Book Title: Suvas 1940 02 Pustak 02 Ank 08
Author(s): Suvas Karyalay
Publisher: Suvas Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034630/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvAsa niyameAcAjanA dara hiMdu mahinAnA pahelA aThavADiyAmAM [ aMgrejI mahinAnI paMdaramI 'suvAsa tArIkha lagabhagamAM ] bahAra paDaze. suvAsa kAryAlaya rAvapurA; vAdarA 'suvAsa'nA navA ke jUnA grAhakeA vI. pI. nI rAha jovAne badale peAtAnAM navAM ke bAkI rahetAM lavAjame! manIe rathI meAkalAvI Ape e vadhu hitavAhI che. 'suvAsa'mAM sthAna meLavavA icchatA lekhakoe yAda rAkhavuM ghaTe -- dareka viSayanA lekhane mATe 'suvAsa'mAM sthAna che; paNa temAM-- talasparzatA, bhASAzuddhi ne kalA e anivArya aMgeA che. abhyAsapUrNa chatAM sarvagrAhya, suvAcya te saraLa lekhAne prathama pasaMdagI maLaze. joDaNI saMbaMdhamAM vidyApIThanA kAzane anusaravuM. svIkArya lekheAnI dazeka divasamAM paheAMca apAze. bAkInA lekhA, sAthe TapAlakharca meAkalAvela haze teA, te ja mudatamAM pAchA meAkalAvI devAmAM Avaze. 'suvAsa'mAM kavitAnuM sthAna dhaNuM ja maryAdita che. sattvahIna lekhA, vArtAo ke kavitAonuM TapAlamAM AvI pahoMcatuM aheALuM pramANa kAryAlayane bhArarUpa thaI paDe che ane lekhakane paNa te kharcamAM utAre che. e badhAthI lekhA amane bacAvI le evI AzA rAkhIe chIe. lekhaka, grAhaka ane sahAyaka [ mitra ke vAcaka ] e traNe kAipaNa sAmayikanAM Avazyaka aMgA che. e traNenA mArga vadhAre saraLa bane ane e traNe ekamekane temaja mAsikane madada rUpa thaI paDe e gaNatarIe, prAthamika bhUmikArUpe, ame e traNenAM khAsa maMDaLAnI sthApanA karI che. lekhakamaMDaLa-- 'suvAsa'nA atyArasudhInA aMkrAmAM je lekhakanAM echAmAM echAM paMdara pAnAM pragaTa thayAM haze te darekane sabhya gaNI zakAze. navA lekhakremAMthI jee emAM joDAvA IcchatA haiAya temaNe te saMbaMdhI patra sAthe peAtAne manapasaMda viSaya para eka suMdara lekha amane lakhI mAkalAvavA. e lekha yathAyAgya jaNAtAM te 'suvAsa'mAM pragaTa karavAmAM Avaze ane lekhakane, jarUrI patravyavahAra pachI, 'lekhakamaMDaLa'mAM sthAna apAze. e maMDaLa vadhumAM vadhu pacIza lekhakrAnuM anaze ane temAM judA judA viSayanA niSNAtAne ja sthAna apAze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] lekhakamaMDaLanA sabhyone "suvAsane dareka aMka vinAmUlya mokalavAmAM Avaze. suvAsanI puraskAranI yejanAno lAbha, prathama lekha pragaTa thaI gayA pachI, kevaLa e sabhyone ja maLI zakaze. pragaTa thatA lekhanI pAMca prIsa dareka lekhakane mokalAze. paNa sabhyone vizeSa nakala. joItI haze te, patravyavahArathI nakkI karI letAM, kAgaLanA kharcamAM ja temane te mATe vyavasthA karI ApavAmAM Avaze. temane dara varSe eka suMdara pokeTa-DAyarI bheTa apAze. suvAsamAM pragaTa thatA lekhanI cUMTaNI karatAM temane prathama sthAna apAze. te maMDaLamAMthI be pratinidhione "suvAsanA salAhakAra-maMDaLamAM levAze. e sabhyane, dhIme dhIme, temanAM pustaka pragaTa karavAmAM ke pragaTa thayela pustakanA vecANamAM sagavaDatA karI ApavAmAM Avaze. A uparAMta temane bIjA paNa aneka lAbha maLI zake evI janAo kamika dhoraNe vistAravAmAM Avaze. mitramaMDaLa eka ke eka karatAM vadhu grAhake banAvanAra vyaktio "suvAsa nA mitramaMDaLamAM joDAI zakaze. temane suMdara-suzobhita pekeTa DAyarI bheTa apAze. eka karatAM vadhu grAhake banAvanAra mitrone, temanA kAmanA pramANamAM, jude jude vakhate judI judI bheTa apAze. sAta grAhaka meLavanAra mitra vinA mUlya suvAsa' meLavavAnA adhikArI thaI zakaze. vAcakamaMDaLa suvAsanA vAcakamaMDaLamAM tenA lekhake, grAhake ne mitro joDAI zakaze. A maMDaLanA sabhyo dara traNa traNa mahine pAchalA traNe eke viSene pitAno abhiprAya jaNAvI zakaze ane e abhiprAyamAM jene abhiprAya vadhAremAM vadhAre sUkSma ne taTastha vivecanarUpe haze tene rU. 5 thI 10 nuM inAma apAze. ne e badhA abhiprAyomAM je lekhakanA lekhane vizeSa pasaMdagI apAI haze tene gujarAtI sAhityanI game te eka suMdara kRti bheTa ApavAmAM Avaze. A yojanAthI taMtrI lekhake, grAhake, vAcake, mitra vagere ekamekanA gADha saMparkamAM AvI zakaze ane paraspara lAbhadAyI banI zakaze. uparanI yojanAo saMbaMdhamAM megya sUcanAo pratye pUratuM dhyAna ApavAmAM Avaze. " prAcIna bhAratavarSa" ke " Ancient India'nA grAhaka bananArane 'suvAsa" eka varSa mATe adha kiMmate 1-8-0+0-4-0pisTanA maLI rU. 1-12-0mAM ApavAmAM Avaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka abhiprAya "suvAse' pitAnI ucca koTi hajIsudhI sAcavI rAkhI che. tenA agralekho kharekhara ciMtanazIla ane kAvyatatvathI bharelA hoya che. - ramaNalAla vasaMtalAla desAI lekhe ekaMdare sArA .... abhyAsapUrvaka lakhAyelA che. - aradezara pharAmajI khabaradAra vaDodarethI eka varSathI pragaTatA A uccAhI mAsikane caitra-1995no aMka zrImad hemacandrAcArya vizeSAMka tarIke nIkaLe che. jevA sulekhakonAM upayogI vicAraNIya lakhANa taMtrI...meLavI zakAya che e AnaMdano viSaya che. icchIe chIe ke zikSita gujarAta suvAsa' jevA prayAsane AvakAre, piSe ane saMpUrNa suvikAsanI taka Ape. ---mAnasI gujarAtane eka sAruM mAsika maLyuM hovAne saMtoSa thAya che. -janmami e viziSTa prakAranuM sthAna sAhitya-jagatamAM meLavaze evI AzA baMdhAya che. A na phAla anya sAmayike jema khAlI najara karI pheMkI devA jevuM nathI. "yathA nAmAM tathA guNa'nI jema khAsa vAMcavA jevuM che... lekhanI zaili uttama kalApUrvaka navI che. khAsa mahatvatA bhASAzuddhi ane joDaNIne ApelI che. -khetIvADI vijJAna "suvAsa'nuM dhoraNa Ama vadhu vyApaka banatuM jAya che te joI AnaMda thAya che. tenA saMcAlane dhanyavAda che. . A paddhatine badhAM sAmayikavALA svIkAra kare te atyAre kacarAnI TopalImAM nAkhavA jevuM sAhitya prasiddha thAya che, te na ja thavA pAme. temAM pIrasAyelI vividha jAtanI vAnagIo sAhitya--premIone sAro khorAka pUro pADe che. -kSatriya mitra sAmagrI saMtoSaprada che. - pustakAlaya vidvatAbharelA lekha, vicAraNIya sAhityasAmagrIthI A mAsika vaDodarAnA baMdha paDelA sAhitya mAsikanI khoTa pUraze evI AzA baMdhAya che. -bALaka jIvana, kalA, sAhitya vagere viSaya paranA lekhethI bharapUra che. -sayAjIvijaya "suvAsa" enA nAma pramANe suvAsita che. -trI - dezI rAjya suvAsanA keTalAka agralekhAmAM jaLavAyela rasa, tattvajJAna ane kavitAtmaka gadyane 'saMga TAgera sivAya kyAMya nathI anubhavyo. -ba. ma. parIkha "suvAsa'nA keTalAka viSayonI bhASA eTalI te hRdayaMgama che, ke gujarAtI bhASAnA koIpaNa sAhityarasikane aneka vakhata vAMcyA chatAM pharIvAra tenA vAMcananI tRSA ja lAgI rahe. mikapriya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALaka kAI paNa patra sAthe joDAyeluM nathI va ta rIte 17 varasa thI ||pragaTa thAya che bALaka mAsika bALakeA mATeja pragaTa thAya che. sAdI ne sIdhI bhASA hoi AjanA prADha zikSaNanA jamAnAmAM akSarajJAnanI zarUAta karanArAone temAMthI kaI kaI maLI raheze. chatAM lavAjama varasanA phakta rUpiyA be tamArI saMsthA ke gharamAM bALaka avazya hAvu. beie, kemake nirdoSa bAluDAM bALaka vAMcavA ghaNAM Atura heAya che : navA varasathI ghaNA pheraphAra jaNAro. ' bALaka' kAryAlaya, rAvapurA-vaDAdarA mahAna bekAra duniyAne svataMtrapaNe