta khumArI sAthe roga pariSadane saharSa svIkAryo ane temAM akhaMDa samabhAva keLavI pariSaha vijetA banI gayA. A paMcamakALamAM AvA virala vyaktitvane najare nihALIe, teonuM tapopUta sAdhaka jIvana sAkSAt anubhavIe tyAre natamastaka thaI javAya ane aMtaranAda thAya ke he paramakRpALu paramAtmA ! Aje bhale Apa sAkSAt nathI, tema chatAM ApanuM zAsana ane ApanI AjJAnI ArAdhanA Aje paNa jIvaMta ane javalaMta che. eTaluM ja nahIM, pAMcamA ArAnA aMta sudhI te jIvaMta raheze tevI zraddhA deDhatama banI jAya che. trikAla vaMdana ho... upasarga - pariSaha vijetA te prabhu vIrane... trikAla anumodana ho... prabhu vIranI paraMparAnA zUravIra saMtonI sAdhanAne... (Da. abhayabhAIe covIzI svarUpa ane sAhitya viSaya para saMzodhana karI Ph.D. karela che. muMbaI yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA adhyakSA che. temanA traNa pustako pragaTa thayA che.) neminAtha bhagavAnanA samayanI vAta che. dvArikA nagarImAM kRSNa mahArAjAnuM rAjaya pravartatuM hatuM. dvArikA nagarImAM temanA moTAbhAI baladevano paNa nivAsa hato. baMne bhAIo vacce atUTa prIti hatI. baMnenA vizALa mahAlayo bAjubAjumAM ja zobhI rahyA hatA. dvArikAnI ekabAju samudra ghUghave... bIjI bAju gomatI nadInA jaLa dvArikAnA caraNo para abhiSeka kare. rAjAprajA sau AnaMdamaya hatA. balabhadrano eka pautra hato. enuM nAma sAgaracaMdra hatuM. rUpa-rUpano bhaMDAra sAgaracaMdra kRSNanA putra sAMbane atipriya hato. sAMba potAnI naTakhaTa vRttio mATe dvArikA nagarImAM vikhyAta hato. A nagaramAM eka dhanavAna zeTha rahetA hatA. temanI kamalamelA nAmanI suMdara kanyA hatI. kanyAnA vevizALa ugrasena rAjAnA putra nabhasena sAthe thayA hatA. nAradajI ekavAra dvArikA nagarImAM bhramaNa karatA hatA, tyAre temaNe A rUpavatI kanyA joI. temane thayuM ke A rUpavatI kanyA to sAgaracaMdrane mATe ja yogya che. rati ane kAmadeva jevI joDI banI zake evA A yugala ekaThA kema na thAya ? kautukapriya nArade balarAmanA mahelamAM praveza karyo. sAgaracaMdra mahAlayanI bahAra AvelA udyAnamAM sAgaranA mojAo joI rahyo hato. nArada (44) (43)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - tenI pAse AvI kamalamelAnA rUpa-guNanA khUba vakhANa karyA. nAradanA vakhANa sAMbhaLI yuvAvasthAmAM pahoMcelA sAgaracaMdranA hRdayamAM sahaja rIte ja kamalamelA mATe anurAga jAgyo. koIkanI banelI priyAne kema pAmI zakAya e prazna sAgaracaMdranI UMgha harAma thaI gaI. nArade kamalamelA pAse jaI sAgaracaMdranA vakhANa karyA. nAradanA mukhe sAgaracaMdranA rUpa-guNanuM varNana sAMbhaLI kamalamelA paNa sAgaracaMdra mATe anurAgavaMtI banI. kamalamelAe sAgaracaMdrane gupta rIte saMketa mokalAvyo. kamalamelAne paNa potAnA pratye prema dhAraNa karanArI jANIne sAgaracaMdra prasanna thaI gayo, paraMtu have kamalamelAnI sAthe milana kema karavuM tenI ciMtA tene satAvI rahI hatI. | mitranA vartanamAM asvAbhAvika pheraphAra joI sAMbe vAraMvAra prazna pUchyA. potAnAthI vayamAM vaDIla ane saMbaMdhe kAkA jevA sAMba AgaLa sAgaracaMdrA jhaDapathI bolI na zakyo, paraMtu game tema toya... sAgaracaMdra ane sAMba paramamitra hatA. vipattinA samaye, dilanI mUMjhavaNane samaye mitra ja mitra AgaLa haiyuM kholIne vAta karI zake. sAgaracaMdra potAnA hRdayamAM jAgelI kamalamelAnI pyAsanI vAta karI. sAthe ja kamalamelAnuM hRdaya paNa mane maLavA Atura che e vAta paNa jaNAvI. sAMbanA vaDIlabhAI pradyumnano uchera vidyAdharonA gharamAM thayo hato. bALapaNamAM koI vyaMtaradeve pradyumnanuM apaharaNa karIne vanamAM mUkyo hato. tyAMthI vidyAdharonA hAthamAM AvavAthI pradyumnane bAlyavayathI ja prajJapti Adi vidyAonI siddhi maLI hatI. sAMba ane pradyumna banne bhAIo vacce vizeSa -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sneha hato, AthI pradyumna sAMbane A vidyAo ApI hatI. sAMba vicAravA mAMDyo; bhAIe ApelI A vidyAo A mArA prANasamAna mitrane na ApuM to zuM kAmanuM? sAMbe A vidyAo temaja tenA siddhinA upAyo sAgaracaMdrane ApyA. sAgaracaMdra A vidyAonI sahAyathI kamalamelAnuM apaharaNa karyuM. baMne premamagna AtmAoe tAtkAlika vivAha karyA. A bAju dvArikA nagarImAM hAhAkAra macI gayo. kamalamelAnA pitA dhanadatta zeTha potAnI dIkarInI zodhamAM paDyA. kRSNamahArAja jevA nyAyapriya rAjAnA rAjayamAM Avo kALo kera ? zuM nagaranA sau cokIdAro - rakSako UMghI gayA hatA? evI bUmAbUma thavA mAMDI. dhanadatta zeThanI sAthe nabhasenanA pitA rAjA ugrasena paNa joDAyA. mathurAnA rAjavI ane zrIkRSNanA sasarA paNa potAnI putravadhUnA adRzya thavAnA samAcArathI khUba vyathita hatA. teo navamA vAsudeva kRSNa pAse phariyAda karavA pahoMcI gayA. temaNe mArgamAM krIDA karatA sAgaracaMdra ane kamalamelAnA yugalane joyuM. rAjakuTuMbIo ja Avo anyAya kare evI vyathAbharI phariyAda thaI. kRSNamahArAja pote sainya laI sAgaracaMdrane pakaDavA mATe AvyA. sAgaracaMdranI sahAyamAM rUpaparivartana karI sAMba paNa yuddhamAM joDAyo. eka bAju vAsudevanuM sainya ane bIjI bAju prajJaptividyAnI sahAyathI UbhuM thayeluM zAMbanuM sainya. lAMbA samaya sudhI yuddha cAlyuM. dvArikAnagarImAM A AMtarika yuddha sau vyagra hatA. tyAM kRSNamahArAje eka savAre vidyAdhara yugala samA sAgaracaMdra ane kamalamelAne joyA. jANe Adikavie joI hoya evI krauMca ane krauMcInI joDI. ekabIjA vinA taraphaDI-taraphaDIne marI jAya evA jaLacara pakSI jevA (46) (45)
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sAgaracaMdra ane kamalamelA - nirmaLa jaLasarovaramAM khelatA A paMkhIyugala samAna A joDIne joI. zrIkRSNa vicAravA lAgyA ke A to koI pUrvabhavanA premI lAge che, Amane chUTA pADavA e yogya nathI jaNAtuM. vaLI, rAjaya vyavasthA paNa jALavavI e mAre mATe kartavya che. zuM karavuM? sAMbe vidyAnI madadathI pitAnA mananI mUMjhavaNa jANI lIdhI. pote mULarUpe hAjara thayo ane gadgad thaI yuddha karyuM e mATe mAphI mAgI. zrIkRSNa paNa udAra hRdaye premIyugalane mAphI ApI. temaja sAMbane paNa kSamA ApI, nabhasenAnA pitA ugrasene paNa vizAla hRdaye sAgaracaMdrane kSamA ApI, paraMtu nabhasenanA hRdayamAMthI krodhano agni zAMta thayo nahi. -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) A uttama samaya che. teNe eka kaMsArA pAse jaI tAMbAnI soyo ghaDAvI. eka parvanI rAtrie sAgaracaMdra kAyotsarga dhyAnamAM UbhA hatA. sAgaracaMdrajI deha ane AtmAnI bhinnatA viSe ciMtana karI rahyA hatA. tyAM nabhasena pahoMcI gayo. temanA hAtha-paganA vIsavIsanakho jIvatA ukheDI dIdhA. A upasarganI po, A bhayAnaka vedanAnI paLe sAgaracaMdrajI ema ja vicAratA rahyA ke, mAro AtmA ane deha bhinna che. A pIDA che te dehanI pIDA che. vaLI, A nabhasena mAro mitra che, upakArI che ke je mane karmakSaya karavAnI AvI taka Ape che. sarve jIvo mArA mitra che. sarvene huM kSamA ApuM chuM. sarve mane paNa kSamA Apo. A tIvra vedanAne samabhAvapUrvaka sahana karI sAgaracaMdra devalokamAM gayA. savAre sAgaracaMdrane mRta joI balabhadranA parivAramAM gADha rUdana thavA mAMDyuM. sAMba paNa potAnA priya mitranA viyoge atizaya du:khI banyo, je zUnya gharamAM sAgaracaMdrajI dhyAnamAM UbhA hatA, tyAM tapAsa karatA tAMbAnI soyo maLI AvI. soya ghaDanArA kaMsArAne pUchavAthI khyAla Avyo ke A kArya to nabhasenanuM che. sau nabhasenanA A krUra kArya mATe nabhasenane mAravA taiyAra thayA. sAMba ane nabhasena vacce yuddha thayuM. e ja samaye deva thayela sAgaracaMdrano jIva divyarUpe AkAzamAM AvI ghoSaNA karIne nabhasenane mukta karavA temaja mAphI ApavA kahyuM. kamalamelAe sAdhvIjI pAse dIkSA dhAraNa karI AtmakalyANano mArga lIdho. gRhasthAvasthAmAM paNa upasargane samabhAve sahana karanArA sAgaracaMdrajInI sarvatra prazaMsA thaI. Aje paNa zvetAMbara mUrtipUjaka zrAvako pauSadha pAravAnI vidhimAM dvArikAnagarImAM Aje AnaMda ane utsAha phelAyo che. Aje bAvIsamAM tIrthakara zrI neminAtha bhagavAna padhAryA che. aho prabhunI madhurI vANI ! sau nagarajano prabhunI dezanA sAMbhaLavA jaI rahyA che. balabhadranA sau kuTuMbIjano paNa prabhunI dezanA sAMbhaLavA gayA. sAgaracaMdra paNa temAM prabhunI dezanA sAMbhaLavA gayo. dezanA sAMbhaLI sAgaracaMdranuM hRdaya dharmamArge AgaLa vadhavA tatpara banyuM. hAla mahAvratone dhAraNa karavA sakSama na hovAthI aNuvrato dhAraNa karyA. vaLI, mahAvratanI pUrva taiyArI rUpe zikSAvrato dhAraNa karyA. sAgaracaMdra AtmArthI banI AThama-caudase pauSadha dhAraNa karI AThama-caudase zUnyagRhamAM kAyotsarga dhyAnamAM UbhA rahevA lAgyA. A vAta hRdayamAM duzmanAvaTa dhAraNa karatA nabhasenathI chAnI na rahI. tene vaira vALavAnuM nizcita karyuM. teNe vicAryuM ke, mArA vairanI tRpti karavAno (40) (48)
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) 'upasarganA mArge samatA je dhare, muktipada pAme... - DaoN. sejala zAha upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako ) bolAtA sUtramAM prAraMbhe sAgaracaMdrajInuM nAmasmaraNa kare che; sAgaracaMdo kAmo caMdavaDIyo suMdaMsaNo dho; jesiM posahapaDimA, akhaMDiyA jIvIyetevi. (sAgaracaMdra, kAmadeva, caMdrAvasaMtaka ane sudarzanane dhanya che ke jemaNe dhAraNa karelI pauSadhapratimA prANAMta kaSTamAM paNa akhaMDa rahI che.) sAgaracaMdra rAjakumAra zrAvaka hatA, zramaNonI upAsanA karanArA zramaNopAsaka hatA, paraMtu zramaNane sahaja samatAguNanI evI anupama siddhi karI hatI ke, jethI yugo bAda paNa temanuM nAmasmaraNa thaI rahyuM che. (saMdarbha: "maraNa samAdhi' pannAgraMtha) (DaoN. sejala zAha maNibena nANAvaTI kaoNlejanA gujarAtI vibhAganA adhyakSa che. gujarAtI sAhityamAM teozrIe potAno zodha-nibaMdha taiyAra karI prakAzita karyo che. uparAMta "muThThIbhItaranI AjhAdI' nAmanuM 1942 nI bhArata choDo AMdolanamAM bhAga lenAra svAtaMtryottara senAnIonI mulAkAta AdhArita pustaka paNa lakhyuM che, gujarAtI bhASA-sAhitya ane jaina stava vicAramAM teone rasa paDe che ane temAM kAryarata rahe che. sAhitya-samAroha ane jJAnasatramAM potAnA pepara rajU kare che.) upasarga zabda saMskRta bhASAno che. enA judA judA artha thAya che jemake vyAdhi, durbhAgya,hAni, Aphata vagere. jainomAM upasarga zabda eka viziSTa lAkSaNika pAribhASika arthamAM vaparAya che. sUtrakRtAMga nAmanA AgamagraMthamAM 'uvasagga' upara eka adhyayana ApeluM che. jaina paraMparAnI dRSTie upasarga zabdano artha thAya che ke AvI paDeluM bhayaMkara kaSTa, upasarganA mukhya traNa prakAra che, 1. devatAkRta 2. manuSyakRta 3. tiryaMcakRta. uttarAdhyayana sUtranA 31 mAM adhyayanamAM kahyuM che ke : dibbe ya je uvasagge tahA tiriccha mANusse je bhikkhU sahai nicca se na acchai maNDale / arthAt je bhikSu devatA, tiryaMca ane manuSya karelA upasargane nitya sahana kare che, te maMDalamAM raheto nathI, arthAt tene saMsArarUpI maMDalamAM (50) (49)
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako paribhramaNa karavuM paDatuM nathI. traNa prakAranA mukhya upasarga uparAMta 'AtmasaMvedanIya' nAmano cotho prakAra paNa batAvavAmAM Ave che. teno artha thAya che ke azAtA vedanIya karmanA udayathI zarIrane bhogavavI paDatI asahya vedanA. AvA prasaMge deva, manuSya ke tiryaMcakRta upasarga nathI hoto, paraMtu potAnA pUrvasaMcita tIvra azubha karmono bhAre udaya upasarga samAna bane che. upasarganA bAhya zArIrika kaSTavALA upasarga te bAhya ane rogAdithI thatAM AtmasaMvedanIya prakAranA upasargane AtyaMtara upasarga kahevAya che. mahattvanuM e che ke samatAbhAva dharIne upasargo sahana kare che, tema karatI vakhate manamAM krodha, kleza lAvatA nathI, potAnA karmanI nirjarA mATenuM nimitta samajIne A paristhiti sahana karI le che. ghaNIvAra manuSya A sahana karI zakatA nathI, mUMjhAya jAya che, kAyara banI deva-devIonuM zaraNuM le che. AvA samaye navA karmo baMdhAya che ane muktinA mArgamAM avarodha nirmANa thAya che. sAdhake bahu vIratApUrvaka pratiloma ane anuloma upasargomAMthI pasAra thavuM paDe che. cittanI svasthatA e jaina sAdhake pAmavAnI agharI sIDI che, je ene muktinA mArge pahoMcADavAmAM madadarUpa thAya che. jaina kathAsAhitya upadezAtmaka ane caritraghaDataramAM upayogI bane tevuM hoya che teno uddeza mAtra kathA sAhitya racavAno ke manoraMjanano nathI hoto, paraMtu jaina mUlyone vadhu sudRDha karavAno hoya che. A caritro gRhasthadharmane AtmavikAsanA mArge laI javA mATe sahAyaka bane che. sAhityanI dRSTie emAM adbhuta, zRMgAra ane vIratA jevA rasanuM Alekhana suMdara rIte karAyuM hoya che. strI ane puruSanA A caritromAM zubhAzubha karmavipAkane pragaTa karanArA dRSTAMto prApta thAya che, jeno mukhya uddezya jaina tAttvika vicAraNAnI prasiddhi -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) karavI, AdarzonuM sthApana karavuM, rasanA utkRSTa nirmANa dvArA vAcakane sanmArge gati karAvavI ane jJAnaratnanA samarthana sAthe karmanA siddhAMtanuM spaSTIkaraNa paNa kare che. malayasuMdarI caritra zrI jayatilakasUrie mAgadhI caritra uparathI saMskRta bhASAmAM racyuM, jeno gujarAtI anuvAda zrI vijayakezarasUrie vi.saM. 1966 mAM karyo che. navalakathAnI samakakSa AvI zake evI aneka rasAtmaka kSaNo ahIM AlekhAI che. sarjaka mAne che ke tIrthaMkara pArzvanAtha prabhunA nirvANa pachI so varSe malayasuMdarInI hayAtI A pRthvI para hatI. A malayasuMdarInuM caritra zrImAn kezagaNadhare zAMtarAjAnI samakSa rajU karyuM hatuM. malayasuMdarInuM pAtra e samayamAM pracalita jarUra hatuM ema kahI zakAya kAraNa A nAmaka aneka kRtiono ullekha jovA maLe che. udA. tarIke lAbhavardhana lAlacaMda je 17 mI sadInA uttarArdhamAM thaI gayA. temaNe malayasuMdarI - rAsanI racanA karI tenI hastapratano ullekha lIMbaDInA jaina jJAnabhaMDAranI sUcipatramAM maLe che. dayAsiMha (gaNI) je 14 mI sadInA aMtabhAgamAM thaI gayA emaNe saMskRtamAM 'malayasuMdarI-caritra' nAmaka caritra-graMthanI racanA saMskRtamAM karI hatI. udayadharma je 15 mI sadInA uttarArdhamAM thaI gayA emaNe 1195 kaDInA 'malayasuMdarIrAsa' nI racanA karI hatI. udayaratna (vAcaka) je 17 mI sadInA uttarArdhamAM thaI gayA emaNe malayasuMdarI-mahAbalavinodavilAsa-rAsanI racanA I. 1710nI AjubAju karI hatI. tapagacchanA sAdhu 18 mI sadInA jJAnavijaya3 I. 1725 mAM "malaya-caritra' nI racanA karI hatI. labdhodaye khataragacchanI mANikazAkhAnI paraMparAmAM hatA temaNe "malayasuMdarI-copAI" nI racanA karelI jovA maLe che. Ama joI zakAya che ke eka pracalita pAtra aneka sarjakone sAhitya racavA protsAhita kare che. enA parathI khyAla Ave che ke A caritramAM (52) (51)
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) keTalI sabaLatA haze ane kathArasamAM keTalI zakyatA haze ke aneka kRtimAM sthAna pAme che. jaina kathA sAhitya kathApradhAna che, jemAM mULakathAmAMthI aneka upakathAo nirmANa thatI hoya che.kathAmAM upakathA ane ADakathAno eka ghaTATopa hoya che. karmanA siddhAMtane sthApavA pUrvabhavanI kathA paNa AvarI levAya che. jIvanamAM banatI pratyeka ghaTanAno saMbaMdha manuSyanA karma sAthe joDAyelo che, karmanI sattA AgaLa koInuM cAlatuM nathI. malayasuMdarI jevI nAyikA potAnI icchAzaktithI karmane AdhIna thaI, karelA karmane bhogavI, phariyAda karyA vinA, muktipadane kaI rIte pAme che, tenI rasika, saMgharSamaya kathA ahIM che. satata ghaTanA sarjAtI jatI hovAne kAraNe vAcakanuM mana rahasya ane utkaMThAnA lobhamAM kRtine potAnI sAthe jakaDI rAkhe che, aneka nAnA-moTA uchaLatA rasanA taraMgo. anya kathAnI jema ahIM paNa zAMtarasamAM parivartita thaI zamanano anubhava karAve che. kathAno camatkAra vAcakane kathAsaritasAgaranI jevI anya kathAnuM smaraNa paNa karAve che. navalakathAmAM AvatuM caritralekhana | pAtralekhana, vAtAvaraNa, kathAbaMdha ahIM paNa jovA maLe che. mULa uddezya nItimaya jIvana, tattvajJAnanI samaja ane gRhasthajIvanane mukti tarapha laI javAnI preraNA emAM rahelI che. A caritra uparathI pUrva DhALabaMdha gUrjarabhASAmAM eka rAsa paNa racAyelo che. anuvAdaka zrI vijayakezarasUrIe noMdhyuM che te mujaba vikramasaMvata 1964 nA dakSiNapunAnI AjubAjunA pradezamAM vicaratAM A caritra temane saMskRtamAMthI gujarAtImAM anuvAdita karavAnuM zarU karyuM, je vikramasaMvata 1996 mAM pethApuramAM pUrNa thayuM ane prakAzita karavAmAM AvyuM. e samayamAM 8 hajAra prato A pustakanI khalAsa thaI gaI hatI eTalI enI lokapriyatA hatI. malayasuMdarI caritra kula 70 prakaraNomAM vaheMcAyelI kathA che. mULanAyikA (53) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) malayasuMdarIno praveza kathAnA 16 mAM prakaraNamAM thAya che. caMdrAvatI nagarInA mahArAjA vIradhavaLanI be rANIo caMpakamALA ane kanakavatI rAjAne tenA duHkhI hovAnuM kAraNa pUche che, pratyeka praznanA uttararUpe eka kathA hoya tema kathAmAM kathA umerAtI jAya che. rAjAne saMtAna nathI thatuM ane guNavarmA vRttAMtane aMte ane tene nyAya apAvavAnI prakriyA pUrI thatAM rAjAne tyAM be joDiyA saMtAnano janma thAya che, malayasuMdarI ane malayakumAra. baMne saMtAnone uttama prakAranI tAlIma apAya che. strI ke puruSa jevA bheda vagaranI vighAtAlIma ApavAmAM Ave che. yuvAnavayamAM pahoMcelI nAyikA suMdara anupama dekhAya che. rAjAno mitra surapALa bAjunI nagarI pRthvIsthAnapuramAM hato ane tyAMthI rAjAne bheTayuM laI ekavAra amAtyo Ave che, jemanI sAthe eka tejasvI puruSa paNa hoya che ke je rAjAnA pUchavA chatAM potAnI oLakha chupAve che. te rAjA surapALano putra mahAbaLa hoya che. sAMjanA samaye jayAre kumAra caMdrAvatI nagarInA sauMdaryane jovA nIkaLe che tyAre rAjakumArI malayasuMdarI te suMdara yuvAnane joI mohita thAya che ane tenI oLakha jANavA mATe uparathI cabarakhI enA para pheMke che. jeno javAba ApavA moDI rAte te kumAra kumArIne maLavA bArI vATe Ave che tyAre sAvakI mAtA kanakavatI tene sAme maLe che ane pote paNa enA rUpathI mohita thaI jAya che. kumAra ene koI rIte samajAvI malayasuMdarIne maLavA enA kakSa sudhI to pahoMce che. ahIM premakathAnI mAphaka prathama najarano prema gADha snehamAM pariName che. kumAra malayasuMdarIne potAnI oLakha Ape che ane enI sAthe vivAha karavAno kaoNla Ape che. ahIM ApaNe joI zakIe chIe ke malayasuMdarInA prastAva chatAM mahAbaLa ene mAtApitAnI icchA sAthe vidhivat lagna karIne potAnI sAthe laI javAno Agraha rAkhe che. (54)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) A badhI vAta kanakavatI daravAjAnI bahAra UbhI rahIne sAMbhaLe che ane rAjAne ahIM bolAvI lAve che. A prasaMge baMne raMge hAthe pakaDAya e pahelA mahAbaLa kumAra potAnI pAse rahelI eka guTIkA moDhAmAM nAkhe che, jene kAraNe tenuM rUpa badalIne malayasuMdarInI mAtA caMpakamAlA jevuM thaI jAya che. aparamAtAthI baMne premIo bacI jAya che. kumArI potAno lakSmIpuMja hAra kumArane Ape che, je AgaLa jatA bahu mahattvano banavAno che. vAcakone ahIM sahajarUpe duSyatarAjAnI vIMTI yAda Ave to navAI nahi. mahAbala pAse be prakAranI guTIkA che eka jenAthI potAnuM rUpa badalI zake ane bIjI jemAM AMbAnA rasa sAthe ghasI tilaka karavAthI strI puruSanuM rUpa dhAraNa karI zake. have mahAbaLa javAnI anumati mAge che ane jatI vakhate malayasuMdarIne eka zloka Ape che ane kahe che ke jyAre Apatti Ave tyAre A zloka smaraNa karazo to mana zAMta thaze. je vidhi karaze te hI thaze, nahi thAya tAruM ciMtavyuM sAruM, he citta ! Ama utsuka thaI aneka upAya ciMtave zA sAruM?" arthAtu Akhare to pUrva karma je kare te ja thAya che ane hRdayanI ciMtA pramANe kaMI thatuM nathI. mAtra aneka upAya dekhADavAthI kaMI phAyado thato nathI. ahIM karmanI prabaLatA ane manuSyae e bhogavyA sivAya koI chUTako nathI. A zloka AkhI kathAmAM bahu ja mahattvano bhAga bhajave che. aneka musIbatono sAmano malayasuMdarIe karavo paDe che paNa tAttvika kahI zakAya evo saraLa bhASAno A zloka ene manobaLa pUruM pADe che ane te upasargone eka pachI eka pAra pADe che. lakSmIpuMja hAra, guTIkA ane zloka e kathAnA kI-varDa bane che, je kathananA aneka caDhAva-utAra mATe nimitta bane che. bIjI tarapha kumAra -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) potAnI nagarIe pahoMcI kanyAne kaI rIte vivAha karI ghare lAvavI te aMge ciMtA kare che ane potAnA mAtA-pitAne e aMge vAta kare che; je aMge mAtApitA rajA Ape che ane kuMvarI dvArA apAyela hAra potAnI mAtAne soMpe che. bIjI tarapha mahArAja varadhavaLa potAnI kanyA malayasuMdarI mATe svayaMvaranuM Ayojana kare che ane enuM nimaMtraNa mokale che, jemAM vaMzaparaMparAthI Avela vrajasAra nAmanA dhanuSyanI pratyaMcA caDAvavAnuM kArya karavAnuM hoya che. mahAbaLanI icchA sAmethI pAra paDatI jaNAya che paNa svayaMvara jo ATalI sahajatAthI ukalI jAya to vividha rasanuM nirmANa kaI rIte thAya ? mahAbaLane paNa roja rAtanA koI hAtha ke jeno cahero dekhAto nathI te roja rAtanA kAMDe che ane te hAtha hAra corI jAya che ane hAranI corInI vAta jANI mAtA rudana kare che te rokavA mATe vacana Ape che ke pAMca divasamAM jo hAra pAcho nahIM lAvI Ape to agnimAM praveza karaze. kumAra rAtanA e hAthane pATha bhaNAvavAnA hetuthI chupAIne AkramaNa kare che, e hAthane pakaDI le che ane hAtha to AkAza mArge uDavA lAge che ane have kumAra paDI na javAya mATe hAthane pakaDI rAkhe che. tene devI dekhAya che ane muSTino prahAra kare che. devI mAphI mAge che ane pharI herAna nahi karavAnuM vacana Ape che. tethI kumAra hAtha choDe che ane nIce paDe che. paDatA ja mUcha AvI jAya che ne eka AMbAnA jhADanI Toca para paDe che. kumAra caMdrAvatI nagarInA jhADanI Toca para che evI ene khabara paDe che ane AnaMdita thAya che ke kevI rIte bAjI enA taraphI thaI gaI. tyAM eka ajagara AMbAnI najIka AvI ardha gaLela mANasane bhacaraDI mArI nAkhavAno prayatna kare che tyAre tenA be hoThane be hAthe pakaDI tenA be bhAga karI mArI nAkhe che ane ajagaranA mukhamAMthI eka strI bahAra AvI paDe che. A strI mahAbaLanuM ja (55) (56)
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - nAma letI hoya che te sAMbhaLIne kumArane Azcarya thAya che ane te strI malayasuMdarI ja che. ene bhAnamAM lAvI kumAra enI A avasthAnuM kAraNa pUche che ane khabara paDe che ke mAtApitAnI kAnabhaMbheraNI sAvakI mAtAe karI ane tethI mAtApitA je caritramAM khUba mAne che ane temane mATe lohInA saMbaMdhathI vadhu mahattva caritranuM che, tethI kuMvarIne mArI nAkhavAno Adeza Ape che. mAtA pitAno roSa samajAto nathI, paraMtu emanA Adezane svIkArI kuMvarI kUvAmAM jhaMpalAve che ane tyAM rahelo ajagara tene khAya che, je ahIM jhADa pAse Ave che ane kumAra ene bacAve che. ahIM ApaNe joI zakIe chIe ke kaI rIte vArtAnA aMkoDA ekabIjA sAthe joDAtA jAya che ane sAthe chUTA paDelA pAtro maLatA jAya che paraMtu have hAra zodhavAnI ane malayasuMdarInA mAtApitAne manAvavAnuM kAma ane temanI gerasamaja dUra karavAnI celenja emanI sAme che. kanakavatI je kuMvarInI sAvakI mAtA che te enA pratyenA dveSabhAvane kAraNe rAjAne bharamAve che. je hAra AkAzamArge devI corI gaI hatI te kanakavatInA hAthamAM Ave che ane te ene chupAvI de che ane rAjAne kahe che ke hAra malayasuMdarIe mahAbaLane mokalAvyo che ane rAjayane grahaNa karavAnuM kahyuM che. mahAbaLa rAjayane laI levA mAMge che ane e mATe eNe kuMvarIne bharamAvI che. evuM te rAjAne samajAve che ane tethI rAjAne potAnI dIkarI para dveSabhAva Ave che. pote AvI rAjayadrohI ane caritra na pALanArI dIkarInuM mukha nathI jovA mAMgatA. bIjI tarapha hAra kanakavatI chupAvI de che. A samagra vAta kumArane jhADa pAsethI nIkaLatI eka strI je kanakavatInI ja dAsI hatI te kahe che. rAjAne evA samAcAra maLe che ke kuMvarI kUvAmAM paDIne marI gaI. teno AnaMda vyakta kare che ane kanakavatIno AbhAra mAnavA enA kakSamAM jAya che. (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) tyAre tyAM hAra jue che ane satya hakIkta khabara paDe che. rAjAnI AMkha ughaDe che ke pote kanakavatInI vAta sAMbhaLI bhUla karI, paraMtu have to dIkarI hAthamAMthI gaI, mRtyu pAmI che. A kRtyanuM pazcAttApa karatAM rAjA mUcha pAmyA che ane mRtyu pAmaze. have kumAra malayasuMdarIne pelI guTIkAnI madadathI puruSa banAve che, jethI tene rAtanA vezyAnA ghare jaI hAra lAvavAnuM saraLa paDe, jayAM kanakavatIe chupAvyo che. mahAbaLa pote nimittanA rUpe rAjA pAse pahoMcI emanA zokane ocho karavAno prayatna kare che ane rAjAne khAtarI Ape che ke temanI dIkarI jIvatI hovAnuM dekhAya che. ema kahI samajAve che. mahAbaLanA ane malayasuMdarInA prayatnothI badhuM sArI rIte pAra pADe che ane hAra paNa pAcho Ave che, baMnenA lagna dhAmadhUmathI thAya che. ahIM malayasuMdarInA jIvananA prathama tabakkAnI vipattino aMta Ave che. AkhI kathA daramyAna vipattinA traNa tabakkA Ave che, eka jayAre te piyara hoya che ane mAtA-pitAno vizvAsa uThI jAya che.. bIjo jyAre tenA lagna thAya che ane pachI sAsare jAya che ane lagna pachI baMne nAyaka-nAyikAno viraha thAya che. trIjo tabakko saMtAnano janma ane viyogano gALo khUba lAMbo cAle che. TUMkamAM dIkSA sudhIno gALo. patinA ghare lagna karIne gayA pachI paNa sAvakI mAtA kanakavatI teno pIcho choDatI nathI ane tyAM AvI malayasuMdarInA sasarAnI kAnabhaMbheraNI karI. jayAre mahAbala yuddha para jAya che tyAre garbhavatI malayasuMdarIne gharamAMthI javAnI pharaja pADe che. ekalI malayasuMdarI kaMI nathI karI zakatI ane tenA bALakano janma jaMgalamAM viparIta sthitimAM thAya che. tyArabAda paNa sArthavAha jevA aneka tene pAmavAnI lAlacamAM tene aneka duHkho Ape che. zArIrika, mAnasika (58) (50)
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnakone aneka upasargo sahana karatI malayasuMdarI maravAno vicAra kare che. karmabaMdha jANanAra vivekI malayasuMdarI paNa vipattimAM viveka ekAdavAra bhUlI jAya che. du:khamAM bhAna bhUlavAnuM kAraNa dharmano abhyAsa, viveka, vairAgya lAMbA ane deDhatAvALA na hovAthI AvuM thAya che. mATe ja jJAnI puruSo kahe che ke Atma upayoganI jAgRti rAkho ane abhyAsa karatAM raho. malayasuMdarInuM rUpa ja duHkhanuM kAraNa bane che, paraMtu sAthe ApaNe e paNa noMdhavuM joIe ke ATalI musIbato vacce paNa pelA zlokane kAraNe te potAnI jAtane ane manobaLane TakAvI rAkhe che. Aje eka zloka AkhI kRtinuM saMcAlana kare ane eka vicAra AkhI kRtine AgaLa vadhArI rasa jALavI rAkhe tevuM bhAgye ja bane che. malaya suMdarInI kathA khUba ja lAMbI ane kathAmAM -kathAnI paraMparAnI kRti che. guTIkAne kAraNe camatkAranI ghaTanA banatI rahe che, chUTA paDelA pAtro bhegA thAya che ane virodhI baLathI TakavA mATe khAsa karIne jyAM manuSya zakti ochI paDe tyAM ja guTIkAno upayoga Ave che. pAtro potAnA teja ane sva-baLathI UbhA thayA -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) prema kathA lAgatI A kathA malayasuMdarI ane mahAbaLanI premarasathI bharapUra kathA to che ja, baMne pAtrono vikAsa samAMtare samAna karAyo che. koIpaNa eka pAtranuM mahattva sAbita karavA anya pAtrane pAtaLuM nathI karAyuM. e ja rIte strI pAtrane sakSama je rIte batAvyuM che, vIratAbharyuM pradarzita karyuM che te Aje paNa Azcarya janmAve che. AjathI ATalA varSo pahelA jaina dharmamAM strIne svataMtra ane nirNAyaka bhUmikAmAM mUkAtI evuM kahI zakAya. kyAMya hAMsiyAmAM dhakelavAno prayatna e samayamAM na thato. e ja rIte vividha RtunuM varNana, manuSya svabhAvanuM Alekhana joI ema kahI zakAya ke mAnasika avasthAne e samayano sarjaka barAbara jhIlato hato. sarjaka sAdhu veze hovA chatAM prajAne dharma pratye AkarSita karavA jIvananA dareka raMgone AvarI laI gRhasthadharma paNa samajAve che, strIpuruSane potAnA kartavyathI paricita kare che, saMbaMdhanI paribhASA spaSTa kare che ane pratyeka saMbaMdhanI maryAdA samajAve che. ema karatAM karatAM te saMsArane asAra darzAvAnuM cUkato nathI. malayasuMdarInI kathA ApaNane zramaNa dharmanuM pAlana karatAM tapayoga, jJAna ane dhyAna vaDe ghaNAM karma khapAvI dIdhA, nirmaLa avadhijJAna utpanna thayuM, zubhabhAva dvArA kevalajJAna prApta karAyuM, evo saMdeza Ape che. AvA caritro vAMcavAthI paNa muktino paMtha spaSTa thato hoya che. AtmAnI zakti bahAra Ave che. caritronuM kArya ja saMsAramAM Adarza nirmANa karavAnuM che, je ahIM supere thayuM che. khUbaja lAMbu ane aneka kathAnA caDAva-utAranI A kRti che. ahIM enI keTalIka rUparekhA ApI vAcakane e pratye AkarSavAno prayatna karyo che. jaina muni kevo uttama sarjaka ane upadezaka che te baMneno paricaya sAthe maLe che. je upasargane sahI jAya che te paramane pAmI jAya che. svathI, sva-duHkhathI (60) jema dareka jaina kathAmAM bane che tema ahIM paNa aMtamAM zAMtarasane puraskRta karAyo che. nAyaka-nAyikAnI dIkSA kRtinA aMte dhArmika dhyeyane pAra pADe che. aneka musIbato chatAM pAtro khoTA raste caDI nathI jatA. lAlaca karatAM mukti temane vadhu AkarSe che. AvA caritro rajU karavAnuM kAraNa sAmAnya janane upadeza ApavAno ane eka Adarza Ubho karavAno che. mahAbaLa agnino upasarga aMte sahana kare che ane mukti pAme che. e ja rIte malayasuMdarI paNa dIkSA laI upadeza ApI sahunuM kalyANa kare che. tene paDelA aneka upasargonuM kAraNa tenA AgaLanA bhavanA karmo hoya che ane te aMge kathA paNa apAI che. prathama najare (59)
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) zrAvaka kAmadevanA upasarganI kathA - DaoN. pUrNimA esa. mahetA -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) upara AvI zarIrane nahi paraMtu AtmAne mahattva ApavAnI vRtti jemAM bAhyathI AMtara sudhInI yAtrAno anubhava thAya, te gati taraphano A mArga che. je upasargane samatAthI khamI jAya che te malayasuMdarI ane mahAbaLanI mAphaka tarI jAya che. jaina kathAsAhitya jIvana ane manuSyanA svabhAvanuM, vividha kathArasanuM Alekhana suMdara rIte kare che. temAM AvatI eka pachI eka kathA ane temAMthI nIkaLatA bIjA kathArasanA vaheNo, e A sarjakonI vizeSa kahI zakAya evI siddhi hatI. AvI aneka kathA chatAM bhAvaka kyAMya guMcavAya nahIM ane rasa anubhave ethI vadhu zuM joIe ? (gujarAta vidhApITha saMcAlita AMtararASTrIya jaina vidhA adhyayana kendra, amadAvAdanA IncArja che ane jaina samomAM avAranavAra zodhapatro prastuta kare che.) upAsakadazAMganA nAme prakhyAta 7mA Agama graMthanA bIjA kAmadeva adhyayanamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA bIjA zrAvaka tarIke kAmadevanI kathA savistara varNavAI che. Arya jaMbUsvAmInA praznanA javAbamAM gaNadhara bhagavAna sudharmAsvAmInA zrImukhe A vAta maMDAI che. caMpA nagarImAM jitazatru nAme rAjA rAjaya karato hato. tyAM kAmadeva nAme gRhastha tenI bhadrA nAme bhAryA sAthe raheto hato. tenI pAse cha karoDa (pAlI jeTaluM) sonuM nidhi tarIke saMgrahamAM hatuM; cha karoDa vyAje (dhaMdhAmAM) tathA cha karoDa gharanA vyavahAramAM rokAyelA hatA. uparAMta dasa hajAra gAyanA eka evA cha vrajo hatA. eka vakhata zramaNa bhagavAna mahAvIra vicaraNa karatA caMpAnagarImAM AvyA ane tyAMnA pUrNabhadra caityamAM UtaryA. kAmadeva paNa saparivAra temane vaMdana-namaskAra karavA gayo. bhagavAnanuM pravacana sAMbhaLI kAmadeve paNa hRSTa, tRpta ane prasanna thaI, bhagavAna pAsethI bAra prakArano gRhasthadharma svIkAryo. kAmadeva zrAvakanA vrata svIkAra pachInA 14 varSa sukharUpe pasAra thayA. paMdaramAM varSanA madhyamAM teNe potAnA moTA putrane badho vyavahAra bhAra soMpI dIdho; ane pote pauSadhazALAmAM pauSadhopavAsa karato, zramaNabhagavAna mahAvIre ( 1) (2)
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - prarUpelA dharmamArgane anusarato rahevA lAgyo. eka vakhata madhyarAtrie kAmadeva zramaNopAsakane tenA dhyAnamAMthI calita karavA mATe eka mithyAtvI ane mAyAvI deva, pizAcanuM rUpa laI dhAradAra khullI talavAra sAthe Avyo. tuM dharma-puNya-svarga-mokSano abhilASI che; eTale tuM tArA A zIla, vrata, niyaMtraNa, tyAga tathA pauSadhopavAsamAMthI calita ke thAya nahIM, teno bhaMga ke parityAga kare nahIM; paraMtu Aje A badhuM jo choDI nahIM de, to A talavArathI tArA TukaDeTukaDA karI nAkhIza, ane du:khathI paravazapaNe pIDita thaI tuM akALe ja marI jaIza." ema be traNa vAra kahevA chatAM kAmadeve jayAre kAMI ja gaNakAryuM nahIM, tyAre te deva kAmadeva zramaNopAsakanA taravArathI TukaDeTukaDA karI nAkhavA pravRtta thayo. paraMtu kAmadeve te baLatA aMgArAnA jevI asahya vedanA jarA paNa kSobha pAmyA vinA sahana karI lIdhI, deve peluM picAzarUpa tajI, eka moTA divya hAthInuM rUpa lIdhuM. te divya hAthIe paNa kAmadevane zIlavratamAMthI calita karavA sUMDha vaDe pakaDyo, AkAzamAM UMco uchALyo, potAnA tINa daMtazULo vaDe jhIlyo, ane pachI jamIna upara nAkhI traNa vAra paga vaDe rolI nAkhyo; paraMtu kAmadeva potAnA dhyAnamAMthI Dagyo nahIM. tyAre thAkIne te deve pauSadhazALAmAMthI bahAra jaI, eka moTA tIkSNa jherI sApanuM rUpa lIdhuM. luhAranI dhamaNanI peThe phUMphADA mAratA, tathA atizaya tIvra roSavALA sarve kAmadevane calita karavA tenA zarIra upara saDasaDATa caDI jaI, potAnA (63) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) pUMchaDI taraphanA bhAga vaDe tenA gaLA upara traNa vAra bharaDo dIdho ane pachI viSapUrNa tIkSNa dADhathI tenA haiyA upara DaMkha mAryA, paraMtu kAmadeva potAnA dhyAnamAM sthira rahyo. tyAre thAkIne sApanuM rUpa tajI daI, teNe potAnuM divya deva rUpa dhAraNa karyuM. te deve kAmadevanI pauSadhazALAmAM AvI, aMtarikSamAM UbhA rahI kAmadevane kahyuM, "he zramaNopAsaka kAmadeva ! tane dhanya che ! he devAnupriya! meLavavAnuM badhuM tane maLI cUkyuM che, tuM kRtArtha che, tArA badhA zubhalakSaNo phaLIbhUta thayA che tathA manuSyajanma ane jIvananuM badhuM phaLa te barAbara prApta karyuM che, kAraNa ke, teM jaina siddhAMtamAM A prakArano Adara-vizvAsa prApta karyo che. eka vAra devendra devarAja corAsI hajAra sAmAniko tathA bIjA paNa aneka deva-devIthI vIMTaLAIne IndrAsana upara beThelo hato. te vakhate te ema bolyo ke, jaMbudvIpamAM bhAratavarSamAM AvelI caMpAnagarImAM kAmadeva zramaNopAsaka pauSadhazALAmAM pauSadhavrata pALato, brahmacarya dhAraNa karI, dAbhane saMthAre rahelo che; tene koI deva, dAnava ke gaMdharva vagere jaina siddhAMtamAMthI caLAvI zake tema nathI. IndranuM e vacana sahana na karato, tenA bolane aphaLa karavA tathA tane kSobha pamADavA huM ahIM Avyo hato. paraMtu Indra kahyA mujabanI ja Rddhi tane barAbara prApta thayelI che. he devAnupriya ! huM mArA aparAdhanI vAraMvAra kSamA mAguM chuM. huM bIjIvAra Avo aparAdha nahIM karuM." Ama kahI, page lAgI, te deva vAraMvAra kSamA mAgato cAlyo gayo. kAmadeva zrAvake tyArabAda potAne bAdhArahita thayelo jANI, potAnuM vrata zAstra anusAra, AcAra anusAra, mArga anusAra tathA jevuM hoya tevuM barAbara pALyuM, zobhAvyuM ane cAlu rAkhyuM. (64)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako tevAmAM pharatA pharatA zramaNa bhagavAna mahAvIra caMpAmAM AvIne pUrNabhadra caityamAM UtaryA. temanA AvyAnA samAcAra sAMbhaLI kAmadeve vicAryuM ke, bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra karI AvIne, tyAMthI pAchA pharyA bAda A pauSadha vrata pUruM karuM. Ama vicArI teNe bahAra javA yogya zuddha vastro paheryAM, tathA moTA manuSyasamUha sAthe te potAne gharethI nIkaLI pUrNabhadra caitya tarapha gayo. bhagavAne tyAM bhegI thayelI pariSadane ane kAmadeva zramaNopAsakane dharmakathA kahI. "sAdhune AvI paDatAM duHkho be prakAranA hoya che : anukULa ane pratikULa. tevA prasaMgoe thatI sarva kuzaMkAo tyAgIne saMyamI puruSa zAMta dRSTivALo rahe. vIrapuruSoe te du:kho sArI peThe sahana karavA joIe ema huM kahuM chuM." ATaluM kahyA pachI, 'kAmadeva !' ema kahIne zramaNabhagavAna mahAvIre zramaNopAsakane, pizAcarUpa dhAraNa karIne AvelA devanI, teNe ApelI vividha yAtanAnI ane kAmadeve batAvelI sthiratAnI vAta kahI saMbhaLAvIne tene pUchyuM, "A vAta kharI che?" "hA ! bhagavan ! kharI che !'' pachI, 'Aryo !' ema kahIne nigraMtha - nigraMthIone saMbodhI, zramaNabhagavAna mahAvIre kahyuM, "gharamAM vasatA A zramaNopAsako jo, potAnA vratanA pAlanane mATe deva, manuSya ane pazue karelA upasargo-vighnone sArI rIte samabhAve sahana kare che, temanAthI calAyamAna thatA nathI ane potAnA vratamAM tatpara rahe che; to he Aryo ! tamAre zramaNanigraMthoe ke je bAra aMgovALA gaNipiTakanuM adhyayana karanArA cho, temaNe to svIkArelA AcArone barAbara (65) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako surakSita rAkhavA mATe barAbara taiyAra rahevuM joIe ane jarApaNa calita na thavuM joIe tathA mArgamAM je je yAtanAo Ave te sahana karavI joIe.' zramaNabhagavAna mahAvIranI A vAtane te saue vinayapUrvaka svIkArI, ane mAthe caDAvI. tyArabAda kAmadeve zramaNopAsakanI maryAdA barAbara sAcavI. te pramANe upAsakanI agiyAre pratimAone pAra karIne, tyArabAda eka mahinA sudhInI mAraNAMtika saMlekhanAnA sAThe TaMka jeTalA upavAsa vaDe potAnI jAtane sArI rIte tAvIne, tathA doSonI kabUlAta ane prAyazcittanI vidhi pUrI karI, kAmadeva samAdhipUrvaka e mahinAne aMte maraNa pAmyo; ane saudharma kalpamAM IzAnakhUNe AvelA aruNAbha-vimAnamAM deva thayo. tyAM tenuM AyuSya cAra palyopama varSa jeTaluM che. tyAMthI te potAnuM AyuSya, bhava ane sthiti pUrA karI, mahAvidehavAsa pAmI, siddha, buddha ane mukta thaze. upasarga sahIne paNa vicalita nA thanAra kAmadeva zramaNopAsakanI prazaMsA svayaM zramaNa bhagavAna mahAvIre karI hatI. (66)