jIvana gALavuM hoya ArAmathI jIvana gunnaravuM hrAya kAInA tAkhedAra na rahevuM hAya --: ane H-- vagara paise vepAra karavA hAya te chAyA TelarIMga kaoNlejamAM Ajeja dAkhala thAya, ane zIvaNa tathA vetaraNa zIkhI le. joIe che 'prAcIna bhAratavarSa', 'Ancient India' ane 'suvAsa'ne phelAvA vadhAravAne pracArakA--jee pAtAnA pradezamAM rahyA ke musApharImAM te kAma karI zake; athavA kamIzana ane pagAranA dheAraNe cAlu kenvAsara tarIke rokAI zake. zaratA ane lAyakAta sAthe nIcenA saranAme tarata jaNAvA---- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat AzIrvAda vetarakAmanA zikSaNa mATe 'mAsTara kaTara' athavA 'homaTelara' kiMmata: rU. 2-12-0 pesTeja 07-0 paradeza zilIMga 7. chAyA TelarIMga kAleja-vaDAdarA tA. ke. savA AnAnI TikiTa bIDI sUcipatra magAve. zazikAnta enDa phAM. rAvapurA, vaDAdA www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sy grees va ga ra . : ::: jaje jaE: k: caNAnatimirAdhAnAM zAnAMnarasTAcA . netramunmIlitaM yena tasmai zrIgurave namaH // pustaka 2 ] vi. saM. 1996 : mArgazIrSa [ aMka 8 kudarata sundaratAmAM te anupama che. tenI nasenasamAM amRtamaya dUdha chalake che. tenAM nayanamAMthI vAtsalyanAM kiraNe varSa che. tenA aMgeaMgamAMthI tejanA phuvArA UDe che. tenA eka hAthamAM daMDa che, bIjAmAM amaravela che. tenI gati gahana che. tenI parama bhAvanAnAM darzana asaMbhavita che. tenAM caraNe varSonAM tapa tapatAM te ekAda smitakiraNa pheke che je je maLe te mAnavInuM haiyuM teja ane amRtathI chalatuM lAge. mAnavI kyAMka kaSTa jue che, kyAMka ulkApAta jue che, kyAMka lehInI nadIo vahetI jue che;-ne e prasaMge potAnI pharaja vIsarI, pitAnA svArthane surakSita rAkhI ArAma khurazImAM jholA khAtAM te lakhe cheH kudarata niSphara che.' paNa kudarata te jagajananI che. nAnAM bALa pratye moTAM saMtAna ke bhAva dAkhave che e bAraNuM pAchaLa chupAIne avatI mAtA jema niSphara nathI, dUdhanA kacoLAne tarachaDI jamIna ke bhIMtamAMthI mATI kotarIne khAtA saMtAnane davA ApatI janetA jema nipura nathI--ema kudarata paNa niSphara nathI. te je je svarUpe darzana de che, je kaMI kare che te tenAM saMtAnanA-prANImAtranA bhalAne mATe. sarasvatI banIne te bIna bajAve che. lakSmI banIne samRddhi varSAve che, rati banIne prema siMce che, prakRti banIne praphullatA bakSe che, caMDI banIne te tApa pragaTAve che. tenAM aMga ne nayanamAMthI, AtmA ne mukhamAMthI sadAya teja ke vAtsalya, jJAna ke mAdhurya varSA kare che. paNa ekameka para DoLA ghUrakAvatA mAnavIne e jovAne, avakAsa nathI, temAM jhIlavAnI ene tamannA nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 suvAsa : mArgazIrSa 1996 kudarate je jIvanasatva bakyuM che ene upayoga mAnavIe e paramajananInAM saMtAnamAtra pratye sadabhAva keLavavAmAM, parasparanI zaktione gUMthI laI pote sukhI thavAmAM ne anyane sukhI banAvavAmAM kara joIe. paNa mAnavIne e nathI catuM. ene te je zakti maLI hoya te nirbaLane kacaravAM che; teja maLyuM hoya te nistejane cUsavAM che; uccatA maLI hoya to alpane hIvarAvavAM che; samRddhi maLI hoya to ene jArI rAkhI garIbane dAbavAM che; jJAna maLyuM hoya te ajJAnIonI ThekaDI uDAvavI che; buddhi maLI hoya te abudhane lUMTavAM che. enA jIvanapoSaNa mATe kudarata dharatInA haiyAmAMthI madhura phaLala, vanaspati ke anAjanA Dhaga lAvI enI ene bheTa dhare che. paNa mAnavI e tarachoDI jemane jIvana che, jeo vedanA ke AnaMdanI mie anubhave che, jemanI chAtIe kumaLAM saMtAna hoya che, mAnavajIvanane sugama banAvavAmAM jeo kaMIka ne kaMIka phALo Ape che e prANIonAM zarIra cUMthI temane bhakSA tAMDavanRtya kare che. ne pachI jagajananI bheTamAM uNapa dAkhave te kahe cheH 'kudarata niSkara che. ' vizeSamAM-kudarata kevaLa jananI ja nathI; sAthe ja te paramezvarI paNa che. mAnavIne jIvana bakSIne ja te nathI aTakatI; teNe te prANImAtrane paramamaMdire pahoMcADavAnI, temanA AtmA para chavAyelAM melAM paDane ukheDI temane ratnanI jema jhaLahaLatA banAvavAnI pratijJA lIdhI che. teno ratha sadeva deDyA ja kare che. e deDamAM cakronI sthiti palaTAyA kare che, paNa palaTAne mULa Azaya te pragati che, pravAhIne zuddha karavA tene jema gALavAmAM Ave che, vastrane vizuddha banAvavA tene jaLamAM jhaboLI jema jhIkavAmAM Ave che, dhAtune sateja karavA tene jema tapAvavAmAM Ave che, mATImAMthI tela ke suvarNana judAM pADavA tene jema avanavAM yantromAMthI pasAra karavAmAM Ave che ema prANIone paNa parama vizuddha ne mukta banAvavAne kudarata temanA mela dhUe che, temane tapAve che, gALe che; avanavAM jIvanamAMthI temane pasAra thavA de che- paNa te parama hitasvInI mAtA tarIke; niSphara devI tarIke nahi, vanamALIne gautama [ vasaMtatilakA ] mArA praphulla urathI kadi cAru puSpo sehI rahI chavanane bharI hAsathI de, jAe suvAsa prasarI manu-maMdiramAM vA maheka tenI prasarI jaga choI de A; mAnI kRtArtha sahu jindagIne prasAda puSe pUcha huM vanamALI tane jhUkIza. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi harizcaMdra Uli che prAcIna saMskRta sAhityanA abhyAsIone mahAkavi haricaMdranuM nAma ajJAta nathI. jenI advitIya kRtinI gaTTAcArya bANa vAkapatirAja tathA rAjazekhara Adi kavioe pitAnA graMthamAM prazaMsA karI che, tenI pratibhA tatkAlIna ane yatkiMcita uttaravato kavio 5ra 5Nu sArI rIte chavAI hatI. je bANunI gadyalekhanakSamatAnA saMbaMdhamAM na mUto na maLyati nI kahevata vidvAnamAM prasiddha che, te ja bANe "maTTAra rica thApa kRpAca ' (harSacarita) lakhIne harizcandranI gadyalekhanakSamatA ravIkArI che. AvA prakhara ane ucca vyaktitvazIla vidvAna kavinA saMbaMdhamAM enA nAmathI atirikta ApaNA gurjara sAhityamAM anya kazuM prasiddha nathI e khedanI vAta che. atyArasudhImAM e kavinA saMbaMdhamAM keTalAka vidvAnoe je ke anveSaNa karyuM che ethI kevaLa saMzaya ane jaTilatAja vadhyAM che. mahAmahopAdhyAya pU svAmI zAstrI tema eka anya kaI zvividyAlayanA adhyApaka sivAya A kavinA viSayamAM keIe khAsa kaI lakhyuM nathI. A lekhamAM ukta mahAkavinA sthAna, kALa, kRti temaja itara vizeSatAnA saMbaMdhamAM yathAzakya prakAza pADavAne namra prayatna karavAmAM Avyo che. ukta kavinA vidhyaka che paNa lakhatAM pahelAM ame prathama ukata nAmanA kaviThArA praNIta prApta gadya yA pagha-grathane ullekha karIzuM. vAkapatirAje eka sthaLe lakhyuM che. bhAse jvalanamitre kuntIdeve ca yasya raghukAre / saubandhave ca bandhe haricandre ca AnandaH // vApatirAjanA A abhiprAyane yathArtha samajavA ApaNe prathama "dharmazarmAsudaya" ane "jIvandharacayU" tarapha dRSTi karIzuM. A banne graMtha mahAkavi harizcandra praNIta che e hakIkata prathama graMthanA nimnalikhita aMtima zvekathI spaSTa cheH arhatpadAmbhoruhacaMcarIkastayoH sutaH zrIharicandra AsIt / TaNAvAyanA ramUvuM sArasvata no si cahya vAsa: | - dharmazarmAyama prathama graMtha padyAtmaka mahAkAvya che. anya gadyapadya-ubhayAtmaka campa che. ubhaya maLe kAvyadaSTie mahatvapUrNa che. varNanazailI, camatkArapUrNa kalpanA ane zabdArthasaSThava sarvathA prazaMsanIya che. upara likhita "dharmazarmAsyudayanA aMtima lokanA AdicaraNathI jJAta thAya che ke harizcandranA