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako ) sanatakumAra cakravartInA pariSahanI kathA - DaoN. sAdhvI Dolara (go.sa. nA saurASTra kesarI prANa parivAranA tapasamATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. tathA vizALa parivAradhArakapU. mukta-lIlama guruNInA suziSyA DaoN. sAdhvI DolarabAI ma.sa. e "zrIpALarAjAno rAsa eka adhyayana-navapada tatvadarzana kathA paraMparAnA saMdarbhamAM" viSaya para saurASTra yunivarsiTIthI Ph.D. nI padavI prApta karI che. - vartamAna rASTrasaMta yugadivAkara pU. namramuni ma.sA. tathA vIralaprajJA pU. vIramatIbAInI pAvana nizrAmAM amadAvAda, seTelAITa dharmAlayanA upAzraye cAturmAsa birAjI rahyA che.) jaina dharmamAM arihaMta paramAtmA tIrthanI (tIrtha-sAdhu-sAdhvI-zrAvakazrAvikA) sthApanA kare, te tIrthamAM sAdhune prathama sthAna maLe che e ja tenI mahattA che. samyapha prakAre udayamAM Avela karmone sahanAra, paMca mahAvratonuM pAlana karanAra ane aSTa pravacanamAtAnI godamAM rahenAra sAdhu sva ane paranA kalyANanI, hitanI satata ciMtA karanAra hoya che. saMyamasAdhanAnA mArga para AgaLa vadhatAM ghaNA prakAranA kaSTa Ave chatAM sAdhaka e kaSTathI gabharAto nathI. jharaNuM paththarane, zilAne toDI AgaLa vadhe che tema sAdhaka paNa potAnA lakSya tarapha AgaLa vadhe che. svIkArelA mArge, dhArelA dhyeye pahoMcavA nirjarA mATe cArebAjuthI te je kaMI sahana kare che te pariSaha che. pariSadanI sAthe upasarga zabdano paNa prayoga thAya che. pariSahano artha phakta zarIra, Indriya, manane kaSTa ApavuM eTalo ja nathI paraMtu ahiMsA Adi dharmonI ArAdhanA, sAdhanAmAM sthira banavuM arthAt sAdhaka mATe pariSaha (60) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) e bAdhaka nahIM paraMtu tenI AtmavikAsanI pragatinuM ja kAraNa che. te kaI rIte che te kathAnakanA mAdhyame jotA jANIe ke pUrve jaina AgamomAM zrI bhagavatI sUtra, zrI samavAyAMga sUtra, zrI uttarAdhyayana sUtra ane zrI umAsvAtijI kRta tattvArtha sUtramAM pariSahanI saMkhyA 22 batAvela che, saMkhyAnI dRSTie samAnatA hovA chatAM nAmanI daSTie kyAMka vibhinnatA che. pariSaha AvavAnuM kAraNa ATha karmomAMthI cAra karma-jJAnAvaraNIyakarma, aMtarAyakarma, mohanIyakarma ane vedanIyakarma ja che. jJAnAvaraNIyakarmanA udaye prajJA ane ajJAna pariSaha Ave che. aMtarAya karmanA udaye alAbha pariSaha Ave che, darzana mohanIyakarmanA udaye darzana pariSaha Ave che. cAritramohanIyakarmanA udaye arati, strI, niSadhA,Akroza, yAcanA, satkAra pariSaha Ave che. vedanIyakarmanA udaye kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMzamazaka, caryA, zayA, vadha, roga, tRNasparza, jala pariSaha Ave che. pariSada A pariSadomAM vedanIya karmanA udaye AvelA roga pariSadane sanatakumAra cakravartIe sahana karyo. trilokInAtha tIrthaMkara paramAtmA mahAvIrasvAmI aMtima dezanA uttarAdhyayana sUtranA aDhAramAM adhyayanamAM cakravartInA nAma Ave che temAMnA sanatakumAra cakravartI hastinApuranagaranA azvasena rAjAnA atyaMta svarUpavAna putra hatA. jemanA rUpanI prazaMsA saudharma devalokamAM Indra mahArAja kare che. (68)
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - devalokanI devasabhAmAM saMkhyAbaMdha devo beThelA - badhA devo IndranI vAta svIkAre che paNa temAMnA be devone zaMkA thAya che, tethI brAhmaNanuM rUpa laI hastinApura nagaramAM Ave che ane sanatakumAra cakravartInA rAjamahelamAM jAya che. te samaye sanatakumAra snAna karatAM pUrve zarIre mardana karAvI rahela. devoe AvI joyuM ke Indra karela prazaMsA karatAM paNa adhika svarUpavAna cakravartI che. devonuM mana AnaMdita thayuM. te samaye cakravartIe brAhmaNarUpadhArI devone pUchyuM, vipravara kyAMthI padhAro cho? zA prayojane AvyA cho !" javAbamAM devo kahe che, "ame paradezI brAhmaNo chIe. ApanA rUpanI prazaMsA sAMbhaLI jovA AvyA chIe." e ja samaye cakravartIne mAna kaSAye deharAgamAM mohAnva banAvyA. manamAM rUpano garva Avyo ane garvathI bolyA, "mAruM rUpa jovuM hoya to atyAre nahIM, paNa snAna karI vastra, AbhUSaNo, alaMkAro paherI rAjasabhAmAM besuM tyAre tamane mAruM kharuM rUpa jovA maLaze." brAhmaNavezadhArI devoe kabUla karyuM. thoDA samaya pachI cakravartI sanatakumAra vastrAlaMkArothI vibhUSita thaI rAjasabhAmAM AvI rAjasiMhAsane bese che ane kahe che ke, pelA paradezI brAhmaNone have mAruM rUpa jovA bolAvo. brAhmaNa vezadhArI devo AvyA ane... ane... devoe svayaMnA avadhijJAnathI cakravartI sAme joyuM ane mAthuM dhuNAvyuM. e jotAM rAjAe pUchyuM, "kema mAthuM dhuNAvo cho ?" tyAre devo kahe che, "rAjana ! pahelAnA rUpamAM ane atyAranA rUpamAM AsamAna jamInanuM aMtara che. atyAre ApanA zarIramAM soLa mahAroga utpanna thaI gayA che." A sAMbhaLI cakravartI camakyA ke A zuM kaho cho ! AnI khAtarI zuM ! devoe kahyuM, "ApanA moDhAmAM rahelA pAnanI pIcakArI eka rakAbImAM nAkho ane pachI juo." turaMta cakravartIe tema karyuM ane joyuM (69) upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) to e pIcakArImAM asaMkhya kIDA khadabadatA hatA, e jotAM ja rAjAno zarIranA rUpano garva ogaLI gayo, dehAsakti chUTI gaI, eTaluM ja nahIM paNa zarIra, svajano, saMbaMdhIo, rAjavaibhava sarva pratyenI azaraNatAnuM, dehanI anityatAnuM ciMtana karatAM rAjanano aMtarAtmA jAgRta banI gayo ane turaMta putrane rAjaya soMpI sarvavirati dharmarUpa cAritrano svIkAra kare che. cAritra dharmanA svIkAra sAthe ja pratijJA lIdhI ke zarIranI suzruSA tathA rogAdi mATe auSadhopacAra karavA nahIM, karAvavA nahIM. ItihAsa kahe che ke ghaNA varSo sudhI duSkara tapazcaryAdi karavAthI teozrIe anaMtA karmonI nirjarA sAthe aneka labdhio prApta karela paNa kyAreya koIpaNa labdhino upayoga svayaMnA daihika sukha ke zAtA mATe, atyaMta pIDA ApatA mahArogone maTADavA mATe karyo nathI, balka AvelA roganA pariSahane samatAbhAve, AtmAnI ujajavaLa ujAgara dazAe sahana karyo. enI sahanazIlatAnA vakhANa pharI, devasabhAmAM Indra mahArAjAe karyA ane be devo vaidyanuM rUpa laI sanatakumAramuni jaMgalamAM jayAM dhyAna karI rahelA tyAM Ave che ane kahe che ke ame vaidya chIe, ApanuM zarIra rogothI grasta ane trasta che te jANavA maLatAM auSadhopacArathI ApanI sevA karavA AvyA chIe. sanatakumAramuni te samaye kahe che ke, huM janmamaraNanA du:khothI ane bhavarogathI pIDAI rahyo chuM, e pIDA dUra karavAnuM auSadha ApanI pAse hoya to Apo. devo kahe che, "amArI pAse to zarIranA rogane dUra karavAnuM auSadha che." tyAre muni kahe che, "ene zuM karuM? A zarIra to nAzavaMta che, jaDa che, azucinuM, rogonuM ghara che. enI auSadhi to A rahI." tema kahI jarAka ghUMka laI devone batAvavA AMgaLIe aDADe che ane AMgaLImAMthI roga dUra thatAM (70)
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) suvarNa jevI thaI jAya che. devo to jotA rahI jAya che. muni teone kahe che ke mAre to mAro viroga maTADavo che. A badhA rogo to mArA karmanA udaye che, e enuM kAma kare, huM, mAro AtmA, mAruM kAma karuM chuM. devoe kahyuM.. ame to pAmara chIe, Apa anaMta zaktizALI, labdhidhArI cho... kahI stuti karI sva sthAne cAlyA jAya che. 700 varSa sudhI sanatakumAra asahya pIDA ApanArA rogone sahana kare che. svayaMnI pAse roga dUra karI zake tevI labdhi hovA chatAM, tenA upayoga vinA roganA pariSadane samatAbhAve sahana kare che. ekapaNa auSadhopacAra karAvyA vinA dehAtmabhAvanI vibhinnatAnuM, jJAtA dRSTAbhAve avalokana karatAM jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnatrayInI ArAdhanA karatAM, tapazcaryAdithI anaMtA, karmonI nirjarA karI.. paramapadanA, siddhapadanA adhikArI bane che. ApaNe paNa A kathAnakathI vedanIyakarmanA udaye sanatakumAramuni jevI sahanatAne keLavIe tevI aMtarabhAvanA.. sthAnakavAsI jainadharmamAM goMDala saMpradAyanA prANa parivAranA saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. nA suziSya tapodhanI tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratIlAlajI mahArAjasAhebe jIvanamAM anekAneka pariSahone svayaMnA AtmAnI ujAgaradazAe, jJAna-dhyAna-japa-tapanI sAdhanAnA sahAre parAsta karela. temAM paNa Akroza pariSadane sahaja samatAbhAve jItatA pU. gurudevane ame joyA che, anubhavyA che. ghaNIvAra ajJAnI jIvo, ghamaMDI AtmAo, virodhIo pU. gurudevano tiraskAra kare, apamAna kare, apazabdo bole, niMdA kare, AvezamAM AvI gusso karI bole to paNa tene eka paNa zabdano uttara na vALe; eTaluM ja nahIM paNa pU. gurudevanI moDhAnI e ja prasannatA, AMkhonI e -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) ja amIrAta, hRdayanA bhAvonI e ja bhAvukatA, mananA vizuddha pariNAmo amone jovA maLyA che. e samaye pU. gurudeva amone kahetA ke eNe (virodhIe) bhAvone bagADI potAnA vacanano durupayoga karI zakti veDaphI nAMkhI, emAM ApaNane zuM ? kyAM kaMI coMTI gayuM che ? eTaluM ja nahIM bIjA divase e ja virodhI vyakti darzane Ave to pU. gurudeva "A to zreSThiputra che' ema kahI teno vAMso thAbaDe ! AvA AkrozapariSahane jItanAra parama upakArI pU. gurudeva ! ApanI kSamatAne, sahanatAne, sahiSNutAne, aMtarAtmAnI nirmaLabhAvanAne, jatuM karavAnI manovRttine, udAratAne dhanyavAda ApIe teTalA ochA che. pU. gurudeva ! aneka pariSadone jItanArA Apa ! ApanA sahasrarazmi guNonI garimAnuM ekAda kiraNa paNa amArA jIvanane ajavALe tevI kRpAdhArA varasAvavA aMtaranI Araju !! (71) (2)
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako ) vizalyA ane mahAzatakanI kathA - DaoN. bhAnubena je. zAha (satrA) (jainadarzananA vidvAna bhAnubahena zAha (samA) e zrAvaka kavi bASabhadAsanI racanAo para mahAnibaMdha lakhIPh.D. karyuM che. sumitra rAjazrI rAsa para saMzodhana karela che.) bhagavAna mahAvIranI dharma prarUpaNAnA mukhya be aMga che - ahiMsA ane kaSTasahiSNutA. bhAratIya saMskRti zaurya ane vIratAnI upAsaka che. du mAnam' A jaina dharmano anokho ane mahattvano saMdezo jaina manISIo dvArA prasArita thayo che; jemAM upasarga ane pariSahane ghUMTaNIe na paDatAM tenI sAme paDakAra pheMkI Atmika baLane ujAgara karavAno adhyAtma mArga chupAyelo che. jiMdagI eka satata khelAto jaMga che. temAM daihika, daivika Adi samasyAo Ave che. ajJAnI du:kha AvI paDatAM dekAro macAve che, bhAgyane niMde che, pratikULa samaya cAlI rahyo che evuM bolI samayane bhAMDe che; jyAre jJAnIo pratikULatAne gaLe lagAvI, prasannatApUrvaka, mAnasika svasthatA jALavI pratikULatAne karmanijarAno subhaga avasara samajI, aphasosabharI jiMdagIne AnaMdamAM palaTI nAkhe che. AtyaMtara jagatamAM sAdhaka pratikULatAnI herApherI kare to kharA mArgathI cAtarI jAya che, jayAre virodhI ke vikaTa paristhitine samabhAve sAMkhI lenAro sahiSNu banI paramadhAmane pAmI khATI jAya che. jaina kathA sAhityanA vizALa sAgaramAMthI ahIM upasargo ane pariSahonI vacce sAphalyagAthA darzAvatI traNa kathAonuM Agamana thayuM che. A (03) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) kathAo AtmAnI anaMta zaktinI anubhUti karAve che. vizalyAH (AdhAra graMtha : tri.za.pu. caritra - padya) bhAratIya saMskRti sadAcAra ane tapomaya che. satayugamAM paNa zIlatvanA prabhAve aneka camatkAro sarjAyA che. jemake, analakuMDa, jalakuMDa banyo, cALaNImAM pANI bharAyuM, nadImAM Avela ghoDApUra ekAeka upazAMta thayuM, sarpamAMthI mALAnuM sarjana ane zULInuM siMhAsana banyuM evA devatva sUcaka dRSTAMto jaina Agama sAhityamAM noMdhAyelA che. rAmAyaNamAM vAsudeva lakSmaNanI 16OOO patnIomAM paTTarANI pade niyukta vizalyA rANI prAtaH smaraNIya soLa satIonI jema pavitra ane puNyavaMtI nArIonI haroLamAM besI zake. jenA sparza mAtrathI bhalabhalA upadravo dUra thaI jatA. are ! vizalyAe nAvaNa kareluM jaLa eTaluM asarakAraka hatuM ke, jenA upara chAMTavAmAM Ave teno marakI roga nAbUda thaI jato. vaLI, jene maMtra-taMtranI sanaka caDI hoya te paNa tatkaNa upazAMta thaI jatI. vAsudeva lakSmaNa jyAre rAvaNanI amogha zaktithI mUcchita thayA tyAre vizalyAno mAtra hasta sparza thatAM ja cetanavaMta thayA hatA. dharaNendra jevA dharaNendrathIadhiSThita thayelI zakti vizalyA samakSa zaktihIna thaI gaI. tenI pAchaLa mukhya kAraNa hatuM vizalyAnA pUrva bhavanuM tapa ane zIlanuM baLa ! aparaMpAra Apattio ane aNadhArI ghaTanAothI jIvanamAM aneka AghAta-pratyAghAto sahana karanArI anaMgasuMdarI (vizalyAno pUrva bhava) nuM jIvanacaritra romAMcaka ane preraka che. A vizalyA pUrve mahAvideha kSetranI puMDarika vijayamAM tribhuvanAnaMda nAmanA cakravartInI apAra sauMdaryavAna putrI anaMga suMdarI hatI. jayAre teNIe (04)
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) yauvananA prAMgaNamAM paga mUkyo tyAre tenuM sauMdarya soLe kaLAe khIlI uDyuM. ekavAra mahelanI aTArImAM UbhI hatI tyAre AkAzamArge yAtrA karatA koI punarvasu nAmanA vidyAdharanI dRSTi tenA upara paDI. tenA cuMbakIya vyaktitvathI punarvasu tenA tarapha kheMcAyo. priyadarzI evI anaMgasuMdarInA rUpamAM oLadhoLa thayo. kaMIpaNa vicAra karyA vinA rAjakumArInuM apaharaNa karyuM. tribhuvanAnaMda cakravartIne putrInA apaharaNanA banAvanI jANa thaI. temaNe keTalAka vidyAdharone punarvasune pakaDavA doDAvyA. vidyAdharoe punarvasune pakaDyo. banne pakSe yuddha racAyuM. te samaye anaMga suMdarI vimAnamAMthI gabaDI paDI. tenI koIne khabara paDI nahIM. jayAre jANa thaI tyAre banne vidyAdharo AkAzamArge yuddha karatAM ghaNA AgaLa nIkaLI gayA hatA. have banne pakSe zodhakhoLa thaI, paraMtu koI samAcAra na maLyA. saMtapta hRdaye cakravartIe mana vALI lIdhuM, paraMtu punarvasunI Asakti to anaMgasuMdarImAM ja otaprota thaI gaI hatI. samaya jatAM punarvasu dIkSita thayo. teNe saMyama laIne tapayajJa mAMDyo, paraMtu anaMgasuMdarIne koI rIte na bhUlI zakyo. strI pariSahathI te parAbhava pAmyo. strI prAptinI anahada tRSNAe durlabha saMyamane vecI nAkhyo. punarvasu munie niyANuM karyuM ke, "bhale A bhavamAM anaMgasuMdarIne na pAmI zakyo, paraMtu AvatA bhavamAM anaMgasuMdarIno svAmI banuM. tenA jevI aneka rUpavatI nArIono bharathAra banuM." re ! kAmavAsanAe sAdhu-saMtone paNa choDyA nathI. bIjI bAju anaMgasuMdarI AkAzamAMthI nIce paDI tyAre koI latAgRhamAM tethI bacI gaI. paraMtu bheMkAra, aparicita, gahana vanasthalImAM mAnavanuM AvAgamana na hatuM. te taddana ekAkI banI. UMce Abha ane nIce dharatI ! AvA kaparA kALamAM hatAza na thatAM teNIe mAnasika svasthatA jALavI rAkhI. -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) teNe jIvanamAM dharmane pradhAnatA ApI dharmanuM zaraNuM svIkArI lIdhuM. anazana aMgIkAra karyo. tyAM pracaMDa tiryacakRta upasarganI puSpavRSTi thaI. koI ajagara teNIne AkhIne AkhI gaLI gayo. ApattinA pahADomAM anaMgasuMdarIe sattvanI jyota jalatI rAkhI. vedanAne khaMkherI nAkhI samatAne dhAraNa karI vicAravA lAgI ke, "bhogAvalI karmathI tIrthakara, cakravartI jevA mahApuruSo mukta thaI zakyA nathI to huM koNa ?' anazanamAM apUrva khumArI dAkhavI samAdhimaraNe mRtyu pAmI anaMgasuMdarI bIjA bhavamAM vizalyA banI. punarvasu muni paNa kALadharma pAmI dazarathanaMdana 'lakSmaNa' banyA. pUrva janmanA niyANAnA kAraNe banne pati-patnInA saMbaMdhe joDAyA. karmasattAe paDakAro jhIlavA mATe anaMgasuMdarIne ghaNI vivaza karI, paraMtu daDha manobaLa ane saMkalpazaktinI majabUtAIthI lAcArIne eka kora phagAvI karmasattAne haMphAvanAra nArIzaktinI kAbeliyata prazaMsanIya che. zramaNopAsaka mahAzatakaH (zrI upAsakadazAMga sUtra) bhagavAna mahAvIranA paDimAdhArI daza zrAvakomAMthI zramaNopAsaka mahAzatakane potAnI patnI revatIno ja upasarga naDyo. rAjagRhI nagarInA rahevAsI gAthApati mahAzataka pracUra dhanasaMpattinA svAmI hatA. temanI revatI vagere tera patnIo hatI. mahAzataka vaibhavazALI hatA, paraMtu dhana-saMpatti ke viSayasukhomAM garakAva thayA na hatA. tethI ja prabhu mahAvIranuM Agamana thatAM temanA darzana-vaMdana ane dezanA zravaNa thatAM ja zrAvaka dharma aMgIkAra karyo. mahAzatakanI mukhya patnI revatI nAstika, adharmI ane kAmAMdha hatI. patinA dharmAcaraNathI tenI vAsanApUrtimAM vikSepa paDyo e tene khaTakyuM. (5) (6)
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) mahAzataka mAtra potAnA ja rahe ane zokyonuM piyarathI lAveluM dhana potAne maLe te hetuthI teNe bAra zokyonuM kAsaLa kADhI nAkhyuM. AvuM adhamAdhama kRtya karatAM tene aMzamAtra khacakATa na thayo. kharekhara ! mohAMdhane viveka sAthe bAra gAu cheTApaNuM hoya che. revatI bephAma banI mAMsa, madirAnuM sevana karavA lAgI. abhakSya AhArathI viSayavAsanA agnimAM ghInI jema bhaDake baLavA lAgI. te kuLanI maryAdA visarI gaI. tevA samayamAM nagaramAM rAjAe paDaha vagaDAvI "amAri' ghoSaNA karAvI. have prANIvadhano sarvathA niSedha thayo. revatI mATe mahAmuzkelI UbhI thaI. teNe eka mArga zodhI kADhyo. potAnA piyarathI kariyAvaramAM maLela gokuLamAMthI pratidina navajAta vAcharaDAnuM mAMsa dAsa dvArA maMgAvI khAvA lAgI. revatInI vilAsavRtti uttarottara vadhatI gaI. bIjI bAju mahAzatakanuM jIvana ArAdhanAnA zikharo sara karatuM gayuM. cauda varSa jeTalo samaya pasAra thaI gayo hato. mahAzatakanI dharmabhAvanAe vega pakaDyo hato. kauTuMbika ane sAmAjika saghaLI javAbadArI moTA putrane soMpI teo vizeSapaNe dharmadhyAnamAM ja parovAyelA rahetA hatA. patinA dharmamaya jIvanathI revatI akaLAI uThI. eka divasa mahAzataka pauSadhazALAmAM dharmadhyAnamAM lIna hatA tyAre dArUnA nazAmAM cakacUra revatI lathaDiyA khAtI, vALa vikherI, astavyasta vastra sAthe pauSadhazALAmAM pravezI. teNe kAmottejaka cenacALA karatAM kahyuM, "have dharmane tyAgo ane durlabha bhogone bhogavo. dharmArAdhanAthI svarga ja maLaze. vaLI, svargamAM aMte to kAmabhogono bhogavaTo ja che ne ?" pauSadhamAM rahelA mahAzataka atula AtmabaLanA svAmI hatA. patnInI kAmaceSTAomAM aMza mAtra vicalita na thayA. AvelA upadravamAM himAlayanI (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) jema aDaga rahyA. revatIe mahAzatakane lobhAvavA ghaNA akhatarA karyA, paraMtu bhoga para tyAgano vijaya thayo. revatI nirAza thaI khinna vadane cAlI gaI. mahAzatakano sAdhanAkrama vadhune vadhu pragati karI rahyo hato. have temaNe zrAvakanI agiyAra paDimAo dhAraNa karI ugra tapazcaryAthI zarIra kuza thayuM tyAre zeSa jIvana sAdhanAmaya ja rahe tevI abhilASAthI anazana vrata svIkAryuM. zuddha bhAvanAnA pariNAme AnaMda zrAvakanI jema avadhijJAna pragaTa thayuM. eka bAju mahAzataka anazananI ArAdhanAmAM masta hatA tyAre bIjI bAju revatI vAsanAnI bhISaNa javALAmAM baLI rahI hatI. revatI bhogapUrti vinA rahI zakatI na hatI ane patinI upekSA sahI zaktI na hatI. AthI pharI ekavAra mahAzataka pAse AvI. teno ubhaTa veza, vikArotpAdaka zabdo, kuceSTAo mahAzatakanA manane vikRta karI zakI nahIM, paraMtu revatInI vAraMvAra kuceSTAothI mahAzataka kaMIka kSubdha banyA. avadhijJAna dvArA revatInuM mAtra sAta divasanuM AyuSya jANI pragaTa karyuM ke, "tame sAtamA divase mRtyu pAmI prathama narakanA lolupa nAmanA narakAvAsamAM utpanna thazo." revatI bhayabhIta banI cAlI gaI. mahAzatakajIe apriya, aniSTa, amanojJa kathana kahevA badala AlocanA laI zuddhi meLavI. anazananI samyapaNe ArAdhanA karI prathama devalokamAM aruNAvasaMtaka vimAnamAM upajayA. (eo) (8)
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako AcArya kAlakanI zauryakathA - DaoN. reNukA poravAla (jaina darzananA abhyAsu DaoN. reNukAbahene AcArya buddhisAgarajInA jIvana ane sAhitya para saMzodhana karI Ph.D. karela che. teone jaina ItihAsa, zilpa ane zilAlekhonA saMzodhana kAryamAM vizeSa ruci che. 'jaina jagata' mahilA vibhAganA saMpAdana kAryamAM sevA Ape che.) prabhu mahAvIranI pATa paraMparAmAM thayelA mahAna vIra dUraMdezI prabhAvaka AcAryomAM zrI kAlakanuM nAma ghaNuM ja viziSTa ane anokhuM che. kAlakAcAryonA vIratAbharyA kathAnako ghaNI hastapratomAM jaLavAyelA che. kalpasUtra uparAMta paNa ghaNA zAstronI pratomAM sUtrane aMte pUravaNImAM temanA jIvana saMbaMdhI ghaNI hakIkatonuM Alekhana jovA maLe che. temanI zauryakathAnA prasaMgonuM citraNa derAsaranI dIvAlo para bhIMtIcitra ane myurala kaLAnA svarUpamAM nIrakhI zakAya che. hastapratonA citrakAma 'miniecara peInTiMga' nA nAme oLakhAya che. emAM AcArya kAlakanI ujjainanA rAjA gardabhIla sAthenI mulAkAto ane yuddhanA prasaMga samaye gardabhanI bhUmikA ghaNI asarakAraka rIte citrita karelI hoya che. thANanA munisuvratasvAmInA jinAlayamAM A kathAnA prasaMgonI rajUAta ghaNI prabhAvazALI rUpe aMkita thayelI che. kAlakAcAryanA nAmollekhavALA traNa samartha AcAryo alaga alaga samayagALAmAM thaI gayA. e sarvane judA tAravavA mATe eka hastapratanA zlokano AdhAra laI zakAya. zloka che - "tisathapaNavIsa iMdo, causayatipanne sarassaIgahiA / navasaya tinavai vIrA cautthiya jo kAlagAyariyA // " (79) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako artha :- mahAvIra nirvANathI 325 varSe Indra pratibodhaka, 453 varSe sarasvatIne mATe yuddha karanAra ane 993 varSe pAMcamanI cotha karanAra kAlagaAyariyA (kAlakAcArya) thayA. uparokta traNa kAlakAcAryamAM, prathama kAlakAcArya mahAvIra nirvANathI 325 varSe thayA hatA. teo vyAkaraNa, sAhitya, jyotiSamAM ghaNA ja nipuNa hatA. temaNe Indra mahArAjane nigodanuM svarUpa samajAvyuM. Indra mahArAja brAhmaNano veza laIne AvyA hatA. Indra khuza thayA ane AcAryane potAno hAtha batAvI prazna karyo, "mahArAja ! mAruM AyuSya keTaluM ? jo thoDuM hoya to huM tvarita sAdhanA karI lauM?" AcAryazrI brAhmaNano hAtha jotAM ja rahyA. enI lAMbI AyuSyarekhA temaNe joI ane kahyuM, "he Indradeva, dharmatAmostu I'' Indradeva gurudevane vaMdana karI svasthAne gayA. bIjA kAlakAcArya vIra nirvANa saMvata 453 mAM thayA; jemaNe sAdhvI sarasvatIne rAjA gardabhIlanA kedakhAnAmAMthI choDAvI. A prasaMga ujjaina nagaramAM thayo hato, jene vize vigatavAra A ja lekhamAM carcA karIzuM. trIjA kAlakAcArya vIra nirvANa 993 mAM varSe pratiSThAnapuramAM (AjanuM paiThaNa) thaI gayA. tyAM zakarAjA zAlivAhana athavA sAtavAhana rAjya karato hato. paryuSaNa parva najIka AvatA AcArye rAjAne bhAdrapada zukla paMcamIe padhAravA nimaMtraNa ApyuM. te divase rAjA kulakramAnusAra Indra mahotsavamAM bhAga levAnA hatA mATe paMcamIe padhAravA mATenI potAnI asamarthatA batAvI. A prasaMge rAjAnI hAjarInI agatyatA jaNAtA kAlakAcArye pAMcamanI rAtrinuM ullaMghana na thAya mATe eka divasa vahelI saMvatsarI karI. e ja pramANe pUrNimAne badale caumAsI karI. A pramANenI pravRtti tyArabAda thaI. uparokta traNa kAlakAcAryamAM eka vadhu prasaMga Ave che. eno meLa (80)
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako kayA AcArya sAthe che e vivAdano viSaya che. eka kAlakAcAryanA ziSyo pramAdI thaI gayA hatA mATe teo badhA ziSyone choDI suvarNapura (sumAtrA) javA mATe nIkaLI gayA. suvarNapuramAM sAgaracaMdra nAmanA AcArya birAjamAna hatA. sAgaracaMdra pote A kAlakAcAryanA praziSya hatA. guru mahArAje potAno paricaya chupAvyo, paraMtu jJAnavRddha, AyuvRddha gurune teo oLakhI gayA. pramAdI ziSyone jyAre jANa thaI ke gurudeva temane choDIne gayA che tyAre sarva ziSyo nAnI nAnI ToLI karIne svarNapura prayANa kare che. loko kAlakAcAryane ja oLakhe che. mATe kutUhalavaza thaI pUche che ke, "kAlakAcArya koNa che ?" ahIM uttara thoDo hAsyAspada udbhave che. AgaLanI ToLI kahe che ke "pAchaLa Ave che." jyAre pAchaLanI ToLI kahe che ke "AgaLa gayA." aMte sarva maLe che. ahIM agatyanI vAta e che ke guru bhagavaMtono bhArata dezanI bahAra sumAtrA TApu sudhI vihAra hato. A kAlakAcArya bIjA hovA saMbhave che. vIra nirvANa pachI 453 me varSe thayela kAlakAcAryanI kathA nIce mujaba cheH magadha dezanA dhArAvAsanagaranA rAjA vajasiMha ane rANI surasuMdarIne be saMtAno hatA - kAlaka ane sarasvatI. bALapaNathI ja kAlakakumAra azvaparIkSA ane bANa calAvavAnI kaLAmAM khUba nipuNa hatA. kAlakakumAre eka vAra AcArya guNAkasUrinuM vyAkhyAna sAMbhaLyuM. vyAkhyAna zravaNa karatAM temane saMsAranI asAratAnuM darzana thayuM. mAtApitAnI AjJA laI temaNe guru pAse dIkSA lIdhI. bhAIno vairAgyabhAva joI sarasvatIe paNa dIkSA aMgIkAra karI. samaya jatAM guru mahArAje kAlakanI yogyatA joI AcArya padavI ApI. vihAra daramyAna teo eka vAra ujjaina nagaramAM AvyA. kAlakAcArya (81) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako tyAM roja vyAkhyAna ApavA lAgyA. tyAMnA rAjA gardabhIlanI najara vyAkhyAna sAMbhaLavA AvatI svarUpavAna sAdhvI sarasvatI para paDI. teNe sAdhvIne sevako dvArA baLajabarIthI upaDAvI mahelamAM keda karI dIdhI. AcAryane anya sAdhvIo dvArA AvI paDelA saMkaTanI jANa thaI. ghaTanAnI gaMbhIratA lakSamAM laI AcAryazrIe tvarita jainasaMghane ekatrita karyo. saMgha, rAjA samakSa yogya bheTasogAda sAthe pahoMcIne vinayapUrvaka sAdhvIne mukta karavA vinaMtI karI. saMghanI vAta dhyAnamAM nahIM letA kAlakAcArye pote jaIne paNa sAdhvIne choDAvavAnI kozizo karI joI. sarva prayatna vyartha jatAM AcAryazrIe gacchano bhAra yogya samartha vidvAna sAdhune soMpI bharUca thaI saurASTrane mArge siMdhu nadIne tIre AvelA pArzvakula dezamAM gayA. ahIM zaka rAjAo rAjya karatA hatA. kAlakAcArya rAjadarabAramAM gayA ane rAjAne potAnI jyotiSa ane nimitta zAstronI vidyAothI khuza karyA. rAjAe AgamananuM kAraNa pUchatAM, sarva hakIkata kahI saMbhaLAvI. zakarAjAo potAnA lazkara sahita AcAryanI sAthe AvavA sajja thayA. AcAryazrInA be bhANejo rAjA baLamitra ane rAjA bhAnumitra paNa bharUcathI joDAyA. kAlakAcArya tathA zakarAjAoe saurASTramAM DhaMkagirimAM paDAva nAkhyo hato. mALavA pahoMcatA ja kAlakAcArya eka dUta dvArA sAdhvIne mukta karavA saMdeza mokale che, "he rAjan ! haju paNa sarasvatIne mukta kara kAraNake ghaNuM tANavAthI tUTI jAya che." gardabhIla rAjAe saMdezanI avagaNanA karI ane ujjainanA killAnI bahAra laData ApavA mATe sainya sajja karyuM. zakarAjA ane gardabhIlanA sainiko yuddha karavA lAgyA. zakarAjAnA lazkarane vijayI thatAM joI gardabhIla rAjA killAmAM surakSita sthAna para Asana (82)
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako jamAvI gardabhI vidyA siddha karavA dhyAnArUDha thayA. have kAlakAcArye zaka sainikone cetavyA ke A vidyAmAM eka yAMtrika gardabha (gadheDo) hoya che. e gardabha, gardabhI vidyAnI pUrNAhuti thatAM moMmAMthI jorazorathI dhvaninA taraMgo pravAhita karaze. A taraMgo je zravaNa kare te zatruone lohInI UlaTIo thatAM vahelAmoDA maraNa pAme che. kAlakAcAryanI vAta sAMbhaLatA zaka sainikomAM bhaya phelAyo. AcAryazrIe badhAne dUra surakSita sthAna para khaseDyA. temaNe lazkaramAMthI uttama bANavaLIo zodhI te sahune vyuhAtmaka rIte goThavI temane killAnI Toca para Ubhelo yAMtrika gardabha batAvyo. AcAryazrIe temane sUcanA ApI ke gardabhIla rAjA tenI sAdhanA pUrI thayA pachI bahAra Avaze ane gardabhanuM moM kholaze. jevuM te yAMtrika prANI avAja karavA mATe moM khole tyAre badhAe ekIsAthe enA moMmAM bANonI varSA karavI. ekI sAthe pravezelA tIranA mArathI gardabha dhvaninA taraMgo utpanna karavAmAM niSphaLa jaze ane zakasainikonI sAthe AcAryanI paNa jIta thaze. gardabhIla rAjA killAnI TocanI jagyA para vidyA sAdhanA bAda pahoMcyo. teNe jevuM gardabhanuM moM kholyuM ke zaka sainikoe AcAryanA kathananuM akSarazaH pAlana karyuM ane jItI gayA. AcAryanA samajAvaTathI gardabhIlane jIvato pakaDI kedamAM pUryo. sAdhvIne mukta karavAmAM AvI. tene parAdhInatAmAM lAgelA pAponuM prAyazcitta ApI punaH sAdhvI samudAyamAM dAkhala karI. AcArye zakarAjAone ujjaina ane AsapAsanA pradezo ApyA. A zauryakathA dharmarakSA kAje kevI kunehathI kAma levuM tenuM uttama dRSTAMta pUruM pADe che. ahIM sAdhvI para AvI paDela vipattionA vAdaLone dUra karavA saMpUrNa jainasamAja ekajUTa thAya che. sAdhvInA upasarga - kaSTa nivAraNa hetu (83) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako AcArya bANavidyA anyone zIkhavADI zAsanarakSA kare che. sAdhubhagavaMtanI aneka maryAdAo hovA chatAM teo rAjAnA anucita kAryane paDakAravA siMdhadezamAM jaI zakarAjAone lazkara sahita teDI lAve che. AcAryazrI temanA vartana thakI ahiMsAno sAco marma samajAve che. rAjA-mahArAjAo paNa jo jainasaMghanA ghaTako sAthe geravartaNUMka kare to te asahya ja hoya. rAjAnI pAse athAga sainya baLa hoya ane vidyA paNa hoya chatAM enA taraphathI karAto anyAya sAkhI levo e kAyaratA che. ahIM jaina saMgha ane AcArya mahArAja, sAdhvI sarasvatIne kedamAMthI mukta karAve che. A bAbata bhaviSyanI prajA mATe ahiMsAnuM sAcuM svarUpa darzAve che. mahApuruSo potAnA para AvI caDhela javAbadArIo supere nibhAve che. jainadharme kadI paNa strIo pratye anyAya thavA dIdho nathI. caMdanabALA dAsInA vezamAM hatI tyAre mahAvIraprabhue tenA hAthe AhAra grahaNa karyo. udayana rAjAnI rANI saMjogovazAt dIkSA le che tyAre garbhavatI hatI. guruNI maiyAne AnI jANa thatAM bALakanA janma pachI ene pharI svIkAre che ane bALakanI javAbadArI eka zreSThI kuTuMbane Ape che. ahIM nArI sanmAnanI bhAvanA hovAthI ene gunegAra hoya topaNa tarachoDI nathI, paraMtu prAyazcitta ApI pharI samudAyamAM dAkhala karAya che. jainAcArya vIra hoya che. jo rAjA anyAyI hoya to ene dUra karavAnuM sAmarthya emanAmAM hoya che. e potAnI zakti dvArA durAcArI duSTa rAjAne padabhraSTa paNa karI zake che. (84)
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sAdhvI ratnA pU. hIrabAI ma.sa. tathA pradezI rAjAnI kathA - sAdhakazizu sAdhvI UrmilA (goMDala saMpradAya saurASTra kesarI prANa parivAranA dhyAnayogI pU. zrI hasamukha munijInA AjJAnuvartI pU. zrI UrmilAbAI mahAsatIjI guru prANa Agama batrIsInA sahasaMpAdikA che. temanA traNa pustako pragaTa thayA che. anakAI (mahArASTra) mukAme pU. UrmibAI svAmInA sAnnidhya cAturmAsa arthe birAjamAna che.) saMsAranI samagra jIvasRSTie svayaM karmasattAnuM anuzAsana svIkAryuM che. karoDo - abajo jIvomAMthI koI ekAda virala AtmA karmasattAnA siddhAMtane samajI dharmasattAnA anuzAsanane apanAve che. dharmasattA sadAkALa karmasattA sAme baLavAna puravAra thaI che. karmasattA daridratA Ape paNa e daridratAmAM paNa dilanI amIrI to dharmasattA ja Ape, karmasattA aneka rogo utpanna karI zake paraMtu e rogagrasta avasthAmAM paNa AMtarika samAdhi to dharmasattA ja Ape, karmasattAnA kAraNe jIvanamAM pariSaho, upasargo, kaThinAIo, muzkelIo Ave paNa sahanazIlatAnI mahAmUlI bheTa to dharmasattA ja Ape. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI, AnaMda, kAmadeva jevA zrAvako... evA saMkhyAbaMdha AtmAoe upasargone hasatA mukhe sahyA. gajasukumAra muni, metAryamunie to mAraNAMtika upasarganA kaparAkALamAM ya dharmasattAnA prAbalyathI motane maMgaLamaya banAvavA samAdhi jALavI rAkhI ane saphaLatAne varyA. tIrthaMkara prarUpita jinadharmamAM mukhyatayA jIva ane ajIva be tattvonuM prAdhAnya rahyuM che. samagra sRSTi satya (astitvarUpa) che. anAdikALathI satuM (85) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) nA be svarUpa che. (1) jIva ane (2) ajIva, jIva sva-svarUpamAM rahe to dharma, ane ajIvamaya bane te karma. jIva sva-svarUpamAM rahe to sukha, anyathA du:kha. jeha svarUpa samajayA vinA pAmyo du:kha anaMta..." (zrImad rAjacaMdrajI) hA, du:kha AvavuM ane du:khI thavuM e banne sthiti alaga che. karmasattAnA anuzAsana yukta karmAdhIna AtmAone pUrvajanmomAM jemanI sAthe saMyoga thayA hoya te vakhate potAnI ajatanA ane avivekathI je karmo upArjana thayA hoya, tenA udayakALe te te AtmAo dvArA anukULatA yA pratikULatA maLatI rahe che. ajayaM caramANo ya pANabhUyAI hiMsai / baMdhai pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalam // (zrI dazavaikAlika sUtra) anukULatA paNa pariSaha ke upasarga che, jayAre pratikULatA paNa pariSada ke upasarga che. AvA upasarga ke pariSadanA samaye dharmasattAnA anuzAsanayukta jIvo svasthapaNe, aDIkhama rahI, samatAbhAvane keLavI duHkhI thatA nathI, balka mojamAM rahe che. pUrvakRta karmo je jIvo sAthe thayA hoya te vartamAne deva, manuSya ke tiryaMca koIpaNa svarUpe maLe, pUrva verabhAvanA kAraNe kaSTo Ape. karmasattA mArga vacce paththara mUkI avarodha kare paNa dharmasattAvALo jIva e paththarane pagathiyuM banAvI le ! zULa vere to phUlamAM pheravI le. vizvamAM pracalita dharmomAM jinadharmanuM prAdhAnya rahyuM che. jinadharma kahe che ke, "sahana karavuM te sAdhanAno prANa che", "sahe te bhAre" arthAt sahana karanAra gurutAne pAme. pUjayapAda dhyAnasAdhaka gurudeva zrI hasamukhamunijI ma.sA. vAMcaNImAM vAraMvAra kahetA hoya che ke, "prApta sthitimAM AnaMdamAM rahevuM."
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) kAraNa ke je paristhiti sarjAya te svakRta ja hoya che. pariSaho ekendriyathI paMcendriya sudhInA koIpaNa jIvo taraphathI AvI zake. goMDala saMpradAyanA AdyasaMsthApaka, nidrAvijetA, ekAvatArI, AcArya bhagavaMta pUjayapAda zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. nA janmadAtrI, ratnakukSiNI mAtA hIrubAIe paNa saMyama lIdho hato. ItihAsa kahe che ke ekadA A sAdhvI ratnA hIrabAI mahAsatIjI goMDala - gAdInA gAmamAM paTelanI DelInA upAzrayanI osarImAM rAtrinA samaye potAnA niyama mujaba dhyAnastha beThA hatA. ekAeka tyAM eka ziyALa AvyuM. potAnA tIkSNa dAMto ane dhAradAra aNIvALA nakho vaDe hIrubAI ma.sa. nA zarIrane vidAravA lAgyuM, paNa sattvazALI AtmA jarAmAtra paNa DagyA nahi. "deha ane AtmA bhinna che" A vAtane AjasudhI thiyarIkala vicArI hatI, Aje e vAtane prekTIkala anubhavavAno samaya AvI gayo, jANe ke bhedajJAnanI parIkSAno samaya Avyo. pUjaya mahAsatIjI svasthapaNe ciMtave che ke, "pratijJAnA mUlya to prANathI cUkavAya." bhagavAna mahAvIre to eka rAtrimAM saMgama devanA 20mahAupasargo samabhAve sahyA hatA, mAre to mAtra eka ziyALano upasarga ja sahana karavAno che. AvuM ciMtavatA citavatA dehAdhyAsa choDI, dRDhatApUrvaka upasarga sahI rahyA hatA. ziyALa rasanA IndriyanA viSayamAM gRddha banyuM, evI rIte mAMsa khAtuM hatuM ke, jarAya avAja thato na hato. pU. mahAsatIjIne traNa kalAka dhyAna karavAno niyama hato ! ziyALa rasAsvAdamAM vRddha ane sAdhvIjI AtmAnaMdamAM tallIna hatA. bIjA sAdhvIjIo sUtA hatA. ziyALa gayuM tyAre lohIthI kharaDAyelA vastrothI kAyA lathapatha thaI gaI hatI, hADa-mAMsa labaDI rahyA hatA. dhyAna pUrNa thatAM emaNe sAdhvIjIone uThADyA. lohIluhANa zarIramAMthI lohI TapakI rahyuM hatuM, badhA tharatharI gayA. ziyALanA upasarganI vAta karI ane (80). (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) svasthatApUrvaka kahyuM ke, bhagavAna mahAvIranA upasargo sAme to sAmAnya upasarga gaNAya. have vilaMba na karo ! pUjaya gurudevane jANa karo. jANa thatAM bIje divase savAramAM pU. AcArya bhagavaMta padhAryA. mAtA sAdhvIne AlocanA karAvI. saMthArAnA bhAva jANI, saMthArAnA paccakhANa karAvyA. teono saMthAro 18 divasa cAlyo. AlovI, paDikkamI samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. A viSama paMcamakALamAM paNa AvA sahanazIla AtmAo thayA che, teno A atyuttama Adarza dAkhalo che. jo ke, saMyamajIvanano svIkAra eTale ja pratikULatAono svIkAra ! pratidina sAdhakane kaMIka pratikULatAno to sAmano karavo ja paDe. jANe ke pratikULatA ja sAdhutAno paryAya che. pratikULatAmAM ja sAdhunI sAdhutA nikhare ! upasargo Ave tyAre ja kSamA vadhAre camakamAM Ave. pratikULatA ja sAdhakajIvananI sAdhanAmAM abhivRddhi karAve ! vAsudeva, baLadeva, cakravartIo karatAM anekagaNuM sAmarthya dharAvatA tIrthaMkaro to AMkhanA IzAre samagra brahmAMDane khaLabhaLAvI zake, chatAM khIlA ThokanAra govALiyo, pagano cUlo banAvI khIra rAMdhanAra kheDUta, caMDakauzika jevo dRSTiviSa sarpa ! kamaThatApasa ke saMgamadeva, kaTapUtanA vyaMtarI Adi sAmAnya jIvonA Aveza, Avega, prahAro, kaSTo, upasargone hasatA mukhe sahyA, jethI teo 100 % zuddha suvarNa jevA zuddha AtmasvarUpane pAmyA. kevaLa jJAna (kevaLa = mAtra... jJAna dazA) ne pAmyA. "No rest without test." arthAt saMkaTa vinA siddhi nahi, Apatti vinA ArAma nahi, kasoTI vinA kalyANa nahi. TUMkamAM, kahIe to pariSado ane upasargo to sAdhaka jIvananA maMgala avasara gaNAya ! munijIvananI bALapothI samA zrI dazavaikAlika sUtranI bIjI cUlikAnI trIjI gAthAmAM kahyuM che ke, "puso saMsAro, rasoDAne tarasa utAro " (88)
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) arthAt anusrota (anukULatAo) saMsAra che (saMsAravRddhinuM kAraNa che) ane pratistrota (pratikULatAo) te saMsAra pAra pAmavAno upAya che. bhagavaMta kahe che, "he mArA vhAlA sAdhaka-sAdhikAo ! zrI dazavaikAlika sUtranA A bhAvone harahaMmeza najara sAme rAkhavAM, jethI niSphaTakapaNe saMyamayApana thaI zake." he sAdhako ! 'karemi bhaMte' no pATha bhaNyA eTale anukULatAono tyAga ane pratikULatAono saharSa svIkAra ! sAdhaka pratidina evuM ciMtana kare ke, "mArA AtmAe caturgati rUpa saMsAranA paribhramaNamAM anaMtavAra je du:kho ke je pratikULatAone sahana karyA, tenI apekSAe A du:kho to siMdhu pAse biMdu jevA che, meruparvata pAse sUkSma aNu jevA che." 'adhyAtma kalpadruma' nAmaka graMthamAM kahyuM che ke, "ekAMta karmanirjarAnI bhAvanA vinA jIve anaMtabhUtakALamAM je sahyuM, jeTaluM sahyuM tenA karatAM ekAMta karmanirjarAnI bhAvanAthI maitrI, pramoda, karuNA, mAdhyastha bhAvanAnA pariNAmo pUrvaka thoDuM paNa sahe to bhavAMtaramAM saghaLA duHkho TaLe, avyAbAdha sukha sadAne mATe maLe." jema vidyArthIne 95% rIjhalTa meLavavA mATe pramAda tyAgI abhyAsa karavo jarUrI che, vepArIne sArI kamANI mATe sIjhanamAM gaphalatamAM na rahetA parizrama karavo jarUrI che, tema avyAbAdha sukhanA abhilASI sAdhakoe paNa apramattapaNe pratikULatAone AhavAna karatA rahevuM joIe ane mojathI sahetA rahevuM joIe. to ja peluM nAnakaDuM vAkya.... "sahe te bhAre" bodha vAkya rUpe caritArtha thAya. je sahana kare te AtmA garimAvaMta banI zake. amArA dAdA gurudeva pUjayapAda saurASTra kesarI prANalAlajI mahArAja sAheba AhAra karyA bAda rAunDa mAratA te vakhate bolatA ke, "putrI sAme muLa sarvajJA" arthAt munie pRthvI jevA banavuM joIe. jema pRthvI jIva- (89) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) ajIva sRSTino bhAra sahe, koI dharatInA peTALa toDe phoDe, dharatI para gaMdakI kare, kacarAnA DhagalA kare, bahumALI makAno banAve paNa pRthvImAtA A badhuM sahI le. e rIte munie kaMIpaNa pratikAra karyA vinA maunapaNe upasargo - pariSaha sahevA joIe. 12 upAMgasUtramAM bIjuM zrI rAyaparoNIya sUtra che, temAM kaikyAI dezamAM Rddhi samRddhiyukta zvetAMbikA nagarInA pradeza rAjAno adhikAra che. te rAjA adharmazIla, pApAcArI, adharmapracAraka Adi aneka avaguNayukta hato. pradezI rAjA hiMsAno pravartaka hato. satata mAro ! chedo ! bhedo ! Adi zabdo bolato. tenA hAtha prAyaH lohIthI kharaDAyelA rahetA, paNa tenA bhAgyayoge kalyANa mitra samAna citta nAme sArathi hato. rAjAne dharmamArge vALavAno temano bhAva hato. ekadA kezIkumAra zramaNa zrAvasti nagarImAM padhAryAnA samAcAra maLatA, yenakena prakAreNa temanI pAse pradeza rAjAne laI gayo. saMta samAgama thayo. "satrAMtiH phri na roti puMsAm ?" satsaMga mAnavajIvanamAM zuM na kare ? bhalabhalAnA jIvanamAM dharakhama parivartano Ave. e nyAye pradeza rAjAnA aneka praznonuM kezIkumAra zramaNe samyak samAdhAna karyuM. rAjAnA jIvananuM parivartana thayuM, adharmImAMthI dharmI banyo. aviratine badale 12 vratadhArI zramaNopAsaka banyA. have teo rAjaya, rASTra, senA, vAhana, bhaMDAra, koThAra, aMtaHpura, nagara, janapada AdithI udAsIna rahevA lAgyA. zramaNopAsaka pradezI rAjAnI upekSAthI kaMTALelI, atyaMta niTanI vyakti tene upasarga ApavAnuM vicAre che. "pUrvajanmano kaTTara zatru A bhavamAM atyaMta nikaTanI vyakti banI vera vALa" e nyAye rANI sUrikatAe jayArathI (90).
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) jANyuM ke zrAvaka banyA pachI rAjA rAjyakArabhAra pratye durlakSa seve che tethI putrane rAjAnuM kAsaLa kADhavAnuM kahyuM, putra saMmata na thatA rANI svayaM patine mAravAnI taka zodhavA lAgI. koIpaNa zastraprayoga, agniprayoga, viSaprayoga ke maMtraprayogathI rAjAne mAravAnuM vicAravA lAgI. ekadA rAjAne chaThTha (be upavAsa) nA pAraNAno divasa hato. azanAdi cAreya AhAramAM, vastra, mALA, alaMkAromAM rANIe viSaprayoga karyo. rAjAne vastraparidhAna tathA bhojanathI turaMta jhera caDavA lAgyuM, vedanA thavA lAgI, nasenasa tUTavA lAgI. sAMdhe sAMdhA chUTA paDavA lAgyA. rAjAe jANyuM ke A mAraNAMtika upasarga ApanAra mArI patnI sUrimaMtA ja che, chatAM manathI paNa dveSa na karyo. paraMtu pauSadhazALAmAM gayA, bhUminuM pramArjana, paDilehaNa karI pUrvAbhimukha paryakAsane besI hAtha joDI bolyA, "namotthaNe ... arihaMtANaM.. mArA dharmAcArya, dharmopadezaka kezIkumAra zramaNane mArA vaMdana namaskAra !" 18 pApasthAnaka tathA cAreya AhAranA tyAgapUrvaka yAvatajIvana saMthAro paccakhI lIdho. 84 lAkha jIvAyoninA jIvo sAthe khamatakhAmaNAM karyA, AlocanA karI, pAponuM manomana prAyazcitta karI samatAbhAve AyuSya pUrNa karI sUryAbhavimAnamAM 4 palyopamanI sthitie deva thayA. te sthiti pUrNa thatAM, mahAvideha kSetramAM dRDhapratijJa nAme utpanna thaI, dharma pAmI, saMyama pALI, kevaLI paryAye vicarI siddha, buddhi, mukta thaze, parinirvANane pAmaze. potAnA svajana taraphathI AvelA upasargane pradezI rAjAe samatAbhAve sahyo. AvA mAraNAMtika upasargane sahevAmAM dhIratA joIe. "dhIratA' zabdamAM 'vIratA' zabda samAyelo che. dhIratA rAkho paNa vIratApUrvakanI ! athavA ema kahI zakAya ke, jenAmAM vIratA hoya te ja dhIratA rAkhI zake. dhIratAmAM manobaLanI mukhyatA che, paNa zArIrika baLa - vIratA hoya te ja dhIratA - vairya (1). -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) rAkhI zake. samatA ane kSamatA A be zabdo che. upasargo, pariSaha sahevAmAM zArIrika kSamatA hoya to ja manathI samatA rahe. du:kha ke kaSTo kone nathI AvyA ? AdinAtha prabhune varSAnta bhikSA (AhAra) maLI, bhagavAna mahAvIra para to upasargonI jhaDI varasI, bhagavAna pArzvanAthane meghamAlI deve varasAdano upasarga Apyo. AnaMda, kAmadeva zrAvakane devakRta upasargo AvyA. metAryamuni, gajasukumAra muni, khaMdhaka aNagAra Adi keTalAya mahApuruSoe upasargo sahyA che ! keTalAne yAda karIe ? ane kone bhUlIe ? bhUlavA jevA to koI ja nathI. TUMkamAM, e badhA majabUta mananA mAnavIo hatA, Apatti vakhate ajabagajabanuM bairya rAkhI zakyA. AtmakalyANa sAdhI gayA. dhanya che e mahAna AtmAone !!! "meru to Dage paNa jenA manaDA Dage nahi, bhale bhAMgI paDe e brahmAMDa re jI; vipatti paDe paNa vaNase nahi re, soI harijananA paramANa re jI... meru to Dage paNa..." (gaMgAsatI) upasarga - pariSaha pradhAna jinadharmane AcaranArA e satpaSone, mahapuruSone trikALa vaMdana karI temanA jevI sahanazIlatAne ApaNA jIvanamAM pAmIe evI bhAvanA sAthe... huM mArI kalamane virAma ApuM chuM. (2)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) jhAMjhariyA muninI kathA - DaoN. ratanabena khImajI chADavA (muMbaI sthita jaina dharmanA abhyAsu DaoN. ratanabahene zrAvaka kavi RSabhadAsa kRta 'vrata vicAra rAsa' para saMzodhana karIPh.D. karyuM che. jUnI lipi ukelavAmAM ane hastapratonA saMzodhanamAM rasa che. muMbaI mahAsaMghanA dhArmika zikSaNa borDamAM pravRta che.) mAnava vAtapriya prANI che. vArtA kahevI ane sAMbhaLavI tene game che. zaizavakALathI laIne jIvanasaMdhyAnA samaya sudhI bhinna bhinna prakAranI kathAvArtAono AnaMda le che. temAM paNa dharmakathA to upadezanuM prabaLa sAdhana che. mATe ja bhAratanA badhA dhArmika graMthoe kathAono mukhya AdhAra lIdho che. jainadarzane paNa dharmakathAne upadezanuM pradhAna aMga mAnyuM che. jainAcAryoe samagra jainasAhityane cAra vibhAgamAM vibhakta karI emAM dharmakathAnuyogane mahattvanuM sthAna ApyuM che. sAmAnya jIvo paNa dharmakathA sAMbhaLIne dharmakathAnA rase raMgAya, temane uccapAtro pratye bhakti janme te dharmakathAnuM sAmAnya janaupakArI phaLa che. jainakathA sAhitya vividha prakAre lakhAyeluM che. temAM uttama puruSonA kathAnako mukhya che. A kathAnakomAM temanA jIvanamAM kevA kevA pariSaho ke upasargo Ave che ane teo teno pariSahajaya kevI rIte meLave che vagerenuM varNana karavAmAM AvyuM che. | 'pariSaha' no sAmAnya artha cAre bAjuthI AvanArA kaSTone samatApUrvaka sahana karavA evo thAya. 'Irasahya ti riva8: I' je sahana kare te pariSaha che. Agama Adi zAstromAM bAvIsa prakAranA pariSadono ullekha jovA maLe (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sukha-du:khamAM tulya manovRtti keLavavA mATe pariSaha e sAdhunI kasoTI che. saMyamI sAdhaka saMyamadUSita na thAya ane pUrvasaMcita karmonI nirjarA thAya e bhAvanAthI bhUkha - tarasa, ThaMDI AdikaSTone samabhAvapUrvaka sahana kare te 'pariSaha jaya' che. je bhikSu A pariSadothI svayaM parAjita banyA vagara tene jIte te mokSamArgathI kadI paNa vicalita thato nathI ane karmonI nirjarA karI potAnuM kalyANa kare che. Ama, pariSaha sAdhakanuM amRta che. teno samabhAva tene adhyAtmamArgamAM AgaLa laI jAya che. jainAgamomAM AvA aneka kathAnako AlekhAyA che. temAMnI eka jaina kathA eTale 'jhAMjhariyA muni' nI kathA. A kathAnA mAdhyama dvArA bALasulabha zrotAjanone bodha ApavAmAM Avyo che ke game tevA pariSaha ke upasarga Ave to paNa saMyamI sAdhaka samabhAvapUrvaka sahana karI pariSahavijetA banI saMyamamArgamAM AgaLa vadhe che. seMkaDo varSa pahelAnI A vAta che. madanabrahma nAme eka rAjakumAra hatA. yuvAna vayamAM AvatA temanA lagna batrIsa batrIsa suMdara rAjakanyAo sAthe thayA ane teo svarga jevuM sukha bhogavatA bhogavatAsamaya vyatIta karatA hatA. ekavAra rAjayamAM IndrotsavanI ujavaNI dhAmadhUmathI karavAmAM AvI hatI. loko paNa A utsavamAM bhAga levA suMdara vastro paridhAna karI udyAnamAM bhegA thayA hatA. raMgaberaMgI vastromAM sajja thaI AnaMda - killola karI rahyA hatA. rAjakumAra madanabrahma paNa potAnI batrIsa rANIo sAthe udyAnamAM krIDA karavA AvyA hatA. rANIo sAthe AnaMdamagna banI jalAdi krIDAo karI rahyA hatA tyAre temanI dRSTi eka tyAgI munivara para paDI. muninI zAMta ane (94) (93)
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako saumya pratibhA joI temane vaMdana karavAnI icchAthI teo munivara pAse gayA. vidhipUrvaka vaMdana karI teo potAnI rANIo sAthe temanI vairAgyasabhara amogha dezanA sAMbhaLavA beThA. munizrInI amIrasa bharelI dezanA sAMbhaLatA ja madanabrahma rAjakumArano jIva haLukarmI hovAthI temano AtmA jAgI UThyo. temane jIva ane ajIva pudgala rUpI zarIrano saMbaMdha zuM che te samajAI gayuM ane AtmA ja paramAtmA banI zake che te jANatAM te ja kSaNe batrIse batrIsa rANIone tyajI saMyama aMgIkAra karyo ane jJAnanI ArAdhanAmAM lAgI gayA. Ama, teo tapa-japa-dhyAna ane jJAnanI ArAdhanA karatAM karatAM vicaravA lAgyA. ekavAra vihAra karatAM karatAM madanabrahma muni khaMbhAta nagarImAM raste madhyAhna samaye gocarI mATe nagarImAM nIkaLyA. tyAre gocarI mATe nagaranA raste jatAM eka zeThANIe temane joyA. zeThANI yuvAna hatA. ghaNA varSothI patino viyoga thayo hato. kAmajvaranI pIDA zeThANI upara hAvI thaI hatI. AthI temanI dAnata bagaDI hatI ane koI taka zodhI rahI hatI. tyAM A bharayuvAna ane vaLI kAmadeva jevA rAjakumAra munine joyA. manamAM rAjI rAjI thaI gaI ane potAnI vAsanA poSavA potAnI nokarANIne bolAvIne kahyuM ke, jA jhaTa jaIne pelA munine teDI Ava. dAsI to ciThThInI cAkara,doDatI doDatI gaI ane munine vinaMtI karI ke, 'padhAro gurudeva ! padhAro. gocarI pANIno lAbha Apo.' saraLa bhAve munizrI tyAM padhAryA. tyAre zeThANIe makAnano daravAjo baMdha karI dIdho ane munizrInI sAme jAtajAtanA laTakA-maTakA karavA mAMDyA, bhogavilAsanA sUcaka hAvabhAva vaDe munizrIne mohavaza karavA prayatna karavA lAgI. Ama, anekavidha (5) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako kAmaceSTAthI teNe munizrIne calAyamAna karavAnI koziza karI, paNa munizrI to cAritradharmamAM aDaga hatA. teo potAnI mIThI vANIthI zeThANIne dharmano upadeza ApavA lAgyA, paNa mohAMdha ane tIvra kAmavAsanAthI pIDita zeThANI upara dharmadezanAnI kAMI asara paDI nahIM. munizrIe pharI pharIthI tene AvA pApAcaraNathI aTakavA bodha Apyo paNa kAmajavarathI pIDita zeThANI upara tenI kAMI asara thaI nahIM. UlaTuM, munizrIne calAyamAna karavA temane vaLagI paDI. tyAre munizrIe vicAryuM ke have ahIMthI tarata ja nIkaLI javuM joIe. ahIM vadhu rahevAthI A duSTa srI mArA cAritradharmano bhaMga karaze. A pramANe vicAra karI munizrI potAno hAtha choDAvI dvAra kholI nAsavA lAgyA. paNa kAmI zeThANI munizrIne ema javA devA mAgatI na hatI. AthI nAsatA muninA pagamAM potAnA paganI AMTI mArI nIce pADI nAkhyA. paNa paganI AMTI mAratA zeThANInA paganuM jhAMjhara munizrInA pagamAM bharAI gayuM. munizrI jema tema UbhA thaIne daravAjAnI bahAra nIkaLavA lAgyA tyAre zeThANIne lAgyuM ke, A to bhAre thaI, have huM ja badanAma thaIza. AthI teNe bAjI palaTAvavA jorathI bUmo pADavA lAgI ke, pakaDo, pakaDo A duSTa aNagArane. teNe mAruM ziyaLakhaMDana karyuM che ane nAsI rahyo che, pakaDo, pakaDo.... rastA para jatAM-AvatAM lokoe A avAja sAMbhaLIne munizrIne pakaDI lIdhA ane zeThANInA rudanabharyA pokAra sAMbhaLI munine mAravA lAgyA paNa A munizrInA koI puNyodaya jora karatA hatA. teo jyAre zeThANInA hAtha choDAvI nAsatA hatA ane zeThANIe paganI AMTI mArI munine nIce pADI dIdhA hatA. A badho khela A nagaranA rAjAe potAnA jharUkhAmAM UbhA UbhA joyo hato. teo tarata ja nIce AvyA ane lokone satya hakIkata (96)
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) jaNAvI ke, "A strI potAnI phajetI DhAMkavA mATe A pavitra muni upara kalaMka lagAve che. munizrI to ekadama nirdoSa che. A badhuM kArastAna to duSTa zeThANInuM ja che." lokone kharI hakIkatanI jANa thatAM munizrInA pagamAM paDI kSamA mAgI ane munizrIno jayajayakAra karyo. rAjAe paNa zeThANIne tenA pApanuM phaLa bhogavavA rUpe dezanikAlanI sajA karI. munizrInuM nAma to hatuM madanabrahma muni, paNa pagamAM jhAMjhara AvI javAthI teo jhAMjhariyA muni tarIke oLakhAvA lAgyA. AvA upasargamAMthI pasAra thayA bAda A jhAMjhariyA muni ekavAra ujajeNInagarImAM padhAryA. ghera ghera gocarI vahoravA jatA ane potAnA saMyamadharmanuM rUDuM pAlana karatA hatA. nAnA-moTA upasargone teo samabhAvapUrvaka sahana karatAM ane jJAna-dhyAnamAM AgaLa vadhatA hatA. sAdhujIvana eTale ja upasargo ane pariSahovALo paMtha. pariSaha to sAdhujIvananI kasoTI che. tenA dvArA karAyA pachI ja sAdhu mokSamArgathI calAyamAna thatA nathI temaja vIrSollAsa pragaTa karI teno sAmano kare che ane karmonI nirjarA karIne potAnuM kalyANa kare -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) rAjAe chUpI rIte sevakone bolAvI pelA munine pakaDI lAvavAno Adeza Apyo. tyArabAda eka UMDo khADo khodAvI temAM munine UbhA rAkhyA ane sevakone muninI garadana kApI nAkhavAno hukama karyo. rAjAnI AjJAnuM pAlana karavA sevako muninI garadana kApavA taiyAra thayA tyAre munizrI to samatArasamAM mahAlavA lAgyA. samabhAvamAM jhulavA lAgyA. zatrune paNa mitra samajI teone upakArI gaNI UMcI bhAvanAmAM caDatA gayA. manomana ciMtana karavA lAgyA ke, rAjA to kharekhara mArA upakArI kahevAya. A to mArA ja koI karmanuM phaLa huM bhogavuM chuM. emAM rAjAno jarApaNa vAMka nathI. Ama, AtmadhyAnamAM lIna thaI gayA. sevakoe rAjAnI AjJA mujaba munino ziraccheda karI nAkhyo. aMta pahelA muni ucca bhAvanAnA kAraNe kevaLajJAna pAmyA ane mokSamAM gayA. A tarapha rAjA khuza thatAM thatAM potAnA mahelamAM AvyA. bIjI tarapha eka samaDI muninA pArthiva deha pAse AvI ane mAMsano piMDa samajI lohIvALo ogho cAMcamAM laI AkAzamAM UDI gaI. bhavitavyatAnA yoge UDatI UDatI samaDI rAjamahelanA cokamAM AvI tyAre tenI cAMcamAMthI ogho rAjamahelanA cokamAM paDyo. ogho joIne rANI oLakhI gaI ke A ogho to potAnA bhAI munizrI madanabrahmano ja che ane raDatA raDatA kahevA lAgI ke, jarUra koIe mArA bhAI munizrI madanabrahmane mArI nAkhyA che. rANIne codhAra AMsue raDatI joI rAjA doDatAM AvyA ane pUchavA lAgyA ke zuM thayuM che ? tame zA mATe raDo cho ? tyAre rANIe pelo lohIvALo ogho rAjAne batAvIne kahyuM ke, mArA bhAI munizrIne jarUra koIe mArI nAkhyo che. tyAre rAjAne AkhI vAta samajAI gaI ke ThAra karela munizrI to rANIno sago bhAI hato. rAjAne khUba A jhAMjhariyA muninI hajI AkarI kasoTI bAkI hatI. ekavAra rAjArANI jharUkhAmAM besI sogaThA ramatA hatA ane alakamalakanI vAto karI rahyA hatA. te ja samaye jhAMjhariyA muni jharUkhAnI nIcethI pasAra thayA. tyAre rANInI najara muni upara paDI ane khuzIthI malakAI UThI, paraMtu bIjI kSaNe ja AMkhamAMthI daDa daDa AMsu paDavA lAgyA. A joI rAjAne navAI lAgI, sAthe sAthe rANI upara zaMkA karavA lAgyA ke A muni jarUrI mArI rANIno bhUtakALano koI premI haze. rAjA, vAjA ane vAMdarAM traNeya sarakhA. vadhu vicAra karyA vinA (90) (98)
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) pastAvo thayo ane kabUla karyuM ke zaMkAnA kAraNe temaNe ja munizrIne mArI naMkhAvyA che. rAjAe potAnI bhUlano ekarAra karyo ane rANI sAthe teo paNa dhrusake dhrusake raDavA lAgyA. rANIe AhArapANIno tyAga karI anazana karyuM. tyAre rAjA munizrInA kalevara pAse jaI kSamA mAge che ane kharA dilathI potAnA duSTa kRtya badala vAraMvAra mAphI mAge che ane munine khamAve che. prabaLa pazcAttApa karatAM karatAM temaja anitya bhAvanA bhAvatA rAjAne paNa kevaLajJAna thAya che. Ama, jhAMjhariyA munie saMyama yAtrAmAM Avela strI pariSaha ane vadha pariSahane khUbaja samatApUrvaka sahana karI mokSagati prApta karI. astu. pustaka sUci 1. tattvArtha sUtra gujarAtI vyAkhyA sahita - vi.paM. zrI sukhalAla 2. zrI samavAyAMga sUtra - le. ghAsIlAlajI ma. sA. 3. zrI samavAyAMga sUtra - guruprANa phAunDezana, rAjakoTa 4. jaina zAsananA camakatA hIrA - varajIvanadAsa vADIlAla zAha upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) zAsanasamrATa pU. dharmasiMhajI svAmInA upasarganI kathA * DaoN. madhubahena jI. baravALiyA (jaina darzananA abhyAsu DaoN. madhubahena sohama zrAvikA maMDaLa, uvasagara bhakti grupa ane muMbaI mahAsaMghanA jaina dhArmika zikSaNa borDa sAthe saMkaLAyelA che. temaNe traNa pustakonuM saMpAdana karyuM che.) bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha svAmInA punita pagalAMthI pAvana thayelI, yogezvara zrIkRSNathI samalaMkRta thayela jAmanagara nagarImAM nizIthanI ardhacAMdanI sAthe tArAo jhabUkI rahyA hatA. tyAre eka sitAro aMtarikSane alavidA kahI divya vasuMdharA para mIThI niMdarane mANatI eka saubhAgyavatI yuvatInA mukhamAM pravezyo. e dharmaparAyaNa sannArI jAgRta thaI, tenA manamAM prasannatAnA skUliMgo phUTyA ane te arihaMta kahetI namaskAramaMtra japavA lAgI. kALakrame lokAgacchanA dharmapremIzrAvaka jinadAsacaMdranA dharmapatnI zivabAnI kukhe saMvata 1656 nA vaizAkha suda bArasanA guruvAre zAsanasamrATa pU. dharmasiMha svAmIno janma thayo. temanuM bALapaNanuM nAma dharamacaMda hatuM. A tejasvI bALakane sau koI 'dharmanA lADalAnAme saMbodhatA. lokAgacchanA adhipati pU. ratnasiMhajIsvAmI ziSya parivAra sAthe jAmanagara zaheramAM padhAryA. 14 varSano kizora dharamacaMda pUjayazrInI nizrAmAM dharmane raMge raMgAyo. mAtApitAnI AjJA maLatA saMvata 1672 nA mahAsuda terasane tA. 2-2-1616 nA lokAgaccha saMpradAyamAM jAmanagara zahere dIkSA thaI ane dharamacaMda, dharmasiMhamuni banyA. Agamo ane tattvajJAnanA svAdhyAya dvArA gurune saMtoSyA, paraMtu teozrIne teTalethI saMtoSa na hato. te krAMtikArI jIva hato. "dharmakrAMti karavA (100)
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) pahelA sAttvika khamIranA samAja ane zAsanane darzana karAvo" tevA gurunA vacano caritArtha karavA AgaLa vadhyA, paraMtu devakRta upasarga sAme jhajhumavuM paDyuM. zrI dharmasiMhe gurujIne vinayapUrvaka kahyuM, "gurubhagavaMta ! mArAmAM udbhavelA AgamAnusAranA jIvana jIvavAnA utsAhane have vadhu vakhata rokI zakavAnI sahiSNutA rahI nathI. jaina dharmAcAra sudhAravAnI krAMtino jhaMDo laherAvavA AgaLa Avo ane te pUjaya amArA netA bano." dharmasiMhe vinaMtI karI, "vatsa tArI Takora ane jAgRti sAcA che. paraMtu mogalasamrATa jahAMgIranuM tAjetaramAM avasAna thatAM, mogalavaMza zAhajahAM taraphathI ApaNA gacchane gauravayukta padavI, pAlakhI, paTTo, cAmara, dhvaja ane zAhI pharamAna enAyata karavAmAM Avela che. samayanA sAMprata vaheNe zahenazAhI bakSisano asvIkAra karavo ucita nathI. vaLI, vRddhAvasthAne kAraNe huM parAzrayI jIvana jIvI rahyo chuM." gurujIe potAnA hRdayabhAva kahyA. gurujI, mane kSamA karo, ApazrI mane mukta karo. ApanA upakArane huM nahIM bhUluM." dharmasiMhe kahyuM, "tAro mArga vikaTa che. dharmajhanUnI loko tArI avadazA karaze teno mane bhaya che." gurujIe vyathA vyakta karI. gurudeva, mArA pratyeno Apano ati vAtsalyabhAva AvI zaMkA karavA prere che. ApanuM hRdaya Azvasta pAme tevI koIpaNa kasoTI mArA mATe pharamAvo. huM temAMthI pasAra thavA taiyAra chuM." to he vatsa ! A amadAvAda zaheranA dariyApura daravAjethI nIkaLatA uttara dizAmAM dariyAkhAna pIranA AlIzAna ghummaTamAM eka rAtri vAsa karI Avo ane tamAruM sAttvika khamIra dekhADavAnI taka jhaDapI lo." gurujIe kahyuM. -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) gurujInA AzIrvAda laI amadAvAdanI uttara dizA bhaNI dharmasiMhajIe deDha manobaLa sAthe prasthAna karyuM. sAbaramatI nadI kalakala ninAde akhaMDastrota dharIne nagarajanone mIThA nirmaLa jaLanI lhANI karI rahI che. tenA pUrvIya kinAre eka kotaranI samathala Toce eka UMcI vizALa kamaLa AkRtivALI khullI bhavya ImArata UbhI che. A ImAratano mAlika che - zrImaMta telI dariyAkhAna. pUrvakarmanA aMtarAya, saMtAna vihoNo dariyAkhAna AphAnI duniyA choDI cAlyo gayo. eka samayanI A ramaNIya mahelAta bhayaMkara bhUtAvaLavAsita ImArata manAvA lAgI ane dariyAkhAna pIra tarIke manAvA lAgyo. koI ajANyA pravAsI rAtavAso karavA Ave to savAre tenA mRtadeho ja maLatA. jogInI jaTA jevA jhAMkharA ane jhADavAM nirjana ane verAnasthAnane vadhu bihAmaNuM banAvatA. paMcamahAvratathI zobhatA tejasvI dharmasiMha, tyAM UbhelA be-traNa muslima bhAIo pAse A ImAratamAM rAtavAso karavAnI AjJA mAge che. "sAMIbAbA Idhara rAta ThaharanekA ThIka nahIM hai." "kya jI?'' "yaha jagA madharAtako bhayaMkara bana jAtI hai, baDe bhaDavIra kA bhI subaha muDadA hI ho jAtA hai, Isa ImAratakA mAlika dariyAkhAna rAtako mAra DAlatA hai." ThIka hai, koI harja nahIM, mere ustAda kI AjJA se (mArA gurujInI AjJAthI) meM yahAM rAtako Thaharaneko AyA huM, merI jimevArI mere zira para, meM jaina sAdhu chuM. sUraja DUbajAne para meM dUsarI jagaha nahIM jA sakatA huM. mujhe Thaharane kI paravAnagI do !" (101) (102)
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako "ThIka hai sAMI ! jaisI tumhArI marajI ! Amina !" AjJA maLatA munirAje ImAratanA IzAna khUNAmAM jagA pUMjI Asana bichAvI ArAdhanA zarU karI. madhyarAtrie pavana ane kaDAkA-bhaDAkA vadhyA. bhayaMkara A bihAmaNI AkRtie ghummaTavALI ImArata pAse dekhA dIdhI. devone varelI vaikriyazaktinA baLe dariyAkhAna pIre bhayaMkara pizAcanuM rUpa dhAraNa karyuM. "koNa che,mRtyune bheTavAnI icchAvALo bevakUpha ? ahIM mArA dhAmamAM su2nI zakti sAme koNe kapUta Avyo che ?'' pIre pracaMDa garjanA karI. "are muMDiyA, maravA zuM kAma Avyo ? A ImArata meM baMdhAvI che. ahIM mArI marajI viruddha koI na rahI zake." zAMta samAdhivaMta saumya sUre muni bolyA, "zA mATe AvA bihAmaNA svarUpe upasthita thayA cho ? AvI ghora viDaMbanAno zo hetu ?" "o magatarA jevA mAnavI ! A bhavya ImArata mAruM smAraka che. mArI icchA viruddha lokoe tene pramodanuM vihAradhAma banAvyuM che. mArI avajJA karanAranuM savAre zaba jotAM mane AnaMda Upaje che." pIre aTTahAsya karyuM. "to he divya AtmA, Apa have zuM iccho cho ?" "he boDiyA mAthAnA mAnavI, tuM jaldI cAlyo jA !' "koInI paravAnagI vinA ame jaina sAdhu vAsa karatA nathI. traNa muslima birAdaronI meM paravAnagI lIdhI che. Apane duHkha pahoMcatuM hoya to huM ahIM rahevA na icchuM, paraMtu rAtri daramyAna apakAya (sUkSma jIvo) varSA thatI hovAthI ane anya nAnA-moTA jIvonI virAdhanAnA saMbhavane kAraNe bhagavAna mahAvIranA pharamAna mujaba vihAra na karI zakAya tethI huM bahAra eka vRkSa nIce (103) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako rAtri pasAra karI laIza. paraMtu he divyAtmA, ApanI nekI ane paragajupaNAne kAraNe Apa devagati pAmyA cho. chatAM tamArI vAsanA AvA IMTa, mATI, cUnAnA tuccha vinAzI makAnamAM kema bhaTake che ? zuM A makAna karatAM ApanA devabhavano ochA sArA che ? jethI Apa AvI kSullaka tRSNAmAM rAco cho. A krUratA - hiMsA ApanI bhava paraMparA vadhArI hIna gati-dazAnuM nirmANa karaze." prazamarasamAM vahetA munivaranI zAMta madhuravANIno pravAha AgaLa vadhyo. "he pavitra AtmA, roSa choDI zAMta bano, bhAvi jIvanane sudhArI lo. zAMti, samAdhi, samatA dharI lo.' munivaranI mIThI, mArmika madhura chatAM nIbhika ane bhASAsamitiyukta prerakavANI sAMbhaLI yakSa prasanna thayo. tAmasa yakSAyatanamAM prakAza phelAyo. dariyAkhAna pIrano divyAtmA nijasvarUpI vaikriya dehe saumya svarUpe hAjara thayo. munie keTaloka samaya upadeza ApatuM preraka saMbodhana karyuM. yakSanuM hRdayaparivartana thatA bolyo, "he dhIra munivara, mArI vAsanAno tyAga karuM chuM. jyAre taka Apazo tyAre ApanI sevAmAM upasthita rahIza. sarvathA Apano jaya ho, vijaya ho ..... ahIM upAzrayamAM, zivajIguru ciMtAtura hatA. karmaTha munine pIranA yakSAyatanamAM rAtavAsAnI AkarI kasoTI karavA mokalyA badala potAnI matine avicArI gaNI arihaMta prabhune prArthanA karatA hatA. janasamUhane khabara paDatA mAnavamedanI yakSAyatanamAM ekaThI thaI. munidharmasiMhe rAtrinI ghaTanAnuM vRttAMta kahI A sthaLa vasAhata mATe surakSita ane yogya banela che tenI vAta kahI. (104)
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) 'kAlavaizika muni ane satI damayaMtinI kathA - bhAveza bI. zAha loko dharmasiMhajInA jayakAra, pU. zivagurunA jayakAranA nAda sAthe muni sAthe upAzrayamAM AvyA. gurujIe saphaLatA badala AzIrvAda ApyA. muni suMdarajI mohanajI bhIkhAjI . soLa sAdhue dharmasiMhajI sAthe javAnI AjJA mAgI. dariyApuranA totiMga daravAjAnI keTalIka oraDIomAM munioe vAsa karyo. ahIMthI ja janasamUhane upadeza Apavo zarU karyo. sulatAnanA kArabhArI dalapatarAyazAhe dharmasiMhajIne rahevA mATe anujJA ApI. cokIdAre tenuM DaheluM ApyuM. A joDiyA makAnomAM chIpApoLano upAzraya banyo. A gaccha dariyApura ATha koTi sthAnakavAsI jaina saMpradAya tarIke lokajIbhe prasiddhi pAmyo che. saMdarbha:- adhyAtma AbhA, le. guNavaMta baravALiyA (jainadarzananA abhyAsu bhAvezabhAI gujarAta vidhApIThamAM 'Ayurveda cikitsA paddhatiH jaina sAhityanA saMdarbhe' - viSaya para ema.phila. karI rahyA che.) jaina paraMparAmAM sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAne potAnA AtmAnI unnati mATe karmasiddhAMtane anusaravuM paDe che, je mATe be paribaLonI saMracanA prarUpavAmAM AvelI che - te che pariSaha ane upasarga. (1) pariSaha: sAmAnya arthamAM "pariSaha" ne kasoTI tarIke oLakhavAmAM Ave che. raSada tti riSada: arthAtu je sArI rIte sahI zakAya ema che athavA je sahajatAthI sahana karI levAya che te pariSaha. pariSaha zabdane chUTo pADatA pari = cAre bAjuthI athavA vizeSapaNe saha = sahana karavuM 'tattvArtha sUtra' mAM vAcaka umA svAtie pariSadane samajAvatA kahyuM che ke, HITcavana nirnarartha ripaDhilya ripaTTa: mokSamArgamAM sthira rahevA ane karmanirjarAnA hetuthI je samabhAvapUrvaka sahana karavAmAM Ave tene pariSaha kahevAya. jaina dharmanI oLakha evA Agama graMthomAMno bahumUlya graMtha 'zrI uttarAdhyayana sUtra' mAM zrI sudharmAsvAmIe temanA ziSya jaMbusvAmIne 'pariSaha' no artha samajAvatA kahyuM che ke jema bIjane aMkurita thavAmAM pANInI sAthe (106). (105)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) taDakAnI paNa AvazyakatA hoya che te prakAre jIvananirmANa mATe anukULatAnI zItaLatA sAthe pariSadanI pratikULatA rUpa garamInI paNa AvazyakatA rahelI sAmAnya rIte gRhastho AvI paDelA pariSado sahana karavA mATe utsuka hotA nathI. temAMthI mukta thavA mATeno ja temano prayAsa rahelo hoya che tethI pariSahano ullekha jaina sAdhuonA saMdarbhe karavAmAM Avela che. AgamaprarUpita bAvIsa pariSaha paikInA soLamAM pariSaha roga pariSadane samajAvatA kahI zakAya ke aniSTa AhAra maLavAthI aMtakAta AhAra karanArA sAdhune zarIre kadAca roga utpanna thAya, te roga pariSaha che. jJAtvotpattitaM duHkhaM, vedanayA dukhArvataH / 3thIna: vArtastrajJAM, pRSTaarfdha saMdetA (uttarAdhyayana sUtra a. 2 sU.32) ' arthAt du:kha eTale navarAdika rogane utpanna thayela jANIne tenI vedanAthI duHkhArtita thayelA eTale duHkha vaDe pIDA pAmelA sAdhu dInatA rahita thayelA potAnA ja karmanuM A phaLa che tevI tattvabuddhine sthApana kare eTale sthira kare tathA rogathI vyApta thavA chatAM paNa tattvabuddhi sthira kare ane rogathI utpanna thayela duHkha sahana kare. roga pariSadanA arthanA kAlavaizikanI kathAne AdhAre vadhu samajavAno prayatna karIe. NaccA uppaiyaM dukkhaM, veyaNAe duhaTTie / adINo ThAvae paNNaM, puTTho tatthaDahiyAsae / zarIramAM utpanna thayelA rogane jANIne enI vedanAthI pIDA thavA chatAM sAdhu adInabhAve tene sahana kare, mArA ja karmanuM phaLa che ema vicAre. (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) mathurA nagarImAM jItazatru nAmaka rAjA hato. temaNe rUpavatI kAlI nAmanI vezyAne rAkhI hatI. tenA dvArA rAjAne kAlavaizika nAmaka putrano janma thayo. ekadA kAlavaizikane rAtrinA samaye potAnA zayanakhaMDamAM ziyALano avAja saMbhaLAyo. sevako dvArA A ziyALane vanamAMthI pakaDI lAvI mAravAnuM zarU karyuM. jema jema tene mAratA gayA tema tema ziyALa moTethI khI-khI cIso pADavA lAgyuM, je sAMbhaLI kumArane AnaMda AvavA lAgyo. Akhare akAmanirjarAthI ziyALa marIne vyaMtara tarIke utpanna thayo. ekadA sthavira muni bhagavaMtonA samAgamathI kAlavaizikane vairAgya thatA cAritra vrata lIdhuM. ekAkI vihAra karatA teo vicaravA lAgyA. pUrvakarmanA udayathI harasa-masAno roga thayo. ati bhayAnaka pIDA thavA chatAM munie manamAM vaidya ke auSadhanI icchA paNa na karI temaja mAro A roga kyAre nAza pAmaze ? evo vicAra paNa manamAM na lAvyA, paraMtu potAnA karelA karmono A doSa che ema vicArI dhIratAthI teo auSadha lIdhA vinA A vyAdhine sahana karatA rahyA. temanI saMsArI benane bhAI mahArAjane thayelA A roga viSe jANa thaI tathA auSadha nahi levAno abhigraha jANyo, bhAI mahArAja pratyenA premathI bhaginIe eka divasa auSadhamizrita AhAra vahorAvyo, vAparatI vakhate munine AhAra auSadhamizrita che tevo khyAla AvatA temane khUba du:kha thayuM ane svagate bolyA, "are meM AhArano upayoga na rAkhyo hota to rasanA jIvono nAza na thAta. tethI A auSadhavALA AhArano tyAga karavo ja yogya che." tethI teoe nagaranI bahAra parvata para jaI pAdopagamana anazana svIkAryuM. bIjI tarapha pUrvabhavanA verane avadhijJAna vaDe yAda karI ziyALamAMthI deva banelA vyaMtaradeva munine herAna karavA mATe nIce AvyA (108) (100)
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako ane aneka baccAo sahitanuM ziyALavInuM rUpa dhAraNa karI muninA zarIrane khI-khI karatI adezya rUpe khAvA lAgI. chatAM muni samatAbhAve Avela pariSadane sahana karatA rahyA. satata paMdara divasa sudhI A pIDAne samabhAve sahana karI muni kevaLajJAna pAmyA. je rIte kAlavaizika munie roga pariSaha sahana karyo te rIte sahu munioe A pariSadane sahana karavo joIe. (2) upasarga: saMskRta bhASAmAMthI banela 35rasa zabdano artha AvI paDeluM bhayaMkara kaSTa, kyAreka e kaSTa maraNAntika paNa hoya che eTale ke mRtyumAM pariNamanAruM hoya che. jainAgama "zrI uttarAdhyayana sUtra' nA ekatrIsamAM caraNavidhi adhyAyanA sUtra-5 mAM jaNAvyA mujaba dibve ya je uvasagge tahA tericcha mANuse / je bhikkhU sahaI niccaM se na acchar3a maNDale // arthAt deva, tiryaMca ane manuSya saMbaMdhI traNa prakAranA upasargone je sAdhu sadA sahana kare che te saMsAramAM rokAto nathI. zrI sthAnAMgasUtranA dasamAM sthAnamAM 152 mI gAthA dasa accherAmAM upasargane samajAvAmAM Avela che. 3ghasaT: upasarga-dharma ArAdhakane, sAdhakane dharma ke sAdhanAmArgathI calAyamAna karavA, manuSya, tiryaMca ke deva, je vipno upasthita kare tene upasarga kahe che. sAmAnyataH kevaLI bhagavAnane ane anaMta puNyazALI tIrthakarone upasargo AvatA nathI, paraMtu mahAvIra svAmIne tIrthakara avasthAmAM upasarga (109) sahana karavA paDyA hatA. upasarganA arthane vadhu samajavA naLarAjA ane satI damayaMtIne Avela upasargonI kathAne AdhAre samajI zakAze. kathA: alaukika caturAIvALI, dakSiNa dizAnI zobhArUpa tevA vidarbha dezamAM kaMDinapura nAmanuM nagara hatuM, jemAM 36 prakAranA zastronA sAgara, sittera lAkha senAno svAmI, zatrusenAne bhayaMkara, traNa bhuvanamAM khyAta-kIrti vALA bhImasena nAmanA rAjavI rAjya karatA hatA. teone manohara, svamAnI, dAnazIla, catura, nirmaLatA, pavitra ziyaLavALI Adi guNo dharAvatI priyaMgumaMjarI nAme rANI hatI. ekadA devI cakrezvarInI ArAdhanA karavAthI temanA para prasanna thayela devIe Apela zubha AziSa dvArA, damanaka muni nAmanA cAraNa zramaNa munivaranI labdhi dvArA, rANInA mastaka para maMdAra nAmanA kalpavRkSanI mAMjara dhAraNa karI upaniSado jema vighAne janma Ape tema priyaMgumaMjarIe sarva prakAranA klezano nAza karanArI putrIne janma Apyo. putrInA janma samaye tenA bhAla sthAnamAM udaya pAmela nUtana sUrya jevuM, sakala dizAone prakAzita karatuM brahmA vaDe lAMchana-cihnanA miSathI tilaka jovAmAM AvyuM ane te samaye lokoe AkAzamAM divya vANI sAMbhaLI ke, "A kanyA tenA bhartArane traNa khaMDanuM sAmrAjaya prApta karAvaze." sAthe sAthe adbhuta sugaMdha - maMda temaja zItaLa pavana, Azcaryane upajAvatI puSpavRSTi thavA lAgI, AkAzamaMDaLamAM jorathI deva duMdubhi vAgavA lAgI ane pRthvItaLa svarga samAna banI gayuM. janmathI mAMDIne ja strI samudAyanA samagra garvanuM jANe damana karatI hoya tema jaNAvAthI kuTuMba varge te kanyAnuM 'damayaMtI' evuM yathArtha nAma rAkhyuM. vaLI, tenA janmadivase dAvAnaLathI (110)