saMbaMdhamAM mahAkavi bANanuM je padya che temAM maTTAra ravi kahI bANe harizcandrane jaina darzAvyA che. bhArapada jainatva mATe bedhaka che. e zabda bhAratamAM Itara dharmanA vidvAnI sAthe prayogamAM nathI AvatuM. keTalAMka dAnapatromAM bheja, siddharAja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa0 suvAsa : mAgazIrSa 196 siMha AdinA pUrve para bhaTTAra zabdane avazya vyavahAra thayuM che paraMtu keI vidvAna yA kavinA nAmanI sAthe te nathI ja thayo. mAtra jaina vidvAnomAM ane kenI sAthe e zabdane prayoga thayo che. aeva bANakta harindra jaina ja hatA. - bANa tathA vAkyatirAjanA "harSacarita' ane "gauDavamAM kramathI Adilikhita haricane ame ekaja vyakti mAnIe chIe. rAjazekharanI kapUra maMjarI'mAM vidUSakadvArA vaNita harizcandra amArA mate koI anya vyakti che. kemake harizcandranuM keI nATaka prasiddha nathI. ane nATayakAranA dvArA nATaka-racayitAnI ja prazaMsA saMbhave che. eka trIjA harizcandra paNa che. e vizvaprakAza kAzInA kata, mahezvaranA pUrvapuruSa ane carakanA TIkAkAra che. e tRtIya harizcandra rAjA sAhasakanA vaidya hatA. emanI TIkAne avakI keIpaNa kahI zake ke e koi bhAvuka kavinI kRti nathI. atae A harizcandrane bANakta harizcandrathI bhinna trIjAja mAnavA ucita che. ApaNA caritranAyaka harizcandra I. sa. nI sAtamI sadInA bANa-vApatirAjanA samakAlIna athavA pUrvavatI hovA joIe. - harizcandranA dvitIya graMtha chavadheracayUmAM rAjakumAra jIvanadharanI kathAnuM varNana che. suprasiddha jinasenAcAryanA ziSya guNabhadranA uttarapurANamAM paNa jIvanadharanI kathA "jIvana dharopAkhyAnanA nAmathI maLe che. keTalAka vidvAnonA mate haricaMnne pitAne kyAnuM mULa uttarapurANamAMthI lIdhuM heI, teo sAtamI zatAbdInA nahi hotAM guNabhadranA paravato che. paraMtu maLI Avela purAvA parathI A mata ame svIkArI zakatA nathI. suprasiddha "pArdhAbhudaya" kAvyanA aMtima padamAM nIce pramANe ullekhita- iti viracitametat kAvyamAveSTya meghaM bahuguNamatidoSa kAlidAsasya kAvyam / malinitaparakAvyaM tiSThatAdAzazAMka bhuvanamavatu devaH sarvadA'moghavarSaH // -rASTrakUTavaMzaja mAnyakheTa-nareza ameghavarSane samaya prAya: I. sa. 827 che. atae jinasenane paNa e ja samaya haze. e jinasene jainapurANa -AdipurANanI racanA AraMbhI hatI, paNa potAnA jIvana samayamAM teo tene pUrNa karI zakyA na hatA. temanA dehAMta pachI rAjA ameghavarSanA putra akAlavarSanA rAjatva samayamAM jinasenanA ziSya guNabhadra enA zeSAMzane pUro karyo hato. guNabhadra pitAnA uttara purANanA aMtamAM enI racanAne samaya sane 898 darzAve che. akAlavarSanA rAjyaamalane samaya paNa ItihAsagraMthamAM e ja maLe che. ethI jJAta thayuM ke lagabhaga dazamI zatAbdimAM "jIvanadharopAkhyAna" racAyuM. harizcandrakRta "dharmazarmAsyudaya" nA lekanuM zabdata ane arthataH anukaraNa minirvANanA kartA vAgmade pitAnI racanAmAM karyuM che. e ubhaya kavionA granthanA sarvaprathama leka udAharaNArtha atre uddhata karIe zrInAbhisUnozciramaMghriyugmanakhendavaH ko mudmedhyntu|| catrAnamAni vajUdArUnarmaprativiSyameLa: // -harizcandra zrInAbhisUnoH padapadmayugmanakhA: sukhAni prathayantu te vaH / sAM namAiiAda:virI saMghavirArtananocita H - vAmbhaTTa Ama siddha thayuM ke harizcandra vAbhaTTanA pahelAMnA hatA. vAgabhaTTe pitAne samaya pATaNanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi haricandra - 351 suprasiddha siddharAja jayasiMhanA rAjyaamala daramyAna darzAvye che. eTale ricandra ethI paNa pahelAMnA hatA. 'dharmazobhyudaya'nA prathama sarganA catu zlokane dvitIya jinasenAcAye peAtAnA 'alaMkAra ciMtAmaNI' nAmaka graMthamAM utprekSAlaMkAranA udAharaNa rUpe uddhRta karyAM che. A dvitIya jinasene potAnA samaya sAlaMkI vaMzaja cAmuMDarAyanA rAjyakALa batAvyA che. cAmuMDarAyane samaya 996 che. Ama haricaMdra e samayathI paNa pUrvanA hatA. prathama jaNAvyA pramANe uttarapurANane aMtima nirmANakALa sane 898 che, ane sane 996thI paravartI haricaMdra paNa nathI. uttarapurANa' ane uta 'alaMkAra ciMtAmaNi'nA nirmANakALanI vacce kevaLa 98 varSanuM aMtara che. have vicAravAnI vAta e che ke kAI graMtha racAtAM tarata ja tene pracAra ke prasiddhi nathI ja thatAM ane te paNa prAcIna samayamAM ke je samaye AjanAM mudraNa ane zIghra gamanAgamananAM sAdhanAne sarvathA abhAva hatA. dvitIya jinasena paNa haricaMdrane 'dharmazarmAbhyudaya' graMtha yathArtha prasiddhimAM AvI gayA pachI ja tenA ullekha peAtAnA graMthamAM karI zakayA haze. enA mATe te 50 thI 100 varSa sudhI vakhata paNa nyUna mAnI zakAya. e rIte ja 'uttarapurANa'nI prarpAddhine mATe eTale ja samaya lAgavA joi e. ane tyAre ja ricandra jevA mahAkavi dvArA tenuM grahaNa karavuM saMbhavita che. paraMtu e banne graMthonA niyata nirmANakALanI vacce eTalA samaya nathI ja bacatA ke jethI 'uttarapurANa'nI kathAnuM haricaMdra anukaraNa kare ane haricaMdranA padyanu jinasena uddharaNa karI zake. hiracaMdra je kathAnuM varNana karyuM te 'uttarapurANa'nI kathAthI bhinna paNa che. saMkSepamAM te nIce pramANe che: " rAjA satyadhara nija preyasI rANI vijayA para eTale premAMdha banI gayA ke jenA kAraNe te rAjyakAryamAM paNa Avazyaka samaya ane kartavya na ApI zakatA. pariNAme pradhAnamaMtrI kASThA AranA hastamAM samasta rAjakArabhAra AvI paDayA. amuka vakhata pachI pUrNa rIte sazakta banatAM kASThAMgAre vicAra karyo ke rAjAnI nabaLAI ne lAbha laI -tene naSTa karI svataMtra rAja kema na banavuM ? samaya Avye turata ja teNe satyandharanA rAjabhavanane gherA bAlyeA. nizciMta banI AnaMda ane sukhanI parisImA bhAgavatA rAjA prathama tA gabharAye|. paNa aMte te khUba bahAdurIthI laDayA ane Akhare mRtyuvaza thayA. paraMtu bhavanamAMthI laDavA mATe bahAra AvatAM pahelAM vaMzarakSAthe nija sagarbhA rANIne teNe mayUrayaMtra (vAyuyAna) dvArA AkAzamArge ravAnA karI dIdhI hatI. e mayUrayaMtra dvArA rANI tyAMnA smazAnamAM utarI ane tyAM graMthanAyaka jIvedhara nAmaka rAjakumAranA janma thayeA. A jIvaMdharanuM pAlanapoSaNa pachI eka vaizyane tyAM thAya che. sahaja uMmara vadhatAM e rAjakumAranAM vIrakAryo eTalAM vadhI paDayAM ke rAjA banI beThelA kANyAMgArane paNa ene bhaya lAgyA. samaya maLatAM peAtAnA e UgatA rAtrune naSTa karavAnA IrAde kANyAMgAra potAnA eka hAthIne mAravAnA kRtyanA dausvarUpa jIvaMdharane mArI nAkhavAnI AjJA kare che. paraMtu peAtAnA eka yamitranI sahAyathI te bacI jAya che. e yakSane rAjakumAre eka maMtra dvArA zvAna yunimAMthI deva banAvyeA hateA. Atti samaye smaraNa karatAM ja te yakSe AvIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra suvAsa mArgazIrSa 1996. pitAnI vidyAdharI mAyA dvArA tene bacAvI lIdho hato. pachI samaya maLatAM pitAnA mAmAnI sahAyathI te kAThAMgArane harAvI-tene naSTa karI potAnuM pitRka rAjya prApta kare che. e harSanA upalakSyamAM mAmAnI eka chokarI sAthe enuM lagna paNa thAya che. badhAM maLIne tenAM ATha ke nava lagna thAya che uparata kathA 'uttarapurANa'mAMnI kathAthI aneka rIte bhinna hoI haricake "uttarapurANa dvArA vastu-racanA nathI grahyAM. janazratirUpamAM pracalita kathAne ja teNe kalpanAe maDhI che. uparAMta e kathA