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - pIDAyelA koI eka hAthI nagara maLe Avyo eTale bhImasena rAjAe "davadaMtI" evuM aparanAma rAkhyuM. yuvAna avasthAmAM pahoMcatA damayaMtIe veda-siddhAMta, purANo, Agamo, saMhitAo, tarka, nyAyazAstra, vyAkaraNa, chaMda zAstra, saMgIta, nRtya Adi cosaTha kaLAmAM nipuNatA prApta karela hatI. vidhinA lakhela lekha mujaba damayaMtInA jIvanamAM naLarAjAnuM Agamana thayuM. gaMgA nadInA jaLa zobhatA Aryavarta dezamAM niSadhA nagarImAM parAkramI vIrasena rAjA potAnI cAritrazIla, dAnazIla, rANI rUpavatI sAthe rAjaya karatA hatA. ubhaya mahAyoganI prApti tathA sUryanuM meSa rAzimAM AvavuM ane ucca sthAne birAjelA pAMca zreSTha graho yukta hatA te samaye rANI rUpavatIe putraratnane janma Apyo. dharma khAtara arpaNa karAyela dhana sajajana puruSo pAsethI harI leze nahi" ema mAnI catura kuTuMbI varge tenuM nAma 'naLa" rAkhyuM. naLe cha aMgo, cAra vedo, cha darzana, cha prakAranA rasazAstra, cha prakAranI bhASA, tattvanuM jJAna meLaveluM hatuM. ekadA sarasvatI devInA zrApathI duHkhI evA temanA vAhana haMsa dvArA naLa rAjAne damayaMtInA apratima sauMdarya tathA guNagAnanI prazaMsA sAMbhaLI manomana damayaMtIne potAnI rANI banAvavAno daDha nirNaya karyo. rAjA bhImasena dvArA Ayojita svayaMvaramAM damayaMtIne varamALA paherAvI patnI tarIke svIkAra karyo. potAnI jugaTuM ramavAnI kuTevanA lIdhe potAnA pitarAI bhAI kuberathI dhRtakrIDAmAM hArIne patnI damayaMtI sAthe vanavAsa bhogavavo paDyo ane potAnA saMtAnone kuMDInapura mokalyA. satI damayaMtIne potAnI kuTevanA lIdhe bhogavavuM paDatuM du:kha na joI zakatA temaNe rAtrinA samaye damayaMtIno tyAga karyo. patinA tyAgathI duHkhI thayela damayaMtI kharekhara duSTa karmonuM phaLa tAtkAlika udayamAM (111) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) Ave che te samajI gaI. kharekhara karmarAjAnuM Adhipatya che. satI damayaMtI eka viziSTa vyaktitva dharAvatI hatI. AvI viziSTa vyaktinI manaHsthiti ja evI hoya che ke teo temanI para AvI paDela sAnukULa ke pratikULa upasargone AtmA ane dehathI bhinna gaNI zake che. ekadA sUryanA prakAzanuM pratApahIna jANIne hiMsaka pazuo coronI mAphaka te samaye svecchApUrvaka vicaravA lAgyA ane rAhu jema caMdranI kalAne gaLI jAya tema koI eka mahA bhayaMkara ajagara damayaMtIne gaLI gayo. ajagaranA mukhamAM madhya bhAgamAM rahelI vihvaLa banelI nAbhi paryanta gaLAyelI, ajagaranA mukhamAMthI bahAra AvavA mathAmaNa karavA lAgI. ajagaranA udaramAM ugra lALathI lepAyelA aMgavALI damayaMtIe sAkSAtu apratiSThAna nAmanA narakAvAsamAM AvI hoya tevuM anubhavyuM ane mRtyune najIka jANI "mane dharmanuM zaraNa ho !" ema ucca svare vAraMvAra bolavAthI koIka eka bhIle teno dhvani sAMbhaLI kuhADInA ghAthI ajagarane cIrI damayaMtIne bahAra kADhI. damayaMtInuM rUpa joI bhIle tenI tarapha kudRSTi rAkhI. ati zIlavAna satI damayaMtIe potAnA zIlanI rakSA mATe tene zrApa ApI bhasmIbhUta karyo. AvI paDela upasargane manathI samatA, svasthatA keLavI navA azubha karmo baMdhAya nahIM ane udayamAM AvelA azubha karmo bhogavI karmanirjarA karI. saMdarbha:- tattvArtha sUtra, jaina Agama graMtho, damayaMtI caritra (12)
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) daTavIryamuninuM kathAnaka - zrI khImajI chADavA (jainadarzananA abhyAsu khImajIbhAI chADavA bRhad muMbaI sthA. jaina mahAsaMgha tathA tAradeva jaina upAzrayanA TrasTI che. jaina zikSaNa tathA jJAnasatronA AyojanamAM rasa dharAve che.) jaina kathA sAhitya vividha prakAre AlekhAyuM che. zrI sthAnAMga sUtramAM dharmakathAnA cAra prakAra darzAvyA che. jemake, (1) AkSepaNI kathA : je kathAo jJAna ane cAritra pratye AkarSaNa pedA kare (2) vikSepaNI kathA : je kathA sanmArganI sthApanA karatI hoya. (3) saMvedanI kathA je kathA jIvananI nazvaratA, duHkha bahulatA ane zarIranI azucitA batAvIne vairAgya utpanna karatI hoya. (4) nirvedanI kathA : je kathA kRta karmonA zubhAzubha phaLa batAvIne saMsAra prati udAsInatA batAve che. A cAra prakAranI kathAnA bIjA cAra cAra prabheda paNa batAvyA che. Ama, kathAsAhityamAM dharmakathA jIvananuM AmUla parivartana karanArI zreSThatama kathA che. Agama sAhityamAM AvatI kathAonuM pAtronI pradhAnatAnI dRSTie paNa vibhAjana karavAmAM AvyuM che. jemake, uttama puruSonA kathAnako, zramaNa kathAnako, zramaNopAsaka kathAnako. ninduva kathAnako vagere vagere. A kathAnakomAM mukhya viSaya tarIke tIrthakaronA caritra, zramaNa bhagavaMtanI saMyama sAdhanA, pariSaha jaya, tapazcaryA, jJAna, dhyAna vagerene darzAvyA che. (113) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) A kathAono vikAsa paNa manovaijJAnika Dhabe thayo che. kathAnA vikAsanuM prathama stara asaMbhavathI durlabhatarapha javAnuM che. AgamakathA kahe che ke, saMsAramAM rahIne mukti prApta karavI asaMbhavita che. tethI mukti pratye utkaMThA jAge che tyAre kathA sAMbhaLanAra pUche che ke zuM sAce ja saMsArIne mukti maLatI nathI ? tenA uttaramAM kathAkAra kahe che ke nA, e vyakti tIrthakara jevuM koI tapa kare to tene muktino anubhava thAya che, AthI mukti asaMbhavita sthitimAMthI durlabha sthitimAM AvI jAya che. A tIrthakaronuM jIvana prastuta karavAnI bhUmikA che. A pachI apUrva vaibhavano tyAga, kaSTapada vratonuM pAlana, tapazcaryA, dhyAna ane yoga dvArA kevaLajJAnanI prAptinI kathA muktimArgane durlabhamAMthI saMbhavitanI koTimAM lAve che. A kathAnA vikAsanuM bIjuM stara che. Ane munidharmanA vivecana mATenI bhUmikAnI saMjJA ApI zakAya. mukti tapazcaryAthI saMbhavita che, A vAta samajamAM AvyA pachI e tapazcaryAne saMbhavitamAMthI sulabha darzAvavA mATe bIjI kathAo kahevAmAM Ave che. naitika AcaraNa, karmasiddhAMta vagere kathAo muktine saMbhavitamAMthI sulabha banAvIne temAM jana samudAyanI ruci utpanna kare che. Ane kathAnA vikAsanI trIjI avasthA kahI zakAya. kathAnA vikAsanI cothI avasthA pratipAdya viSayane sulabhamAMthI anukaraNIya banAvavAnI pravRttinI sAthe saMbaMdhita che. A bhUmikA para kathAkAra kahe che ke, tame juo, sAdhu-bhagavaMta, zrAvaka ke munie A pramANe karyuM ane tenuM A phaLa meLavyuM. tame paNa Ama karazo to tamane paNa AvuM AvuM phaLa maLaze. jaina AgamomAM adhikAMza kathAo A ja prakAranI che. A kathAnA (114)
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako vikAsakramathI jana samAjane bodha ApavAno prayAsa thayo che. AgamazAstromAM saMyamI sAdhakanA jIvanamAM AvatA mukhya bAvIsa pariSadonI kathAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. temAM prathama sudhA pariSahano ullekha karavAmAM Avyo che. kAraNake anya kaSTonI apekSAe kSudhAnuM kaSTa adhika baLavAna che. ene samatApUrvaka sahana karavuM koI sAmAnya vAta nathI. mATe ja zAstrakAroe paNa sAdhunA bIjA pariSahonI apekSAe kSudhA pariSaha durjeya gaNyo che. mATe ja kahyuM che ne, "paMthasamA natthi jarA, dAridrasamo ya paribhavo natthi / maraNasama natthi bhayaM, nuhAsamA veyaNA natthi // " arthAt:- mArganA samAna jarA (duHkha) koI nathI, dAridrayanA jevuM anya koIpaNa anAdara nathI, maraNa samAna bhaya nathI ane sudhA jevI koI vedanA nathI. Ama, sAdhu bhUkhathI pIDita hovA chatAM paNa nava prakAranA vizuddha AhArane ja grahaNa karI sudhApariSaha upara vijaya meLavI potAnI saMyamayAtrA AgaLa vadhAre. sudhApariSaha upara vijaya meLavanAra evA deDhavIrya muninuM kathAnaka jaina AgamomAM jovA maLe che je nIce mujaba che : daDhavIrya muninuM kathAnaka seMkaDo varSa pUrvanI A vAta che. ujajainI nagarImAM gajamitra nAmanA eka zeTha rahetA hatA. temane eka putra hato. tenuM nAma deDhavIrya hatuM. kALanuM karavuM ke zeThanI patnIno dehAMta thaI gayo. tethI zeThane saMsAra, zarIra ane bhogothI mana UThI gayuM, vairAgyabhAva AvI gayo ane potAnA putranI sAthe temaNe dIkSA grahaNa karI lIdhI. sAdhucaryAnI vidhi anusAra saziSya teo vihAra karI vicaravA lAgyA. upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) teo jana samudAyane dharmano upadeza ApatA ApatA saMyama ane tapathI potAnA AtmAne bhAvita karatAM karatAM grAmAnugrAma vicaratA hatA. eka samayanI vAta che ke vihAramAM e munirAja mArga bhUlI gayA ane bhayaMkara aTavImAM jaI caDyA. tyAM pahoMcatA temaNe joyuM ke jayAM tyAM mRgonA ToLA doDI rahyA hatA, kyAMka ziyALavA lAgI karI rahyA hatA, siMha garjI rahyA hatA, to kyAMka siMhanI garjanA sAMbhaLI bhayathI bhayabhIta nAnA nAnA prANIo ahIM tahIM nAsabhAga karI rahyA hatA. to vaLI A bhayAnaka aTavImAM hAthInA citkAra paNa saMbhaLAI rahyA hatA. Ama, cAre bAju jaMgalI prANIono kolAhala saMbhaLAI rahyo hato. A jaMgalamAM cArebAju moTA moTA totiMga vRkSo hatA ane tenI DALIo paNa arasaparasa vIMTaLAIne jhUMDa jevI lAgatI hatI. prakAzanuM kiraNa paNa aMdara pravezI zake nahIM evuM gADha A jaMgala hatuM. vaLI, keTalAka kAMTAvALA vRkSonA kAMTA jamIna upara ahIM tahIM verAyelA hatA. jamIna upara ugelA ghAsa vagerene kAraNe cAlavA mATe saraLa mArga paNa dekhAto na hato ane vaLI jamIna UMcI nIcI ane kAMTAthI bharelI hatI. AvA jaMgalamAM cAlatA cAlatA gajamitra munirAjanA pagomAM ghaNA kAMTA vAgyA, jenA kAraNe khUba vedanA thavA lAgI. temanA paganA taLiyA kAMTAthI viMdhAI gayA hovAthI teo AgaLa vihAra karI zake tema na hovAthI temaNe te samaye potAnI bAkI rahela AyuSya ghaNuM TUMkuM jANIne cAra prakAranA AhArano tyAga karavAnA bhAvathI potAnA ziSyane kahyuM, "tame ahIMthI koI anya sthaLe vihAra karI jatA raho, A sthaLe mArI sAthe rahevAthI tamAre paNa bhUkhano tIvra pariSaha sahana karavo paDaze." (115) (116)
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - gurunI A vAta sAMbhaLIne ziSyae kahyuM, "he gurubhagavaMta! je prakAre chAyA vRkSane choDatI nathI tevI rIte huM paNa ApanA caraNakamaLane choDIne anyatra kyAMya paNa jaIza nahIM." ziSyanI A prakAranI vAta sAMbhaLIne guru mahArAje cAra prakAranA AhArano tyAga karI dIdho. ziSyae paNa A paristhitimAM potAnA guru mahArAjanI sevA karavAno prAraMbha karI dIdho. te jaMgalamAM jo ke, aneka prakAranA suMdara ane svAdiSTa phaLo hatA, to paNa teNe te toDavAno svapnamAM paNa vicAra na karyo. vRkSonI nIce tUTIne paDelA je phaLa dekhAtA tene paNa sacitta mAnIne grahaNa karyA nahIM tathA koI koI phaLa acitta hovA chatAM ApanAranA abhAvathI te adatta hovAthI lIdhA nahIM. Ama ziSya daDhavIrya AhAra mATe jato ane thoDe dUra tyAMthI pAchA pharI Avato kema ke eka to tyAM vastI hatI nahIM. mATe tyAM AhArano koI joga maLato na hato, bIjuM mArga atyaMta durgama hovAthI te raste koIpaNa vaTemArga paNa Avato jato na hato, paraMtu ziSya ananya bhAvathI gurunI sevA karato hato. bhUkha eka evI vastu che ke je AtmAnI aMdaranA bhAgamAM praveza karIne potAno prabaLa bhAva banAve che. kahyuM paNa che ne, "bhUkhathI pIDAtA prANImAM viveka, lajajA, dayA, dharma, vidyA, sneha, saumyatA, baLa Adi saghaLA saddaguNo nAza pAme che." | muni deDhavIrya ziSyanA AtmAnA UMDANamAM jo ke bhUkhanI tIvra vedanA thaI hatI to paNa te koIpaNa vakhata kAyara na banyo. potAnA varSollAsathI teNe kSudhA pariSahane khUba sahana karyo ane guru mahArAjanI sevAbhakti karI. kAraNa ke ziSyane e pUrNa zraddhA hatI ke karmanirjarA mATe kSudhA pariSaha sahana karavo joIe. pagamAM lAgelA kAMTAonI vedanA rojabaroja vadhavA lAgI. potAnA AyunA aMta samayamAM samAdhibhAvathI gurujI kALadharmane pAmI prathama kalpamAM vaimAnika deva banyA. teoe devanI paryAyamAM potAnA pUrvabhavane (11) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) avadhijJAnathI jANIne ziSyanI prANarakSA nimitta divya zaktithI te aTavInI samIpa eka vastInuM nirmANa karyuM ane pote manuSyanA rUpamAM pragaTa thaI ziSyane kahevA lAgyA ke, "ahIMthI najIka ja eka vastI dekhAya che mATe tyAMthI tame AhAra pANI laI Avo." devanI A prakAranI vAtane sAMbhaLIne ziSyae ciMtana-manana karyuM ke, A koI deva mArI chalanA kare che, huM pahelA keTalIya vakhata tyAM gayo chuM, paraMtu mane koI vastI dekhAI nathI. mATe tyAMthI AhArapANI lAvavA ucita nathI." ziSyanI A prakAranI daDha dhAraNA joIne te devano jIva khUba ja prasanna thayo ane pragaTa thaIne ziSyanI khUba prazaMsA karavA lAgyA. temaNe kahyuM ke, Apane dhanyavAda che. vratanuM pAlana karavAmAM deDha pratijJa cho." Ama ziSyae paNa duHsaha bhUkhano pariSaha sahana karavAthI kSapakazreNI upara ArUDha banI prazasta dhyAna ane zubha adhyavasAyanA baLa upara kevaLajJAnano lAbha meLavI mokSagati prApta karI. deva ke je tenA guru mahArAjano jIva hato, teNe potAnA pUrva paryAyanA ziSyane prApta thayela kevaLajJAnanA ane nirvANanA utsavane manAvIne potAnA sthAne gayA. AvI rIte pratyeka muninuM kartavya che ke te deDhavIrya muninI mAphaka kSudhA pariSadane sahana kare. Ama, daDhavIrya munie sudhAne samatAthI sahana karIne potAnI sAdhucaryA para aTala rahIne sudhApariSaha para sarvatobhAvI vijaya meLavyo ane bhavabhramaNano aMta karyo. saMdarbha graMtha:zrI sthAnAMga sUtra, zrI guruprANa phAunDezana prakAzana zrI uttarAdhyayana sUtra, zrI vAsIlAla ma.sA. zrI jainazAsananA camakatA hIrA - zrI varajIvanadAsa vADIlAla zAha (118)
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) AcArya zrI gulAbacaMdrajI svAmI - DaoN. pArvatI neNazI khIrANI (jaina siddhAnta AcArya.A. (Jainology)Ph.D.(jaina sAhitya) M.A. (Sanskrit) jaina dharmano abhyAsa karanAra ane karAvanAra jJAnasatrajaina sAhitya samArohamAM saMzodhanapatro rajUkaranAra. chADavA dhArmika zikSaNa borDamAM sakriya che.) parApUrvathI cAlyA AvatA A vizvamAM jainadarzana potAnA viziSTa siddhAMto ane niyamone kAraNe agrasthAne che. A darzananI aMdara aneka narapuSpo khIlIne potAnI sugaMdhano pamarATa prasarAvIne anaMtanI vATe vilIna thaI gayA. puSpa jema pIsAIne pamarATa phelAvI jAya che, e ja rIte A mAnavapuSpoe paNa pariSadanA paritApa pIsAIne paNa potAno pamarATa phelAvyo che. AvuM ja eka puSpa kaccha jillAnA mundrA tAlukAnA bhorArA gAmamAM zravaNa bhAramala deDhiyA ane AzaIbAInA jIvanabAgamAM vi.saM. 1921 jeTha suda bIjanA divase khIlyuM. phUlanuM nAmakaraNa thayuM gaNapatabhAI. A puSpa khIlyuM e samaye samAjamAM ghoDiyA lagnanI prathA hatI. eTale e ya phUla khIlatAnI sAthe ja najIkanA ja guMdAlA gAmanA rAMbhiyA devAbhAI pAMcArIyA mULajIbhAIne emanI suputrI meghaIbAI mATe arpaNa karavAnuM nakkI thaI gayuM. arthAt gaNapatabhAInuM sagapaNa meghaIbAI sAthe nakkI thaI gayuM, paraMtu e phUlane A mAnya na hatuM kAraNa ke ene to zAsanacaraNe samarpita thavuM hatuM. gaNapatabhAI daza varSanI uMmaranA hatA ane jIvanamAM jhaMjhAvAta AvatA emanuM vaDIla phUla pitR zravaNabhAI jIvanabAgamAMthI kharI paDyuM, je emanA (119) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) vairAgyanuM nimitta banI gayuM. pratidina upAzrayamAM jatA-AvatA tyAM pa.pU. rayAbAI mahAsatIjInA parivAranA pa.pU. pUrIbAI mahA. nA upadezathI jAgRti AvI, vairAgyabhAva vRddhi pAmatA pravajayApaMthe prayANa karavAnI bhAvanA jAgI. pachI pa.pU. nathujI svAmI bhorArA padhAryA tyAre emanA upadezathI saMyama svIkAravAnI bhAvanA tIvra banI gaI. saMta-samAgama vadhato gayo. emanI sAthe emanA laghubaMdhu vIrajIbhAI paNa joDAyA. baMne bhAIoe gurudevane dIkSA ApavA mATe vinaMtI karI. gurudeve parivAranI saMmati meLavIne pachI dIkSA levAnuM kahyuM. emaNe potAnA vaDIlabaMdhu narapALabhAI pAse dIkSAnI anumati mAMgI. narapALabhAIe gaNapatabhAIne samajAvatA kahyuM ke dIkSA to talavAranI dhAra para cAlavA jevuM kaThina kArya che. kezAMcana, bhikSAcArya, TADha-taDakAmAM vihArayAtrA, pariSaha-upasarganuM sahevuM vagere bhayasthAno rahelA che. vaLI, tArI uMmara paNa nAnI che. Ama, khUba samajAvyA paNa gaNapatabhAI deDha rahyA. tyAre pitarAI bhAI patAbhAIe kaThora thaIne samajAvaTa karI paNa nA mAnyA, tyAre emane kAkAnI vADIe laI gayA tyAM majabUta doraDuM gaNapatabhAInI keDe bAMdhI emane kUvAmAM utArIne pANInI sapATI sudhI pahoMcADIne pUchyuM, "bola zuM vicAre che ? sAdhu thavAnuM baMdha rAkha to kUvAmAMthI kADhIza, nahIMtara pANImAM DUbADIza." paNa gaNapatabhAI makkama rahIne eka ja raTaNa karavA lAgyA ke, 'jIvato rahIza to sAdhu thaIza' mAtra cauda varSanI uMmarane paNa gajabanI daDhatA pUrvabhavanA saMskAranuM pariNAma ke pachI bIjuM kAMI? A rIte saphaLatA na maLatA emaNe kUvAmAMthI bahAra kADhIne ghara tarapha cAlavA mAMDyuM. rastAmAM bhUkhI nadI AvI. vaizAkha mAsa ane temAMya madhyAhnano (120)
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - samaya hato. khullA page cAlI na zakAya evI aMgArA jevI dhagadhagatI retInA paTamAM gaNapatabhAIne khullA zarIre suvADIne pharIthI pUchyuM ke bola zuM vicAre che? emano eka ja javAba hato, 'jIvato rahIza to sAdhu thaIza.' AmAM paNa niSphaLatA maLatA ghare jaIne eka oraDAmAM pUrI dIdhA. tyAM paNa traNa divasa sudhI AhAra-pANI vagara pUrAyelA rahyA chatAM arekAro nahi. cothe divase bAraNuM kholIne pUchyuM to eka ja javAba 'jIvato rahIza to sAdhu thaIza.' Ama, dareka prayAsomAM niSphaLatA maLatA jJAtinA AgevAno ane kuTuMbIjanoe emanA bhAIone jaNAvyuM ke have emanI vadhAre parIkSA na karo. dIkSA levAnI icchA che to have rAjIkhuzIthI dIkSA apAvo. temAM tamAruM ane emanuM bannenuM hita che. enI narapALabhAI ane pethAbhAI para sArI evI asara thaI. Ama narapALabhAI dIkSA ApavAno vicAra karatA hatA e daramiyAna zrI gaNapatabhAI guMdAlA pahoMcI gayA ane jemanI sAthe sagapaNa thayuM hatuM emane cuMdaDI oDhADIne kahyuM ke "AjathI ja tuM mArI bahena che; mane dIkSA levAmAM aMtarAya na pADatA.' Ama, emanI paNa dIkSA mATe paravAnagI laI AvyA. Ama badhI kasoTI bAda gaNapatabhAI ane vIrajIbhAInI lIMbaDI saMpradAyamAM dIkSA thaI. sAdhujIvanamAM paNa sonAnI jema jhaLakI uThyA. ApaNA kathAnAyaka gulAbacaMdrajIe saMyamanA AcAranI maryAdAonuM pAlana karatA karatA je pariSado sahana karyA emAMnA be pariSaho ullekhanIya che, jenuM ahIM Alekhana karuM chuM. Rupasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) (1) Akroza vacanano pariSaha: vi.sa. 1947 nI A vAta che. paMDitarAja zrI uttamacaMdrajI svAmI sAthe pU. zrI gulAbacaMdrajI svAmI gujarAtamAM vihAra karatA karatA mahI nadI pAse Avela 'vAsada' nAmanA gAmamAM padhAryA. e gAmamAM zrAvakonA ghara nahotA. tapAsa karatA jANavA maLyuM ke gAma bahAra khAkhI bAvAnI jagyA che. tyAM jaIne utAro karo. emaNe khAkhI bAvAnI jagyAe jaIne eka rAtavAso karavAnI anumati mAgI. khAkhI bAvAjIe khuzIthI rajA ApI. tethI tyAM utAro karyo ane pATIdAra bhAIonA ghara hatA tyAMthI gocarI vahorIne vAparI. khAkhI bAvAjI paNa bhaktivALA hatA, paNa jainamuninA AcAravicAranI emane khabara nahotI. tethI teNe bhaktibhAvapUrvaka potAnA rasoIyA sAthe roTalI ane kerIo mokalAvI. paNa te sAdhu bhagavaMtone kahyuM nahIM. eka to khAkhI bAvAjInI AjJA laIne rahyA hatA eTale e zadhyAMtara thayA. eTale niyama pramANe zaThAMtarano AhAra kahyuM nahIM temaja sAme lAvelo AhAra paNa kalpa nahIM. tethI gurubhagavaMtoe ene svIkAravAnI nA pADI. tethI te rasoIyo e laIne pAcho jato rahyo. sUryAsta thatAM guru bhagavaMto pratikramaNa karIne svAdhyAyamAM lIna hatA. tyAre rAtrinA samaye khAkhI bAvAjIne tyAM ThAkorajInI AratI utAravAmAM AvI. pachI dareka bhaktone ThAkorajInuM caraNAmRta - prasAdI ApavAmAM AvI. te samaye khAkhI bAvAjIne sAdhuonuM smaraNa thatAM pUjArIne kahyuM, "jaina sAdhuo kI tIna mUrti AI hai unhIM ko bhI caraNAmRta denA cAhIe." tethI pUjArIjI caraNAmRta laIne jayAM guru bhagavaMto svAdhyAya karatA hatA tyAM Avyo ane caraNAmRta ApavA lAgyo tyAre sUryAsta pachI amArA mATe A badhuM vajarya che. ema kahIne caraNAmRta lIdhuM nahIM. (122). (121)
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako khAkhI bAvA pAse jaIne pUjArIe e hakIkata jaNAvI. A sAMbhaLIne jaina sAdhunA AcArathI ajANa evA bAvAjIno mijAja gayo. temane caraNAmRtanA asvIkAramAM potAnuM apamAna lAgyuM. temanA krodhano pAro AsamAne caDI gayo ane elaphela bolavAnuM zarU karI dIdhuM. bUma-barADA pADIne pachI pUjArIne kahyuM ke abhI ke abhI tIno mUrtio ko Isa jagA meM se haTA do. pUjArIe jaIne gurudevone khAkhI bAvAnuM pharamAna kahI saMbhaLAvyuM. A sAMbhaLIne 5. zrI uttamacaMdrajI svAmIe pUjArIne samajAvyA ke amArI zAstrajJA pramANe, amArA dhArA-dhoraNa pramANe ame rAtre vihAra karI zakIe nahIM. sUryodaya thatAM ame "ahIMthI cAlyA jaIzuM.' paraMtu, khAkhI bAvAne gaLe A vAta utarI nahIM. tethI teno krodhAgni jalato ja rahyo. rAtrinA bAra vAgyA sudhI tenI karkaza bhASA saMbhaLAtI ja rahI, paNa samatAbhAvamAM lIna banelA guru bhagavaMtoe e Akroza vacanano pariSaha khUbaja samabhAve sahana karyo. (2) kSudhA - tRSAno pariSaha: vi.saM. 1967nI A vAta che. tyAranA samaye saurASTramAMthI kacchamAM AvAgamana mATe rAha rasto ja hato. sUrajabArIno pula baMdhAyo nahoto. mALiyAthI jaIe to nAnuM raNa traNa gAunuM ja che, paNa temAM vaheluM pANI AvI jatuM hovAthI veNAsaranuM raNa utaravuM paDatuM. te raNe pAMca gAunuM che ane raNanA kAMThAthI karaccha vAgaDamAM AveluM pethApura nAmanuM gAma najIkanuM najIka gaNAya e paNa traNa gAu dUra hovAthI ATha gAuno paMtha thAya (aMdAjathI 24 ki.mI.), paNa A raNa poSathI phAgaNa mahinA sudhI ja utarI zakAya. pachI emAM paNa pANI AvI jatuM. Ama, jyAre baMne raNa utarI na zakAya tyAre (123) upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) TIkaranuM bAra gAu (36 ki.mI.) nuM raNa utaravuM paDatuM. temAM ghaNI ja takalIpha paDe chatAM khAsa kAraNa Ave tyAre e rasto paNa varadAna sAbita thato hato. Avo ja eka prasaMga Ubho thayo ke emanA prathama ziSya zatAvadhAnI paMDitaratna zrI ratnacaMdrajI ma.sA. kacchamAM bImAra paDI gayA tyAre emane sukhazAtA pUchavA ane suzruSA mATe saurASTramAMthI vihAra karIne kacchamAM javuM paDyuM tyAre A eka ja TIkarano rasto ja javA mATe yogya hato. tethI guru bhagavaMtoe TIkaranA rastethI vihAra karyo. A raste vihAra karIne traNa gAu dUra kAnamera gAme pahoMcyA. tyAM to sAMja paDI gaI. Ama paNa raNanA raste to kAMI paNa maLavuM muzkela hoya. tethI vihArano thAka, kSudhA ane tRSAno kaThina pariSaha sahana karIne rAtri pasAra karI. AvA to aneka pariSado sahana karIne nAma pramANe jIvanane paNa gulAbanA phUla jevuM sugaMdhita banAvyuM. pa. pU. ratnacaMdrajI svAmI pa. pU. AcArya gulAbacaMdrajInA ziSya bhArataratna zatAvadhAnI paMDitarAja zrI ratnacaMdrajI svAmIne paNa AvA ja prakAranA pariSaha sahana karavA paDyA hatA, jenI jhalaka ahIM prastuta che. (1) zItano pariSaha: poSa mahinAnA divaso hatA tyAre eka vakhata AgrAthI bharatapura thaIne jayapura tarapha ziSyo sAthe vihAra karI rahyA hatA tyAre sUryAsta thavA pUrve aDadhA kalAke rastAmAM eka maMdira pAse pahoMcyA. maMdiromAM paNa emaNe aneka vAra rAtavAso karelo. tethI A maMdiramAM paNa sthAna maLI jaze e AzAe maMdiranA pUjArI pAse jaIne AjJA mAMgI, paNa emaNe kahyuM ke ahIM rAtre (124)
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) koIne sUvA detA nathI. pAse eka khullI dharamazALA hatI tyAM javAnuM kahyuM. e dharmazALA traNa bAjuthI khullI hatI. poSa mahinAnI e kaDakaDatI ThaMDImAM khullI dharmazALAmAM rahevuM e loDhAnA caNA cAvavA samAna hatuM. chatAM zItano pariSaha sahana karIne paNa AkhI rAta samabhAvapUrvaka tyAM gALI. (2) sejAno pariSaha: A pariSaha anusAra sAdhaka puruSane strI, pazu, napuMsaka rahita je upAzraya ke rahevAnuM sthAna maLe te anukULa hoya ke pratikULa tyAre ema vicAre ke eka rAtamAM ahIM mAruM zuM bagaDaze. mATe eka rAta rahevAmAM mane koI vAMdho nathI. suMdara upAzraya maLe to harSa na kare ane tRNa yukta jUno purANe dhULiyo upAzraya maLI jAya to emAM zoka na kare, duHkha na anubhave. e anusAra eka vakhata vihAra karatA rastAmAM eka basI nAmanuM relave sTezana AvyuM. relave sTezanomAM ghaNIvAra rAtri gALavAnI paravAnagI maLI rahetI, paNa basInA sTezana mAstare rahevAnI paravAnagI ApI nahIM ane gAmamAM javAnuM kahyuM. gAma be mAIla dUra hatuM tyAM sudhI pahoMcI zakAya ema na hatuM. tethI pRcchA karatAM koIe kahyuM ke AgaLa jatAM saDakane raste koTho che tyAM rahI zakAze. koThA pAse pahoMcyA tyAre sUryAstane 15 miniTanI ja vAra hatI. koThAnuM makAna tUTI gayeluM hatuM. chAparuM paNa evuM hatuM ke lAta mAratA tUTI paDe. makAnamAM khADA paDelA. bArI-bAraNAnuM nAmonizAna nahIM, dhULano paNa pAra nahIM. jaMgalI janAvaronA pagalA dekhAtA hatA paNa tyAM rAtavAso karyA sivAya chUTako na hato. eTale paristhitivaza muni bhagavaMtoe tyAM nirupadrave rAtri vyatIta karI. Ama sajajAno pariSaha sahana karyo. Avo ja bIjo anubhava ajamerathI pAchA pharatA erInapura roDa nAmanA -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sTezane thayo. tyAM sTezana mAstara na hatA, paNa thoDe dUra eka jhUMpaDI hatI. temAM eka mANasa raheto hato. enI pAsethI rajA meLavI sTezanamAM rahyA. tyAM rAtre naveka vAgye thANedAra AvyA. temaNe kahyuM ke ahIM traNa-cAra varSathI lUMTaphATa cAle che. tethI sTezana ujajaDa thaI gayuM che. gADInA TAIme gArDa ja TikiTa Ape che. A lUMTAruono aDDo che mATe salAmata nathI. ahIMthI ekAda phalAMga dUra mAruM makAna che. Apa tyAM padhAro. munizrIe kahyuM, "rAtre amArAthI kyAMya javAya nahIM ane amArI pAse evuM kAMI nathI ke lUMTArAo lUTe ema kahIne rAta tyAM ja gALI. paNa varasAda khUba paDyo. tethI lUMTArAo AvyA nahIM paNa sthAna to ujjaDa ja hatuM." (3) tRSAno pariSaha - relave lAIna para vihAra karatA hoya ane vasati khUba dUra hoya tyAre koI vAra relavenA DrAIvarane vinaMtI karI enjinanuM dhagadhagatuM pANI meLavavuM paDatuM. paMjAbamAM vihAra daramiyAna gAmaDAmAM ziyALAnI RtumAM garama pANI maLe paNa unALAmAM koI nahAvA mATe garama pANI kare nahIM tyAre chAza meLavIne paNa calAvavuM paDatuM. eka vakhata sahAdarA nAmanA gAmamAM chAza, pANI kazuM na maLyuM. tyAre cheka pAMca vAgye eka kArakhAnuM cAlu thayuM. tyAre temAMthI dhagadhagatuM garama pANI maLyuM. te ThAravAmAM AvyuM pachI AhAra karI zakAyo. Ama, aneka pariSado sahana karIne samabhAvathI jIvana vyatIta karyuM. saMdarbhaH- A che aNagAra amArA - sa. muni prakAzacaMdrajI (125) (12)
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) skaMdAcAryanI kathA - jepala bI. zAha (amadAvAda sthita jepala zAha gujarAta vidhApITha, AMtararASTrIya jainavidhA kendra dvArA jainavidhA' viSayamAM pAraMgata'nI padavI 'pAritoSika' sAthe prApta karela che. "anupAraMgata' mAM "zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA: zrutajJAna prAptinuM keLavaNIdhAma' viSaya para saMzodhana karela che.) jaina dharma e tIrthaMkaroe darzAvelI jIvanapaddhati che, je potAnA anuyAyIone karmano kSaya karI parama sukhanI prApti karavAmAM madadarUpa thAya che. jaina dharma karmanA siddhAMta para racAyelo che. sAdhuo ane AdhyAtmika vikAsa pAmelA manuSyo vividha prakAranA pariSaha ane upasarga sahana karI paristhitino sahaja svIkAra karIne karmanirjarA kare che. upasarga: jaina paraMparAmAM upasargano artha thAya che AvI paDeluM bhayaMkara kaSTa. je kaSTanuM upasarjana kare che eTale ke je kaSTane utpanna kare che te upasarga. jenA vaDe jIva pIDA vagere sAthe ja saMbaMdhovALo thAya che te upasarga kahevAya che. skanTAcArya: potAnA jIvanamAM AvI paDela upasargathI bacavAno prayAsa karavAne badale potAnA karmakSayane mATe A apUrva avasara che ema samajI sakatAbhAvathI tene sahana karanAra zrI skandrAcAryanI kathA A mujaba che : teo zrAvastinA jitazatru rAjAnI rANI dhAriNInA putra hatA. temanI bahena daMDakAraNyanA rAjA sAthe paraNAvI hatI. rAjAno pAlaka maMtrI ekavAra upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) zrAvastimAM Avyo tyAre skandakumAre tene vAdamAM niruttara karyo hato. tIrthaMkara munisuvratasvAmInI dezanA sAMbhaLI pAMcaso rAjakumAro sAthe skandrakumAre dIkSA lIdhI ne mahAAcArya thayA. eka vakhata teoe daMDakAraNya tarapha vihAra karyo. prabhue "tyAM upasarga thaze, ne tamArA sivAya badhA ArAdhaka thaze" ema kahyuM. jANavA chatAM AcArya gayA. pAlakane jANa thavAthI teNe temanA sthAne zastro chupAvI rAjAne khoTuM samajAvyuM ke, "A badhA subhaTo tamAruM rAjaya sevA kapaTathI AvelA che." ne sAbitI rUpe zastro batAvyA. rAjAe tene hukama Apyo ke, "teone phAve te zikSA kara." pAlake guptapaNe ghANI rakhAvIne darekane pIlyA. badhA te ja vakhate mokSamAM gayA. chelle nAnA ziSyane ghANImAM naMkhAto joI AcArye kahyuM, "bhAI, pahelA mane pIla, mArAthI A bALakanuM duHkha joI zakAze nahi." pAlake temanuM kahyuM na mAnyuM, bALamuni mokSamAM gayA. chevaTe AcAryano vAro Avyo. temaNe pIlAtA niyANuM karyuM ke, "A duSTa rAjAne saparivAra zikSA karIza." teo marIne agnikumAra deva thayA, tarata ja upayoga mUkyo, ne vera levA taiyAra thayA. temanI bahenane samagra ghaTanAnI jANa thatAM rAjAne Thapako Ape che. rAjAne paNa khUba pastAvo thAya che, tevAmAM to agnikumAra deve potAnI bahenane upADIne prabhu pAse mUkI, ane AkhuM vana bALI nAkhyuM. prabhue agnikumAra devane pUrve karelAM bhAre nikAcita karmono udaya thAya tyAre te bhogavavA ja paDe che tevo upadeza ApI upasarga tarapha maitrIbhAva keLavavAnI zIkha ApI. (12) (128)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) upasaMhAra: parisaha ane upasarga baMne karmakSayanA sAdhana hovA chatAM te baMne vacce ghaNo taphAvata che. pariSaha sAmAnya rIte svayaM svIkArela paristhiti hoya che, je sahana karI zakAya che. jayAre upasarga mukhyatve deva, manuSya ke tiryaMcakRta hoya che, jemAM keTalAka to maraNAMta hoya che. pariSaha ane upasargamAM samAnatA e che ke te baMnemAM asahya pIDAno, azAtAno anubhava thAya che, e anubhavAya tyAre cittamAM jo samatA, mAdhyasthatA ane svasthatA rahe to karmanI bhAre nirjarA thAya ane navA karmo baMdhAya nahIM. Ama, pariSaha ane upasargo dvArA ghora ghAtI karmono kSaya thAya che tethI sAdhaka temanA pratye maitrIbhAva rAkhI muktipaMthagAmI bane che. upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako sukumAla ane zrIdattamuninI kathA - mitezabhAI e. zAha (jaina darzananA abhyAsu mitezabhAI zAha "divya dhvaninA taMtrI che. prativarSa dIpAvalI parva prasaMge zrImad rAjacaMdra Azrama, kobA dvArA nAnakaDI bodhadAyaka ane preraka prasaMgo sahita pustikAnuM prakAzana thAya che tenuM suMdara saMpAdana kare che. jaina sAhitya stromAM zodhapatro prastuta kare che.) sarva Arya darzanomAM jainadarzana eka viziSTa ane AgavuM darzana che. jaina darzana dareka bhavya jIva sAdhanA dvArA paramAtmapadane prApta karI zake che ema kahe che. zrAvaka ekadeza saMyama ane sAdhu sakaLa saMyamanuM pAlana karIne adhyAtmanA mArge AgaLa vadhI zake che. zrI "sAra samuccaya' graMthamAM kahyuM che, "nRjanmana: phalaM sAraM yadetad jJAnasevanam / anigRhita vIryasya saMyamasya ca dhAraNaM // " upasarga ane pariSaha to kharA arthamAM jaina sAdhu jItI zake che. keTalAka jJAnI gRhastha dharmAtmAo paNa yathAzakti upasarga - pariSahane jItavA prayatna kare che. jaina sAdhu kevA zUravIra hoya che tenuM varNana suMdaradAsajIe 'suMdaravilAsa' mAM karyuM che; mAre kAma krodha saba, lobha moha pIsI DAre, IMdrihu katala karI kiyo rajapUto hai, mAryo mahAmatta mana, mAre ahaMkAra mIra; mAre mada machara hu aiso rana rUto hai; mArI AzA tRSNA puni pApinI sApinI douM, sabako saMhAra kari nija pada pahUto hai, (130) saMdarbha sUci: - tattvArthAdhigamasUtra A. rAjazekharasUrijI upasargaH ramaNalAla zAha (129)
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) suMdara kahata aiso sAdhu kou zUravIra, vairi saba mArike nizcita hoI sUto hai" jaina darzanamAM sAdhuone kSudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMzamasaka, arati, caryA, zayA, Akroza, yAcanA, alAbha, roga, mala, prajJA, ajJAna vagere 22 prakAranA pariSahone jItavAnI vAta Ave che. dhIra, vIra ane zUravIra muni mahArAja potAnI Atmazakti vaDe upasarga ane pariSahone sahana karIne temane jItI le che. AvA muni bhagavaMtonuM bAhya ane aMtaraMga cAritra sau koIne preraNAdAyI che. "cAra hAtha parimANa nirakha patha, calata dRSTi Ita uta nahIM tAne, komala pAMva kaThina dharatI para, dharata dhIra bAdhA nahi mAnai, nAga turaMga pAlakI caDhate tai svAda ura yAda na Avai, yoM munirAja sahai caryA duHkha, taba deDha karma kulAcala bhArna." kamane AtmA tarapha AvatAM aTakAvavA tenuM nAma saMvara. samiti, gupti, dharma, bAra prakAranI bhAvanA, pariSahajaya ane cAritra e saMvaranA kAraNo che. upasarga ane pariSahone sahana karatAM munionI Atmazakti vizeSa pragaTa thAya che. te tyAM sudhI ke upasarga - pariSaha daramiyAna AtmadhyAnamAM nimagna thaI jatAM munio kevaLajJAnane paNa prApta karI le che. eTale zrI 'samAdhizataka' gAthA - 102 mAM kahyuM, aduHkhabhAvita jJAna to, duHkha AvyuM kSaya thAya, du:khasahita bhAve svane, yathAzakti munirAya." AvA muni bhagavaMto kevI rIte paramAtma svarUpane pAme che te jaNAvatAM 'samAdhizataka' mAM kahyuM, (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) "Indriya sarva nirodhIne, mana karIne sthirarUpa, kSaNabhara jotAM je dIse, te paramAtma svarUpa." upasarga daramiyAna mahApuruSo potAne zarIrathI bhinna mAnI caitanyasattAno anubhava kare che. je zarIra che te jaDa che, rUpa - rasa - gaMdha - varNathI yukta che ane huM jANanAra - dekhanAra - sukhaduHkhano anubhava karanAra caiitanyasvarUpI AtmA chuM. Avela upasargathI kadAca zarIra chUTI jAya, paNa te upasarga mAruM kAMI bagADI zakatA nathI. huM ajara, amara, avinAzI zuddha AtmA chuM - AvA bhedavijJAnanA baLe muni bhagavaMto upasarga - pariSahane jItI le che. zrI amRtacaMdrAcAryadava 'zrI samayasAra kaLaza - 7" mAM jaNAve che, medravijJAnataH ridhdhA: rasadhdha re vina nA asyai vA bhAva to badhdhA, badhdhA ye kila kecana // " tattvane jANIne tattvane dhAraNa karanArA jIvo viralA ja che. 'yogasAra' gAthA - 66 mAM kahyuM che, viralA jANe tattvane, viralA zraddhe koI, viralA dhyAve tattvane, viralA dhAre koI." jainadarzanamAM upasarga ane pariSahone jItanArA aneka mahApuruSonI kathAo Ave che. te paikI ApaNe traNa mahApuruSonI kathA jANIzuM. avaMti dezanA prasiddha ujajaina zaheramAM Indradatta nAmanA eka zeTha rahetA hatA. temanI patnInuM nAma guNavaMtI hatuM. teone surendradatta nAmano suzIla ane guNavAna putra hato, jenA lagna subhadra zeThanI putrI yazobhadrA sAthe thayA hatA. puNyanA udayathI temane badhI sAmagrIo prApta hatI. bhautika dRSTie sukhI avasthAmAM paNa teo niyamita dharmanI ArAdhanA karatA hatA. sAmAnya (132) (131)