kRSNalIlAthI paNa amuka aMze sAmya rAkhe che. janazratimAM pracalita rahevAne kAraNe lekaci anusAra temAMnI ghaTanAo tathA pAtronAM nAmanuM parivartana thayuM ja haze. mALavAnA gAmegAma naLa-damayaMtInI kathAne pracAra che. paraMtu janatimAM pracalita thavAnAM kAraNe tene kathA mULamAM aneka rIte mAlavIya grAmyabhAve yA saMskRtinuM saMmelana thaI gayuM che. eTale bane e svataMtra rIte yathAvRta pheraphAra sAthe gratho racyA haze; ke pachI ekamAMthI bIjAe je lIdhuM ja hoya te uttarapurANanA kartAe ja harindranA uta graMthamAMthI sahaja saMzodhana karI vastu lIdhuM haze. uta kathAnA AdhAre lakhAyalA, vAdIbha nAmaka eka anya jaina kavinA paNa, gaciMtAmaNi" tathA "kSatracUDAmaNi" nAmaka be graMtha maLe che. A vAdinA graMtheno upayoga haricaMdra karyo haze ema koI zaMkA kare e svAbhAvika che paNa enA nirAkaraNamAM kahevAnuM ke rAja kezarIvarmA-upAdhidhArI rAjA kUtuMganA rAjyakALamAM sakivalare (tAmIlakavi) 'piriyApurANama ' graMtha racyo che. temAM "nirUttakadevara' kavikRta 'chavakaciMtAmaNi" ne ullekha thayo che. nirUttakadevara pitAnA e graMthamAM lakhe che ke "vAdIbha dvArA prAraMbhita thayelA A graMthane zeSa bhAga ame pUrNa karyo che. have A narezane samaya agiyAramI zatAbdIne uttarAddha nizcita che. ataH vAdIbhane paNa e ja samaya che. AthI atirikta khAsa karIne khuda vAdIbhe potAnA graMthamAM harindranA aneka paLone arthataH sthAna ApyuM che ethI paNa vAdIbha harizcandranA pachI thayelA siddha thAya che. Ama ukta saMdeha ke haricaMdra vAdIbha dvArA kathA lIdhI hatI e nimLa che. paraMtu harizcandrathI UlaTa vAdIbhe lIdhI haze e saktika hoI mAnya che. harizcandranA banne prathAmAM kAlidAsa mAgha tathA bhatRharinA graMtheno prabhAva spaSTa dIsI Ave che. e kavionA bhAvo tathA zabdaracanAnuM citra harizcandranA mAnasapaTala para eTaluM dRDha citrita thaI gayuM che ke keTaleka sthaLe te zabda ane artha paNa sarakhAja AvI gayA che. mAghane samaya keTalAka vidvAne dazamI yA agiyAramI zatAbdine mAnatA hoI teo harindrane paNa te pachI thayelA mAne che. paNa kAzmIranA AnaMdavardhanAcAryuM, je navamI zatAnniA uttarakALamAM nizcitarUpe vidyamAna hatA, potAnA " vanyAlaka mAM mAghanAM keTalAMka pade (5, 26, 3, 53, 112 Adi) uddhata karyo che. eTale vadhumate manAya che e pramANe mAdhano samaya te chaThThI zatAbdinA madhyabhAgamAM have eja sarvathA saMbhavita yA siddha che. harizcanTe potAnA dharmazarmAlyudaya'nA aMtamAM darzAvyA pramANe teo kAyaratha vaMzanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi haricandra - 3pa3 hAI temanA pitAnuM nAma Adaiva tathA mAtAnuM nAma rathyA hatuM. jJAta thAya che ke temane vaMza lakSmIsaMpanna hatA. nIcenA padyathI e bAbata sUcita thAya che: hastAvalambanamavApya yamullasantI / vRddhApi na skhalati durgapatheSu lakSmIH // hiracandranAM mAtApitA kadAca jaina nahi hAya. te svayaM vyaktigatarUpe jaina haze. peAtAnA vaMza tathA mAtApitAnI prazaMsA temaNe lakSmIsaMpanna tathA nyAyanipuNatA AdinI dRSTithI karI che. paraMtu dharma yA sadAcAranI dRSTithI kazuM kahyuM nathI. potAnI prazaMsAmAM " vAmodarvavIja kahyuM che. arthAt 'jinendranA caraNakamaLanA rasika bhramara huM haricaMdra'. A zabdothI vaizyAne prabhAva emanA para adhika mAluma paDe che. sa'bhavita che ke temanA vaMzanI svataMtra vRtti vyApAraja haze. jainadharma rAjAenA AzrayamAM bahuja alpa rahyo che. adhikatara e vaizya jAtimAMja sthAyIrUpa pAmyA che. eTale haricandrane vaizya bhAvAnurAga ucita ja che. A kathana viSayaka aneka pramANa che. khAsa karIne emAMnuM eka A che. ricandre potAnA nAyaka ' jIvandhara 'kSatriya haiAvA chatAM tenuM pAlanapoSaNa eka vaizya dvArA karAvyuM che, eTaluMja nahi paNa e vaizya putrIe sAthe enuM lagna paNa karAvyuM che. graMthanA adhikatara bhAgamAM paNa vaizyeAnA mahatvanuMja varNana karavAmA AvyuM che. 'jIvandhara nuM enA mAmAnI putrI sAthe lagna karAvyu che e dAkSiNAtya prathA che. anyatra e prathA pracalita nathI. A prathAne suprasiddha zrI mAdhavAcArye paNa potAnA "jaiminIya nyAyamAlA "mAM ullekha karI ene zrutitasmRtinA virUddha darzAvI enuM khaMDana karyuM che. dakSiNabhAratanI A bahuja prAcIna prathA che. Aja paNa kadAca tyAM A prathA pracalita haze. A kAraNane aMge kadAca haricandra dakSiNa-bhAratIya haze. vaLI ' dha zarmAbhyudaya 'mAM eka sthaLe temaNe lakhyuM che ke --rAjA potAnA darabAramAM vibhinna dezanA vienAM kAvyeAnuM rasapAna karI rahyo hatA paNa dAkSiNAtya kavienI kavitAtho te sauthI adhika prasanna banyA. " dAkSiNAtya kavinA A snehavizeSanuM kAraNa kevaLa kavinuM dezabhamAna ja mAluma paDe che. e padya nIce pramANe che: '' dAkSiNAtya kavicakravartinAM hRccamatkRtiguNAbhiruktibhiH / vRtizrutizirovighULayanenumantarika tAyAntaram / / dha'0 5, 13 AmAM dakSiNAtya kavionI uktine khUba camatkAriNI tathA madhura darzAvI che. AvA prakAranA dezAbhimAnathI ricandra dakSiNa-bhAratanA ja siddha thAya che. e samaye bhAratamAM pAMca rAjya baLavAna hAvAM joie. haricandra e rAjyeAne A kramathI ullekha kare che: mAlava, magadha , aMga, kaliMga ane pAya. mAlavAne prathama sthAna ApyuM che. ethI pratIta thAya che ke mAlavA e samaye paNa baLavAna rAjya hatuM. gupta rAjyanA e aMtima samaya DhAvA joIe. haricaMdranA varSoM nathI dakSiNamAM pAya rAjyanI sArI zrIvRddhi mAluma paDe che. pAAya rAjyanA varNana mATe haricaMdranA nimna likhita padyA joie : lIlAcalatkuNDalamaNDitAsyaH pANDyo'yamuDDAmara hemakAntiH / AbhAti zRMgobhayapakSasarpatsUryenduruccairiva kAzcanAdriH // nirmUlamunmUlya mahIdharANAM vaMzAnazeSAnapi vikrameNa / tApApanodArthamasau dhariSyAmekatapatraM vidadhe svarAjyam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 suvAsa : mArgazIrSa 16 anena kodaNDasakhena tIkSNairvANairasaMkhyaiH sapadi kSatAmA / sabhAjanaM vIrarasasya cake ko vAna saMkhyeSu vipakSavIraH // -dharma sarga 17. eka 58, 19, 60. A lekamAM darzAvyA pramANe pAyavaMzaja narezane dakSiNamAM ekachatra rAjya hatuM, koI paNa rAjya ane sAmane karI zakatuM nahi. jJAta thAya che ke A nareza arikezarI mAraveryA che. baLavAna ke rAjyane parAsta karI teNe nija rAjyane khUba vistRta karyuM hatuM madurA enI rAjadhAnI hatI. caritranAyaka mahAkavi harizcandrano je samaya ane pUrve nizcita karyo che, eja A narezane paNa rAjyakALa che. dakSiNanA pAThayavaMzajanA ItihAsanA avelekanathI e jJAta thaze. e rAjA jaina na hatuM. vAste kavi nija partivarA rAjakumArIthI enuM varana nathI karatA. "enA dusaha pratApanA pralobhanathI rAjakumArI enA tarapha A kRSTa thaI ane enAmAM kaze doSa paNa batAvI zakI nahi." A zabdathI kavi harizcandrane pitAnA svadezIya rAjA pratye prema jhaLake che. paNa kavi jena che ane rAjA zaiva hevAnA kAraNe rAjakumArInA hRdayamAM ema vicAra utpanna karAve che ke e sarva rAjAe jinadharma bAhya hovAthI enI sAthe varavuM ucita nathI. mahImuno re ginadharmagAhaTa lavavavRva tathA vinu -dharma 17, 14 arthAta ajaina rAjA jema samyabuddhithI zunya hatA, tema e rAjakumArInA svayaMvarathI paNa zunya rahI gayA. A uktithI paNa haricaMdra jaina ane dakSiNAtya siddha thAya che. samudrane