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako rIte mAnavIne sukhanA saMyogomAM dharma yAda Avato nathI. kahevata che ne ke "sukhamAM sAMbhare sonI ne du:khamAM sAMbhare rAma.' "du:kha meM sumirana saba kare, sukha meM kare na koI, jo sukhameM sumirana kare, duHkha kahAM se hoya." eka divasa yazobhadrAe avadhijJAnI munirAjane pUchyuM ke, mArI AzA A janmamAM saphaLathaze? munirAje kahyuM ke, tAro putra buddhimAna, uttama guNono dhAraka ane A ja bhavamAM mokSe jaze. tArA pati putranuM mukha joIne dIkSA grahaNa karaze ane tAro putra koI jainamunine joIne, viSayabhogono tyAga karI jinadIkSA aMgIkAra karaze. thoDA mahinA bAda yazobhadrA zeThANIne tyAM eka putrano janma thayo. khUba dhUmadhAmathI janmotsava ujavavAmAM Avyo. putranuM nAma sukumAla rAkhavAmAM AvyuM. putranuM mukha joI surendradatte jinadIkSA aMgIkAra karI. sukumAla moTo thayo tyAre mAtAne ciMtA thaI ke te muni na banI jAya. eTale teNe 32 suMdara kanyAo sAthe tenA lagna karAvyA ane viSayabhogonI sAmagrImAM tene Asakta karavA prayatna karyo. eka divasa rAjA pradyotanane eka sodAgare bahumUlya ratnakaMbala batAvyuM, paNa vadhAre kiMmata hovAthI rAjA tene kharIdI zakyo nahIM. yazobhadrAe sukumAla mATe te ratnakaMbala kharIdI lIdhuM. ratno jaDelA hovAthI sukumAlane te kaThora lAgyuM eTale tene pasaMda na karyuM tyAre zeThANIe vahuo mATe jUtA banAvavAmAM teno upayoga karyo. rAjAne A vAta jANa thatAM sukumAlane maLavA temanA ghare AvyA. yazobhadrAe te bannenI AratI utArI. sukumAla eTalA komaLa hatA ke dIvAnI jayota tathA hAranI jayotinuM teja sahana karatAM AMkhamAM pANI -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) AvI gayuM. sukumAlano vaibhava joIne rAjA cakita thaI jAya che. dhana, dhAnya saMpadA, nIrogI zarIra, suMdara strI, AjJAti putro vagere sAmagrI jinendra bhagavAne batAvelA paMtha para cAlavathI prApta thAya che. eka divasa jaina tattvajJAnamAM pAraMgata sukumAlanA mAmA zrI gaNadharAcArya sukumAlanuM AyuSya ochuM che tema jANI tenA mahelanA pAchaLanA bhAgamAM Avela bagIcAmAM cAturmAsa arthe rokAyA. teonI vANI sAMbhaLIne sukumAlane jAtismaraNajJAna thayuM. mAtra traNa divasanuM AyuSya bAkI che tema jANI sukumAle viSayabhogono tyAga karIne jinadIkSA lIdhI. muni banIne sukumAle vana tarapha prayANa karyuM. teonuM aMtima jIvana ApaNA hRdayane halAvI nAkhe tevuM ane AMkhamAM AMsu lAvI de tevuM hatuM. teonuM zarIra atyaMta komala hatuM. eTale phUlothI paNa komaLa temanA pagamAM kAMkarA - paththaravALI jamIna para cAlavAthI pagamAM ghA paDI gayA ane temAMthI lohI vahevA lAgyuM, paNa dhanya che sukumAla muninI sahanazIlatA ke jeoe te tarapha AMkha uThAvIne paNa joyuM nahIM ! cAlatA cAlatA teo eka guphAmAM pahoMcyA. tyAM teo dhyAnamAM UbhA rahyA. teoe prAyogamana sanyAsa dhAraNa karI lIdho; jemAM teo koI pAse sevA-suzruSA na karAvI zake. eka ziyALavI potAnA baccAM sAthe rastAmAM paDelA lohIne cATatI. cATatI sukumAla muni pAse AvI. temane jotAM ja pUrvajanmanA saMskArathI ziyALavIne atyaMta krodha Avyo. te ane tenA baccAM sukumAlanA komaLa aMgone khAvA lAgyA. AvA bhayaMkara upasarga daramiyAna sukumAla muni jarA paNa calita na thayA ! joke AtmAnI anaMta zakti pAse AvA vipno - upasargonI koI gaNatarI ja nathI. AtmadeDhatA ane AtmavizvAsathI dareka upasargane jItI zakAya (134) (133)
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) che. pUrvanA vaira saMbaMdhathI ziyALavI ane tenA baccAM traNa divasa sudhI muninA zarIrane khAtA rahyA, chatAM meru samAna aDaga, dhIra, vIra evA sukomala muni DagyA nahIM. trIjA divase sukumAla muni zarIrane choDIne azrutasvargamAM mahaddhika deva banyA. sukumAla muninI AtmadeDhatA ApaNane jANe preraNA Ape che ke - "jIvana eja nahIM sumanoM kI, so jAo kharAMTe mAra, jIvana hai saMgrAma niraMtara, pratipada koMkI bharamAra, deDha sAhasake dhanI kamarata, jo rahate harakSaNa bedAra; vahI pahuMcate haMsate haMsate vijayazrI ke svarNima dvAra." kahevAyuM che ke "pasa zI ghaTayo che to caritra 1 zuddha jUna khilatA hai / tUphAnoM se gujarane para hI naukA kinAre lagatI hai / upasarga aura tUphAna cAritra kI kasauTI hai|" A rIte upasargavijetA zrI datta muninI paNa kathA che. zrIdatta IlAvardhanapuranA rAjA jitazatru tathA rANI IlAnA putra hatA. ayodhyAnA rAjA aMzumAnanI rAjakumArI aMzumatI sAthe temanA lagna thayA hatA. aMzumatIe eka popaTa pALyo hato. jayAre pati-patnI copATa vagere ramato ramatA tyAre te popaTa koNa keTalI vAra jItyuM te darzAvavA potAnA paganA nakhathI rekhAo dorato hato. popaTa evo duSTa hato ke zrIdatta jayAre jItatA tyAre eka rekhA dorato ane tenI mAlakaNa jItatI tyAre be rekhAo dorato ! AvuM vAraMvAra karavAthI zrIdatte Doka maraDIne popaTane mArI nAkhyo. popaTa marIne vyaMtaradeva thayo. eka divasa sAMje zrIdatta potAnA mahelanI upara pharatA hatA tyAre eka moTuM vAdaLa joyuM. jotajotAmAM te vAdaLa chinnabhinna thaI gayuM. A -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) nazvaratAnI zrIdattanA citta para bhAre asara thaI. saMsAranI tamAma vastuo tene nAzavaMta lAgavA mAMDI. sarpa samAna bhayaMkara viSayabhogothI tene Dara lAgavA mAMDyo. zarIra apavitratAnI khANa jevuM lAgyuM. tene saMsAra parathI vairAgya Avyo ane teNe jinadIkSA aMgIkAra karI. "saMyamamArga che besTa, karazo na samaya vesTa, udayane gaNajo gesTa, to siddhakSetre thaze resTa." saMyamano paMtha cAreya gatiomAM mAtra mAnavI ja pUrNapaNe aMgIkAra karI zake che. devo sukhomAM lIna che, nArakI duHkhomAM dIna che; | tiryaMco vivekahIna che, o mAnavI tuM sauthI bhinna che !" eka divasa zrIdatta muni kAyotsarga dhyAna karI rahyA hatA. te samaye popaTano jIva ke je vyaMtaradeva banyo hato tene potAnA vairIne joIne khUba krodha Avyo. te muni para upadrava karavA lAgyo. ziyALAno samaya hato. AvA samaye te vyaMtare joradAra ThaMDI havA calAvI, pANI varasAvyuM, karAno varasAda pADyo. A rIte teNe koI kasara na choDatAM munine ghaNA kaSTo ApyA. zrIdatta munirAje A kaSTo khUba zAMti ane dhIrajathI sahana karyA. munAsiba hai yahI dilape, jo kucha gujare use sahanA, na kucha kissA na kucha jhaghaDA, na kucha sUnanA na kucha kahanA." munie paMcamAtra paNa upasargakartA pratye krodha na karyo. "bahu upasargakartA pratye paNa krodha nahI, vaMde cakrI tathApi na maLe mAna jo, deha jAya paNa mAyA thAya na romamAM; (135) (136)
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) satI vaMdanA tathA cilAtI putranI kathA - DaoN. zobhanA ra. zAha (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - lobha nahIM cho prabaLa siddhi nidAna jo , apUrva avasara evo kyAre Avaze ?" (zrImad rAjacaMdrajI) zatru-mitra pratye samabhAva rAkhanAra te zrIdatta muni aMte kevaLajJAna prApta karIne siddhalokane pAmyA. gRhastha avasthAmAM paNa yathAzakti pariSadone jItI zakAya che tenuM preraka dRSTAMta eTale mahAtmA gAMdhIjInA AdhyAtmika mArgadarzaka ane AdhyAtmika jagatanI virala vibhUti zrImad rAjacaMdrajI. zrImad rAjacaMdrajI jhaverAtano vepAra karatA, chatAM teo ekAMta sAdhanA arthe rALaja, khaMbhAta, IDara, uttarasaMDA vagere nivRttikSetromAM jatA. AvA nivRttikSetromAM taLAvane kAMThe AkhI rAta khullA Dile teo dhyAnamAM besatA. te vakhate macchara, DAMsa vagere jaMtuo temane karaDatA topaNa tenI teo paravA na karatA. DAMsa vagere karaDavAthI temanA zarIramAM lohInA cAThAM paDI jatA ! bhedajJAnanA baLe teo AvA pariSado sahI zakatA hatA. zrImadjIne saMgrahaNIno roga thayo. ghaNA upacAra karavA chatAM temane sAruM na thayuM. AvA roganI pIDAmAM teono samatAbhAva dAda mAgI le tevo hato. samabhAve pIDA sahana karatAM teoe nazvara dehano tyAga karyo. mahApuruSoe jItelA upasarga - pariSaho parathI ApaNe paNa preraNA levI joIe. ApaNe paNa thoDA thoDA bhUkha-tarasa, ThaMDI-garamI, roga Adi sahana karavAno abhyAsa keLavavo joIe. game tevA prasaMgomAM samabhAva rAkhavA prayatna karavo joIe. "jIvanamAM AvyA kare pAnakhara ne vasaMta, mananI samatA na chUTe, to sukha zAMti anaMta." (13). (jainadarzananA abhyAsu zobhanAbahena gujarAta vidhApITha, amadAvAdanA AMtararASTrIya jaina adhyayana vidhA kendra sAthe saMkaLAyelA che.) pariSaha zramaNa jIvanamAM khUba upayogI che. kAraNa ke zramaNa jIvanamAM vividha muzkelIo, pratikULatAo tathA upasargAdi AvatA ja rahe che, paraMtu tene samatApUrvaka sahatA potAnI lakSyasiddhimAM lAgyA rahevuM te pariSaha jaya che. dhIra-vIra AvA prasaMgo para potAnA kartavyapathathI vicalita thatA nathI. upasarga ane pariSaha zramaNanI titikSAnI kasoTI che. jo zramaNa tene samatapUrvaka jItI le che to te vijayI thAya che. pariSaha ane upasargamAM bahu moTuM aMtara che. pariSaha muni dvArA kartavya mArgathI Tyuta na thavAne mATe svayaM sahana karavAmAM Ave che, jyAre upasarga koI ajJAnI dvArA vratathI ta karAvavA mATenA uddezyathI thAya che. pariSaha svecchAthI sahana karavAmAM Ave che, upasarga parakRta hoya che. satI caMdanA dadhivAhana nRpa nagarI caMpA, zatAnIke bhAMgI; padamAvatI putrI vasumati je, rAjasutA baMdI lAgI. caMpA nagarImAM dadhivAhana rAjAnI dhAriNI nAmanI rANIne vasumati nAmanI putrI hatI. eka divasa kosAMbInA zatAnika rAjAe caMpAnagarIne gherI lIdhI. dadhivAhana rAjA tenAthI bhaya pAmI nAsI gayo. subhaTe rANI dhAriNI ane putrI vasumatine pakaDI lIdhA. subhaTe dhAriNI para baLAtkAra karavAno (138).
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) yatna karyo eTale teNe prANatyAga karyA ane vasumatine bajAramAM vecavA nIkaLyo. daivayoge dhanAvaha zeTha tyAM AvI caDhyA. temaNe subhaTanI icchA pramANe tene mUlya ApI bALAne potAne ghera laI AvyA ane mUlA zeThANIne kahyuM, priyA ! A kanyA ApaNI duhitA che. tenuM prayatna pUrvaka puSpanI jema lAlana pAlana karavuM." tenA caMdana jevA zItaLa vinaya vacana ane zIlathI raMjita thayelA zreSThIe parivAra sAthe maLIne tenuM nAma caMdanA rAkhyuM. paraMtu mUlA zeThANI zaMkAzIla hatI. temAM eka divasa zeTha grISmaRtumAM tApathI pIDita thaIne dukAnethI ghera AvyA, te vakhate temanA pagane dhonAro koI sevaka hAjara nahoto. tethI caMdanA pitRbhaktithI zeThanA paga dhovA pravartI. te vakhate teno kezapAza aMganI zithilatAthI chUTI jaIne jalapaMkila bhUmimAM paDyo. eTale A putrIno kezapAza bhUminA kAdavathI malina na thAya. evuM dhArI zeThe sahaja svabhAve yaSTithI tene UMco karyo ane pachI AdarathI bAMdhI lIdho. A dezya mULA zeThANIe joyuM, eTale enI zaMkA deDha thaI. mUlA zeThANI vyAdhinI jema mULamAMthI ja bALAno uccheda karavA vicAravA lAgI, ane tevA samayanI rAha jovA lAgI. eka vakhata zeTha bahAragAma gayA hatA, tyAre mUlA zeThANIe eka vALaMdane bolAvI caMdanAnuM mastaka muMDAvI nAkhyuM, pachI tenA pagamAM beDI nAkhI krodhAvezamAM caMdanAne ghaNuM tADana karyuM ane gharanA eka oraDAmAM pUrI kamADA baMdha karI dIdhA. caMdanA prabhunuM smaraNa karatI ja rahI ane traNa divasano aThThama tapa mAMDI dIdho. bahAragAmathI zeThe AvI eka vRddha dAsI mAraphata hakIkata jANI AthI dhanAvaha zeThe caMdanAne jayAM pUrI hatI te gharanuM dvAra ughADyuM. tyAM sudhA - tRSAthI pIDita, beDIthI bAMdhI dIdhelI, bhikSukInI jema mAthe muMDita (139) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) karelI ane jenA netrakamaLa azruthI pUrita che evI caMdanAne avalokI. tyAre zeTha luhArane teDavA gayA ane tene bahAra besADI sUpaDAmAM bAkunA pAraNA nimitte ApyA. ahIM caMdanA vahorAvavAnI bhAvanA kare che ane vIra prabhune jue che. caMdanA AvakAre che. prabhune 13 zaratano abhigraha hato. dAsI bhAve rAyakI zira-muMDita nigaDita payathI re; ghara uMbara rahI aDada supaDamAM, rUdatI de jo karathI. uMbarAmAM beThI hoya, eka paga aMdara ane eka paga bahAra hoya, bhAve karI rAjaputrI hoya, paNa dAsapaNuM pAmI hoya, pagamAM beDI hoya, mastaka muMDAveluM hoya, rudana karatI hoya, aThThamavALI hoya, sUpaDAnA khUNAmAM bAkuLA hoya ane bhikSAkALa vyatIta thayo hoya to vahoravuM. caMdanabALAnA mukha para prabhune vahorAvavAno lAbha maLyo teno apUrva AnaMda hato paNa prabhunI zarata adhUrI rahI hatI, eTale prabhu pAchA pharyA. tarata caMdanabALAnI AMkhamAM azru sarI paDyA. eTale tamAma zarata pUrI thaI ane bAkuLA vahoryA. tarata ja beDI tUTI gaI ane vALa UgI nIkaLyA. prabhue pAMca mAsa ane paccIsa dine pAraNuM karyuM hatuM. rAjA zatAnika paNa doDatA AvyA. mULA zeThANIno roSa paNa UtarI gayo. badhuM suvarNa sAta kSetramAM vAparI caMdanabALAe dIkSA lIdhI. eka vakhata caMdanabALA ane mRgAvatI prabhunI dezanA sAMbhaLavA gayA tyAre caMdanabALA sUryAsta samaya pArakhI upAzraye gayA. jyAre mRgAvatI samaya cUkI gayA tene caMdanabALAe Thapako Apyo. mRgAvatI AtmaniMdA karatAM kevaLajJAna pAmyA ane te rAte sarpane joI caMdanabALAno hAtha khaseDyo, tyAre caMdanabALAe kevaLIne khamAvyA. tyAM ja caMdanabALAne paNa kevaLajJAna thayuM. anya eka kathA pramANe satI caMdanA caTaka rAjAnI putrI hatI, ane (140)
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako tIrthaMkara mahAvIranI mAsI hatI. eka vAra te vanamAM jhulA jhulatI hatI tyAre koI kAmAtura vidyAdhara tene uThAvIne laI gayo. te vidyAdharanI strIe jyAre tene joI to patnInA bhayathI te vidyAdhara mArgamAM bhayaMkara vanamAM caMdanAne choDIne bhAgI gayo. tyAM koIbhIle caMdanAne pakaDI lIdhI ane dhananA lobhamAM tene vRSabhadatta zeThane vecI dIdhI. upasarga : satI caMdanAne pratikULa upasarga thayo. mUlA zeThANI dvArA satI caMdanAne upasarga thayA. caMdanA eka rAjakumArI hatA. karmayoge rAjyamAM lUMTa cAlI ane rAjavI pitA mRtyu pAmyA. caMdanAne bhara bajAramAM vecI devAmAM AvI. mUlA zeThANI caMdanAne joI ane dveSathI baLatA rahetA ane zaMkita rahetA hatA. mUlA zeThANI dvArA tene kaSTa ApavAnA prayatno thatA. satI caMdanAne dAsI banAvI, pagamAM beDI nAkhI, mastaka muMDAvI ane bhoMyarAmAM pUrI dIdhI. rudana karatA hatA. temane bhojanamAM sUpaDAnA khUNAM jeTalA aDadanA bAkaLA ApyA. ahIMyA satI caMdanAnuM daDha manobaLa jovA maLe che. vividha pratikULatAo, upasada AvavA chatAM samatApUrvaka sahatA potAnI lakSya siddhimAM lAgyA rahyA. pariSaha : pariSaha zramaNa jIvanamAM bahu upayogI che. zramaNa jIvanano sAdhanA mArga talavAranI dhAra para cAlavA samAna che. umAsvAtie tattvArthasUtramAM kahyuM che ke, 'mArgavyavana nirjharArtha parioDhavyA: pariSA: / ' potAnA mArgathI na DagatA tathA karmonI nirjarAne mATe bhUkha-tarasa Adi je du:kha, kaSTa ke vighna sahana karavAmAM Ave tene pariSaha kahevAmAM Ave che. (141) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako pariSaha upara cilAtaputra muninI kathA rAjagRhamAM zreNika nAmanA rAjA hatA. temaNe bhIlarAja yamadaMDanI putrI tilakavatI sAthe lagna karyA. yathA samaye paTarANI tilakavatIe putrane janma Apyo. tenuM nAma cilAtaputra rAkhavAmAM AvyuM. cilAtaputranuM pAlana rAjagharAnAnI jema thatuM hatuM chatAM tenA lakSaNa jaMgalI lokonA jevA ja dekhAtA hatA. svAdhyAyamAM tenuM mana lAgatuM nahotuM. hiMsaka pravRtti, zikAra karavo, majAka-mazkarI karavI temaja AvArAgardImAM tene vizeSa ruci hatI. rAjAe cilAtaputrane uttarAdhikArI banAvyA. cilAtaputra rAjasiMhAsana para beThA. pUrA rAjyamAM temanuM ane temanI mAtA tilakavatInuM zAsana cAlavA lAgyuM. temaNe potAnuM dhyAna bhogavilAsamAM ApavA mAMDyuM. berokaToka te potAnI havasano zikAra bholIbhAlI chokarIone banAvavA lAgyo. AthI prajA tenA julamathI kaMTALI ane kAMcIpura kumAra zreNika pAse gayA. kumAra zreNika potAnA sainikonI sAthe rAjagRhI pahoMcyA. temanA AgamananA samAcArathI prajA khuza thaI, paraMtu cilAtaputra ciMtita thaI gayA. te bhayabhIta thaI prANonI rakSA mATe jaMgalamAM bhAgyA. jaMgalanA nivAsIone dhamakAvIne te zAsaka banI gayo, ane ezoArAmathI potAnA killAmAM rahevA lAgyo. cilAtaputranA mitrae tenA mAmA rudradattane potAnI putrI subhadrAne cilAtaputra sAthe paraNAvavA kahyuM, paraMtu rudradatte nA pADI. AthI eka divasa rAtrinA samaye cilAtaputre rAjagRhI nagarImAM pahoMcI rudradattanA gherathI subhadrAnuM apaharaNa karyuM, paraMtu subhadrAne laIne bhAgavAmAM te saphaLa thaI zake tema nahoto. tethI tene nIce pachADI dIdhI. tenI duSTatAe subhadrAnI katala karI nAkhI. tene (142)
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako lAgyuM ke je chokarIne huM na bhogavI zakyo tene bIjA kema bhogave ! subhadrAnI katala karI potAnI jAna bacAvavA cilAtaputra bhAgavA lAgyo. tenI pAchaLa rAjA zreNika ane tenA sainiko doDI rahyA hatA. cilAtaputre vaibhAra parvata upara munirAjanA saMghane birAjamAna thayelo joyo. tenA aMtaramAM dharmano sUrya Ugyo ane tene munidattajI pAse vratagrahaNa karavAnI yAcanA karI. mahArAja munidattajIe cilAtaputrane jinadIkSA ApatA samAdhimaraNanuM vrata ApyuM. A bAju rAjA zreNika paNa cilAtaputrano pIcho karatA vaibhAra parvata upara AvyA. munidattajI pAse cilAtaputre dIkSA lIdhI che te jANyuM ane zraddhA sahita temane vaMdana karyA ane potAnA sainiko sAthe rAjagRhI pAchA AvyA. pUrvakarma potAnuM phaLa ApyA vinA rahetuM nathI. pUrva pApakarma potAnA udayamAM AvI rahyA hatA. potAnI vAsanAnI tRpti ane vivAhanI lAlacamAM je subhadrA nAmanI kanyAnuM apaharaNa karI tene motane ghATa utArI hatI te subhadrA akALe maraNanA kAraNe vyaMtarI thaI hatI. te A vanamAM vicaraNa karatI hatI. vyaMtarIe joyuM ke are A to te rAjakumAra cilAtaputra che ke jeNe mAruM apaharaNa karyuM hatuM. te muni cilAtaputranI najIka AvI ane tene gata jIvananI apaharaNathI mRtyu sudhInI saMpUrNa ghaTanA calacitranI jema dekhAvA lAgI. vyaMtarI devIe potAnI vidyAthI cIlanuM rUpa dhAraNa karyuM. cIla svarUpa dhAriNI vyaMtarI muni cilAta putranA mastaka upara AvIne beThI ane potAnI dhAradAra cAMcathI temanA mastaka, bhAla pradeza, AMkho ane kAna para AghAta karavA lAgI. dareka AghAta bAda tene krUra AnaMdanI anubhUti thatI hatI. tene eka rAkSasI AnaMda (143) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako ane saMtoSa thato hato. cAMca mAravAthI muninA zarIramAMthI raktadhArA phUTatI hatI te vahetA raktane joIne te manamAMne manamAM phulAtI hatI ane kahetI hatI - 'le duSTa, jema teM mane mArI hatI, mAruM rakta vahAvyuM hatuM tema huM tane mArIza. raktathI snAna karAvIza, le have tArI AMkho ke jemAM vAsanAonA nAga laherAtA hatA. tene ja tArA zarIrathI alaga karI rahI chuM." Ama, kahetA ja teNe muninI banne AMkho phoDI nAkhI. AMkhomAMthI raktanI dhArA vahevA lAgI. "le A kAnonuM astitva dhULa karI dauM chuM, jeNe mArA rudanane sAMbhaLyuM nahotuM. je sAruM sAMbhaLavA mATe taiyAra nahotA." Ama vicAratA teNe tenA kAnone kApI nAkhIne tenA paDadA cIrI nAkhyA. "duSTa A mukhathI teM mane gALo ApI hatI." cIle muninA mukha para aneka vAra cAMcothI vAra karI tene vikRta banAvI dIdhuM. A prakAre tenA hAtha, paga, pITha, peTa, zarIranA tamAma bhAgone potAnA tIkSNa prahArothI kSata-vikSata karI dIdhuM. muni cilAtaputranuM pUruM zarIra raktanI dhArAothI raMgAI gayuM. temanI A hAlata joIne vyaMtarI harSanAda karI rahI hatI. vyaMtarI kyAreka cIlanuM, kyAreka jherI mAkhInuM, kyAreka anya jherI jaMtuonuM rUpa dhAraNa karI temanA zarIrane apAra vedanA pahoMcADatI hatI. cilAtaputrane A saMkaTa ke pIDA jevo koI anubhava ja thato nahoto ! jema jema tenA upara cAMcono AdhAta thato gayo tema tema tenI daDhatA aneka ghaNI vadhatI gaI. te AtmAmAM adhika lIna thavA lAgyo. dareka coTa tenI daDhatA vadhAratI hatI. te adhikAdhika AtmA sAthe joDAto hato. deha sAthe teno saMbaMdha tUTI gayo. samAdhimAM lIna cilAtamuni dehathI para thaI gayA. vyaMtarIno (144)
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako dareka AghAta tenI karmonI nirjarAmAM sahAyaka banato gayo. temaNe dehane choDyo paNa dhairya na choDyuM. aMte nazvara dehathI mukta thaI muktidhAmanA vAsI banyA. emanI daDhatA ane tapanI samakSa vyaMtarI paNa hArI gaI. vartamAna samayamAM sAmAjika vyavasthA sucAru rUpathI cAle eTalA mATe upasarga ane pariSaha dvArA ApaNane preraNA maLe che. tene yogya rIte samajavAmAM Ave to hAlamAM je ApaghAtanA banAvo bane che tenAthI vyakti bacI zake che. upasarga ane pariSaha dvArA ApaNane e jovA maLe che ke vyakti parivAra ke samAjamAM rahIne paNa parama Atmatattvane prApta karI zake che. tapa-ArAdhanAnI sAthe sAthe anukULa ane pratikULa upasargo tathA pariSaho upara vijaya pAmIne, prAyazcitta karIne dharma ArAdhanAmAM pravRtta thaI zakAya che ane samAjamAM ke parivAramAM rahIne paNa AtmakalyANa prApta karI zakAya che. saMdarbha:- tIrthaMkara mahAvIra, le. padmacaMda zAstrI (145) upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako AryarakSita sUrI, skaMdakumAra ane subhadrAnI kathA - DaoN. razmi bhedA (jaina darzananA vidvAna razmibahena bhedAe jaina yoga viSaya para saMzodhana karI Ph.D. karyuM che ane teo jaina sAhitya satromAM avAranavAra zodhapatro prastuta kare che. jainolojInA korsamAM jainadarzanano abhyAsa karAve che. jaina vizvakozanA adhikaraNo mATe emanuM jJAnapradAna che.) jaina darzanamAM ApaNe zramaNAcAra eTale munijIvananA AcAra joIe to emAM pAMca mahAvrata ane rAtribhojana tyAga sAthe 5 samiti, 3 gupti, 10prakAranA yatidharma, 12 anuprekSA ane sAthe 22 pariSaha Ave che. tattvArtha sUtramAM pariSahano artha kahyo che ke samyag darzana Adi mokSamArgamAM sthiratA rahe te mATe tathA nirjarA mATe je sahana karavA yogya che te pariSaha che. tapa e zarIra ane manane majabUta karavAnI jAte UbhI karelI taka che, tAlIma che; jyAre AvI paDela prasaMgamAM zAMtapaNe, jinAjJAnA alpa paNa ullaMghana vinA pasAra thavArUpa parIkSA e pariSaha che. tapa nirjarA ane pariSaha saMvarano hetu che. pariSaha eTale cAre taraphathI - sarva prakAre sahana karavuM. jJAyaka tattvanA Azraye sukha ane duHkha baMnene calita thayA vinA sahevA. pariSaha eTale viziSTa prakAranA anukULa ke pratikULa prasaMgonI upasthiti. samabhAvanI sAdhanA karatA sAdhu mATe pariSahajaya karavA mATe traNa bAbato che - (1) pariSaha vakhate du:kha na lAge. (2) paristhiti badalavAnI icchA thAya naha. (3) akArya nahIM, AjJAbhaMga ke maryAdAonuM ullaMghana karI pariSahane dUra karavAno koI prayatna nahIM. (146)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) zrIdeva-guru pratyenA apUrva ahobhAva tathA AjJA pratyenI sudRDha zraddhAbhaktinA baLe saMyamI sAdhu dInatA, vAMchA ane akArya A traNethI dUra rahI pariSaha jaya sAdhe che. zAstramAM kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, dezamazake, nagnatA, arati, strI, caryA, niSadhA, zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tRNa sparza, mala, satkAra, prajJA, ajJAna ane adarzana ema 22 prakAranA pariSaha kahyA che. jayAre upasarga eTale munirAjane ke zrAvakone tiryaMca, manuSya ke devo dvArA viparIta tADanapIDana thAya te. chadmastha dazAmAM tIrthakarone paNa upasarga thayA che, je ApaNe zrI pArzva prabhu temaja mahAvIra svAmInA caritramAM joIe chIe. Aje upasarga ane pariSadanA jaina kathAnakomAM prathama kathAnaka che aMcalagaccha - pravartaka pUjaya AcAryazrI AryarakSitasUri. zrI AryarakSitasUrinA samayamAM caityavAsIono prabhAva ananya hato. zithilAcArI caityavAsI sAdhuonA hAthamAM ja zAsanano dora hato. alabatta suvidita sAdhuo paNa hatA, paraMtu temanuM varcasva nAmazeSa jevuM rahyuM hatuM. evA samaye zrI AryarakSitasUrie aneka pariSaha sahIne paNa koIpaNa jAtanI bAMdhachoDa karyA vinA, vilAsAbhimukha thatA zramaNa samudAyane mULa mArge pAchA vALavA mATe suvidita vidhimArganI punaH pratiSThA karI. AgamonI pradhAnatA svIkArIne 70 bolanI prarUpaNA karI vidhipakSagaccha prakAzyo, je Aje aMcalagaccha tarIke oLakhAya che. zrI AryarakSitasUrino janma AbutIrthanI najIka daMtANI nagaramAM vasatA droNa zreSThInA patnI dedInA kUkhe thayo. emanuM nAma vayajA -vijayakumAra hatuM. vayajAkumAranA janmapUrve garbhAdhAnanI rAtrie mAtA dedIe ugatA sUryanA (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) tejasvI kiraNonuM svapna joyuM. droNa zreSThI zrAvakadharmanA AcAro sArI rIte pALatA hatA. tyAre jainAcAryomAM prasarelI zithilatAthI temane ghaNuM duHkha thatuM. ekadA AcArya jayasiMha pAlakhImAM besI daMtANI padhAryA tyAre A daMpatI temanA sAmaiyAmAM na gayA. e rIte AcAryane svamamAM zAsanadevIe jaNAvyuM ke dedInA udaramAM garbharUpe je jIva utpanna thaze te zAsananI prabhAvanA karanAro ane zuddha vidhimArganuM pravartana karanAro thaze. bIje divase AcAryae droNazreSThIne bolAvIne sAmaiyAmAM na AvavAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre dedIe tejasvI vANImAM spaSTatA karI, "Apa zAsananA nAyaka ane zAstronA jANakAra hovA chatAM pAlakhI Adi parigrahone zA mATe dhAraNa karo cho? mahAvIra prabhue to parigrahanI mUcha (Asakti) vinAno yatidharma kahyo che." tyAre guru mahArAje svapnanI vAta karI. bALaka janmyA pachI zAsanane samarpita karavAnI mAgaNI karI. zreSThI droNa ane enI patnIe jinazAsananI prabhAvanA mATe A mAgaNI tarata svIkArI. vayajAkumArano janma vi.saM. 1136, zrAvaNa suda navamanA divase thayo. vi.saM. 1142 mAM jayasiMhasUri pharIne daMtANI nagare padhAryA tyAre zreSThI daMpatIe potAnA vacana pramANe vayajAkumArane AcAryazrIne soMpyo. saM. 1142 mAM vaizAkhamAM emane dIkSA ApI. deva e saMsArI maTI muni vijayacaMdra banyA. dIkSA svIkAryA bAda teoe vyAkaraNa, kAvya, chaMda, alaMkAra, nyAyano abhyAsa karyo. jinAgamonA vAcanano prAraMbha karyo. saM. 1159 mAM trevIsa varasanI vaye temane AcArya padavIthI alaMkRta karyA. A samayamAM teonA jIvanamAM parivartana ANanAra eka ghaTanA banI. dazavaikAlika sUtrano abhyAsa karatA emanuM dhyAna eka gAthAnA arthamAM sthira thayuM. jeno sAra evo che ke, (148) (14)
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) 'cAritravAna sAdhue ukALyA vinAnuM ThaMDu pANI, karA varaseluM pANI tathA barapha grahaNa karavA nahi, paraMtu ukALeluM prAsuka jala grahaNa karavuM.' A gAthA vAMcI emane thayuM ke "ApaNe cAritravAna sAdhu hovA chatAM zAstromAM niSedha karelA kAcA ThaMDA pANI tathA adhArmika AhAra Adine kema sevIe chIe ?' potAnA mananI zaMkA temaNe vinayapUrvaka guru AgaLa vyakta karI, jenA javAbamAM gurue jaNAvyuM ke AjakAla paMcama ArAnA prabhAvathI ApaNe zAstra praNIta zuddha cAritra pALavAne asamartha chIe. A sAMbhaLI vairAgyayukta vANImAM zrI AryarakSitasUrie cAritramArgano svIkAra karIne zuddha dharmanI prarUpaNA karavAnI AjJA mAgI. gurune thayuM ke zAsanadevIe kaheluM vacana satya thaze kemake AryarakSitasUri kriyoddhAra karIne zuddha vidhimArganI prarUpaNA karaze. yogya jANI gurue AjJA ApI. gurunI anujJA meLavI AcAryapadano tyAga karI kriyoddhApUrvaka zuddha AcAravALI punaH dIkSA laI keTalAka saMvegI munio sAthe saM. 1159 nA mahAsudI pAMcamathI teo judo vihAra karavA lAgyA. vihAra karatA teo lATa Adi dUranA pradezomAM vicaravA lAgyA. ahIM ugra vihAro daramyAna temane aneka pratikULatAo sahana karavI paDI. vihAra daramyAna temane zuddha AhAra, pANI prApta thatA na hatA. teo asUjhatA AhAra, pANI vahoratA nahIM ane samatApUrvaka tapovRddhi karatA. temane lAgyuM ke AcArazithilatA ane ajJAnatAnA mULa khUba UMDA che tene dUra karavA khUba puruSArtha karavo paDaze. eTale temaNe ugra tapa ane sAdhanAno mArga pasaMda karyo. zuddha AhAra prApta na thatA te vihAra karI pAvAgaDha parvata para pahoMcyA. bhagavAna mahAvIra devanA jinaprAsAdamAM darzana karI sAgarI anazana karyuM. eka mahinA sudhI tapa cAlyuM. mahAvidehakSetramAM zrI sImaMdhara svAmIe emanI kaThora -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sAdhanAnI prazaMsA karI. e sAMbhaLI cakrezvarI devI emanI pAse AvI vaMdana karI vinaMtI karI ke, "bhAleja nagarathI yazodhana zreSThI saMgha sAthe Ave che, e tamArA zuddha dharmanA upadezathI bodha pAmaze ane Apane kahyuM evuM zuddha annajaLa vahorAvaze.' bIje divase saMgha sahita yazodhana bhaNazALI Avyo, eNe gurune pAraNuM karAvyuM. AvI rIte caityavAsanI gartAmAM DUbelA samAjane AryarakSitasUrie kaThora tapa tapIne, Agamokta zramaNa AcAra pALIne sAco mArga batAvyo. AgamapraNIta e mArga AcaravAmAM emane satata eka mahinA sudhI zuddha AhAra-pANI prApta na thayo, chatAM teo potAnA mArgamAM makkama rahyA ane sAbita karI batAvyuM ke duSama kALamAM paNa zuddha zramaNAcAra AcarI zakAya che. saM. 1169 mAM jayasiMhasUrie emane AcAryapada ApyuM ane emanuM nAma AryarakSitasUri rAkhyuM. emaNe AgamamAnya 70 bolanI prarUpaNA karI ane vidhipakSagacchanuM pravartana karyuM. zrI AryarakSitasUrie prarUpela sAmAcAra AgamamAnya hovAthI aneka gacchoe e sAmAcArIno AdarapUrvaka svIkAra karyo. have have ApaNe joIe upasarga upara jaina kathAnaka. paheluM che skaMdakakumAranuM. zrAvastI nagarImAM kanakaketu rAjA ane malayasuMdarI rANIne skaMdaka nAme kumAra tathA sunaMdA nAme kuMvarI hatA. sunaMdAne yogya uMmare kAMcInagarInA rAjA puruSasiMha sAthe paraNAvI hatI. skaMdaka kumAra AcAryazrI vijayasenasUrinI dezanA sAMbhaLI vairAgya pAmyA ane mAtApitAnI saMmati laI temaNe saMyama grahaNa karyo. gurunI pAse sarva zAstrano abhyAsa karI, gurunI AjJA meLavI, (149) (150)
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako jinakalpIpaNuM svIkArI ekalA vihAra karavA lAgyA. vihAra karatA teo kAMcIpurI AvI pahoMcyA. baporanA samaye muni gocarI mATe gAmamAM pharatA hatA. rAjA ane rANI rAjamahelanA gokhamAM beThA hatA te vakhate sunaMdAnI najara bhikSA arthe pharatA muni para gaI. tapazcaryAthI emanuM zarIra kRza thayeluM hatuM. unALAnI RtumAM, AvA tApamAM gaucarI mATe pharatA bhAIne joI rANInA AMkhamAM azru AvyA. rAjAe jyAre joyuM ke munine joIne rANInA AMkhamAM azru Ave che to jarUra te munine ane rANIne kAMIka AgaLa aniSTa saMbaMdha haze ja. evo vicAra rAjAnA manamAM Avyo. pUrva janmanA verabhAvane lIdhe rAjAne muni para roSa Avyo. potAnA sevakone bolAvI AjJA karI ke A sAdhunA mAthAthI te paga sudhI akhaMDa cAmaDI utArI tene mArI nAkho. rAjAnI AjJA thatAM ja sevakoe bhikSArthe jatA munine pakaDI tIkSNa hathiyAra vaDe muninI mastakathI te paga sudhI cAmaDI utaraDI nAkhI. e vakhate munie mahAvedanA bhogavI paNa samatAbhAve rAjAno, rAjasevakono ke koIno doSa na vicAratA, potAnA pUrvakRta karmono doSa vicAryo. kAyAne vosIrAvI dIdhI. kSapaka zreNIe caDI zukaladhyAna dhyAvatA aMtakRta kevaLI thaI skaMdaka munie siddhipadane prApta karyuM. rANIne khabara paDI ke je muninI hatyA thaI te bhAI muni ja che. te jANI atyaMta rudana karavA lAgI. sAcI vAtanI rAjAne khabara paDI ke mAtra anumAnathI ja eNe muninI ghAta karAvI che tyAre tene paNa atyaMta kheda thayo. eka vakhata jJAnI guru tyAM padhAryA. temane vaMdana karavA rAjA rANI gayA. dharmadezanA zravaNa karyA pachI rAjAe potAnA gRhasthAzramanA sALA skaMdaka muninI khAla utAravAnuM pApa kema thayuM te prazna pUchatA jJAnI gurue javAba (151) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako Apyo. A bhava pahelAnA eka hajAramAM bhavamAM skaMdaka munino jIva rAjakumAra tarIke hato ane rAjAno AtmA koThIMbA tarIke hato. rAjakumAre te koThIMbAne laI potAnA mitro sahita koThIMbAnI akhaMDa chAla utArI ane pote potAnI AvaData mATe garva karyo. e garvanA pariNAme koThIMbAnA jIva sAthe te rAjakumAranA jIvane vaira baMdhAyuM te vaira hajAra bhava pachI udayamAM AvyuM. te rAjakumAranA jIva te muni skaMdaka kumAra ane koThIMbAno jIva te rAjA. teNe koThIMbAnI chAla utArI to tenI cAmaDI A janmamAM rAjAe utarAvI. karelA karma koIne choDatA nathI. tIrthaMkarone paNa bhogavavA ja paDe che. eTale kyAreya koI sAthe vera na karavuM. jJAnI guruno A upadeza sAMbhaLI rAjA-rANI vairAgya pAmI, dIkSA laI AtmakalyANa karyuM. 'upasarga' nuM bIjuM kathAnaka che satI subhadrAnuM. vasaMtapura nAmanA nagaramAM jitazatru nAme rAjA rAjya karato hato. jinadAsa nAmano zrAvaka eno maMtrI hato. enI tattvamAlinI nAme dharmapatnI hatI. tenI kUkhe atyaMta svarUpavAna evI subhadrAno janma thayo. bAlyAvasthAthI ja ene enA mAtApitAe jainadharmanA saMskAra ApyA hatA. tethI te jaina dharmAnurAgI temaja dharmamAM daDha zraddhAvALI banI. yogya uMmaranI thatA jinadAsa enA mATe yogya vara zodhavA lAgyA. jinadAsa maMtrI potAnI priya putrIne jainadharma sivAya anya dharmIne tyAM ApavA icchatA na hatA. eka vakhata caMpAnagarIthI eka bauddhadharmI buddhadAsa nAmano vyApArI vasaMtapuramAM Avyo. tyAM subhadrAne joI moha pAmI jinadAsa pAse subhadrA sAthe pANigrahaNanI icchA vyakta karI. paraMtu jinadAse anya dharmI sAthe subhadrAne paraNAvavAnI nA pADI. subhadrAne ja paraNavAnI icchAvALA buddhadAse upAzrayamAM (152)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako ke jaI jaina dharmanA bAhya AcAranuM sevana karavA lAgyo, kapaTarUpathI zrAvaka banyo ane jinadAsane potAnI mAyAjALamAM phasAvyo. jinadAsa buddhadAsanI dhArmika kriyAo joI ene sAco zrAvaka mAnyo ane subhadrA mATe yogya vara jANI tenI sAthe subhadrAnuM pANigrahaNa karyuM. buddhadAsa thoDo samaya vasaMtapuramAM rahI pachI subhadrA sAthe caMpApurImAM Avyo. thoDA vakhatamAM ja subhadrAne khabara paDI gaI ke buddhadAsa jaina dharmI nathI paNa buddhadharmI che, paraMtu jenA hRdayamAM jainadharmanA sudRDha saMskAro che, jenI zraddhA arihaMta paramAtmAmAM aDaga che te vicAre che, 'bhAvi pramANe je banavAnuM hatuM te banyuM, paraMtu mAre have manobaLa keLavIne mAro dharma tyAgavo nathI, huM mArA dharmamAM aDaga rahIza.' Ama vicArI devI subhadrAe potAnuM dharmadhyAna cAlu rAkhyuM. tethI tenI sAsu tenA para roSe bharAtI, tene apazabda kahetI ane enA doSo zodhavAno prayatna karatI. eka vakhata eka tapasvI munirAja devI subhadrAne tyAM gocarI mATe padhAryA. eNe pramodabhAve munine AhAra vahorAvyo. te vakhate teNe muninA AMkhamAM raheluM taNakhaluM joyuM ane munine cakSune lIdhe thatI vyathA jANI. deDha bhaktivALI evI devI subhadrAe vicAryuM, 'muni to niHspRhI che, paraMtu mAruM kartavya che ke temanI A vedanA dUra karavI.' ema vicArI potAnA jIbha vaDe muninA AMkhamAMthI taNakhaluM dUra karyuM, paraMtu tema karatAM subhadrAnA kapALamAM je kumakumano cAMdalo hato te muninA lalATe lAgI gayo. muni to AhAra laIne nIkaLI gayA paraMtu nIkaLatI vakhate subhadrAnA sAsue e tilaka joyuM ane devI subhadrAne na kahevAnA zabdo kahyA, teTaluM ja nahIM, potAnA putra buddhadAsanA kAna bhaMbheryA ke tArI patnI kulaTA che, ApaNA gharane lAyaka nathI. devI subhadrAne (153) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) mAthe kalaMka AvyuM. nirdoSa sAdhu ane potAnA mAthenuM kalaMka dUra karavA satIe aThThama tapa karI kAyotsargamAM sthira thayA. temanA zIla ane satyanA prabhAve cakrezvarI devI pragaTa thayA ane ene varadAna mAgavAnuM kahyuM. subhadrAe kAyotsarga pALI cakrezvarIne namana karIne bolI, "mane koI bhautika sAdhananI icchA nathI, paraMtu mArA para ane dharma para kalaMka AvyuM che. mane temaja nirdoSa tapasvI munine mArA sAsu ane pati doSita gaNe che. mATe he bhagavatI, jinazAsana para AvelA A kalaMkanuM apanayana karo." zAsanadevIe satI para lAgela kalaMkanuM nivAraNa karavAnuM nakkI karyuM. savAranA dvArapALa caMpAnagarInA daravAjA kholavA gayo, paNa khulyA nahIM. ghaNo prayatna karyA chatAM paNa na khulatA rAjA ane prajA vyAkuLa thaI gayA. eTalIvAramAM AkAzavANI thaI ke, "je satI strI hoya te kAcA sutaranA tAMtaNethI cALaNI bAMdhIne tene kUvAmAM nAkhe, te vaDe pANI kADhe ane te pANI jo daravAjA para chAMTe to daravAjA ughaDaze.' A AkAzavANI sAMbhaLI rAjAe jAherAta karI ke je koI satI strI hoya te cALaNImAM jaLa bharI daravAjA para chAMTe. A sAMbhaLI ghaNI strIo jemake rAjAnI rANIo, caMpAnagarInI zeThANIo kUvA kAMThe AvI ane cALaNI vaDe pANI kADhavAno prayatna karyo paNa badhAnA prayatno niSphaLa gayA. satI subhadrAe paNa A jAherAta sAMbhaLI eTale eNe sAsu pAse dvAra ughADavA javAnI AjJA mAgI. sAsue rajA ApavAnA badale ghaNA apazabdo kahyA. subhadrAe ene jarA paNa manamAM lagADyA vagara e kUvA pAse gaI. navakAra maMtranuM smaraNa karatA kAcA sUtarane tAMtaNe cALaNI bAMdhI zAsanadevInuM smaraNa karIne bolI, | 'jo huM zuddha zIladhArI houM to kUvAmAMthI jaLa nIkaLo' ane lokonA ajAyabI vacce cALaNI bharI jaLa kADhyuM ane nagarInA vArApharatI eka eka dvAra para (154)
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) saMgamAcArya tathA sukozala muninI kathA - maMjulAbena Ara. zAha -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako jaLa chAMTyuM ane daravAjA ughaDyA. AkAzamAM devaduMdubhi thaI. traNa dizAnA daravAjA ughADyA ane cothuM dvAra ema ja rAkhyuM ke bIjI koI satI strI hoya to AvIne daravAjA khole. lokoe subhadrA satI ane jaina dharmano jayajayakAra karyo. sAsue devI subhadrAnuM satItva joIne enA para khoTuM kalaMka lagADavA badala mAphI mAgI ane sAsu sahita AkhA kuTuMbe jainadharma aMgIkAra karyo. buddhadAse paNa have sAcA bhAvathI jaina dharma aMgIkAra karyo. samaya jatA satI subhadrAe pravajayA dhAraNa karI potAnuM AtmakalyANa sAdhyuM. AvI rIte ApaNe joyuM ke sAcA jaina muni hoya ke zrAvaka, jenI zraddhA deva, guru ane dharma para aDaga hoya te pariSaha ke upasarga Ave tyAre DagI jatA nathI, dharmathI vicalita thatA nathI, paraMtu zraddhApUrvaka dharmamAM TakI rahIne potAnuM AtmakalyANa sAdhe che. (gujarAta vidhApITha, AMtararASTrIya jainavidhA kendra dvArA jainavidhA' viSayamAM pramANapatra abhyAsakrama temaja pAraMgata 'prathama varga sAthe uttIrNa karela che. "bhaktimAM abhivyakti snAnapUjA' viSaya para saMzodhana karela che. hAla anupAraMgata (M.Phil.) nA abhyAsakrama aMtargata saMzodhanakArya cAlu che.) sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne kahe che, ime te khalu bAvIsaM pariSahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kosaveNaM paveD yA je bhikkhu socyA nacyA jecyA abhibhuda, bhikkhAyAriyAe paricyatA puTTo nA bihannejjA / (kAzyapagotrIya) zramaNa bhagavAna mahAvIre A bAvIsa pariSaha kahyA che, jene sAMbhaLIne, jANIne, jItIne, parAbhava karIne bhikSu bhikSAcArImAM jatA jo sapaDAya to kAyara na bane, arthAtu bhikSu pariSahathI vicalita na thAya. anukULa pariSaha pramAdI cittamAM gamavAno bhAva utpanna kare, pratikULa pariSaha kaSTo ApIne calita kare. caryA pariSahaH bAvIsa pariSahamAMthI navamo pariSaha. caryA eTale vihAra, vihAra vakhate pratikULatAmAM udvega Adine vaza banyA vinA zAstrokta vidhi mujaba vihAra karavo te pariSahajaya che. caryA samaye koI anukULa ke pratikULa prasaMgonI upasthiti te pariSaha. pariSaha AvatA rAgadveSane vaza na thavuM ane saMyamabAdhaka koIpaNa pravRtti na karavI te pariSaha vijaya. (156) (155)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako munie eka sthAne adhikakALa na rahetA mAsa kalpanI maryAdA pramANe (ATha zeSa kALanA ane eka varSAkALanA comAsAno e rIte) nava kalpI vihAra karavo. paNa temAM ALasa na karavI. koI gAma ke nagara ke upAzrayAdi sthAnano rAga na kare ane pote ekalo vicaravA mATe yogya hoya to vizeSa karmonI nirjarA mATe gurunI AjJA vividha abhigraho karIne ekalo vicare. viziSTa yogyatA jenAmAM hoya te ekAkI vicarI zake. AvA viziSTa AcAryazrI saMgamAcAryanI sApekSa caryA pariSahanuM kathAnaka nIce pramANe che. saMgamAcAryanI kathA : kollAka nAmanA nagaramAM saMgama nAmanA AcArya hatA, te jinAjJA pALavAmAM tatpara tathA utsarga ane apavAdane jANanAra hatA. temanuM jaMghAbaLa kSINa thavAthI nagaramAM ja niyatavAsa karI rahelA hatA. eka vakhata tyAM duSkALa paDavAthI potAnA ziSya siMha nAmanA AcAryane gaccha sahita dUra dezamAM mokalI pote ekalA ja tyAM rahyA, to paNa te nagaramAM nava bhAganI kalpanA karI ATha mAsanA ATha ane cAturmAsano eka ema nava kalpe rahetA hatA. eka ja nagaramAM rahyA chatAM temaNe nagara, zrAvaka, kuLa, zayyA ane Asana vigere koIpaNa ThekANe pratibaMdha eTale mamatA karI nahotI. paraMtu eka sthAnamAM vasIne satata guNasthAnakamAM vRddhi karavAno yatna karyo hato. AvA temAMnA utkRSTa guNa joIne te nagaranI adhiSThAtA deva-devI temanI bhakti karavA lAgyA. eka vakhata varSAkALa pUrNa thayo tyAre siMhasUrie potAnA datta nAmanA ziSyane guru pAse khabara levA mokalyo. te guru pAse Avyo, tyAre potAnA vihAra vakhate guru je upAzrayamAM hatA te ja sthAne Aje paNa (badhe pharIne (15) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako AvelA) gurune rahelA joI kevaLa utsargamArganI ja rucivALA teNe vicAryuM ke - "A sthavira guru to ekane eka ja ThekANe niraMtara rahe che tethI ughukta vihAravALA mAre emanI sAthe rahevuM yogya nathI." ema vicArI te sAmenI oraDImAM rahyo. pachI guru pAse jaIne vAMdI sukhazAtA pUchI. gurue paNa siMhasUri vigere sarva gacchanI sukhazAtA pUchI. pachI gocarIno samaya thayo tyAre guru tene sAthe laI bhikSAcaryA mATe nIkaLyA. duSkALane lIdhe ghaNuM pharyA, to paNa ziSyane icchita AhAra maLyo nahIM, eTale ziSye krodha pAmI vicAryuM ke, "guru mane khoTI rIte Ama tema bhaTakAve che, paNa potAnA bhakta gRhasthonA ghara batAvatA nathI, tethI sAro AhAra kyAMthI maLe ?" gurue teno bhAva jANI lIdho. tethI koI gRhasthIne ghera teno nAno putra sarvadA niraMtara vyaMtaranA doSathI roto hato, tyAM jaI capaTI vagADI te vyaMtarano doSa dUra karI tene roto baMdha karyo. eTale te gharanA svAmIe prasanna thaI temane zreSTha modaka vahorAvyA. te ziSyane ApI gurue tene thAkI gayelo joI upAzraye mokalyo ane pote aMta prAMta kuLomAM bhikSA levA gayA tyAre ziSye vicAryuM ke - "ghaNo kALa rakhaDAvIne chevaTe mane potAnA eka ja bhaktanuM ghara batAvyuM, have pote ekalA bIjA bhaktonA gharomAM jaze." pachI guru potAne mATe aMtaprAMta AhAra laI upAzrayamAM AvyA. bannee AhAra karyo. sAMje pratikramaNa vakhate gurue ziSyane kahyuM ke - "he vatsa! AjanI bhikSAnA doSanI AlocanA kara." ziSya bolyo ke - "tamArI sAthe ja huM bhikSAcaryAe Avyo hato to zI AlocanA karuM ?" gurue kahyuM ke - "te Aje dhAtrI ane cikitsA piMDano AhAra karyo che." te sAMbhaLI kopathI te bolyo ke - "sarasava jeTalA paranA doSone tame juo cho, ane potAnA (158)
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) parvata jevaDA moTA doSone to jotA nathI. lokone potAnA doSa jovA mATe eka paNa netra nathI ane paranA doSa jovA mATe lAkha netro hoya che te vAta satya che." ItyAdi babaDato te datta sAdhu potAnI oraDImAM cAlyo gayo. gurue to tenA para kAMI paNa kopa karyo nahIM, paraMtu nagaranI adhiSThAyaka devIe tenA para kopa karyo, ane te kuziSyane zikhAmaNa ApavA mATe madhya rAtre gADha aMdhakAra ane jaLanI vRSTi vikurtI, tathA vAyuthI uDADI uDADIne kAMkarA sahita dhULa tenA zarIra para nAkhavA lAgI. tethI te bhaya pAmI gurune moTe svare bolAvavA lAgyo. gurue tene bhaya pAmelo jANI kahyuM ke - "he vatsa ! ahIM Ava." teNe kahyuM ke - "huM kAMI paNa mArga joI zakato nathI." tyAre gurue potAnA hAthanI AMgaLI thuMkavALI karIne tene dekhADI, tethI dIvAnI jayota jevo teno prakAza joI te kuziSya vicAryuM ke - "guru to rAtre dIvo paNa rAkhe che." Avo teno vicAra avadhijJAna vaDe jANI te devI tenI sanmukha AvI teno tiraskAra karI kaThora vANIthI bolI ke - "caMdra jevA ujajavala cAritra guNavALA gurune viSe paNa tuM doSano Aropa kare che, tethI tArA jevo durjana bIjo koI nathI." ItyAdi ghaNI rIte tenI nirbharjanA karI. tethI te bhaya pAmI gurunA pagamAM paDyo. gurue dhIraja ApI. pachI devI adRzya thaI. gurue tene potAno nava kalpI vihAra vigere sarva vRttAMta kahyo. te sAMbhaLI datta niHzaMka thayo. A rIte saMgamasUrinI jema bIjA sAdhuoe paNa caryA pariSaha sahana karavo. upasarga: upasarga zabda '35' upasargavALA jJa' dhAtuthI banelo che. teno artha vijJa, hAni, vyAdhi, bImArI ke Aphata thAya che, paraMtu jaina sAhityamAM te (159) - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) bIjA vaDe karAyelA upadravanA arthamAM vaparAya che. tenI vyAkhyA 'jhIva 35cate savaMdhyate vima: sada yaramAt sa 35saf:" jenA vaDe karIne jIva, pIDA vagere sAthe saMbaMdhavALo thAya, te upasarga kahevAya. pratikULa pariSaha pUrvasaMcita karmabaMdhanathI, kaSAya utpanna thavAthI, paraspara verajheranI vRtti, mAnahAni ke mohanIya karmonI sUkSma dazAnA kAraNe, aNagamAnI ke vera levAnI vRttinA kAraNe koIpaNa bhavamAM udayamAM Ave che. svecchAe ke potAnI marajI viruddha pariSadomAM ke upasargamAM sahana karavAnI vAta che, je saMvara dharma pradhAna che. ahIM je kathAnaka ApavAmAM Avela che te sukozalamunine bhUcara - jaMgalI prANI dvArA maraNAMta upasarga Ave che. rasapAna karIe A dharmakathAnakanuM. sukozala muni: je prANI vAgha, siMha, pramukha janAvaronA upasargone sahana kare che, te prANI sukozalamuninI peThe zivapadane pAme che. pUrve ayodhyA nAme nagaramAM IvAkuvaMzano kIrtidhara nAme nyAyI rAjA rAjaya karato hato. tene sahadevI nAme rANI hatI. temane sukozala nAme putra thayo. te anukrame dharmazAstra ane karmazAstra pramukha zIkhyo. ekadA zrI dharmaghoSa nAme AcArya tyAM padhAryA. rAjA pramukha dharma sAMbhaLavAne gayA. gurue upadeza Apyo ke, "je prANI Aryadeza, uttamakuLa, rUpa, baLa, AyuSya, buddhi ane AvuM durlabha manuSyapaNuM pAmIne dharmakArya karatA nathI, te mUrkha prANI samudramAM vahANa DUbe tema saMsAramAM ja kheMcI jAya che. vaLI, jayAM sudhI vRddhAvasthA prApta nathI thaI, zarIramAM roga nathI Avyo ane Indriyo paNa hIna nathI thaI, tyAM sudhImAM dharma Acaravo. viSayabhoga (160)
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) phakta halakA puruSone ja vaza kare che, paNa uttama puruSone nahIM. jema ke, latA taMtuthI to macchara baMdhAya paNa kAMI hasti baMdhAya nahIM. vaLI vRddhAvasthAthI vyApta zarIravALA mANasanuM zarIra saMkocAI jAya che. dAMta paDI jAya che. AMkhanuM teja ghaTe che. zarIranuM rUpa badalAya che. mukhamAMthI lALa nIkaLe che. baMdhuvarga tenI sAthe vAtacIta karato nathI. strI paNa sevA karatI nathI ane putro paNa avajJA kare che arthAt kahyuM karatA nathI. evuM evuM kaSTa che. vaLI, saMdhyA samayanA raMga, pANInA parapoTA ane DAbhanA agrabhAga upara rahelA pANInA biMdu jevA jIvita chate ane nadInA vega samAna yauvana chate paNa he pApI jIva ! tuM bodha nathI pAmato e zuM?" AcAryane mukhethI e pramANe dharmopadeza sAMbhaLIne kIrtidhara rAjAne vairAgya utpanna thayo. tethI temaNe potAnA nAnI vayanA paNa sukozala putrane rAjaya kArabhAra soMpI dIkSA grahaNa karI. zAstrArtha grahaNa karyA pachI te ekalavihArI thaI vicaravA lAgyA. pAchaLa mAtAe putra snehane lIdhe sukozalanI daMtapaMkti (dAMtanI oLa) ne suvarNathI maDhAvI. te putra jayAre jayAre pitAne saMbhAre, tyAre tyAre tenI mAtA potAnA pati kIrtidharanA doSa ja batAve. ekadA kIrtidhara rAjA chaThThane pAraNe bhikSAne arthe ayodhyA nagarImAM AvyA. temanI rANI sahadevIe joyA. tethI te rANIne vicAra thayo ke "jo mAro putra Ane dekhaze, to te paNa dIkSA leze. mATe e yatine nagaranI bahAra kaDhAvI mUkuM" ema vicArIne teNIe sukozalane khabara na paDe tevI rIte te munino sevaka pAse parAbhava karAvIne temane nagaramAMthI kaDhAvI mUkayA. e vAta dhAtrIe sukozalane kahI. te uparathI teNe sAdhune zaheramAM AvavA vinaMtI (11) upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) karI, paNa kIrtidhare upasargano saMbhava batAvIne aMdara AvavAnI nA kahI. ethI sukozale pitAno parAbhava mAtA vaDe karAyelo jANIne samajIne sarva rAjaya tyajI daIne temanI pAse dIkSA aMgIkAra karI, te pitAnI sAthe vihAra karavA lAgyo. teo banne tIvra tapazcaryA karavA lAgyA. have sahadevI rANI potAnA pati ane putranA viyogane lIdhe AdhyAne mRtyu pAmI vanane viSe vAghaNa thaI. ekadA te baMne muni (pitA-putra) vihAra karatA karatA, vAghaNa rahetI hatI te vanamAM AvyA. vAghaNane sAmI AvatI joIne 'upasarga' thaze ema jANI kIrtidhare bIje mArge javAnuM kahyuM, paNa sukozala to sAhasa AdarIne teja mArge gayo ane anazana karyuM. tyAM temane vAghaNe vidArI jIva lIdho. tenuM rUDuM dhyAna hovAthI temane kevaLajJAna utpanna thayuM. te sarva karma kSaya karI mRtyu pAmI mokSe gayA. vAghaNane sukozalanI daMtapaMkti joI IhApoha karatAM jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. potAnA putrane oLakhI pote bahu pazcAttApa karyo. AtmAne niMdavA lAgI ane tyAMthI mRtyu pAmIne te AThamAM saharadvAra devaloke gaI. kIrtidhara muni paNa kevaLajJAna prApta karI muktipada pAmyA. putra pratyenA premanA kAraNe mAtAe sAdhanApaMthe AgaLa vadhatA putrane aTakAvyo, paNa vidhie putrane sAdhanAmArgano yAtrI banAvyo. upasarga samaye samatAbhAva rAkhIne te mokSagAmI banyo. mAtA paNa karela kRtya mATe pazcAttApa karIne devaloka pAmI. upasaMhAra: pariSaha ane upasarga vacce tAttvika bheda e che ke pariSaha sAmAnya rIte sahya eTale ke sahana karI zakAya evo hoya che. upasargo sAme mANasa TakI (12)
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako zake che, to keTalAka upasargo maraNAMta hoya che. tIrthaMkaro paNa upasargathI mukta hotA nathI. pUrva karelAM bhAre nikAcita karmono udaya thAya tyAre te bhogavavA ja paDe che. aneka mahAna AtmAo samabhAvathI pariSaha ane upasarga veThIne ghAtI karmono kSaya karI muktipaMthanA yAtrI bane che. sAmAnya mAnave paNa jIvanamAM nAmA-moTA kaSTo sahana karavAnI Teva pADavI joIe. kaSTa ke pratikULa paristhitimAM navA karmo na bAMdhatAM pratikULatAmAM samatA rAkhI karmakSaya karavo. koI muni sAdhakane sAdhanAnA kaThaNa paMthamAM cAlavA jatAM kadAca prakRtinI prabaLa asarathI evo vicAra AvI jAya ke "huM pariSaho ke upasargomAM sapaDAI gayo chuM ane tene sahana karavA mATe have koIpaNa rIte zaktimAna nathI.'' to tevA prasaMge vicAra, ciMtana, satsaMga ane anekavidha sAdhanothI bane tyAM sudhI temAMthI bacI javA, paraMtu pratijJAbhaMganI akArya pravRtti na karavI. saMdarbha : jaina Agama graMtho, bhAvanA bhavanAzinI - aruNavijayajI, prazamarati tathA navatatattvadipIkA (163) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako sthUlibhadra tathA kuragaDu muninI kathA - DaoN. kAntibhAI bI. zAha (amadAvAda sthita jainadarzananA abhyAsu kAMtibhAI bI. zAhe madhyakAlIna gurjara sAhityakSetre ghaNuM ja UMcuM saMzodhana, saMpAdananuM kArya karyuM che.) jaina dharmamAM je nava tattvo kahyAM che te paikInuM eka saMvara tattva che. enAthI navA karmo AvatA - baMdhAtA aTake che. A saMvara tattvanA kula 57 bhedomAMthI 22 bhedo pariSahanA che. pariSaha eTale baMdhAtA karmone rokavA kAje ane baMdhAyelA karmonI nirjarA arthe kaSTo veThavAM, pratikULa paristhitione sahI levI. A 22 pariSaho paikI jJAnapariSaha saMdarbhe zrI sthUlibhadrajInuM ane Akroza pariSaha saMdarbhe kuragaDu muninA kathAnako ahIM prastuta che. 1. sthUlibhadrajI : jJAna pariSaha saMdarbhe zrI siddharSisUri 'upadezamAlA' paranI emanI saMskRta heyopAdeya TIkAmAM lakhe che - giau guhAyAM vijane vanAMtare, vAsaM zrayaMto vazinaH sahasrazaH | haryaMti ramya, yuvatI janAntike vazI sa ekaH zakaTAlanaMdaH // (parvatamAM, guphAmAM, ekAMtamAM ane vanamAM Indriyone vaza rAkhanAra to hajAro che, paNa ati ramya havelImAM ane nArInA sAnnidhyamAM Indriyone vaza rAkhanAra to eka zakaTAlaputra (sthUlibhadra) ja che.) jaina zAsanamAM sthUlibhadra kAmavijetAnuM biruda pAmyA che. AcArya saMbhUtivijaya pAse emanA ziSyoe kaThina pariSahathI yukata ane ati viSama evA sthAnoe AgAmI cAturmAsa mATeno Adeza mAgyo. eke sApanA dara (164)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnakone pAse, bIjAe kUvAnA aMtarAle, trIjAe siMhanI guphA pAse javAnI icchA vyakta karI, jayAre cothA ziSya sthUlibhadrajIe potAnI pUrva premikA kozA gaNikAnA AvAsamAM cAturmAsa mATeno Adeza mAgyo. gurue emanI yogyatA pramANIne Adeza Apyo. sthUlibhadra mATe A nirNaya moTA paDakAra samo hato. strI paratvenI saMpUrNa anAsakti emane siddha karavI hatI. utkaTa strIpariSaha dvArA A paDakAra teo saphaLa karI zakyA. premikAnuM sAmIpya, gAna-vAdananartananuM vAtAvaraNa, bhogavilAsa mATe kozAnuM snehasikta Ijana - A badhI pratikULa paristhiti vacce teo acaLa-aDaga rahyA ane kozAne pratibodhita karI jayAre parata AvyA tyAre saMbhatisUrino "duSkara, duSkara' ema bevaDo Adara meLavI zakyA. kAmavijetA sthUlibhadranuM A kathAnaka jaina samudAyamAM atyaMta suprasiddha che. paNa mAre ahIM sthUlibhadrajI vize jJAna pariSahanA saMdarbhe vAta karavI che, ane te paNa nakArAtmaka rIte. arthAt je sthUlibhadra utkRSTa koTino strIpariSaha sAdhI zakyA e ja sthUlibhadra jJAnapariSaha na sahI zakyA ane emAM teo pramAda karI beThA. jJAna pariSadamAM pramAda thayAnA be prasaMgo emanA caritra kathAnakamAM prApta thAya che. 'uttarAdhyayana sUtra' nA 36 adhyayano paikI bIjuM adhyayana pariSaho aMgenuM che. A 'uttarAdhyayana sUtra" nI bhAvavijayajIkRta vRttimAM daSTAMtarUpe sthUlibhadrajIno A prasaMga prApta thAya che. dhanadeva sthUlibhadrano saMsArI avasthAno mitra hato. te zrAvastI nagarImAM raheto hato. dIkSita thayelA sthUlibhadra eka vakhata A zrAvastI nagarImAM gayA. dhanadeva potAne maLavA na Avyo eTale sthUlibhadra sAmethI -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) ene ghera gayA. dhanadeva gharamAM hato nahIM eTale enI patnIne pUchyuM ke dhanadeva kyAM che? patnIe je uttara Apyo e dvArA sthUlibhadrane jANavA maLyuM ke mitra atyAre raMka avasthAmAM che ane dhana kamAvA mATe dezAMtare gayo che. sthUlibhadra sAMketika rIte jJAnaprabhAve dhanadevanI patnIne kahyuM ke, "A Ama che ne te tevo che !" marmArtha e hato ke, "dhana to ahIM thAMbhalA nIce che ne te dhanadeva nakAmo dezAMtare gayo che.' have jayAre thoDA samaya pachI dhanadeva raMka hAlatamAM ja pAcho pharyo tyAre patnInI badhI vAta sAMbhaLI thAMbhalA nIce khodatAM dhananuM moTuM nidhAna prApta thayuM. jJAna pariSadamAM thayelA pramAdano bIjo prasaMga A pramANe che - pAMcaso sAdhuo sAthe sthUlibhadra zrI bhadrabAhusvAmI pAse 'daSTivAda' nA pUrvo zIkhavAne gayA hatA. emanA adhyayanakALa daramiyAna sthUlibhadranI dIkSita baheno (yakSA, yakSadattA, bhUtA, bhUjadattA, reNA, veNI, eNA) vihAra karatAM karatAM potAnA saMsArI bhAI ane have dIkSita thayelA sthUlibhadrane vaMdana karavA tyAM AvyA. AvIne temaNe gurujIne vaMdana karIne pUchyuM, 'sthUlibhadra kyAM che?" gurue kahyuM, "azokavRkSanI nIce besIne svAdhyAya kare che.' sthUlibhadra potAnI bahenone AvatAM joI kautukanI icchAthI maMtraprabhAve siMhanuM rUpa dhAraNa karyuM. sAteya sAdhvI baheno bhaya pAmI guru pAse jaI kahevA lAgI ke amArA bhAIne to siMha khAI gayo che." gurujIe sthUlibhadra kuzaLa hovAnuM AzvAsana ApI sAteya bahenone pharI tyAM mokalyA. sAteya baheno azokavRkSa pAse gaI ane tyAM bhAIne pratyakSa jotAM vaMdanA karI. bahenoe pote joyelA siMhavize khulAso pUchatAM sthUlibhadra kahyuM ke, 'siMhanuM svarUpa meM dhAraNa karyuM hatuM.' (15) (16)
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako te pachI sthUlibhadra jyAre vAcanA levA AcArya pAse gayA tyAre AcArya bhadrabAhusvAmIe kahyuM, "have tuM vAcanA levA yogya nathI." gurunA A vacana sAMbhaLI sthUlibhadre potAnA aparAdhanuM kAraNa vicAryuM. paNa kAMI kAraNa yAda na AvatAM gurujIe kahyuM, "mane mArA aparAdhanI smRti thatI nathI." gurue kahyuM, "aparAdha karIne pAcho tuM mAnato nathI ?" tyAre siMharUpa dhAraNa karyAnuM smaraNa thatAM teo gurujInA caraNomAM paDI aparAdhanI kSamAyAcanA karavA lAgyA. pote punaH Avo aparAdha nahi kare evI khAtarI ApI. gurujI kahe che, "jema tAvavALAne cIbhaDuM na apAya tema tuM pharIthI aparAdha kare ke na kare, paNa huM tane aparAdhIne vAcanA ApIza nahIM.' gurune zAMta pADavA sthUlibhadre pachI saMghano Azraya lIdho. saMghanI prArthanA sAMbhaLI AcArya bhadrabAhue kahyuM, "jyAre A sthUlibhadra sarakhA paNa jJAnathI vikAra pAmyA to bIjAo pAme enuM to zuM Azcarya ? mATe bAkInA pUrvI have huM sthUlibhadrane artha vinA ja zIkhavIza. tene ATalo daMDa Apavo ghaTe che." Ama, AcAryabhadrabAhue sthUlibhadrane daza pUrvenuM arthasahita ane chellA cAra pUrvonuM kevala sUtrathI jJAna ApyuM. A banne prasaMgone anulakSIne 'vicArasAra' nAmanA prakaraNamAM Avo ullekha maLe che - "so jayau thUlabhadro, tijJa pamattAI jassa jAyAI, sIhaviuvvaNuM, gamaNuM, kaSNe atthasa mittANuM." (siMharUpa vikurvavuM, dhanadeva mitrane tyAM javuM ane mitrane dhana kyAM che te kahevuM e traNa pramAda jemanAthI thayA te sthUlibhadra jayavaMta varte.) (167) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako ahIM jainazAsananI nyAyaparAyaNA - nyAyasaMgatatA nirdezAI che. sthUlibhadrajI jevA vibhUtivizeSa paNa potAnA pramAda mATe gurujI pAse sajApAtra TharyA che. kuragaDumuni H Akroza pariSaha saMdarbhe lakSmIpuranA dhanada zeThanA putra kuragaDue nagaramAM padhArelA zrI dharmaghoSasUrino upadeza sAMbhaLI, viraktibhAva jAgrata thatAM AtmakalyANArthe saMyamano svIkAra karyo. have kuragaDu muni banelA teo adhika tapazcaryA karI zakatA na hatA. paNa emaNe evo abhigraha dhAraNa karyo ke je bALamuni hoya, glAna- bImAra sAdhuo hoya ke vRddha tapasvI munijano hoya temanI samucita vaiyAvacca karIne pachI ja gocarI vAparavA besIza ne A sevAsuzruSA karatAM atyaMta kSamAbhAva jALavIza. emanA A sadguNane laIne teo saunA Adarane pAtra banyA. have eka divasa evuM banyuM ke ghaNA sAdhubhagavaMtonI vaiyAvacca karIne teo vAparavA beThA. pAtramAM khIra kADhI jyAM vAparavAno AraMbha kare che tyAM ja eka tapasvI vRddha sAdhu je kaphanA dardI hatA te kuragaDumuni upara atyaMta gusse thayA. saghaLo Akroza ThAlavatAM kahe, "sahunI sevAbhakti karIne, saune vaparAvIne vAparavAno tAro abhigraha kyAM gayo ? mane to teM kAMI pUchyuM ja nathI." Ama kahI krodhapUrvaka potAnuM kaphavALuM thUMka kuragaDu muninA khIra vAparavAnA pAtramAM nAkhyuM. paraMtu A munie apUrva samabhAva dhAraNa karI lIdho. khIramAM jANe sAkara bhaLI hoya ema mAnIne te vAparavA beThA. na kazI glAni, na kazo durbhAva. mAtra ne mAtra AtmAnA zubha bhAvamAM DUbIne kevaLajJAna pAmyA. (168)
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako kadarUpo naMdiSaNa ane metAraja muninI kathA - bhAratI dIpaka mahetA (rAjakoTa sthita jaina darzananA abhyAsu bhAratIbahenanA traNa pustako pragaTa thayA che. temAM pArasamaNi graMtha jaina zruta saMpadAne samRddha kare che. teo prophezanala DIjhAInara TImanuM netRtva kare che.) mahAna AtmAonA aitihAsika saMdarbho jovA jaIe to aneka Adarzo najara samakSa taravare ke jemaNe jIvananA dareka sukhane tilAMjali arpIne jinAjJA pALavA athavA jinazAsananI rakSA karavA agaNya pariSaho - upasargo AnaMdapUrvaka sahyA hoya ! smarIe maMtrIzvara zrI kapardIne, jeone jainadharmanA kaTTara virodhI rAjA kumArapALano Adeza maLyo ke : 'tamArA kapALethI tilaka miTAvI do, anyathA kaTAra tamArI sagI nahIM thAya.' paraMtu "mastaka uparanuM tilaka to mArA paramAtmAnI AjJAnuM pratIka che, emanI AjJAnI upekSA karavA karatAM jAnanI paravA na karavI sArI che." ema kahyuM tethI rAjA ajayapALanA AdezathI ukaLatA telamAM taLAyA ! e ja rIte krodhita banelI kaMTakezvarI devInA Adeza chatAM rAjA kumArapALe navarAtrimAM pazuono bali na caDAvyo ane devInA zrApathI AkhA zarIre koDha nIkaLyo, chatAM dharmapAlanamAMthI jarAye cyuta thayA nahIM. vaLI peDhAlapuranA zrIcUla rAjAnA paganI khoDathI sTeja vAMkA cAlatA putra vaMkacUle jJAnatuMga nAmanA AcArya samIpa kAgaDAnuM mAMsa na khAvAnI pratijJA karela te yuddhamAM thayelA prahAronI pIDA maTADavA tyAMnA vaidyarAje auSadha tarIke kAgaDAnuM mAMsa khAvA kahyuM chatAM abhigraha hovAthI na ArogyuM ane navakAramaMtranA dhyAnamAM maraNane zaraNa thaI bAramA devalokamAM gayA, je kALe karI mokSe jaze. (19) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako ahIM AvA ja anya be mahAna caritranA pariSahamayI jIvananuM darzana karIe. H kadarUpo naMdiSaNa : ati daridra brAhmaNa somila tathA mAtA somilAno ekano eka putra naMdiSaNa jyAre janmyo tyAre tenI kurUpatA jovA magadha dezanA naMdI gAmanA nagarajano ToLe vaLIne roje roja AvavA lAgyA. durbhAgyanI hada to tyAre AvI ke jyAre mAtA-pitAno pUro sneha meLave te pahelAM te anAtha banyo.sAta putrIonA pitA evA tenA mAmA tene potAnA ghare laI gayA tathA tenI pAse cAro-pANI lAvavA vagerenuM kAma karAvavA lAgyA. anyone cItarI caDe tevI kadarUpatA pote dharAve che te vAte sadAye khinna rahetAM A bALane ekadA mAmAe kahyuM ke : "tArI mAmI ane putrIo bhale tane zrAparUpa samajatAM, paraMtu huM pUro prayatna karIza ke mArI sAtamAMthI eka putrI tane paraNe." A sAMbhaLI harSita thayelo naMdiSeNa gharanuM ghaNuM kArya karavA lAgyo. samaya jatAM sAte dIkarIoe "AvA kadarUpA mANasa sAthe paraNavA karatAM to ApaghAta karIne marI javuM sAruM' ema kahyuM . te sAMbhaLIne naMdiSaNa kheda pAmI ghara choDI nIkaLI gayo. 'mArA durbhAgye AvA karma udayamAM AvyA che, A karatAM to marI javuM ja sAruM' ema nizcaya karI ratnapura nagara pAsenA eka vanamAM jaI caDyo. eka jhADanI DALIe phAMso khAIne marI javAnuM haju vicArato hato tyAM ja kAyotsarga dhyAnamAMthI bahAra AvI eka munie tene vAryo ane upadeza Apyo ke : "he jIvatarathI vairAgI thayelA jIva, moTA cakravartIo paNa bhogAvalI karmathI chUTI zakatA nathI. ApaghAta karavAthI ke araNyamAM saMtAI rahevAthI kRtakarma ApaNane mUkI de e asaMbhavita che. rUpavAna ke kadarUpA hovuM e to mAtra bahArano dekhAva che. kharA to AtmAnA guNa che. vizvanA jIvamAtra (100)
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) paratve niSkAma maitrI jAge to A bahArI kadarUpatA tarata bhAge. mATe tuM yAvat jIva zrI vItarAga paramAtmAno zuddha dharma aMgIkAra kara ane karma khapAvI anya bhavone sudhArI le." tapasvI munirAjano A upadeza naMdiSaNanA aMtaramAM soMsaravo utarI gayo. koInA ya pratye krodha, verabhAva ke IrSA na karavA tevo nizcaya karI, guru pAse dIkSA laIne vinayapUrvaka adhyayana karI 'gItArtha' padavI prApta karI. chaThThanA pAraNe AyaMbilanI ugra tapasyAmAM rata rahI prANImAtrane Atmavat samajI vividha prakAre munionI sevA-suzruSA karavA lAgyA. ugra tapazcaryA ane javalaMta sevAbhAvane kAraNe jotajotAmAM teonuM nAma vikhyAta thaI gayuM. pUrve je saMbaMdhIo tene tarachoDIne tiraskAra karatA hatA teo have vaMdana karatA thaI gayA. nathI dekhAtA have koIneya teonA paganA nakhathI laIne mAthA sudhInA beDoLa avayavo, bilADI jevI pILI AMkho, UMTa jevA labaDatA hoTha, goLA jevuM peTa ane sUpaDAM jevA kAna ! ekaniSTha sevAbhaktinA tApamAM jANe te apamAna, kadarUpatA, avagaNanA, tiraskAra vagere baLIne rAkha thaI gayA ! kadarUpo naMdiSeNa - je eka vakhata vicArato hato ke : bIjA badhA du:kha sahana thAya, paNa mArA lohI-hAMDa-mAMsane bALI nAkhatI A kadarUpatA kAyamane mATe kaI rIte sahI zakAya? - te ja have mahAtmA banI, sevAvRtti khIlavI, athAka parizramazIlatA ane akhaMDa kartavyazIlatA dAkhavatAM sarvocca koTinA sevaka gaNAyA. rojeroja pAMcaso-pAMcaso jeTalA zramaNonI doDI-doDIne sevA-bhakti karanArA muni naMdiSaNa mATe sau ekI avAje kahevA lAgyA ke : naMdiSeNa jevo zramaNonI sevA-suzruSA karanAro tapasvI Aja sudhI joyo nathI." AhAra-pANI lAvavA mATe udyAnathI vasatI sudhI vArevAre AMTApherA karavA uparAMta glAna ke azakta zramaNonI sevAmAM ja teono Akho dina pUro thato. (101) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) ekadA chaThThanI tapasyA karI teo vasatImAMthI AhAra-pANI vahorIne vidhisara paccakkhANa karI, haju to pAraNuM karavA besatA hatA, tyAM ja eka ajANyA muni tyAM utAvaLA AvI, roSapUrvaka AvegathI Thapako ApavA lAgyA, meM to sAMbhaLyuM hatuM ke munivarazrI naMdiSeNa jevA kadarUpA che tevA ja bhAre kartavyaparAyaNa paNa che... paNa Aje to evuM pratIta thAya che ke te mAtra daMbha ja che, nahIMtara mArA gurudeva A nagarane pAdare keTalAya samayathI atisArathI pIDAtA beThA hoya tyAre tame to eya ne... Ama nirAMte pAraNuM karavA besI zako !" eka glAna munivara dardathI pIDAya che tema sAMbhaLyA pachI naMdiSaNane gaLe AhAra utAravo Akaro thaI paDyo ! hAthamAMno koLiyo pAcho mUkI, pAtro upara malamalano dhoLo kaTako DhAMkI, e ja kSaNe acitta pANIno joga karI bImAra munivara samIpa AvyA. tyAM ja muni naMdiSaNano udhaDo levAyo, "mAMdA munionI bahu sArI sAravAra karanAra naMdiSeNa muni tame ja ne ? amone rIbAvavA karatAM kahI do ne ke sevAnA nAme prazaMsAnA mevA maLe te mATenuM A tamAruM nATaka ja che." jhera jevA kaDavA veNa suNIne ya prazAMta rahela naMdiSeNa munie uttara Apyo, "vadhAre vAra lAgI gaI. mAro doSa kabUla che. kSamAzramaNa ! Apa mane mApha karo." ATaluM kahIne atisArane lIdhe gaMdA banelA avayavone zuddha karavAnA kAmamAM lAgI gayA teo. aMtamAM vinaMtI sUre kahyuM, "have upAzraye jaIe. tyAM koI jAtanI agavaDa paDavA nahIM dauM ne rAta-divasa ApanI sevAmAM ApanA caraNo pAse hAjara rahIza !" aMgomAMthI AvatI durgadhathI vyathita thayA vagara ja temane kAMdha upara besADI nagara tarapha cAlavA mAMDyuM. bhUkhyAM, thAkyA-pAkyA naMdiSaNane rastAmAM ya anekavAra bImAra muninA vAgabANo suNavA paDyA, paraMtu temanA dhairyaguNane (12)
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) kAraNe phakta e ja vicAryA karyuM ke : "aho ! rAjA ke raMka, yati ke IMdra, saMsArI ke munivara ... karmodaya thAya tyAre sau lAcAra hoya che. basa, have mAre to cUpacApa mArA pUrvabaddha karmone khapAvI, navA karmo na baMdhAya teno khyAla rAkhI jhaTa-jhaTa mokSane varavuM che." tyAM ja pharI vAgabANa suNAyA : "tuM eTaluM to dhIre cAle che naMdiSeNa ke rastAmAM ja mAruM mRtyu thaI jAya enI rAha joto hoya ema lAge che." jhaDapathI cAlyA to tarata sAMbhaLavuM paDyuM ke "jarAka to bhAna rAkha ! Ama ja cAlyA karIza to mArA prANa hamaNAM ja nIkaLI jaze !" thoDe dUra jatAM ja nagaranI barAbara madhyamAM AvIne naMdiSeNanA deha upara ja maLatyAga thayo. jarA paNa durgachA vinA muni naMdiSeNa vicAravA lAgyA: "bImArano doSa kaI rIte jovAya? e to dayAne pAtra che." asahya durgadha ane lokaparihAsanA upasargo uparAMta kSudhA-tRSAnA pariSado ane bImAra sAdhunA vacana pariSaho sahana karatA-karatA munivarazrI naMdiSeNe to upAzrayamAM AvIne eka sAdhaka banI pUrA jAgRta ne sAvadha rahI, manamAM aTala saMyama rAkhIne pharIthI sevA karavA mAMDI ! kyAM eka vakhatanA zarIrazuddhine sarvoparI mAnanArA brAhmaNa evA kadarUpA naMdiSaNa ane kyAM Aje azakta, asahAya, apaMga zramaNonI sevA dvArA nirmaLa guNothI rUpALA banela sevA-ziromaNI naMdiSeNa ! tyAM ja eka camatkAra thayo. durgadha saghaLIye harAI gaI... ane parisara puSpavRSTi thatAM divya sugaMdha prasarI. je zramaNa rogInuM rUpa laIne AvyA hatA temaNe potAnuM kharuM svarUpa dhAraNa karyuM ne deva rUpe pragaTa thayA. "devalokamAM vaiyAvacca karavAmAM meru samAna nizcaLa evI ApanI siMhavikrama samI, suzruSAparAyaNatAnI prazaMsA thatAM huM ApanI parIkSA karavA Avyo hato ane suprasanna thaIne parata pharuM chuM." ema vAraMvAra khamAvI devaloke gayA. dhIratAnA dhaNI naMdiSeNa munie te pachI bAra hajAra varSa paryata tapa karyuM ane prAMte mRtyu (193) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) parvatanA anazana AdaratAM potAnI sukumAra strIo sahita cakravartI rAjA paNa teonA vaMdanArthe padhAryA. potAnI kurUpatAne kAraNe eka kALe pelI sAte kanyAoe karelA jAkArA ane tiraskArane bhUlI na zakanAra naMdiSeNe A atikomaLa evuM svarUpavAna strIone joIne niyANuM bAMdhyuM ke : "huM paNa A tapanA prabhAve bahu strIono vallabha thAuM." prAMte tyAMthI mRtyu pAmIne teo mahAzukra devalokamAM devatArUpe avataryA. vaLI tyAMthI cyavI sUryaparIne viSe aMdhakaviSNu rAjAnI subhadrA nAmanI rANIne tyAM dasamA vAsudeva nAme putra thayA ane naMdiSaNanA bhavanA niyANAne lIdhe moTA thaI 72,000 strIone paraNyAM ne vizvavikhyAta pAmyA zrIkRSNanA pitA vAsudeva tarIke. metAraja muni rAjA biMbisAranA rAjayamAM rAjagRhI nagarInA eka khyAtanAma zreSThInA putra tarIke aizvaryavaMta jIvananA pU...rA paMdara varSa gALyAM metAryae. soLamA varSe ATha vaNika gRhasthonI ATha svarUpavAna kanyAo saMge tenA vivAha nakkI thayA. sAjana-mAjana sAthe sau vAjate-gAjate maMDapamAM ne pANigrahaNanI vidhi haju to zarU thAya te pUrve ja eka cAMDAla mahilA AvIne UbhI rahI gaI lagnanI corI samIpe ane bRhad avAje ghoSaNA karI : "metArya e mAro putra che. A vaNika zeThanI bhAryAne ghaNIvAra mRta putro janmyA tyAre mane dayA AvavAthI ekavAra teno mRta putra meM laI lIdho ane cAMDALakuLamAM tAjA ja janmelA A metAryane soMpI dIdho. mAruM saMtAna bharapUra sukhamAM uchare che te joI mane sadaiva saMtoSa thato hato, paraMtu Aje A lIlA toraNe AvelI jAna joIne haiyuM hAthamAM rahetuM nathI. tene paraNAvavAnA mArA koDa pUrA karavAno lahAvo levA ahIM AvI chuM." ATaluM sAMbhaLatAM ja (194)
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) maMDapamAM sopo paDI gayo. metAryanuM haiyuM ArtanAda pokArI uThyuM. jeTaluM duHkha pote cAMDAla mAtAno putra che tenuM nahotuM lAgyuM ethI vadhu mAThuM lAgyuM tene lIlA toraNethI vIlA moDhe parata pharavAnuM. UMDA AghAta sAthe teNe manomana eka pAkko saMkalpa karI lIdho : "zreSThInI putrIo to zuM, paNa have to rAjagRhInI rAjavI kanyA sAthe ja paraNIne saune dekhADI dauM ! A vaNika kanyAo to pachI ApoApa pAchI Avaze." tenA manamAM badalo laI vera vALavAnI bhAvanA na janmI, paraMtu nirAza kALajAne zAMti ApavA te have kaTibaddha banyo. thoDA ja samayamAM potAnA eka vakhatanA parama mitra - eka devanI, sAdhanA AdarI tene prasanna karyA. deve tene samajAvAnI koziza karatAM kahyuM, "tuM ghaNI UMcI koTino puNyAtmA cho. pUrve kuLamada karavAthI tane cAMDALa jJAtimAM janmavuM paDyuM che. saMsAranA ThagArA saMbaMdhone mahattva ApyA vagara Atmahita ane vizvahita karavAno nizcaya kara. tane mArAthI banatI badhI ja madada karIza." paraMtu "eka vakhata huM rAjakanyAne paraNuM ne te pachI pelI ATha zreSThI kanyAone ya mArI ardhAganA banAvuM nahIM tyAM sudhI AtmakalyANanI vAta sAMbhaLavA ya taiyAra nathI." ema kahI metAryae haThapUrvaka daivI sahAya mAMgI. mitradeve lAcAra thaI eka yukti darzAvI te mujaba roja eka-be suMDalA bharAya teTalI sonAnI lIMDIo mUke tevI eka bakarI tenA ghare mUkI vidAya lIdhI. metAryae rojeroja rAjA biMbisArane A suvarNabheTa mokalavA mAMDI ne sAme rAjakuMvarIno hAtha mAMgyo. devatAI bakarInI suvarNalIMDIthI rAjA vismita ne prabhAvita thayA. 'roja jene tyAM ATaluM sonuM avataratuM hoya tene tyAM kaI vAte khAmI rahe ?' tema vicArI bAjumAM ja beThelA potAnA buddhinidhAna kuMvara abhayakumArane A vAtanI khAtarI karavAnuM kAma soMpyuM. tethI kuMvare svayaM (195) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) metAryanA ghare jaI bakarIne rAjamahele laI AvIne bAMdhI. ahIM e sAmAnya bakarI banI gaI. A jotAM abhayakumAre khulAso karyo : "mahArAja ! AmAM koI devano prabhAva lAge che. e sivAya to cAMDALakuLamAM janmelo koI juvAna rAjaputrI saMge lagnanI AzA sva paNa na seve. tene phakta pratiSThA vadhAravI lAge che." hInakuLamAM janmelA yuvAnanI A khullI mAgaNImAM abhayakumArane koI yogabhraSTa AtmAnA ja darzana thayA.potAnA rasAddha kauzalya ane vyavahAradakSa buddhinI madada vaDe mahArAjA biMbisArane laI abhayakumAre metArya samakSa eka zarata mUkI : "jo tuM eka rAtamAM ja rAjagRhI pharate gaDha baMdhAvI de, vaibhAragiri upara sIdhI saDaka baMdhAvI zake ane gaMgA, yamunA, sarasvatInI sAthe kSIrasamudranuM jala paNa ahIM lAvI de to mahArAjA potAnI kanyA tane jarUra varAvaze." metArthe A asaMbhavita kAryone mitradevanI sahAyathI rAtorAta saMbhava banAvyA. mahArAjAe metAryanI zakti, prabhAva ane sAdhanA upara prasanna thaI bIje ja divase vacana mujaba potAnI rAjakuMvarIne paraNAvI. tenI pAchaLa-pAchaLa pelI ATha vaNika kanyAo paNa have kIrtivaMta banelA metArya sAthe paraNI. e pachI bhogopabhogamAM virakta banI bIjA 24 varSa vItyAM. prabhuvIranuM comAsuM thayuM rAjagRhImAM tyAre samovasaraNamAM zreNikarAjA ne nagarajano samakSa prabhunI dezanA suNatAM metAryane have vairAgya jAgyo. nava-nava nArIone choDIne teo cAritryanA duSkara paMthe cAlI nIkaLyA. prabhue dIkSA ardhI banAvyA teone metAraja muni, deDha vairAgyapUrvaka AkarA tapa karatAM ghaNAM varSo gALyA teoe. TADha-taDakA-bhUkha-tarasanA pariSaha sahevA to temane mATe koI visAtamAM ja na hatA. ekAkI vikaTa vanamAM viharavuM, vastra-pAtranI paNa khevanA na karavI ane mahinAnA upavAsa to jANe ramatavAta banI gayA. varSo bAda teo tapa ane samatA dhuraMdhara sAbita thaI rAjagRhImAM (196).