mehana Thakkara [upajAti] samudra ! tAre ura ke yugothI dhIkhI rahyA A vaDavAnale, chatAM tuM prerate natama Umi tane mAdhurya lUkhAM jIvane bharI rahyo ! jhindAdilI e tava dhanya prere mAre ure evI adamya jhaMkhanA ke huM mArI ura-vedanA sa bhArI daIne uramAMja, gAne bahAvate natama UmibhAva mAdhurya lukhAM chavane bharI rahuM ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gulAma bhAnuzaMkara nIlakaMTha AcArya "gulAma! peluM gIta gAIne." "dararoja gAya che te." "kema, te gIta bahu game che?" hA." gulAme gAvuM zarU karyuM "Darate karyuM musAphIra e vakhta Aye Aye najadIka hai. aMjAma, jhIMdagIne je batAve." mumatAjhe tene aMgamaroDane abhinaya zarU karyo.' "payagAma che khudAkA sunale jarAsA bhAI pastAyagA karaze mAlikase ThagAI"-Darate. gAna pUruM thayuM. saMgItanuM divya teja mAnavane potAnAmAM laya karI suSupta dazAmAM mUke che. saMgItanA nAdamAM masta banela mAnavIne zuddhimAM AvatAM vAra lAge che. tAnanA nAdamAM masta banI DolatI mumatAjha gAna baMdha thayAnuM jANI zakI nahIM. gulAmanuM hAsya tene jAgRtimAM lAgyuM. te zaramAIne ekadama nIce besI gaI. "gulAma ! pelI vAta kahene." thoDIvAra pachI te bolI. "kaI vaLI?" "bAdazAhanI ! gulAma, jene bAdazAhane kevI majhA hoya che. moTuM badhuM rAjya, keTalAe nokare, ghaNI badhI rANIo keTaluM sukha! abbAjAnane kahe ke te paNa bAdazAha bane." mumatAjhanI nirdoSa vAtathI gulAma hasI paDyo. kema, mazkarI kare che? nahIM boluM jA !" "nahIM, juo, bAdazAha thavuM hoya te eka saradAra joIe. moTuM badhuM lazkara joIe. e lazkara laDAImAM jIte eTale bAdazAhane rAjya maLe." gulAme khulAse karyo. tyAre te saradAra banajene." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada suvAsa: mArgazIrSa 1999 gulAma pharIthI hasI paDyo; teNe dhImethI mumatAjhanA gAla para vAtsalyabharyuM cuMbana bharI lIdhuM. eka daMtakathA che. husena ArabI gheDAne eka sedAgara hatA. gheDAnA vepAramAM teNe sAruM dhana meLavyuM hatuM. arabastAna jevA mulakamAM jyAM pANI maLI zake tyAM te taMbuo tANI rahe ane gheDAone ucherata. sArI saMkhyAmAM ghaDAo thAya tyAre te hiMdustAna agarate IrAnamAM jaIne gheDAone vecI Avate. husenane mumatAjha nAmanI eka putra samAvaDI putrI hatI. mumatAjhane janma ApI be mAsamAM ja tenI mAtA gujarI gaI hatI, jethI mAtAviheNuM putrIne bahuja lADamAM husene ucherI hatI. tenI saMbhALa rAkhavA eka gulAmane teNe khAsa rAkhyo hato. gulAma mumatAjhane ramADato ane hamezAM tene AnaMdamAM rAkhato. mANasanA sukhaduHkhane ogALI nAkhato kALa jhaDapathI vahI jAya che. mumatAjha tera varasanI thaI. kaumAryanA nirdoSa bhAvane rajA ApI yauvananA tarala bhAvoe tenA dehamAM saMcAra karyo. chatAM te vikArothI dUra ja hatI. sedAgaranI pAse gulAmavirUddha vAta karI bIjA IrSALu nokare tene uzkeratA. gulAma mumatAjha sAthe vadhAre paDatI chUTa lete tenI phariyAda teo vAraMvAra karatA hatA. gulAme mumatAjhane cuMbana karyuM te sodAgare Aje najare joyuM; ane tenI zaMkA dRDha thaI. gulAmane teNe taMbumAM bolAvyo. ne cAre taraphathI taMbune DhAMkI daIne keI na joI zake tevI rIte tene teNe amAnuSI mAra mAryo. gulAma tarapha zaMkAnI dRSTithI jotAM husenane have saheja vAtamAM paNa tenA tarapha tiraskAra chUTate; kAMIka sAdhAraNa bhUlanA pariNAme paNa gulAmane anahada mAra sahana karavo paDe. aMdhArI rAtrI hatI. caMdra vinAnA AkAzamAM anAtha vidhavAnI mAphaka tArake pitAnA AchA tejanAM AMsu jagatanI bevaphAI para DhoLI rahyA hatA. TADha paNa haMmeza karatAM Aja kAMIka vadhAre pramANamAM hatI. pavananA susavATA sivAya bIjo avAja vAtAvaraNamAM saMbhaLAtA na hatA. AvA samaye mArathI adhamUo thaela gulAma taMbunI bahAra nIkaLyo. haMmezane mATe gulAmInI beDI phagAvI devAne teNe nizcaya karyo hate. cUpakIthI sodAgaranA taMbumAM te gaye. DIvAre jhaverAtanI peTInI corI karI te bahAra nIkaLe. AgaLa cAlatAM kAMIka vicAra thatAM te pAcho pharyo. te dhIme dhIme mumatAjhanA taMbumAM gayA. bharaUMghamAM dharatI mumatAjha kAMIka baDabaDatI jaNAI. te najadIka gaye. " tyAre tuM saradAra banaje ne!" svapnAvasthAmAM belAyelA zabda tene kAne paDayA. teNe ekadama zvAsa khe. mumatAjha upara chellI daSTi pheMkI te bahAra nIkaLe. ghoDAonI hAramAMthI eka sapheda gheDa laI tenA para svAra thaI te AgaLa vadhyA. thoDe jaI mumatAjhanA taMbu tarapha dRSTi nAkhI ghaDAne teNe eDI mArI. rAtrIne ghora aMdhakAramAM te dUra ane dara adazya thaI gaye. "jahAMpanAha! eka khUbasUrata gulAma strIne me kharIda karela che. te saMgIta bahu sarasa jANe che. Apane hukama heya te kacerImAM hAjara karuM." nAyakAe namana karI bAdazAhane kahyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t khuzIthI hAjara kare. bAdazAhI hukama maLatAM eka apsarA jevI vIza varSanI yuvAna strIne laI te kacerImAM hAjara thaI. gAyana ane nRtya zarU karavAne teNe gulAma strIne hukama karyAM. gulAma strIe mukha parane paDadA dUra karI bAdazAhane namana karI mujarA karyAM. gAyana zarU thayuM: Darate kayuM musAphIra " bhAi tuM kANu che ? '' " eka gulAma gAyananI pahelI kaDI sAMbhaLatAM ja bAdazAha cAMkayA. ekdama te UbhA thaI gayA. teNe kacerI barakhAsta karavAnA hukama karyo, gulAma strIne tyAM ja rahevAnuM pharamAna thayuM. mAM paranA paDadA dUra thatAM ja bAdazAhane teA kAIka paricita vyaktine te joi rahyo che ema bhAna thayuM hatuM. parantu gAyana sAMbhaLyA pachI tenI khAtarI thai ke gAyana gAnArI mumatAjha sivAya anya kAi na hatI; kAraNa ke peAtAnI racanAnuM te priya gAyana mumatAjha sivAya kAInI pAse kadI paNa teNe gAyuM na hatuM. badhA mANase| cAlyA gayA pachI bAdazAhe pUchyuM. bahu ja zAMtithI javAba maLyA. dd A vakhta Ape Ape " " te te huM paNa jANuM chuM. huM hArUM nAma pUchuM chuM." cr ** 'mumatAjha ' .. 'tuM A gAyana kayAMthI zIkhI ? ' gulAma - 357 " eka gulAma pAsethI. " * * gAyana bahu sarasa che. vAra ! thArA ustAda te gulAma kayAM che ?' tr mhArI sAme " ghaMTaDI jevA avAjathI mumatAjhe dhImethI kahyuM. bAdazAha sAmuM ja joI rahyo. 'gulAma ! tuM vaLI bAdazAha kyAre anyA? " mumatAjhe kaTAkSathI pUchyuM. gulAma ! kANu huM gulAma ! mumatAjha, tyAre| gulAma te marI gayA. huM teA IspahvAnane " bAdazAha chuM. " kAMIka rASathI paNa mukha para hAsya lAvI bAdazAhe kahyuM. mumatAjhe mAthuM dhUNAvyuM. " mumatAjha ! tuM A hAlatamAM ! " hA! huM mumatAjha ! e ja mumatAjha! gulAma, hArA nAsI gayA pachI thArI pAchaLa abbAjAne bahu ja tapAsa karI parantu hArA patto na maLyA. chellA e varSanA duSkALamAM bhUkhamarA ane rAgathI gheADAe marI gayA. huM ane abbAjAna bagadAda javA nIkaLyAM. rastAmAM lUTAru maLyA. abbAjAna temanI sAme thatAM dhAyala thaI mRtyu pAmyA. mane pakaDI lUMTArue ahIM lAgyA, ane A nAyakAne tyAM gulAma tarIke vecI. "mumatAjhe peAtAnI AtmakathA TUMkamAM jaNAvI. tenI AMkhamAM pANI AvI gayAM, ane be cAra biMdu gAla para sarI paDayAM. " mumatAjha! thArA zabdonI preraNAe mane kAMika ajaba cetana ApyuM, kAi paNu jokhame saradAra banavA meM nizcaya karyAM, hArUM darzana karI huM nAsI chUTayA. ahIM AvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 suvAsa : mArgazIrSa 1996 lazkaramAM sipAhI tarIke