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) parata pharyA. saue joyuM ke kulIno ja saMyama ke dharmadhurA vahana karI zake tevo koI niyama jainazAsanamAM nathI. te koI kuLa ke vaMzane khAsa adhikAra Apato nathI. pakSapAta ke UMca-nIcane vItarAga prabhunA zAsanamAM koI ja sthAna nathI. AbhaDacheTa lAge tevA cAMDALa kuLamAM janmavA chatAM nagarajano mATe metAraja munivaranuM nAma prAtaHsmaraNa samaye maMgala gaNAvA lAgyuM. ekadA tapasvI -niHsaMgI metAryamunivara mAsakSamaNane pAraNe gocarI mATe nIkaLyA ne doSarahita AhAranI zodhamAM eka sonIne tyAM jaI caDyA. sonI e veLAe suvarNanA java ghaDato hato. jinezvaranI pUjA karavAthe mahArAjA biMbisArano eka rAjadUta rojeroja niyata samaye savAre 108 sonAnA java levA mATe ahIM upasthita thaI jato. sonI chello 108 mo java ghaDI ja rahyo tyAM ja "dharmalAbha' zabdo sAMbhaLatAM ja tarata Ubho thaI zuddha AhAra levA aMdara gayo. eTalI ja vAramAM eka kauMcapakSI tyAM AvI suvarNajavane sAcA java mAnIne carI gayuM ane uDIne bAjunA vRkSa upara besI gayuM. bahAra AvI sonIe uttama bhAvapUrvaka vahorAvIne mahAtmAne vidAya karyA. pachI dhyAna gayuM ke sonAnA javalAM guma che. sonI mahAjane doDIne munine pakaDyA ane ghare pAchA lAvI dhamakAvyA : "javalAM pAchA ApI do, hamaNAM ja rAjadUta Avaze tene huM zo javAba ApIza ? mane rAjA bhAre daMDa karaze. sonAnA javalAM mane tarata parata karo." metAraja muni to sAcuM bolIne jo bAjunA jhADa upara beTheluM pakSI dekhADe to tenA prANa rakSAya nahIM ane jUThuM bole to mRSAvAdano doSa lAge tema vicArI mauna ja rahyA. sonIno krodha mAjhA mUkavA lAgyo - 'kema mauna cho ? ATalI vAramAM tamArA sivAya ahIM koI ja AvyuM - gayuM nathI. tame na lIdhA hoya to zuM dharatI gaLI gaI? tame muninA veSamAM Thaga, DhoMgI ne cora ja lAgo cho. zramaNa saMskRtinA mahAdhAma samI A rAjagRhI (100) -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) nagarI che. mArA suvarNa javalAM parata karI do. maunano daMbha mUko ane mane rAjAnI AkarI sajAmAMthI bacAvavAnI kRpA karo." potAnA prANanI rakSA karavA bIjA prANadhArInuM peTa cIrAya evo saMbhava hovAthI metAraja munirAje mauna ja dhArI rAkhyuM. vinavANIthI artha saraze nahIM tema lAgatAM have sonIe amAnuSI IlAja apanAvyo. potAnA bacAva mATe teNe eka mahAkukarma AdaryuM. AMgaNAmAM sonAne TIpavA mATeno eka cAmaDAno moTo TukaDo paDelo. tene pANImAM bharapUra palALI muninA mastaka upara kasIne bAMdhI dIdho. munine madhyAhnanA dhomadhakhatA tApamAM gharanA AMgaNAmAM vaccovacca UbhA rAkhI dIdhA. eka to gaMdhAtuM cAmaDuM ane emAM sUryanA tApathI te vAdhara sukAtA ja nAgapAzanI jema bhIMsAvA lAgyuM. mastakanI naso kheMcAvA lAgI. sonIne lAgyuM ke basa, have muninI sAna ThekANe AvatAM ja mArA sonAnA javalAM hamaNAM ja jyAM chupAvyA haze tyAMthI pAchA ApI deze. muni to hatAM samatAnuM paramadhAma. moTA upasargo sahana karIne ja bhUtakALamAM mahAna AtmAo mokSa pAmyA che tema vicArI kSamAne javalaMta ne ujjavala banAvatAM gayA. prANa jAya chatAM dInatA na ja batAvavI ema dhArIne sonInA krodhabANa samakSa samatAnI DhAla laIne teo UbhA ja rahyA. mastakanI naso kheMcAIne tUTatI gaI tema anubhavAyuM. jANe svakarmo taDataDa tUTe che. asahya vedanAmAM paNa aMtarathI sarva jIvone khamAvavAnuM ja cAlu rAkhyuM: "A ghaTanAmAM sonIno doSa nathI ne pakSIya nirdoSa che. vAMka hoya to mArA ja pUrvabaddha koI karmono, je A nimitte udayamAna thayA che. he prabho ! sakaLajIvarAzine huM khamAvuM chuM. mAre koI sAthe vera nathI. mAro maitrIbhAva samasta jagamAM prasarI raho. nirdoSapaNe AvI kAramI yAtanA sahana karIne karmakhapAvavAnI ja suvarNa taka mane sAMpaDI che." metAraja munirAjanA aMtaramAMthI (108).
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sunaMda zrAvakanI kathA - citrAbena DI. modI -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) nirmaLa vicAradhArA saMge zAMti, karuNA ne kSamAnI choLo uchaLI rahI, zoSa letAM cAmaDAnA baMdhano have eTalI hade taMga banyA ke munirAjanI be AMkho bahAra nIkaLI AvI ! mAsakSamaNanI tapazcaryA sahitanI jIrNazIrNa kAyAnI saghaLI ye nasone A asahya rIbAmaNIe kAcA sUtaranA tAMtaNAMnI jema ja toDI nAkhI. AtmaramaNatAmAM magna munirAja zithila banIne vidIrNa banyA ane temane samatAnA sarvottama zikhare pahoMcI kevaLajJAna lAdhyuM, satvare prANatyAga thayo ne mokSe sidhAvyA. tyAM ja eka bAIe AMgaNAmAM AvI lAkaDAno bhAro jhADa nIce nAkhyo. tenA moTA avAjathI krauMca pakSIthI DarI jaIne ghaNuM badhuM carakAI javAyuM. tenI carakamAM javalAM dekhAtAM ja sonI mahAjana kaMpI uThyA. potAnI A krUra bhUla samajAtA asIma pazcAttApa paNa thayo. utAvaLamAM satya jANyA vinA potAnAthI keTalo moTo anartha thaI gayo ema vicArI muninA prANanI javAbadArIno aparAdhabhAva anubhavatAM sonIe prabhu mahAvIrano Azaro lIdho ane pazcAttApa karatAM pote paNa nirmaLa banI, kALe karI AtmAne tAryo. zAstromAM e pachI lakhAyuM ke : sIsAveDheNa sirim i- veDhie niggayANi acchINi / meyajassa bhagavao naya so maNasAvi prikuvio|| bhInI cAmaDAnI vAdhara vaDe mastakane kasIne bAMdhyuM, vAdharI sukAI ane AMkho ya nIkaLI paDI to paNa metArya bhagavaMte manathI paNa kopa karyo nahIM. (jainadarzananA abhyAsu citrAbahena modI gujarAta vidhApITha dvArA jaina sAhitya saMzodhana kAryamAM vyasta che.) AcAronA AcaraNa uparAMta bhramaNa karatAM sAdhune je saMtApa veThavA paDe che te badhA teNe dhIrajapUrvaka veThavAnA hoya che. A saMtApo veThavAthI karmone aTakAvavAmAM te calAyamAna thato nathI ane karmono nAza karavAmAM samartha bane che. A saMtApane pariSaha kahe che. te bAvIsa che - kSudhA, pipAsA, jJAna, ajJAna, maLa vagere. sukha ane duHkha pratye te udAsI hoya che - badhA prakAronA viSayopabhogamAMthI virakta thavAne kAraNe asaMtoSane te jItI le che. suMdara, AkarSaka strIone jovAthI thatA uttejaka ke uzkerATabharyA tamAma vicAro teNe jItI levA paDe che. eka sthaLethI bIjA sthaLe cAlatA jaIne duHkha ane agavaDa sahana karavA paDe che. ekanI eka sthitimAM besI rahevAnuM hoya tene kAraNe kaSTa paDe che. AvI ja rIte halanacalana karyA vagara sakhata bhUmi upara sUvuM paDe che ane keTalIka vakhata to jIvajaMtuonA DaMkha paNa lAge che. sAdhunA jIvanamAM A badhuM svAbhAvika hovAthI sahana karavuM ja paDe che. bhikSA na maLe to AjIjI karavAnI nathI ke dayA karavAnuM paNa kahevAnuM nathI. teNe mAtra pariNAma sahevAnuM hoya che. vihAra karatAM karatAM kAMTA ke kAMkarA vAge to teNe te sahana karavAnA che. deha tarapha teNe prema ke Asakti hovA na ghaTe. tethI teNe A badhA saMtApa sahevAnA hoya che. teNe kadI snAna karavAnuM hotuM nathI. mAtra mayUrapicchanA rajoNA vaDe dhULa hoya to tene khaMkherI kADhavAnI hoya che. teno mukhya hetu jIvane (180) (19)
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako zuddha rAkhavAno ane manane dareka prakAranA dUSaNothI mukta rAkhavAno hoya che. prazaMsA ke avajJA tarapha te udAsIna che. svAgatathI aMjAIne phelAI jato nathI tema ja lokonI udAsInatAthI te nirAza thato nathI. potAnA jJAnanuM tene abhimAna hotuM nathI, to ajJAnathI te nAsIpAsa thato nathI, tenuM AkhuM jIvana mokSamArganI yAtrA che. te dharmagraMthonuM adhyayana kare che, potAnI bhUlano te pazcAttApa kare che. te saMpUrNa nirAsakta jIvana gALe che ane jIvanI AdhyAtmika pragati mATe ja utsuka hoya che. zAMtithI badhA navA karmone thaMbhAvavAnA eka mAtra AzayathI te AgaLa vadhye jAya che ane jUnA karmone vinAza karavA prayAsa kare che. TUMkI dRSTinA khyAlo rAkhI te jIvamAM pUrNa svarUpa paranI zraddhA DagamagavA deto nathI ane zAMtipUrvaka, prayatnapUrvaka badhA saMkaTa sahye jAya che ane AtmasAkSAtkAranI ucca avasthAe pahoMcavA mathe che. saMyama ane AtmajJAnathI jIvanI zuddhi ane mananA samatvane te koI rIte kSubdha thavA deto nathI. saMtApo tenA aMkuza bahAra che ane jIvanI zuddhinI prakriyAmAM temane sahana karavAnA ja che. mala pariSaha upara sunaMda zrAvakanI kathA caMpAnagarImAM sunaMda nAme vaNika raheto hato. tenI pAse koI muni AvIne koI auSadha mAge tene te garva sahita kAMIka avajJA vaDe Apato hato. eka vakhata grISmaRtumAM svedathI nItaratA ane durgaMdhI zarIravALA keTalAka sAdhu tenI pAse koIka auSadha levA AvyA. temanI durgaMdhathI tenI dukAnanA auSadhonI gaMdha paNa parAbhava pAmI. te joI sunaMde vicAra karyo ke "sAdhuono sarva AcAra sAro che, paraMtu teo je maLa dhAraNa kare che te sAruM nathI.'' A rIte muninI niMdAthI duSkarma upArjana karI anukrame maraNa pAmI te zrAvakadharmI (181) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako hovAthI deva thayo. tyAMthI cyavI kauzAMbI nagarImAM koI zrImaMtano putra thayo. tyAM gurunI pAse dharma sAMbhaLI vairAgya pAmI teNe pravajyA aMgIkAra karI. eka vakhata tene muniniMdAnuM duSkarma udayamAM AvyuM. tethI tenuM zarIra ati durgaMdhavALuM thayuM . te durgaMdha koI sahana karI zakatuM nahIM. tethI te jyAM jyAM bhikSA vigerene mATe jAya tyAM tyAM tenI asahya durgaMdhathI lokomAM teno upahAsa thavA lAgyo. tethI gurue tene upAzrayamAMthI bahAra javAno ja niSedha karyo. tyAra pachI te munie rAtre potAnI durgaMdha dUra karavA mATe zAsanadevatAne uddezI kAyotsarga karyo eTale devIe prasanna thaI tenuM zarIra kastUrI jevuM sugaMdhI karyuM. te joI "aho ! A sAdhu hovA chatAM paNa niraMtara sugaMdhI padArthone zarIra para lagAvatA jaNAya che.'' ema lokonA kahevAthI teno pharIthI upahAsa thavA lAgyo. tethI teNe kheda pAmI pharIthI zAsanadevInI ArAdhanA karI tyAre devIe tenI svAbhAvika gaMdha karI. A pramANe jema te sunaMde prathama mala pariSaha sahana na karyo. tema bIjA sAdhue tevuM na karavuM, paraMtu dhairyathI mala pariSaha sahana karavo. upasargaH kyAreya nA ciMtavyo hoya tevo saMtApa. ahIM ApaNe gajasukumAranA jIvanamAM banelI ghaTanA joIzuM. gajasukumAra savAre lagna, bapore dIkSA ane sAMje khUba ciMtanane aMte sAdhanA mATenI zreSTha jagyA smazAnabhUmi ja che tema vicArI smazAnamAM jaI sAdhanA karavA lAgyA. te ja samaye temanA zvasura tyAMthI pasAra thatA hatA. temaNe gajasukumArane tyAM sAdhanA karatAM joyAM. 'are re ! mArI dIkarI sAthe kapaTa-dago karanAra ahIM sAdhanA kare che ?' krodha AvatAM tyAMthI jalatA aMgArA bhegAM karI temanA mAthe pAghaDI banAvI dIdhI. gajasukumAra ciMtave che ke A to (182)
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sthUlibhadrajInI kathA - DaoN. chAyAbena pI. zAha -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) muktino mArga taiyAra karI dIdho. kazuM ja banyuM nathI tema teo sAdhanA karatAM ja rahyA ane muktine varyA. koIpaNa jAtanA rAga-dveSa vagara sAdhanAmAM aMtarAya nA karyo. upasaMhAra: dareka sAdhu potAnA jIvanamAM AvatA pariSaha sahana kare ja che. upasarga paNa te rAga-dveSa vagara sahana kare che. upasarga karanAra para nahIM dveSa ane bacAvanAra para nahIM rAga, tema sahana karanAra cokkasa muktine vare che. saMdarbha graMtha :jaina darzana, TI. ke. tukAla prakaraNa - 16, pAnA naM. 197 thI 210 | (amadAvAda sthita jaina dharmanA abhyAsu chAyAbahene paMDita prabhudAsa pArekhanA jIvana ane sAhitya para saMzodhana karI Ph.D. karela che. teozrI jaina zikSaNa kSetramAM khUba rasa dharAve che.) upasargo mAnavIya hoya che. kyAreka kudaratI hoya che to kyAre prANIo taraphathI hoya che. pUrvajanma ke A janmanA koI vaira vaimanasyane kAraNe eka vyakti bIjI vyaktine kaSTa-pIDA-duHkha Ape che. jemake gopAlake prabhunA kAnamAM khIlA ThokyA. kyAreka kudaratI Apattio paNa AvA upasargo laIne Ave che. A thaI pratikULa upasargonI vAta. mAre je vAta karavI che te che, anukULa upasargonI. sAnukULa upasargo lobhAmaNA, lalacAvanArA, lapasAvanArA ane pachADanArA hoya che. pratikULa karatA A upasargo atyaMta prabala hoya che. AvA anukULa upasargona sthUlibhadrajIe kevI rIte mahAta karyA te ghaTanA atyaMta rasaprada che, bodhadAyaka che, anukaraNIya che ane gauravavanta che. sthUlibhadra pahelIvAra kozAne joIne tenA para otaprota thaI gayA. mA-bApa, kuTuMba sarva choDIne kozA pAse AvyA. bAra bAra varSa sudhI banne ekabIjAmAM samAI gayA. duniyAne bhUlI gayA. eka divasa banne jhUlA para jhUlatA hoya che tyAM acAnaka bAraNe TakorA vAge che. dvAra khole che tyAM jue che sthUlibhadrano nAno bhAI zrIyaka lohI nItaratI khullI talavAra sAthe Ubho che ane kahe che ke pitAjInI AjJA pramANe kuTuMbanI AbarU bacAvavA meM bharasabhAmAM pitAjInA mastakane dhaDathI juduM karyuM che. have rAjA sthUlibhadrane maMtrI mudrA svIkAravA bolAve che. (184) uttarAdhyayana sUtra zrI pariSaha adhyayana pAnA naM. 60- 62 (183)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sthUlibhadra avAka banI jAya che. rAjaya darabAramAM pitAnuM khAlI siMhAsana joI hRdayamAM vedanAno cIro paDe che. pote karelI pitAnI upekSA badala khUba du:kha thAya che. mananA kaMdrane samAvavA sthUlibhadra bALapaNanA guru saMbhUtivijayajI pAse jAya che. khoLAmAM mAthuM mUkI raDe che. guru sAMtvanA Ape che. satya samajAve che. sthUlibhadra saMsAra choDI pravajayA grahaNa karI le che. kozA khUba vATa jue che. tyAM samAcAra Ave che ke sthUlibhadra to muni thaI gayA. kozA DhaLI paDe che. mUchita thaI jAya che. pAchI bhAnamAM Ave che. pAchI mUchita thaI jAya che. bharelA bhANA paDyA rahe che. rUpagAra sUnA paDI jAya che. citrazALA udAsa thaI jAya che. AkhI havelI jANe ke dhrusakA laI raDI hoya tevuM lAge che. Ama keTaloka samaya duHkhamAM raDatAM raDatAM vahI jAya che. eka divasa eka dAsI jharUkhAmAM UbhI hoya che. tenI najara paDe che sthUlibhadra muni havelI tarapha AvI rahyA che. dAsI doDatI kozA pAse Ave che. bena bA, viSAda choDI do, soLa zaNagAra karo. sthUlibhadra muni AvI rahyA che." kozA saphALI UbhI thaI gaI. dAsIne sonAthI maDhI dIdhI. soLe zaNagAra paheryA. havelI rozanIthI jhaLahaLI uThI. hAthamAM motIno thALa laI sthUlibhadrane vadhAvavA UbhI rahI manamAM vicAre che ke "mane khabara hatI ke teo mArA vagara rahI ja nahIM zake' ne Aje e divasa AvI gayo. sthUlibhadra dvAra upara AvyA. kozA apalaka netre temane nIrakhI rahI paNa A zuM? je AMkho haMmezAM premanuM vAdaLuM banIne varasatI hatI tyAM narI sthiratA dekhAI, kozAnuM hRdaya eka dhaDakana cUkI gayuM. paNa bIjI ja paLe nirAzAne khaMkherI nAkhe che. A munine saMsArI banAvavA huM badho ja puruSArtha karIza. kozAnI A vicAradhArA mAtra vicAradhArA na hatI. te sthUlibhadra para thanArA anukULa upasargonI bhUmikA hatI. (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) kozAe sthUlibhadrajIne citrazALAmAM utAro Apyo. A citrazALA pATalIputranuM gaurava hatI. enI dIvAlonI jALIomAM ratana, hIrA, motI jaDelA hatA. enI dIvAlo para vividha aMgamaroDa pradarzita karatI rUpAMganAonA AkarSaka citro hatA. maNithI jaDela zaiyA hatI. ratnajaDita Asana hatuM. koIne paNa AkarSI zake evuM citrazALAnuM vAtAvaraNa hatuM. sthUlibhadra citrazALAmAM AvyA. khUNAmAM khAlI jagyA hatI tyAM potAnuM Asana pAtharI besI gayA. kozAe siMhAsana para besavAnI vinaMtI karI tyAre gaMbhIra svare kahyuM, "huM mArA ja Asana para besIza, tuM kahIza te badhuM ja sAMbhaLIza, tuM batAvIza te badhuM ja joIza, tuM je khavaDAvIza te badhuM ja ArogIsa. basa, tAre mArAthI traNa hAtha dUra rahevAnuM." sthUlibhadranI A vAta sAMbhaLI kozA manamAM hasI paDI. "are, cAra ja divasamAM ApaNI vacce vaMtanuM aMtara paNa nahIM rahe.' tene potAnAmAM saMpUrNa vizvAsa hato. bIje divasathI kozA nitya navA zaNagAra karI cUlibhadra pAse AvavA lAgI. apratima rUpanI sAmrAjJI hatI. vaLI soLe zaNagAra, koIpaNa vyakti apalaka netre tene joI rahe. kozA sthUlibhadrane bhAtabhAtanA bhojana vahorAve che. Ama karatA mahino pUro thAya che. kozAne eka vAta khaTake che ke yUlibhadra enI vAtone sAMbhaLe che paNa narI nirlepatAthI, bhojana Aroge che paNa rasa vinA. kyAreya enA anupama lAvaNyamaya rUpanI prazaMsA paNa nathI karatA. have mAre vadhu prabaLa prayatno karI cUlibhadrane rIjhavavA paDaze. have kozA maraNiyo prayAsa kare che. citrazALAnA vAtAvaraNane mAdaka banAve che. Dhola, vINA, zaraNAI vagere vAdyonA sUro dareka paLane sUrIlI banAve che. kozA, rIjhAvI de evuM vastra paridhAna karI sthUlibhadrajI pAse vividha aMgamaroDa sAthe nita-nita navA nRtyo kare che. ghaDIbhara lAge ke kAmadeva kozAnA dareka aMgamaroDa dvArA sthUlibhadrajI tarapha kAmanA asaMkhya tIra choDI rahyA che. (186) (185)
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako nayanonA kaTAkSabANathI vIMdhI rahyA che. samayasuMdara muni ke jemaNe kozA - sthUlibhadrajInuM kAvyuM lakhyuM che te ahIM lakhe che ke kozAnA A upasargano pratikAra karavAnuM koIpaNa puruSa mATe zakya nathI. koIpaNa puruSa Ubho thaIne kozAne bAhumAM laI le. paraMtu, A mahAtmAmAM vikAranI eka lahara paNa utpanna nathI thaI. muni meru parvatanI jema aDaga beThA che. kharekhara, kAmavijetA banyA che. kozA thAkI gaI, hArI gaI ne mUrchA khAIne DhaLI paDI. haju kozAe parAjaya nathI svIkAryo. have teNe rIta badalI. sthUlibhadrajI pAse besIne 12 varSamAM bannee sAthe vItAvelI kSaNonuM jhINAmAM jhINuM varNana kare che. badhuM ja yAda karAve. madhura saMsmaraNo vAgoLe che, paNa sthUlibhadrajI caLyA nahIM - aDaga rahyA. Ama, traNa mahinA vahI gayA. aMte hArI gayelI kozA muninA caraNomAM DhaLI paDe che. AkraMda kare che. tame kema mAro svIkAra nathI karatA ? tame kema AvA niSThura banI gayA huM tamArA vagara nahIM jIvI zakuM. mane svIkArI lo...' sthUlibhadrajI have prathamavAra kozAne kahe che ke tuM Ama du:khI na thA. huM mArA gurujInA sAnnidhyamAM zAstro bhaNyo emAMthI je satya mane prApta thayuM te satya tane samajAvavA ja huM pAcho Avyo chuM. bIjuM koI prayojana nathI. ane satya e che ke tane mArA pratye je rAga che, moha che, mane paNa tArA pratye hato te badhuM ja ajJAna che. asatya che. satya to e che ke saMsAramAM dareka AtmA ekalo che. ekalo Ave che ane ekalo jAya che. koI koInuM nathI. AthI dareka vyaktie potAnA AtmAne sAco prema karavo joIe. AtmAne karma baMdhanothI mukta karavAno prayAsa karavo joIe. e ja manuSyajanmanuM kartavya che. muninI vAto kozAnI samajamAM utaravA lAgI. ene aMdarathI zAMtino anubhava thavA lAgyo. (18) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako kozA sAdA vastro paherI muni pAse besatI. muni samajAve che ke ApaNe bAra-bAra varSa sudhI viSayo bhogavyA. anAdikALathI A rIte bhogavatA AvyA chIe, chatAMya tRpti thaI nahIM ne thaze paNa nahIM. mATe AvA bhogone tyAgI daI tyAgano AnaMda prApta karavo joIe. enAthI Atmasukha maLe che. sAcuM sukha maLe che. e sukha pAse A viSayabhoga tuccha lAge che. have kozAne satya samajAvA lAgyuM. hAtha joDIne kahe che, "mane A satyamArga para javAno paMtha batAvo.'" muni ene bAravratathI samajaNa Ape che. kozAne kIdhI che samakitadhArI, viSaya sukha nIvArI, evA sAdhune jAuM balihArI.' cAra mahinA pUrNa thaye sthUlibhadrajIe kozA pAse javAnI rajA mAgI. kozAno parivAra munine vaLAvavA Avyo. have kozAnI AMkhomAM Akroza nahIM, narI sthiratA che. have hRdayamAM saMtoSa che. kaMI pAmyAno AnaMda che. premapUrvaka munine vidAya ApI. muni potAnA guru pAse pahoMcyA. gurunA caraNomAM namyA tyAM ja gurue temane gaLe lagADI dIdhA ane bolI UThyA, "duSkara, duSkara, duSkara. tame atyaMta kaThina kAma pAra pADIne vijetA banyA cho. kAmanA gharamAM rahIne kAmane jItyo che. tamane dhanya che. tame corAsI lAkha covIsI sudhI prAtaH smaraNIya banI rahezo." AvA sAnukULa upasargone mahAta karI vijetA bananAra sthUlibhadrajI eka ja sAcA priyatama hatA ke jemaNe potAne lAdheluM satya priyatamAne paNa samajAvyuM. tene ekalI, aTUlI raDatI mUkI javAne badale tene paNa satyano mArga batAvavA AvyA. 'dhanya che AvA munine.' (188)
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) hastimitranI kathA - rajanIkAMtabhAI cInubhAI zAha (rajanIkAMtabhAIe gujarAta vidhApITha, AMtararASTrIya jainavidhA kendra dvArA jainavidhA' viSayamAM pramANapatra abhyAsakrama karela che. hAla saMzodhanakArya sAthe samAjanI dhArmika pravRtiomAM rasa dharAve che.) pariSaha: zrImad rAjacaMdrajIe 'apUrva avasara' mAM kahyuM, AtmasthiratA traNa saMkSipta yoganI, mukhyapaNe to varte dehaparyata jo, ghora pariSaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahi te sthiratAno aMta jo." jemano AcAra ja sahanazIlatA ane dhIratA che tevA sAdhako kadApi kaSTothI kAyara thatA nathI. kaMcana to jyAre kasoTIe caDe tyAre ja tenuM mUlya thAya che. karmonI nirjarA karAvatuM ane pUrve karelA karmonuM phaLa ApatAM pariSaha ane upasarga samabhAve sahana karIne te bhogavatAM navo karmabaMdha na thAya tenI kALajI rAkhanAra ja bhavobhavanA baMdhanamAMthI chUTI zake che ane tevA sAdhako pariSaho ane upasargo samatAbhAve sahana kare che. A bAvIsa pariSadamAM jIvane je AhAra saMjJA uccapadanI prApti sudhI satAve che, tevo sudhA pariSaha che. sudhAne samabhAve sahana karavI ane jo sahana na thAya to zAstrokta vidhi mujaba nirdoSa, zuddha gocarI-bhikSA maLe to ja grahaNa karavI, nahIMtara makkamatAthI sudhAne sahana karavI te pariSahajaya che ane doSita AhArathI kSudhA zamAvavI e pariSaha ajaya che. chuhA samA veaNA natyi" eTale "kSudhA jevI bIjI koIpaNa vedanA nathI.' mATe sarva pariSadomAM kSudhA pariSaha atiduHsaha che. uttarAdhyayananA bIjA adhyayanano trIjo zloka - (189) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) "kAlIpavvaMgasaMkAse, kise dhamaNisaMtae / mAyaNNe asaNapANassa adINamaNaso care / / " tAtparya e che ke - sAdhue sudhAthI atyaMta pIDA pAmatA hoya to paNa nava koTi zuddha AhAra ja grahaNa karavo, te paNa lolupatAthI vadhAre levo ke khAvo nahIM, ane zuddha AhAranI prApti na thAya to manamAM dInapaNuM lAvavuM nahIM, paraMtu tapanI vRddhi thaI ema ciMtavavuM. A rIte vartavAthI kSudhApariSada sahana karyo kahevAya che. sUkSmasaMparAya, upazAMtamoha ane kSINamoha e traNeya guNasthAnakamAM pariSaha hoya che ane te vedanIya karmanA udayathI Ave che. kSudhA pariSaha: ujajayinI nAmanI nagarI hatI. A nagaramAM hastimitra nAmanA eka zeTha rahetA hatA. zeThane rUpathI suMdara ane cAritrathI suzIla evI patnI hatI. pati ane patnInA sumadhura dAmpatyajIvananA phaLasvarUpe eka suMdara putra hato. putranuM nAma hatuM hastibhUti. hastibhUti ATha varSano thayo... ane eka divasa zeThANInuM mRtyu thayuM. yuvAnavaye zeThANI para AvelI ghAtathI zeThane AghAta to jarUra lAgyo, paraMtu paramAtmAnA zAsanane pAmelA zeTha A AghAtane pacAvI gayA. emaNe potAnuM mana rAga parathI uThAvIne vairAgyamAM vALI dIdhuM. patnInuM acAnaka thayeluM mRtyu emanA mATe AtmakalyANano mArga cidhanAru banI rahyuM. hastimitrae potAnA ekanA eka putrane vairAgyanA bhAvathI bhAvita karyo. eka zubha divase pitA-putrae sAthe ja saMyamajIvanano svIkAra karyo. ekadivasanI vAta che. pitA-putramuni gurubhagavaMtanI sAthe ja nagarImAM vicaratA hatA. tyAM dukALa paDyo. anya sAdhu bhagavaMto sAthe baMne munioe bhojakaTanagarI tarapha vihAra zarU karyo. vihAra karatA rastAmAM mahAavI AvI. (190).