joDAyA. tyAre zabda huM dararoja yAda karate ane saradAra banavA yatna karo. Akhare be varSa pahelAM eka TukaDIne huM saradAra thaze. gaisAla lazkarI baLavAmAM meM agatyano bhAga bhajavyuM. bAdazAhane mArI nAkhI meM gAdI pacAvI pADI ane huM gulAma maTI bAdazAha bane." gulAme potAnI kathA paNa kahI. mumatAjha kAMI ja bolI nahi. mumatAjha! tuM ja mArI preraNAdAtrI che. te ja mane gulAmamAMthI bAdazAha banAvyo che. mahArI bAdazAhIne have tuM nahIM zobhAve?" bahu ja adhIrAIthI bAdazAha bolyA. huM pote ja gulAma chuM. tane zI rIte zobhAvI zakuM?" mumatAjhe prazna karyo. "huM hArI gulAmI dUra karIza." zI rIte ?" - "nAyakAne teNe ApelI hArI kiMmata pAchI ApIne." zuM huM nAyakAnI gulAma maTI eka gulAmanI gulAma banIza?" " nahIM meM hAra abbAjAnanuM jhaverAta coryuM hatuM. te ja jhaverAta hArI mukti mATe huM kharcIza. pachI." "mumatAjha! A zuM!" ekadama gabharAIne doDI AvI bAdazAhe pUchyuM. "abbAjAnanA hukamanuM pAlana." "eTale?" "abbAjAne maratAM maratAM kahyuM hatuM ke, "beTA, gulAma banaje paratu gulAmanI patnI na banaje." | mumatAjhanI nasenasamAM jhera vyApI rahyuM hatuM. chello zvAsa kheMcatAM teNe bUma pADIH "gu...lA...ma." vigrahano jugAra mahendrakumAra rasAI [ vasaMta ] zastrAA ne zara taNA advitIya pAsA nAMkhe dharI vijayanI, bhaDavIra AzA, prANe taNa paNa karI karatA vihAra, jI rame samara vigrahane jugAra, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtane sukAyelA samudra amRtalAla va. paMDayA AkhA eziyAnAM bhUgoLa ane ItihAsamAM gujarAtanA AMgaNe eka ajoDa banAva banI gayo che. hAla jyAM karachanuM raNa che, tyAM hajAra varSa pUrve dariyAnA mojAM uchALA mAratAM. pUrva dizAethI rUpeNa, kuMvArakA ane banAsanAM nIra emAM ThalavAtAM; IzAna khUNamAM luNI potAnAM khArAM pANI emAM reDato ane uttare, AkhA AryAvartane palALatI AvatI sarasvatI A samudrane saMgama sAdhatI. A samUdra kacchane pharate vIMTaLAI vaLate ane tenI eka peTI jhAlAvADanA nIcA bhAge ane bhAlane DhAMkatI khaMbhAtanA akhAtane jaIne maLatI. gujarAta ane kAThiyAvADane judA pADanAra A sAmudradhunInA avaziSTarUpe naLa sarovara hAla paNa mojuda che. A pramANe prAcInakALamAM kAThiyAvADa AjanI jema dvIpakalpa na hatuM. skaMdaguptanA junAgaDhanA khaDaka-lekhanI 24 mI lITImAM surASTrane dIpa kaheluM che. naLakaThAmAM hAla paNa jyAMtyAM vahANane lAMgaravAnA kANuvALA paththo maLI Ave che. Ama gujarAtanA dariyAkAMThAnuM nAkuM khaMbhAta AgaLa na hatuM paNa tenI uttare cheka luNInA mukha najIka hatuM. mArI mAnyatA pramANe "aparAnta' pradezane vistAra parakathI luNunA mukha sudhI hatA. zaparaka ane bhakarachanAM vahANe naLanI sAmudra dhunImAM thaI kachanA raNanA vistAramAM AvajA karatAM. A pramANe, kevaLa dakSiNa-gujarAta ja samudrakAMThe heya tema nathI paNa uttara-gujarAta (Anarta) paNa vahANavaTAnuM kendra hatuM. * kacchanA raNanA samudranI bIjI vizeSatA e hatI ke Arya jAtinI pavitratama nadI sarasvatI emAM potAnAM nIra ThAlavatI. e ja kAraNe purANakAroe sarasvatI nadIne cheka khaMbhAta ane somanAtha pATaNa sudhI laMbAvI che. vaidika saMskRti sarasvatInA tIreja phAlI hatI. enA pravAha mAraphate kacchanA raNanA samudramAM pharatAM gujarAtanAM vahANa AkhA AryAvarta ane saptasiMdhumAM pharI vaLatAM. siMdhu karatAMya pahoLo e ene sukko paTa dakSiNa-paMjAbathI rajaputAnA ane siMdhanI vacce pasAra thate karachanA raNamAM samAI jato hAla paNa dekhAya che. dvArakAthI hastinApurane rAjamArga enA kAMThe kAMThe jato hovAnI ne mahAbhArata ane bhAgavata purANamAM maLe che. A samudramAM dezadezAvaranAM vahANe AvI gujarAta sAthe hiMdanI samRddhinI Apa le karatAM. piNe varSa upara raNamAM vavANIA pAse retImAM daTAyeluM eka jUnuM vahANa maLI AvyuM hatuM. kacchamAM chellA saikAmAM thayelA dharatIkaMpa veLA raNanA vistAra para jUnAM vahANonA avazeSo bahAra pheMkAtA jovAmAM AvyA hatA. atyArasudhImAM Ane kAMThe 17 purAtanI baMdaronA avazeSe zodhI zakAya che. kAThiyAvADane kinAre vavANIA, mUlavAdara ane jhIMjhuvADA; uttara-gujarAtane taTapradeze kuMvara (kAlApattana), bhorola ane jUnuM pIparALuM; siMdhanA kAMThe virAvana, bAlIArI, vInagaDha ane vegAugaDha, kacchanI uttare bhITAro, chArI, nIranA, lakhapata ane siMdhaDI; pacchamabeTamAM DeraTa, DAhI ane phAMgavADe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 suvAsa : mArgazIrSa 199 AjathI hajAra varSa pUrve A samudramAM chIcharuM pANI hatuM. sane 102 mAM mahamUda gIjhanI seminAtha bhAMgI bhImane keda pakaDavA ka7 game tyAre A samudra tene na hato. te veLA naLa sAmudradhunImAM paNa chIcha pANI hatuM. mahamUda naheravAlAthI seminAtha gayo tyAre A tene oLagavI paDI hatI. I. sa. 640 mAM hiMdamAM AvelA cInA musAphara yuvAna svAMgane mahIkAMThAthI gurjaratrA tarapha jatAM A samudra dekhAyA hatA. raNanI pahelA tathA bIjA saikA (kSatrapakALa)nI hakIkata perIplasanA yAtrA varNanamAM ApelI che. A samaye tene keTaloka bhAga chIcharo thaI gayo hato te chatAM temAM vahANa AvajA karatAM. - I. sa. pUrve bIjA saikAmAM gujarAta upara grIka mInAnDara-je bauddha thaI milinda kahevA-rAjya karI gayo che. pAlIcaMca milinda paha'mAM suraka, suvIra ane bharukaccha sAthe lApattana nAmanuM eka vadhu baMdara gaNaveluM che. A kellApattana" * baMdara hajI sudhI jaDayuM nahotuM. kacchanA raNane sAgarakAMThe purAtatva saMzodhana karatI veLA pahelavaheluM A baMdara mane hAtha lAgeluM. siddhapura ane aNahilavADa pATaNane sparzatI sarasvatI urphe kuMvArakA nadI jayAM raNane saMgama sAdhe che tyAM kuMvaragAma pAse A baMdara AveluM che. I. sa. pUrve 327mAM hiMda choDatI veLA elekajhAnDarane kAphalo A samudramAM thaI pasAra thayo hato ema tenA grIka sAthIdAranA ahevAlamAM lakheluM che. I. sa. pUrve 10 mA saikAmAM pelesTAInamAM salemana nAme eka pratApI rAjA ya che. A rAjA ephIra nAmanA keI dezAvaranA baMdare sonuM lAvavA vAraMvAra vahANa mokalatA hovAnI vigata bAIbalamAM ThekaThekANe ApI che ghaNAkharA vidvAne siMdha pAse AvelA prAcIna deza sauvIrane ophIra mAne che. yuvenAMganI musApharI, kAmasUtra ane mahAbhAratamAM ApelAM sauvIranAM varNane parathI jaNAya che ke siMdhu nadInI pazcimane mulaka siMdhudeza ane pUrvane sauvIra kahevAte. milindapahagraMthamAM vIra baMdaranuM nAma Ave che. mUlasthAna (mulatAna) saivIramAM hatuM ema AberUnIe lakhyuM che. A uparathI jaNAya che ke siMdhu nadInA pUrvakAMThe uttare mulatAnathI mAMDI dakSiNe kacchanA raNane samudra sudhI savIrane vistAra hate. pUrva bAjue luNInA pravAha pAse e Anartane sparzata. kanIdhAme te vaLI sauvIranI sImAne IDara sudhI laMbAvI che. saivIranI dakSiNa sImA mAtra samudranA kAMThe (kacchanA raNane samudra) hatI mATe sevIra baMdara paNa tyAM ja hoya te dekhItuM che. Ama bAIbalamAMnuM ephIra (savIra) kacchanA raNanA samudranuM eka baMdara siddha thAya e vAta uttara-gujarAta mATe ochA gauravanI nathI. sele mananAM vahANe phIrathI senuM laI jatAM ne vaLI jUnA pIparALA pAse je purAtana baMdara mane maLI AvyuM che tyAMthI paradeza sonuM caDatuM ema lakavAyakA kahe che. arAvalInA parvatamAMthI pravAhita thatI nadIonI retImAM sonuM hoya che. agAu leke