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako aTavI pAra karatA pitAmuninA pagamAM kAMTo vAgyo. kAMTo bahu tIkSNadhAradAra hato. pagamAM khUba ja UMDo pesI gayo hato. eka DagaluM paNa teo AgaLa vadhI zake tema na hatA. teo aTavImAM ja eka vRkSa nIce besI gayA. sahu zramaNoe bhegA maLIne munine kahyuM, "munivara A aTavI jaMgalI pazuothI bharelI che. ahIM ekalA rahevAmAM jokhama che. ame sahu munio tamane vArApharatI upADI lezuM. tamAre jarAya ciMtA karavAnI jarUra nathI." muni bolyA, "baMdhuvaro ! tame tamArI lAgaNI pradarzita karI, teno huM atyaMta RNI chuM. paraMtu huM have atyaMta azakta chu. tame mane vahana karavA jazo to tame paNa A aTavImAM herAna thazo. mATe mArI ciMtA na karo. huM have ahIM ja rahIza. huM anazana karIza. mArA AtmAnuM kalyANa karIza." hastimitrae sahune khamAvIne vidAya ApI. pote dhIredhIre pAse rahelI eka girikaMdarAmAM gayA. tyAM jaI temaNe cAra AhAranA tyAga sAthe aNasaNa svIkAryuM. pitAmunine choDIne putra hastibhUtinuM mana AgaLa javA mAnatuM na hatuM. eNe munione prArthanA karI, "tame sahu mane rajA Apo to huM pitAmuninI sevAmAM rahuM.'' munioe temane samajAvIne sAthe lIdhA. thoDe sudhI hastibhUti sahunI sAthe cAlyA. sahu sAdhuo jhaDapathI cAlatA hatA tyAre hastibhUti dhIre cAlatA hatA. pitAne choDIne AgaLa javA mATe koI hisAbe mana mAnatuM na hatuM. aMte sahune chetarIne hastibhUti pAchA pitAnI pAse AvI gayA. pitAmunie kahyuM, "vatsa ! tuM kema pAcho Avyo ? A aTavImAM tAro nirvAha kaI rIte thaze ? ahIM bhikSAcaryA kaI rIte karIza ? bhikSA vinA (191) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako udarabharaNa kema thaze ? anyathA tAruM mRtyu thaI jaze. hajI jhaDapathI pAcho jA. sahu sAdhuonI sAthe joDAIne A aTavInuM ullaMghana karI jA." putrae koI javAba na Apyo. pitAnI pIDA khUba vadhI gaI. e ja divase hastabhUti muni kALadharma pAmyA. teo devalokamAM deva tarIke utpanna thayA. hastibhUti pitAmuninI vAta vicAratA beThA che. ene khyAla nathI ke pitAmuni kALadharma pAmyA che. e to ema ja samaje che ke vedanA ane pIDAthI pIDita thayelA pitAmuni ArAma karI rahyA che. devalokamAM deva tarIke utpanna thayelA pitAmunie avadhijJAnathI upayoga mUkyo. 'huM kyAMthI Avyo ? meM pUrvabhavamAM zuM dAna dIdhuM ane kayuM tapa tapyuM ? jenA kAraNe huM devalokamAM utpanna thayo.' avadhijJAnathI jotA emane potAnA AgalA bhavanuM munipaNAnuM zarIra dekhAyuM. pAse beThelA putra hastibhUtine joyo. ghora aTavImAM bhojana - pANI vAparyA vagara kSudhA pariSahane sahana karatA putramunine joIne dayA AvI. hastimitra deva nIce AvyA, ane potAnA pUrvajanmanA zarIramAM praveza karyo. hastibhUti kalAko sudhI emane ema beThA hatA. bhUkha ghaNI lAgI hatI. sAme vRkSo hatA. vRkSo upara jAtajAtanA pAkAM phaLo laTakatA hatA. paraMtu hastibhUtie phaLo toDavAno vicAra sudhdhA na karyo. game tevI bhUkha lAgI hoya toya sAdhu pote phaLa toDe nahi. bIjA pAse toDAve nahi, sAdhu jAte rasoI banAve nahi, bIjA pAse banAvaDAve nahi... evA sAdhunA AcAramAM teo makkama rahyA. kSudhA pariSahane teo samatAbhAve sahana karatA hatA. tyAM ALasa maraDIne pitAmuni beThA thayA. (192)
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sudarzana zeTha ane siMhazreSThInI kathA - mItAbahena ketanakumAra gAMdhI -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - teo bolyA, "vatsa! tuM hajI sudhI bhikSA levA gayo nathI ?" "gurudeva huM kyAM jAuM?" ema pUchatA pitAmunie kahyuM, "jo , A jaMgalamAM aneka vRkSo che. A vRkSothI bharelI jhADImAM aneka manuSyo vAsa kare che, tuM tyAM jaIza to teo tane bhikSA Apaze." tahatti kahIne hastibhUti vRkSonI jhADI pAse jaIne UbhA. teo uccasvare dharmalAbha bolyA. jhADImAMthI eka hAtha bahAra Avyo. e hAtha dvArA apAtI bhikSAne munie grahaNa karI. Ama divaso sudhI muni A rIte bhikSA letA rahyA. divaso vItavA lAgyA. mahinAo vItavA lAgyA. bhojakaTamAM dukALa paDyo. bhojakaTamAM Avela munioe pAchA ujajayinI tarapha javA prayANa karyuM. mArgamAM e ja aTavI AvI. aTavInA madhyabhAgamAM AvatA hastibhUtinA darzana thayA. hastibhUtithI chUTA paDavAne lagabhaga eka varSa thaI gayuM hatuM. hastibhUtine jotA je teoe pUchyuM, "are hastibhUti! pitAmuni kyAM che? zuM teo hajI jIve che ?" jayAM hastibhUti pitAmuni pAse munione laI gayA... tyAM to hastimitranuM zaba paDyuM hatuM. hastibhUti to A jotA ja habaka khAI gayA. hastibhUtie sAthI munione mAMDIne badhI ja vAta karI. munioe kahyuM, "hastibhUti ! A badhI devAyA hatI. tArA pratyenA premathI pitAmuni atre AvyA haze, ATalA divasa emaNe tArI rakSA karI. cAla, have tuM amArI sAthe Ava." hastibhUtie munionI sAthe aTavI pAra karI. je rIte pitAmuni hastimitrae tathA aTavImAM mane bhikSA maLaze ke nahi? evo vicAra manamAM lAvyA vagara putramuni hastibhUtie sudhA pariSahane sahana karyo, paNa sAdhudharma viruddha AcaraNa na karyuM tema sahu sAdhuoe zrudhA pariSaha upara vijaya meLavavo joIe. saMdarbhaH jaina Agama graMtho, tattvArtha sUtra tathA hastimitra kathA (193) (jainadarzananA abhyAsu mItAbahena gujarAta vidhApITha amadAvAdanA AMtararASTrIya jainavidhA adhyayana kendramAM jainasAhitya saMzodhana kAryamAM rokAyelA che.) pariSahano sAmAnya artha che : "samabhAve du:kha sahana karavuM." zrI tattvArthAdhigama sUtramAM pariSahanI vyAkhyA karatAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke, samyagudarzana Adi mokSamArgamAM sthiratA rahe te mATe ane nirjarA mATe je sahana karavA yogya che te pariSaha che." pariSaha eTale karmanirjarA mATe icchApUrvaka sArI rIte sahana karavuM te - sudhA, pipAsA, zIta, uSNa, dezamazaka, nagnatA, arati, strI, caryA, niSadhA, zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tRNasparza, mala, satkAra, prajJA, ajJAna ane samyakatva ema bAvIsa pariSaho che. A bAvIsamAM samyakatva pariSaha ane prajJA pariSaha mokSamArgamAM sthiratA mATe ane bAkInA vIsa pariSaho nirjarA mATe sahana karavAnA che. strI pariSahaH zrI sudarzana zeTha zIlano Adarza rajU karavA mATe mukhyatve puNyAtmA zrI sudarzana zeThanuM nAma levAmAM Ave che. prAtaH smaraNamAM pAMca zIlavaMtonA nAma levAmAM Ave che temAM paNa sudarzana zeThanuM nAma levAmAM Ave che. jayAre sudarzanazeThane strI pariSahane kAraNe kasoTIe caDhavuM paDyuM tyAre temaNe je makkamatA dAkhavI ane sadAcAranA sevanamAM lezamAtra paNa khulanA na thavA dIdhI ane potAnA Atma sAmarthyanA baLe temaNe strI pariSahane jaya karyo, tenI kathA A pramANe che : (194)
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako aMgadezamAM AvelI caMpApurI nagarImAM sudarzana zeTha vasatA hatA. temanI patnInuM nAma manoramA hatuM. caMpAnagarInA rAjA dadhivAhana ane tenI rANInuM nAma abhayA hatuM. sudarzana zeThane caMpAnagarInA rAjapurohita sAthe gADha maitrI hatI. purohita guNAnurAgI hato. te sudarzanazeThanA zIla, gaMbhIratA, buddhimatA vagere guNothI mugdha banI gayo hato. AthI te sudarzana zeTha sAthe ja moTAbhAgano samaya vitAvato hato. purohitanI patnI kapilAe jyAre purohitanA mukhethI sudarzana zeThanA rUpa-guNa, zIlanI prazaMsA sAMbhaLI tyAre kapilA sudarzana zeTha pratye kAmaAsakta banI game te rIte sudarzana zeTha sAthe saMbaMdha bAMdhavA Atura banI, paraMtu A kAma kaMI saheluM na hatuM. rAjAnA hukamathI purohitane acAnaka bahAragAma javAnuM thayuM. kapilA A avasarano lAbha levA sudarzana zeTha pAse gaI ane purohita atyaMta bImAra hoI Apane bolAve che ema kahI sudarzana zeThane ghera bolAvI lAvI. gharamAM chellA oraDA sudhI laI jaIne daravAjo baMdha karI dIdho ane sudarzana zeTha pAse kAmakrIDAnI mAMgaNI karI. sudarzana zeTha badhI vastu samajI gayA. teo strI haThane sArI rIte samajatA hatA. tethI kapilAne samajAvAthI te mAnaze nahIM tevuM vicArIne sudarzana zeThe kapilAne kahyuM, "teM bahu moTI bhUla karI che. huM to napuMsaka chuM, tArI icchA kevI rIte pUrI karI zakuM ? tuM chetarAI che. kapilAe A sAMbhaLI sudarzana zeThane dhakko mArI gharanI bahAra kADhI mUkyA. sudarzana zeThe pharI kadI AvuM na bane te mATe koInA ghare bhaviSyamAM ekalA na javuM tevI pratijJA karI. ekavAra dadhivAhana rAjAe caMpAnagarImAM Indra mahotsava yojyo. temAM sudarzana zeThanI patnI manoramA potAnA cha putro sAthe AvelI hatI. kapilAe tene joIne rANI abhayAne kahyuM ke, A manoramA svachaMdI che, kAraNa ke eno pati to napuMsaka che... A vAta sAMbhaLI rANI khaDakhaDATa hasI (195) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako paDI. teNe kahyuM ke sudarzana napuMsaka parastrI mATe che kAraNa ke te pUrepUro sadAcArI che. svasrI sivAya te bIjI strIno manamAM paNa vicAra karato nathI. mATe tuM chetarAI che. kapilAe rANIne potAnI sAthe banelI vAta athathI Iti kahI. tenA manamAM IrSyA janmI. teNe rANIne sudarzana zeTha sAthe saMbaMdha bAMdhavA mATe celenja karI. rANIe celenja upADI lIdhI ane potAnI dAsI paMDitAne vAta karI. sudarzana zeThane have chetarIne rAjamahelamAM ekalA lAvI zakAya tema na hovAthI paMDitA avasaranI rAha jovA lAgI. caMpAnagarImAM kaumudI mahotsavano samaya Avyo. A mahotsava jovA nagaranI pratyeka vyaktie AvavuM tevuM pharamAna rAjAe karAvyuM. te divase dhArmika parva hovAthI sudarzana zeThe rAjA pAsethI pauSadhavrata mATe anujJA meLavI lIdhI. nagaramAM eka ekAMta sthaLe sudarzanazeTha pauSadhavrata laI kAyotsargamAM sthira rahyA. rANInI dAsI paMDitAne A vAtanI jANa thaI tethI avasarano lAbha levAnuM nakkI karI rANIne paNa utsavamAM na jatAM mahelamAM ja rahevAnuM jaNAvyuM. rANI rAjA pAse mAthuM du:khavAnuM bahAnuM kADhI mahelamAM rahI. paMDitAe kAyotsarga dhyAnamAM rahelA sudarzana zeThane kapaDAmAM lapeTyA ane A mUrti che ema kahI sevako dvArA upaDAvIne mahelamAM lAvI mUkyA. paMDitA tyAMthI cAlI gaI. rANI abhayAe pahelA kAma saMbaMdha mATe vinaMtI karI, tyArabAda samajAvyA, tyArabAda aDapalA zarU karyA paraMtu sudarzana zeThanA romamAM paNa tenI asara na thaI. teo nirvikAra ane merunI jema aDaga rahyA. jyAre rANIe bhayaMkara kuTilatA AdarI tyAre sudarzana zeThe manathI pratijJA karI ke, 'jyAM sudhI A upasarga TaLe nahIM tyAM sudhI mAre kAyotsarga ja ho ane kAyotsarga pUro na thAya to mAre anazana ho.' A pratijJAnA pAlana mATe teo dhyAnamAM vadhu sthira banyA. AkhI rAta abhayAe ghaNA prakAre sudarzana zeThane calita karavA prayatna karyA, paraMtu teo (196)
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) calita na thatAM gabharAIne potAnA kapaDAM phADIne tathA zarIra para ujharaDA pADIne bacAvo bacAvo" nI bUma pADIne, "A mArA para baLAtkAra karavA Avyo che.' tevuM ALa sudarzana zeTha para mUkyuM. rAjA AvyA. teo sudarzana zeThanA sadAcAra vize jANatA hatA tethI rAjAne rANInI vAtamAM vizvAsa na besatAM sudarzana zeThane sIdhuM ja satya pUchI lIdhuM. sudarzana zeThanI aMdara dayAbhAva jAgRta thatAM rANIne sajA na thAya te mATe mauna rahyA. sudarzana zeThanA maunane rAjAe 'hA' mAM gaNIne sudarzana zeThano vadha karavAnI AjJA pharamAvI. vadha karatAM pahelAM moDhA para meza copaDI, gadheDA para besADI gAmamAM pheravyA. sudarzana zeThanI patnIe paNa A dazya joyuM ane teNe paNa temAM pUrvakarmano doSa joI jayAM sudhI Aphata TaLe nahIM tyAM sudhI kAyotsargamAM rahevuM evI pratijJA karI. kAyotsarga dhyAnamAM sthira thaI. jayAre sudarzanazeThane vadha mATe zULI upara laI gayA tyAre zULI tUTI gaI ane zULInI jagyAe sonAnA siMhAsana upara sudarzana zeTha dekhAyA. mahAsatI manoramAnI daDha pratijJA ane sudarzana zeThanuM pavitra zIla Akhare jaya pAmyA. zAsanadevatAe rANInI pola khullI pADI dIdhI. rANI paradeza cAlI gaI ane sudarzana zeTha tathA rAjA baMnee ekabIjAne khamAvyA. anukrame saMyama laIne sudarzana zeTha kevaLajJAna pAmI anaMtasukhamaya siddha avasthAne pAmyA. jIvanamAM be vAra nimittane AdhIna thayA vagara strI pariSahano jaya karI zIlavratamAM aDaga rahenAra zrI sudarzana zeTha ane temanA jevA bIjA zIlavaMto mATe kahI zakAya, "dekhIne navayauvanA leza naviSayanidAna; gaNe kASThanI pUtaLI, te bhagavAna samAna." upasarga - siMhazreSThI H eka govALiyAe tIrthakara mahAvIranA kAnamAM zULo khosI dIdhI, to upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) paNa bhagavAna mahAvIra svastha rahyA. A "svasthatA' 'sva' mAM sthira thayelI cetanAnI svasthatA hatI. temAM koI AyAsa ke asAhajikatA na hatA. jeno dehabhAva naSTa thayo hoya tene pIDAnI pajavaNI thatI nathI. pUrve thaI gayelA mahApuruSo deha ane AtmAno bheda karI sAdhanA karatA hatA ane tethI ja to maraNAnta upasargamAM dehAtIta banI pIDAne sAkSIbhAve jotAM jotAM kSapakazreNIe caDhI, saMcita karmone naSTa karI mokSamAM pahoMcI jatA hatA. siMhazreSThIe paNa pote lIdhelA vratane rAjA dvArA karAyelA upasarga chatAM pAdogamana anazana karIne pALyuM ane muktimAM vAsa karyo tenI kathA A pramANe che. vasaMtapura nAmanA nagaramAM kIrtipAla rAjA rAjya karato hato. tene bhIma nAmano eka putra hato ane te rAjAne siMha nAmano eka parama jaina mitra hato. potAnA putra karatAM paNa rAjAne vizeSa priya hato. ekavAra nAgapuranA rAjA nAgacandrae potAnI putrI ratnamaMjarInA lagna rAjakumAra bhIma sAthe karAvavA mATe kaheNa laI eka dUtane vasaMtapura kIrtipAla rAjA pAse mokalyo. dUtanI vAta sAMbhaLI rAjAe potAnA mitra siMhane kahyuM, "mitra ! ApaNA baMnemAM koIpaNa aMtara nathI, mATe kumArane laI tame nAgapura jAo ane tenA lagna ratnamaMjarI sAthe karAvI Avo." siMhazreSThIe anarthadaMDanA bhayathI koI uttara Apyo nahIM, eTale rAjA jarA krodha lAvI bolyA ke, "zuM tamane A saMbaMdha rucato nathI ?" zreSThI bolyA, "rAjana ! mane ruce che paraMtu dizAvata anusAra meM so yojanathI AgaLa nahIM javA-AvavAno niyama lIdho che ane nAgapura ahIMthI savAso yojana dUra thAya che. tethI vratabhaMga thavAnA bhayathI huM tyAM jaIza nahIM." siMhazreSThInA AvA vacano sAMbhaLatAM ja rAjAno krodha vadhu tIvra thayo. te bolyo, "are, tuM mArI AjJA nahIM mAne ? tane UMTa para (190) (198)
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako besADI sahastra yojana sudhI mokalI daIza." siMha bolyo, "svAmI ! huM tamArI AjJA pramANe karIza." te sAMbhaLI rAjA harSa pAmyo ane potAnA putra ane sainya sAthe siMhazreSThIne dareka vAtamAM AgevAna TharAvI kumAra sAthe mokalyA. mArgamAM AgaLa cAlatAM siMhaThIe pratibodha ApI bhImakumAranI saMsAravAsanA toDI nAkhI. so yojana cAlyA bAda jyAre siMhazreSThI AgaLa cAlyA nahIM. tethI sainikoe ekAMtamAM rAjakumArane jaNAvyuM ke, "kumAra ! amane rAjAe guptapaNe AjJA karI che ke, jo siMhazreSThI so yojanathI AgaLa cAle nahIM to tamAre tene bAMdhIne nAgapura laI javo." A vAta kumAre potAnA dharmaguru siMhazreSThIne jaNAvI. zreSThIe rAjakumArane kahyuM, "kumAra ! A saMsAramAM prANIne zarIra paNa potAnuM thatuM nathI ! to bIjuM koI to kyAMthI thAya? mATe huM to ahIMthI pAdopagamana anazana karIza pachI teo mane bAMdhI laI jaIne zuM karaze." Ama kahI potAnA vratanA pAlana mATe siMhaSThI siMhanI jema anazana levA cAlyo. kumAra paNa tenI sAthe gayo. rAtri thatAM sudhI sainikoe kumAra ane siMhazreSThIne joyA nahIM tethI tene zodhavA lAgyA. zodhatA teo baMne thoDe dUra AvelA eka parvata para jovAmAM AvyA, paraMtu dIkSA laI anazana AdarI beThelA temane joIne sainiko praNAma karI bolyA ke, "he mahAzayo ! amAro aparAdha kSamA karo, paNa A khabara jANI mahArAjA amane ghANImAM pIlI nAMkhaze." A pramANe ghaNI vinaMtIo karavA chatAM paNa teo baMne potAnA vratamAM aDaga rahyA. anukrame A vAta kIrtipAla rAjAnA jANavAmAM AvI. tene khUba krodha Avyo. teNe nizcaya karyo ke, "kumArane bAMdhIne paraNAvavo ane siMhane zatrunI jema mArI nAMkhavo.' AvA vicArathI rAjA temanI pAse AvyA. tyAM vAgha, siMha vagere prANIone te baMnenA caraNanI sevA karatAM joI rAjAne Azcarya (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) thayuM. tethI teNe A baMnene bhakti ane vinayathI manAvyA. paraMtu deDha pratijJAvALA teo jarApaNa calita thayA nahIM. mAsopavAsanA aMte kevaLajJAna pAmI suraasura vaDe vaMdana pAmelA teo baMne mukti pAmyA. temanuM muktiprayANa jANI kIrtipAla rAjAe duHkhI svare kahyuM, "he mitra ! tAro evo niyama hato ke so yojanathI dUra javuM nahIM, paNa A vakhate tuM mane mUkIne asaMkhya yojana dUra AvelI muktipurImAM kema cAlyo gayo?" AvI rIte vilApa karato kIrtipAla rAjA potAnA nagaramAM Avyo. siMhazreSThIe pote lIdhelA vratane upasarga AvyA chatAM prANanA bhoge paNa pALyuM ane aMte akSayasthiti pAmyA. upasaMhAra: rAga-dveSane vaza banIne mokSamArgamAM AvatI pratikULatAone anukULatAmAM na pheravavI, paraMtu te pratikULatAone prANAnta kaSTa veThIne paNa sAme cAlIne sahana karavI temAM pariSadanI jIta che. pariSadamAM sAdhaka potAnA karmonI nirjarA karavA mATe jAte ja pratikULa paristhitio sahana kare che, jayAre upasargamAM koInA dvArA kaSTa ApavAmAM Ave che, chatAM mokSamArgamAM sthira thayelo sAdhaka prANAnta kaSTa veThIne paNa dehabhAna bhUlIne AtmAmAM evo sthira thAya che ke hajAro varSanI sAdhanAmAM jeTalA karmonA kSaya thato nathI tevA pUrvanA sarve saMcita karmono kSaya karI thoDA samayamAM ja kevaLajJAna pAme che ane muktine vare che. upasarga ane pariSaha sahana karatAM sAdhaka mATe kahI zakAya ke, "deha chatAM jenI dazA varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM ho vaMdana agaNita." saMdarbha sUci:- tattvArthasUtraH zrI umAsvAti, jaina zAsananA camakatA hIrA le. harajIvana zAha, 'kalyANa" mAsika. (199) (200).
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) arjunamALInI kathA - rameza gAMdhI (muMbaI sthita jaina dharmanA abhyAsu denA beMkanA nivRtta menejara ramezabhAIe muMbaI yinuvarsiTImAM jaina dharmano abhyAsa karyo che. sAdhusaMtonI vaiyAvaccamAM ruci dharAve che.) jaina kathAnuyogamAM pariSaha ane upasarga pradhAna kathAnakono khajAno che. A khajAno kholI dRSTi karatAM ApaNane ApaNA jIvanamAM samatA ane preraNA maLe che. devAdhideva bhagavAna mahAvIrane gauzAlaka dvArA tejovezyAno prayoga | prayAsa thayo, jenA phaLasvarUpa 6 mAsa sudhI 'khaMDaroga' sahevo paDyo. A prasaMge revatI zrAvikA pAsethI 'bijorA pAka' maMgAvI roganuM nivAraNa (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) sAthe raheto hato. yakSanA maMdiranA parAMgaNanA bagIcAmAM te phUla cUMTI tenI mALA banAvI yakSanI pUjA karato. ekadA cha mitro lalita Adi maMdiramAM tyAMnA bahAranA vana vibhAgamAM krIDA mATe AvyA ane baMdhumatithI moha pAmI, arjunane vRkSa sAthe bAMdhyo. tenI najara samakSa tenI strI sAthe bhogavilAsa karatAM joI arjuna krodhita thatAM, potAnI lAcAra dazAmAM yakSane upAlaMbha ApatA yakSe tenA zarIramAM praveza karI tenA prabhAvathI arjunamALIe cha mitro ane baMdhumati ema sAta jIvonI mugaLathI ghAta karI. eTalethI na aTaktA 163 divasa sudhI pratidina 6 puruSa ane eka strI ema kula 1141 paMcendriya mAnava jIvonI ghAta karI. sudarzana nAmanA zrAvaka vIraprabhunA darzane jatA arjunamALInA pradezamAMthI pasAra thatAM arjunamALI teno vadha karavA tatpara thayo, paNa sudarzananA sAgArI saMthArA sAthe navakAramaMtra smaraNa AdinA prabhAvathI te mudgala prahAra karI zakyo nahIM ane yakSa paNa tenA zarIramAMthI nIkaLI jatA arjuna behoza banI nizcetana banyo. sudarzananI sAravAra - bodhathI prabhuvIranA darzanArthe gayo. prabhunA bodhathI vairAgyavAsita thaI pravajayA aMgIkAra karI vicaravA lAgyo. potAnA ghora mAnavahatyAnA pApanA prAyazcitta rUpe jenA jenA gharanA svajanonI hatyA karI tyAM gocarI mATe jatA. te loko taraphathI atyaMta upasargo maLyA, paraMtu temano doSa na jotAM vadha upasarga je teonA svajanone teNe Apyo hato tenA pariNAma rUpa A badhA upasarga - pariSadane sahana karI, samabhAva keLavI - ArAdhI arjuna muni chevaTe chaThTha chaThTha nA pAraNe tapa karI karmono kSaya karI siddha buddha mukta thayA. karyuM. uparAMta prabhu AdinAthane sAdhaka avasthAnI zarUAtamAM prAsuka AhAra na maLatAM 4% divasanA upavAsa thayA, jenI smRtimAM Aje paNa varasItapa ArAdhanA vividha sthaLe pratyeka varSe thaI rahI che. pArzvanAtha prabhu para paNa sAdhaka avasthAmAM kamaTha tathA meghamALI devakRta upasarga AvyA hatA ane dharaNendra - padmAvatI e temane bhaktibhAve rakSaNa ApyuM, paraMtu sAdhaka prabhu to niHspRha hatA. Ama, jaina sAhitya, upasarga - pariSahane AgamanA AdhAre vividha kathAnako dvArA Alokita karI ApaNane jaina ItihAsanI samRddhinuM darzana karAve arjunamALInuM kathAnaka prabhu mahAvIranA zAsanamAM arjuna nAme eka mALI tenI sI baMdhumati (201) (202)
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) (somadatta, somadeva tathA udayana rAjarSinI kathA - bInAbena zAha (amadAvAda sthita jainadarzananA abhyAsu bInAbahena "jaina maMtra sAdhanA" para saMzodhana kArya dvArA Ph.D. no abhyAsa karI rahela che.) mAnasika ke zArIrika ArAma jIvanamAM zvAsocchavAsa pUre che ane te mATe uttama zayyA ane UMgha jarUrI che. pratikULa zayyA maLatA kheda na pAmavuM ane anukULa zayyA maLatA harSa na pAmavo te ja pariSahano jaya che. potAnA karmonA udayathI je kaSTa Ave tene samabhAvathI bhogavIne je karma nirjarA kare te AtmAnuM Urdhvagamana thAya che. pratikULa pariSahamAM agiyAramo zayyA pariSaha che. zadhyA pariSaha: uccAvayAhiM sijjAhiM tavassI bhikzu thAmavaM / nAivelaM vihaNijjA pAvadiTTI vihaNNai // pairikkamuvassayaM ladadhuM kallANaM aduva pAvagaM / kimegarAI kirassai ? evaM tatthaDahiAsae / (u.sUtra, adhyayana-2, gAthA-22) upasargAdi sahana prati sAmarthyavALo, tapasvI muni, UMcA-nIcA sthAno chatAM velAnuM ullaMghana karI, ahIM huM zItAdithI gherAyo chuM - ema vicArI bIjA sthAnamAM na jAya; kAraNa ke pApabuddhivALo UMcuM sthAna maLatAM rAga tathA nIcuM sthAna maLatAM dveSa nahIM karavAnI samatA rUpa maryAdAnuM ullaMghana kare che. arthAt muni samatApUrvaka zayyA pariSadane sahana kare. somadatta ane somadevanI kathA tenuM uttama udAharaNa pUruM pADe che. (203). kathA : kauzAMbI nagarInA vidvAna brAhmaNa yajJadattane be putro hatA. temanA nAma hatA- somadatta ane somadeva. teo vedonA pAraMgata vidvAna banI gayA. akasmAtu koI nimitta maLyuM ane te baMne saMsArathI virakta thaIne somabhUti aNagAra pAse dIkSita banyA. baMnee jJAnArjana mATe zrama karyo ane thoDA ja samayamAM teo bahuzruta banI gayA. ekavAra teo eka pallImAM AvI pahoMcyA. tyAMnA loko madirApAna karatA hatA. temaNe koI pINAmAM madirAnuM mizraNa karI baMne munione te pINuM ApyuM. munio temAM rahelI madirAthI ajANa hatA. temaNe te pINuM pIdhuM ane thoDA ja vakhatamAM teo unmatta banI gayA. temaNe vicAryuM - ApaNe sAruM na kyuM. ApaNAthI A pramAda thaI gayo. bannene khUba pazcAttApa thayo. ApaNe anazana -vrata laI laIe. teo baMne najIkanI eka nadI pAse gayA ane tyAM paDelA be lAkaDAnA pATiyA para pAdopagamana anazana svIkArIne paDyA rahyA. be - cAra divasa vItI gayA. akALe varasAda Avyo ane nadImAM pUra AvyuM, te pUramAM baMne bhAIo taNAyA. samudramAM jaI paDyA. mojAonA tIvra sapATAthI teo hata-vihata thayA. jaLacara jIvo temane karaDI gayA. baMne bhAIo badhI pIDAne samatApUrvaka sahIne paMDitamaraNa pAmyA. upasarga jIva upasRjye sambadhyate pIDAdibhiH saha yasmAt sa upasarga / jenA dvArA jIva duHkha, vedanA vagere sAthe saMbaMdhavALo thAya te upasarga (204)
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako upasarga zabda '3pa'upasarga ane 'sna' dhAtuthI banelo che. teno artha vighna, Adhi, vyAdhi, bImArI ke Aphata thAya che, paraMtu jaina sAhityamAM bIjA vaDe karAyelA upadravane upasarga kahe che. zrI hemacaMdrAcArye 'abhidhAna ciMtAmaNi' mAM 'upasarna upadrava' evo artha karyo che. (kAMDa-2, zloka-39) upasargo traNa prakAranA manAyelA che. (1) devatAkRta (2) manuSyakRta ane (3) tiryaMcakRta. cotho upasarga AtmasaMvedanIya gaNAvI zakAya. manuSyakRta upasargomAM udayana rAjarSinI kathA udAharaNa rUpa che. kathA : zrI mahAvIra prabhu rAjagRhI nagarIe padhAryA, tyAM dezanA sAMbhaLavA Avela abhayakumAre eka utkRSTa munIzvarane joIne temane vize (e rAjarSi udayana vize) prabhune pUchyuM tyAre prabhue kahyuM ke munIzvara vItabhaya nagarInA rAjA hatA. potAnA bhANeja kezIne rAjagAdI ApI dIkSA lIdhI che, ane e chellA rAjarSi che. temaNe eka vakhata evo manoratha karyo ke 'jo prabhu padhAre to turata dIkSA lauM.' tevAmAM prabhu savAramAM ja samosaryA ane dezanA sAMbhaLI dIkSA lIdhI. e sAMbhaLI abhayakumAre rAjarSine vaMdana karyuM. e munIzvara vihAra karatA anukrame te ja vItabhaya nagaramAM rogazAMti mATe bhANejanA zaheramAM AvyA. bhANeje bhakti karI paNa 'pAchuM rAjya levAnI icchAthI AvyA che' ema pradhAnonA samajAvavAthI teNe dahIMmAM viSa ApyuM. deve bevAra te saMharI lIdhuM ane dahIM khAvAnI nA pADI, chatAM roganA upadravane lIdhe dahIM choDI zakyA nahIM, eka vakhata daivathI gaphalatathI bhAvibhAvane lIdhe viSa caDyuM, paraMtu (205) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako te viSa khAsa asara na karI zakyuM ane e udayana rAjarSi dhyAnamAM lIna thaI kevaLajJAna pAmI, AyuSya samApta thaye mokSamAM gayA. AvelA pariSahone ane upasargone chadmastha ane nigraMtha samyak prakAre sahana kare che, kAraNa ke te vicAre che ke - A upasarga karanAro jIva potAnA karmanA udayane vaza thaIne unmatta thayelo che. tethI mane vaDhe che, mArI mazkarI kare che, mane bAMdhe che ke mane herAna kare che. - mArA ja pUrvakarmano udaya thayo haze. - jo huM samyak rIte sahana karIza to ja mArA karmanI nirjarA thaze. - mane A rIte samyak prakAre upasarga - pariSahane sahana karato joIne bIjA zramaNo - nigraMtho mArI dekhAdekhI karIne samyak rIte tene sahana karaze. (sthA. 409) jene aMtaraMga zatruo kAma-krodha-lobhAdi upara vijaya meLavavAnI sAdhanA karavI hoya tene A upasarga samatAbhAve sahevA joIe. bhagavAna mahAvIra AvA upasarga sahIne ja vItarAga - sarvajJa banyA. upasaMhAra : bhagavAna mahAvIranI dharma prarUpaNAnA mukhya be aMgo che - ahiMsA ane kaSTa sahiSNutA. kaSTa sahana karavAno artha zarIra, Indriya ane manane pIDavAno nathI, paraMtu ahiMsA vagere dharmonI ArAdhanAne sthirapaNe TakAvI rAkhavAno che. eTale ke pariSaha ane upasarga sahana karavAthI svIkRta ahiMsA vagere dharmonI surakSA thAya che. jainasAdhu anAdi samayathI pariSahajayI rahyA che. saMsAranA bhoga (206)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako vilAsane choDI AtmasAdhanAmAM lIna rahe che. darzana-jJAnane pUrNarUpathI cAritramAM utAre che. temanI kathanI ane karanI haMmezAM advaitavAdI hoya che. A mahAvratI sAdhu dareka kaSTane karmano udaya samajI samabhAvathI sahana kare che, paraMtu kyAreya zarIrathI ke manathI koIno hiMsaka pratikAra karatA nathI ane kyAreya kartA pratye dveSabhAva rAkhatA nathI. temanuM cAritrya ja saMdeza Ape che ke dharma mATe marI to zakAya che, paNa adharmathI jIvI to na ja zakAya. saMdarbha : pU. yazovijayajInuM jJAnasAra, navatattva dIpikA tathA jaina Agamo (207) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako darzana pariSaha upara aSADAbhUti AcAryanI kathA - pArulabena bharatakumAra gAMdhI (rAjakoTa sthita jaina darzananA abhyAsu pArUlabahena jainazALAnI pravRtti sAthe saMkaLAyelA che. temanA traNa pustako pragaTa thayA che.) pRthvIpura nagara viSe ziSyo sahita aSADAbhUti AcArya vicaratA hatA. darzana mohanIya karmanA udaye temane samakitamAM zaMkA paDI ke mahAvidehanA tIrthaMkaro dekhAtA nathI, have pachI tIrthaMkara thaze ke kema te koNa jANe ? sAdhu marIne devalokamAM jatA haze ke kema ? devaloka paNa haze ke kema ? Ama badhI bAbatamAM zaMkA thatI. tethI temanA eka sAdhue saMthAro karyo tyAre temane kahyuM ke jo tuM devalokamAM jAya to jarUra mane kahevA Avaje, paNa kALa karI gayA pachI ghaNA samaya sudhI te Avyo nahi. tyArabAda anukrame lagabhaga traNa sAdhue saMthAro karyo. badhAne upara mujaba kahela paNa koI AvyuM nahIM. potAnA priya ziSyano saMthAro thayo tyAre tene paNa kahela. te paNa na Avyo. AthI temanA manamAM daDhapaNe e vAta besI gaI ke svarga, naraka, punarjanma vagere kazuM ja nathI. meM sAdhupaNAmAM ATalA varSo nirarthaka gumAvyA. lAva, have huM saMsAramAM pAcho jAuM. AthI sAthenA sAdhuone AjJA ApI ke tame ahIMyA ja raho. mAre agatyanuM kAma che tethI huM ekalo bIje gAma jauM chuM. Ama kahI pote potAnA ghara tarapha gayA. A bAju temano priya ziSya je mRtyu pachI deva thayelo teNe adhijJAnathI joyuM ke potAne tAranAra guru to sAdhupaNuM mUkI saMsAramAM javA taiyAra thayA che. bhagavAnanA vacanomAMthI jemanI zraddhA UThI gaI che te turata ja to pAchA pharaze nahi ema vicArI teNe tenA lajjA, dayA ane brahmacarya guNanI parIkSA karavA vicAryuM. tene thayuM ke jo (208)
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako AmAMno eka paNa guNa temanAmAM TakI rahyo haze to teo jarUrathI pAchA pharaze. AthI devatAe guru je mArga para cAlI rahyA hatA tyAM eka suMdara majAnuM nATaka racyuM. guru nATaka jovA UbhA rahyA. nATakamAM suMdara apsarAone nAca karatI joI manamAM vicAravA lAgyA ke huM paNa saMsAramAM jaI AvI strIo sAthe saMsAranA bhoga bhogavIza. devanI zaktine kAraNe nATaka jotAM jotAM cha mAsa pasAra thaI gayA to paNa bhUkha, tarasa ke thAka temane lAgyA nahi. A bAju deve vicAryuM ke gurumAM brahmacaryano guNa rahyo nathI. AthI bIjA guNa dayAnI parIkSA karavA bIjuM nATaka racyuM. AgaLa jatAM ghora jaMgala AvyuM. A jaMgalamAM nAnA-nAnA cha chokarAo Ama-tema doDI rahyA che ane raDAroLa karI rahyA che. temaNe ratnonA ghaNA ghareNAM paherelA che. sAdhune jotAveMta chokarAo temanI pAse AvI temane vaLagI paDyA ane kahyuM ke, "mahArAja! ame rasto bhUlI gayA chIe. amArA mA-bApa kyAM che tenI khabara nathI. amAruM gAma kyAM che ? kaI rIte javAya ? tenI paNa khabara nathI mATe Apa amane gAma sudhI laI jAva.' chokarAonA AbhUSaNo joI sAdhune vicAra Avyo ke, "huM saMsAramAM jAuM chuM. saMsAramAM Dagale ne pagale dhana joIze. dhana nahIM hoya to saMsAranA sukhopabhoga nahIM thaI zake. bhagavAne sAme cAlI ATaluM dhana mokalyuM che to zA mATe taka gumAvavI?'' sAdhue chokarAone pUchyuM ke, "tame konA putra cho ? tamAruM nAma zuM che ?'' tyAre chokarAe javAba Apyo ke amo zrAvakanA putra chIe. amArA nAma pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane trasakAya che. sAdhue vicAryuM ke mAre ghareNAM joItA hoya to A badhAne vArApharatI mArI (209) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako nAkhI ghareNAM laI lauM. e ja ThIka raheze. bIjA chokarAone bAjumAM besADI pRthvIkAyane thoDe dUra ekAMtamAM laI jauM. tenuM gaLuM dAbavAnI taiyArI kare che tyAM pRthvIkAya bolyo ke mahArAja ! ApanuM amane zaraNa hajo . amo jagatane Azraya ApIe chIe. te upara eka dRSTAMta sAMbhaLo.... eka kuMbhAra jaMgalamAMthI mATI lAvI nAnA-moTA vAsaNo banAvI, kuTuMbanuM bharaNapoSaNa karato hato. mATI letI vakhate te mATIne sAta salAma karI kaheto ke, "he pRthvI mA ! he jagatajananI ! te jagatano bhAra lIdho che. tArAthI ja prANImAtra sukha anubhave che, paNa ame tArA kapUta putro tAruM peTa phoDIe chIe. tuM ja amArI AjIvikA che, pAlana karanAra che.' Ama pRthvI tenuM pAlana karatI. eka vakhata mATI kADhatI vakhate bhekhaDa dhasI paDavAthI kuMbhAra mRtyu pAmyo. Ama pRthvI tenuM rakSaNa karanAra hovA chatAM bhakSaka banI. Apa amArA rakSaka cho, bhakSaka bano te sAruM nahIM. mane choDI do.'' Ama chatAM gurue tene na choDyo, mArI nAkhyo. bIjA pAMceya bALakone paNa temaNe eka pachI eka mArI nAkhyA. na temanI dayA AvI ke na temanI vinaMtI kAne dharI. badhAMne mArI chaenA ghareNAM potAnA pAtarAmAM mUkI tyAMthI cAlI nIkaLyA. deve vicAryuM ke gurunA hRdayamAMthI dayA nAza pAmI che. AthI lajjA guNanI parIkSA karavA temaNe trIjuM nATaka racyuM. temaNe gurunA rastAmAM eka moTuM zahera banAvyuM. AcAryanI najare zahe2 paDatA vicAryuM ke, "AvaDA moTA zaheramAM jaIza to rokAvuM paDaze. zrAvakone khabara paDaze to rokI rAkhaze. bIjA rastethI javuM paDaze." ADA raste jatA sAme be zrAvaka maLyA. temaNe gurune joyA. AvIne khUba vinaMtI karI ke sAdhu nathI to zeSakALano lAbha Apo. devanI mAyAthI be zrAvakanA seMkaDo zrAvako thayA. badhA khUbaja vinaMtI karavA (210)
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako lAgyA. tyAre sAdhue kahyuM ke, "mAre khUba agatyanuM kAma hovAthI atyAre huM jaI rahyo chuM. pharI AvIza, atyAre mane rokazo nahIM.' pharI zrAvakoe kahyuM ke, "atyAre madhyAhna samaya thayo che tethI Apa gaucarI-pANIno lAbha Apo pachI Apa jAva." te samaye deve potAnI zaktithI nAnA bALako banAvyA, teo AcAryanI jhoLI kheMcavA lAgyA. kheMcAkheMcImAM jhoLInI gAMTha chUTI jatAM pAtarAnI aMdarathI ghareNAM bahAra paDyA. e joI zrAvako kahevA lAgyA ke A sAdhu nahIM Thaga lAge che. ghareNAM juo te kyAMthI lAvyo che ? tyAM vaLI bIjo zrAvaka bolyo, "are ! A to pRthvIkAyanA ghareNAM lAge che. te cha chokarA Aja savArathI khovAyA che.'" ghareNAM joI mA-bApa chAtI kUTIne rovA mAMDyA. AcAryane kahevA lAgyA ke "bola, dhUrta amArA bALako kyAM saMtADyA che ?" A sAMbhaLI AcAryane zarama AvI, manomana pazcAttApa karavA lAgyA ke mane evI kevI kubuddhi sUjhI ke meM bALakonI hatyA karI ! have huM A lokone zuM javAba ApIza ! are ! pRthvI, mane jagA Apa, huM aMdara samAI jAuM. he bhagavAna mane arihaMta, siddha, sAdhunuM zaraNuM hojo . jo A AphatathI huM mukta thAuM to sAdhupaNAmAM vicarIza. deve sAdhunI AMkhamAM lajjA joI, aMtarano pazcAttApa joyo. AthI mAyA pAchI kheMcI pragaTa thayA, kahevA lAgyA ke, "mahArAja ! Ape utAvaLa karI. huM Apano ziSya deva thayo chuM. devalokanA hAva-bhAva jotAM eka kSaNa thaI paNa mRtyulokano ghaNo samaya pasAra thaI gayo." gurune pUchyuM, "tame nATaka keTalIvAra joyuM ?'" tyAre AcArye kahyuM, "be ghaDI." deve kahyuM, "sUryanuM mAMDalu juo,'' te jotAM cha mahinA pUrNa thayelA joI AcArya Azcaryacakita thayA ne vicAryuM ke devalokamAM nATaka jotAM ATalo samaya cAlyo jato haze tethI (211) (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako marI gayelA devalokamAMthI turata nahIM AvI zakatA hoya. tyArabAda deve temane e samajAvyuM. aSADAbhUti AcAryane jinezvara devanA vacano para pharI zraddhA thaI. potAnI bhUla para bhArobhAra pazcAttApa thayo. potAnI bhUlanuM prAyazcitta karI 'micchAmi dukkaDaM' laI pharIthI cAritra aMgIkAra karyuM. jJAna-darzana-cAritra rUpa ratnatrayanuM pAlana karI sadgati prApta karI. Ama, darzana pariSaha AvatA prathama thoDA calita thaI gayA, paraMtu samaya jatAM sAvadha thaI jaI potAnA AtmAnuM kalyANa karyuM. A kathA parathI e bodha maLe che ke AvelA pariSahomAM jAgRta rahI, dharmanI ArAdhanA karavAmAM Ave to AtmAnuM kalyANa thaI zake che. (212)
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako - anya kAryakramonuM Ayojana karavuM. saMskAralakSI, satvazIla ane ziSTa sAhityanuM prakAzana karavuM. abhyAsa nibaMdha vAMcana (Paper Reading), lipi - vAMcana ane prAcIna jaina graMtho .... (Old Jain, Manuscript) nuM vAMcana, jaina dharma para saMzodhana M.A., Ph.D., M. Phill karanArA jijJAsu, zrAvaka, saMta-satIjIone sahayoga ane saMzodhita sAhityanuM prakAzana. - jaina prAcIna graMtho, citro, zilpa, sthApatyanA phoTAo vagerenI sI.DI. taiyAra karAvavI. deza-videzamAM jaina dharma para parisaMvAda, pravacana-Ayojana , InTaraneTa para 'vebasAITa' dvArA jaina tatvajJAna ane sAhitya viSayaka mAhitIno pracAra karavo. (upasarga ane pariSaha pradhAna jaina kathAnako) saurASTra kesarI prANaguru jaina phliosophIkla enDa liTararI rIsarca senTara muMbaI - ghATakopara saurASTra kesarI pU. prANalAlajI mahArAja sAhebanI zrutaprabhAvanA viziSTa hatI. zAstragraMthonuM parizIlana , tADapatrIya graMthone saMgraha ane jALavaNI, zAstrAbhaMDAro ane pAThazALAnI sthApanAmAM emanuM aneruM yogadAna hatuM. A saMdarbhamAM pariprekSyamAM adhyAtmayoginI pU. lalitAbAI ma.sa. nA vidvAna ziSyA pU. rDo. tarulatAjInI preraNAthI saurASTra kesarI pU.prANaguru janmazatAbdI samiti, muMbaInA sahayogathI gurudevanI smRti ciraMjIva rAkhavA pUjyazrInI janmazatAbdI prasaMge saMsthAe saurASTra kesarI prANaguru jaina phliosophI enDa liTararI rIsarca senTaranI sthApanA karI che. senTara uddeza A pramANe che : jaina tatvajJAna ane sAhityanuM adhyayana, saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karavuM. saMskRti, dharma ane adhyAtmanA sAhityanuM prakAzana karavuM. jaina dharmanAM tattvonI vaijJAnika rIte rajUAta karavI. prAcIna hastalikhita ane tADapatrIya graMthonuM saMzodhana ane pustakAlayanI pravRtti karavI. jaina dharmane kendramAM rAkhI mAnava dharmanI pravRttino vikAsa karavo. - jaina sAhityanA adhyayana ane saMzodhananA mATe Work-shop kArya - zALAnuM Ayojana karavuM. jaina sAhitya jJAnasatranuM Ayojana karavuM. - vidvAno ane saMtonAM pravacanonuM Ayojana karavuM. - dharma ane saMskArano vikAsa ane saMvardhana tAya tevI zibira ane (13) saurASTra kesarI prANaguru ApanA sahayoganI apekSA sAthe jana philosophikala enDa liTararI rIsarca senTara, TrasTI ane mAnad saMyojaka ahama spiriTyuala senTara guNavaMta baravALiyA E-mail : gunvant.barvalia@gmail.com mo. : 09820215542 (214)
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasarga' ane 'pariSaha jaina dharmanA pAribhASika zabdo che A zabdo eka viziSTa lAkSaNika arthamAM vaparAya che. - upasarga eTale AvI paDeluM bhayaMkara kaSTa che je mRtyumAM pariNamanAruM paNa hoI zake. devakRta, manuSyakRta ane tiryaMca (pazu,pakSI,jaMtu)thI. upasarga A uparAMta bhaya,pita kapha ane sannipAtathI AvatA upasarga Atma saMvedanIya che. saMcama-sAdhanA mArgathI calita na thavA mATe tathA karma nirjarA mATe je sahana karavA yogya che tene pariSaha kahe che. sudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMzavi. maLIne bAvIzaprakAranA pariSaho che.. jaina Agama graMtho-jaina ItihAsamAM hajAro upasarga ane pariSaha pradhAna kathAo che. sAdhujI sAdhvIjI, zrAvaka ane zrAvikA samatA bhAve pariSaha sahana karI upasarga sAme jhajhUmI vijaya meLavanAra AtmArthI mokSa paMthanA pravAsI banyA che. AvI preraka kathAo ahIM graMthastha che je sAdhaka jIvana mATe preraNAnI paraba samAna che.