puSkaLa pramANamAM A sonuM kADhatA. grIka musApharo plInI * "kAlA " A zabda saMskRta nathI. draviDa bhASAo pramANe ene artha 'pazcima dizA" thAya che. patanane asala artha baMdara hatA. siMdha ane paMjAbamAM hAkaDAnA sUkA paTa upara je vahANa lAMgaravAnI jUnI jagAo che te hajI paNa paTTaNuM kahevAya che. A pramANe kAlApatanane artha pazcima dizAnuM baMdara' e thAya che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtane sukAyele samudra "361 ane hIreDeTase A vistAramAM sonuM nIkaLatuM hovAnI vigato lakhI che. hajI paNa hiMdanAM myujhiyamamAM arAvallInA A senAnI jUnI vastuo jevA maLe che. ItihAsa saMzodhake kahe che ke I. sa. pUrve cAdamA ke paMdaramA saikAmAM mahAbhAratanuM yuddha thayuM hatuM. yudhiSThiranA rAjasUyamAM bhAga levA zrIkRSNa gayelA tyAre temanI gerahAjarImAM AbunA pRSThabhAgamAM AvelA sAvadezanA nRpati sAve dvArakA nagarI para halle karyo hatA. zrIkRSNa hastinApurathI AvI sAva dezapara caDAI karI AbunI najIkamAM prasarelA samudramAM sAvano vadha karyo hato. AkhA mahAbhAratamAM A eka ja IzAre kacchanA raNanA samudra viSene maLe che. mahAbhAratakALapUrva A samudra raNanA hAlanA vistAra karatAM vadhAre vistRta hatA. uttara-gujarAta, mAravADa ane siMdhano keTaloka bhAga te veLA enAM mojAMo taLe DhaMkAyela hatuM. * skaMdapurANAMtargata zrImALamahAbhyamAM lakheluM che ke zrImALanA pradeza upara agAu samudra hato. adbhudAcalanA pRSTha bhAgamAM AvelA A vistAra upara gu ityAdi RSionI IcchA thaI eTale temaNe sUryane stuti karI. sUrya potAnA prakhara tApathI A pradezaparanA samudrane sUkavI nAMkhyo. pachI bhUgu, gautama ityAdi RSioe tyAM Azramo bAMdhyA ne Ama dhImedhIme zrImALanagarI vasatI gaI. zrImALanI pADozanA vistAronA khaDakepara adyApi dariyAI pANInA ghasArAnAM cinhA najare paDe che. je veLA siMdhunI upatyika mohejeDere, chanDe ItyAdi zrIsaMpanna prAgaitihAsika nagara, vaDe zobhatI hatI te veLA A samudra luNInI khINamAM cheka bAletrA sudhI prasarela hatA. bAlotrAnuM khAruM sarovara hAla paNa enA avazeSarUpe mojuda che. jUnA bALameramAM vahANe lAMgaravAnAM tema luNInA pravAhamAM temanI AvajA thatI hovAnAM cinho eNboTane sAMpaDayAM hatAM. uttare A samudra sarasvatI ane siMdhunI upayikAomAM dUra sudhI pesI gayela hatA. mejara hege mApaNI karI saravaiyuM kADhayuM che ke sindhane DeTA dara varSe mAIlanI gatithI samudramAM AgaLa vadhI rahyo che. haidarAbAda-siMdhathI mAravADa jaMkazana ane mahesANA thaI TrenanI je lAIna vIramagAma Ave che te A samudrane prAgaitihAsika kALane kAMThe dAkhave che. rAme pitAnA bANa vaDe samudrane sUkavI nAMkhyo hato A rAmAyaNamAMnI AkhyAyikA kacchanA raNanA samudrane ja baMdhabesatI Ave che. yuddhakAMDanA 23 mA sargamAM lakhyuM che ke rAme je samudrane sUkavyo hate tenI uttare siMdhane pravAha vaheto hato ane AbhIrajAti vasavATa karatI hatI. mahAbhArata ane grIkenI noMdhapothIomAM AbhIrane kacchanA raNanI uttare sarasvatInI upAtyakAmAM nivAsa karatA lakhavAmAM AvyA che. rAmathI 32 peDhI pUrve sUryavaMzamAM satyavrata rAjA thayo hato. tenA samayamAM vizvAmitra pitAnA rAjyane tyAga karI sarasvatInA mukha upara kacchanA raNanA samudratIre tapa karavA lAgyA. A veLA AkhA AryAvarta upara anAvRSTinA pariNAme 12 varSanA kAramAM duSkALanA oLA patharAyA. sarasvatInuM vaheNa sUkAI gayuM. RSio bhUkhe maravA lAgyA ne temanI pAsethI vede chevAyA. pariNAme AryasaMskRtie pazcima hiMdathI pUrva hiMda tarapha prayANa karyuM ne gaMgA yamunAnA pradeze temaNe AbAda karyA. A duSkALa veLA rAjA satyavrate vizvAmitranA kuTuMbanuM * becarAjIthI banAsanA mukha sudhI tathA pATaNanI uttare kSArabhUmio AvelI che. purAkALamAM uttara-gujarAta para pharI vaLatA samudranI A nizAnIo che ema bhUstarazAstrIonuM mAnavuM che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 suvAsa : mAgazIrSa 1999 poSaNa karyuM hatuM. enA badalAmAM vizvAmitra pAsethI varadAna meLavI satyata sadehe. svarga saMcaryo hato. satyavratathI 19 peDhI pUrve kulA karI mahAna rAjA thayo hato. tenA rAjyakALamAM kacchanA raNanA samudratIre AvelA ujAlaka pradezamAM uttega Adi RSie tapasya karatA hatA. madhuvanamAM mathurAnagarI vasAvanAra madhune putra dhuMdhu tenA apakRtyane laI prajAmAM rAkSasa tarIke paMkAyo hato. purANa kahe che tema te ujajAlaka pradezanA samudramAM jaIne paThe. eTale enA AgamanathI tyAM pracaMDa dharatIkaMpa thavA lAgyA. parvate agni varasAvavA lAgyA traSio samajayA ke A upadravanuM kAraNa dhuMdhu che eTale temaNe tene vadha karavA mahArAjA kavalAzvane vinaMti karI. kuvalA samudranI retImAMthI dhuMdhune bALI tene vadha karyo ane tyArathI prajAmAM kuvalAdha dhaMdhumAra tarIke prasiddhi pAmyo. A banAvane pAchaTara vagere badhA purANasaMzodhake kacchanA raNanA samudranA sUkAvAnA kAraNa tarIke svIkAre che. kuvalAdhavathI 9 peDhI pUrve manuputra IttvAku thayuM hatuM. enuM pATanagara A sAgarane kAMThe siMdhunA eka mukha upara piTalaka nagara hatuM. prInA samaya sudhI e AbAda hatuM ane enuM nAma temaNe pATala( Patal-tenA uparathI enA pradezanuM nAma Patalene ) baMdara lakhyuM che. vidvAne kahe che ke hAla jyAM haidrAbAda-siMdha che tyAM e hatuM. te veLA A pradeza dariyAnA kAMThe hate. tibeTanA bauddha sAhityamAM nedheluM maLI Ave che ke IkvAkunA A pATanagaramAM ja zAkanA pUrvajone sUryavaMzamAM janma thayo hato ne AMtarakalahane aMge teo piTala choDI uttara hiMdamAM nepAlanI tarAI (bhejavALA pradeza) mAM jaI vasyA hatA. suryavaMzanA sirabhUSaNa e ja IvAkunA eka putra kuze surASTramAM kuzasthalI nagarI vasAvI tene pATanagara banAvI hatI. Anarta, revata ityAdi nRpatio e ja kuzajAtinA hatA. kacchanA raNanA samudrane kuzajAtie potAnA sAgarasAhasanuM kendra banAvyo ane pariNAme A jAti cheka pazcima eziyA sudhI phelAve pAmI. bAIbalamAM emano yazavistAra Cushites eTale kuthanA putra tarIke maLI Ave che. A pramANe ApaNe gujarAtanA A alopa thayelA rAgaranA ItihAsanI jatI tapAsa cheka AryonA rAjyavaMzanA prAraMbha sudhInI lIdhI. enI pUrvenI mAhitI ghaNI jhAMkhI maLI Ave che. vedo tathA purANamAM vasaNune pazcima samudrane adhipati kahyo che. varaNanI sAthe saMbaMdha dharAvatAM tIrtho mahAbhAratamAM gujarAta, surASTra ane siMdhanA sAgarakAMThe darzAvelAM che. A uparathI samajAya che ke varuNanuM rAjya A pradezamAM eTale ke kacchanA raNanA samudranI AjubAju prasareluM hatuM. varuNanA nAma uparathI tene samudra paNa varuNuM samudra kahevAto hato. varuNanuM pATanagara bebIleniyAnI suSAnagarImAM hatuM. lagabhaga badhA prAcIna purANomAM suSAnA akSAMse ApelA che. A pramANe ApaNane jaNAya che ke kacchanA raNanA samudrathI mAMDI IrAnI akhAta sudhInA pradezane zAsaka varuNa hatA ane dariyAne A vistAra varuNuM samudra rahyo haze. * kAThiyAvADa ane kacchanA gejhIyadiromAM raNanI vigata vAMcatAM jaNAze ke tene samudra sukAyAnuM mULa kAraNe A pradezamAM avAranavAra AvatA dharatIkaMpa ja hatA. hajI paNa kacchanA patenA peTALamAM jvALA bhabhUkyA kare che. gayA varSe enI asarathI ja pALiyAdamAM AMcakA AvyA hatA. AkhyAnanI satyatA evA prasaMge uparathI ja siddha thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtane sukAyela samudra - 363 AMnI pUrvene ItihAsa mAnavoMdhamAM maLatuM nathI. hA, bhUstarazAstra tene kaMIka aMze pUruM pADe che. siMdha tathA rajaputAna vacce AveluM thaLapArakaranuM raNa eka veLA samudranuM taLiyuM hatuM e siddha thayelI vAta che. vaLI rAjaputAnAmAM sAMbhara, bAletrA ItyAdi ghaNuM khArAM pANInAM sarovaro che je purAkALamAM e pradeza para pharI vaLatA samudranA avazeSa rUpe manAya che. bleDa nAmanA bhUstarazAstrIe A viratAromAM pharI A alopa thayelA dariyAnA avazeSonI tapAsa calAvI hatI. teNe jaNAvyuM che ke hiMdanA bhUstarazAstrane rajaputAnA-samudra e bIjuM kAMI nahIM paNa vadhu vistRta kacchanA raNane samudra hatA. rajaputAnA-samudra arAvallI ane hAlA parvato vacce haleALA leta uttara gujarAta, pazcima rajaputAnA ane siMdhanI bhUmi upara ghUghavyA karato. emAM traNa moTA ane aneka nAnA beTe hatA. pArakara dvIpakalpathI mAMDI jesalamera sudhIne Uco patharALa pradeza, kaccha ane surASTra A moTA beTa hatA. pAvAgaDhano DuMgara ane bIjA keTalAka nA parvato enA nAnA beTa hatA. - rajaputAnA-samudranA astitvaveLA hiMdamAM mAnavajAti hatI ke kema te hAla kahI zakAya nahi. avinAzacaMdradAse "Rigvedic India' mAM ema pratipAdita karavA prayAsa karyo che ke A rajaputAnA-samudra vaidikakALamAM paNa hato te vAta khoTI hAI pAyA vagaranI che. A siddhAMtane bhUstarazAstrano jarA paNa Take nathI. . kacchanA raNanA samudranA asala rUpa evA rajaputAnA-samudranI utpatti tapAsavI paNa ahIM rasaprada thai paDaze. lAkho varSa pUrve gaMgA ane siMdhunAM medAno upara eka mahAsAgara ghUghavato hato. uttare te madhyaeziyA sudhI prasarela hatuM jyAM gebInuM raNa ane arala samudra hAla paNa tenA pUrva astitvanI sAkSI ApI rahyAM che. pazcime eno vistAra kAspiyana ane kALA samudranA mArga cheka madhyayuropa sudhI hate. Alpasa, Torasa, kekezasa ane himAlayanI parvatamALAo Ane taLiye hatI. bhUstarazAstrIo Ane Tethys--TathI samudra kahe che. enI dakSiNe arAvalInI hAramALA hatI ane hidI dvIpakalpa lemarIo khaMDa mAraphata AphrIkA sAthe saMdhAyo hato. kALAMtare pracaMDa dharatIkaMponI paraMparAo AvI ane tenI asarathI TevIsa mahAsAgaranuM taLiyuM UMcuM AvatAM AlpasathI himAlaya sudhInI parvatamALAo racAI. parvatanI A bhIte UbhI thatAM TethIsa mahAsAgara aneka khaMDomAM vaheMcAI gayo. rajaputAnA samudra paNa Ama ja racAya hate. nadI kumAra" pAchuM joyA vagara saratI sarvadA sarva kAje joI melAM kuTila uranI kAlimA, bhavya brAje, haiye cAMpI nija udaramAM bheda vinA samAve Ape zuddhi parata saritA sAmya daSTi suhAve. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaththAbaMdha utpAdana ane vyavasthA narmadAzaMkara ha. vyAsa aDhAramI sadInA uttarArdhamAM IglAMDamAM audyogika krAMtinI zarUAta thaI, ane e sadInA aMta sudhImAM temaja ogaNIsamI sadInI zarUAtamAM te e kAntinuM menuM AkhA yuropa upara pharI vaLyuM. navI duniyAe paNa e kAtinAM AMdalane anubhavyAM, ane jUnI duniyA sAthe jANe hariphAI thatI hoya tema amerikA paNa audyogika pragatimAM AgaLa dhapavA lAgyuM. audyogika krAti eTale yAMtrika utpAdana ane jathAbaMdha utpAdananA yuganI zarUAta. yAMtrika utpAdana haMmezAM jaththAbaMdha utpAdanamAM pariName che, ane jaththAbaMdha utpAdananuM valaNa hamezAM audyogika ekIkaraNa tarapha ke bhaugolika zramanI vahecaNI tarapha hoya che. audyogika ekIkaraNa eTale kAI paNa eka prakAranA udyoganuM eka jagyAe kendrita thavuM, e ja jagyAe e udyogano vikAsa the. jevI rIte amadAvAdamAM sutarAu kApaDanI mIlana udyoga, kalakattAmAM zaNanI mIlono udyoga ane jamazedapuramAM loDhAne udyoga ekatrita thayo chevikAsa pAme che ane saMgInapaNe sthira thaye che. yaMtranA Agamana pahelAM A jAtanuM audyogika ekIkaraNa lagabhaga nahatuM. jema jema yaMtrane, zramanI vaheMcaNIne, udyogane, jaththAbaMdha utpAdanane, vinimayanAM sAdhano ane AMtararASTriya vinimaya ane vyApArane vikAsa thato gayo tema tema audyogika ekIkaraNa majabUta thatAM gayAM. AjanA yuga viziSTatApradhAna che. viziSTa prakArane zrama, viziSTa prakAranAM yaMtro, viziSTa prakAranA udyogo ane utpAdananuM ekIkaraNa e arvAcIna Arthika utpAdananI viziSTatA che. audyogika ekIkaraNanA mULamAM yaMtra ane jaththAbaMdha utpAdana rahelAM che, paNa e ekIkaraNanI bhUmikA pAchaLa prAkRtika, Arthika ane rAjakIya kAraNo rahelAM hoya che. amuka jagyAe kyA prakArane udyoga ekatrita thaze teno AdhAra te jagyAnI AbehavA, kAcA mAlanuM utpAdana, prAkRtika zaktinI zakyatAo, zramanI saMkhyA ane guNa, bajAranI maryAdA ane zakayatAo mUDI maLavAnI zakayatAo, ane rAjakIya vAtAvaraNa, rAjakIya paristhiti, Arthika udyogo tarapha rAjyanI nIti ane valaNa, tathA vinimayanAM sAdhanonI zakyatA para rahe che. je udyogonA utpAdananI mAMga sarvavyApI hoya che, satata hoya che ane sthira hoya che tevA udyoganuM ja ekIkaraNa ane jaththAbaMdha utpAdana zakya bane che. je vastuonuM bajAra mAtra sthAnika ke ghaNuM ja maryAdita hoya, vastu ekadama bagaDI jAya tevI heya, vastu mAtra amuka samaya mATe ja labhya hoya tevI vastunA utpAdananuM ekIkaraNa saMbhavatuM nathI. audyogika ekIkaraNanA phAyadAo temaja geraphAyadAo paNa che. utpAdananI A paddhatimAM udyogano vikAsa ghaNo ja saMgInapaNe ane sthiratAthI thAya che. udyoga jAmI gayA pachI tenI sAme nA udyoga hariphAImAM TakI zakatA nathI. prauDha thaI gayelA udyoganI zAkha; temAM rokAyela zramanA viziSTa guNo; tene maLate mUDIne satata pravAha; kAcA mAla upara jamAvAyela tene kAbU ane kAco mAla satata meLavavAnI tenI zakyatA; pradhAna udyoga sAthe khIlavelA gauNa udyoganI hasti; utpanna thatA mAlanI nikAsa mATe rASTrIya ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaththAbaMdha utpAdana ane vyavasthA 365 AMtararASTrIya bajAra para tene maLeluM prabhutva; te udyogane lagatI zodho ane pragatinI zakyatAo-A badhA jaththAbaMdha utpAdananA ane audyogika ekIkaraNanA phAyadAo che. paNa A prathAnI pAchaLa mUDIvAda, sAmrAjyavAda ane zramajIvIo, garIbo tathA nirmaLa rASTronuM zoSaNa rahelAM che. A prathAthI AMtararASTriya suleha ane zAti sthapAvAne badale rASTra rASTra vacce jIvaleNa hariphAI ane vaimanasya UbhAM thayAM che. Aje . jagatamAM je azAMti ane du:kha vyApelAM che tene mATe utpAdananI A prathA ochI jokhamadAra nathI. rASTriya daSTie koI paNa eka ja prakAranA udyogane rASTranI aMdara aMtIma ekIkaraNa rASTrane mATe hAnikAraka che; ekaja udyogane A ekadezIya vikAsa rASTrane nirbaLa ane paMgu banAvanAro che. tenAthI rASTra anya rASTra upara avalabanAruM bane che; mATe jayAMsudhI jagata AMtararASTriya vyApAranA ane vyavahAranA Adarzane AMtararASTriya bhrAtRbhAva, AMtararASTriya samAnatA ane anAkramaNanA Adarza sAthe ekarUpa na banAvI zake tyAM sudhI audyogika ekIkaraNa ane jaththAbaMdha utpAdano vizvakalanAM mULa rUpe che. jaththAbaMdha utpAdana kevI rIte zakaya banAvavAmAM Ave che ane tenI vyavasthA kevA prakAranI hoya che te praznanI vigato paNa jANavA jevI ane rasamaya che. jaththAbaMdha utpAdana eTale baheLA pramANamAM mUDI ane majUrInuM rokANa. audyogika krAti pahelAM mAnavI pitAnAM ojArothI maryAdita pramANamAM utpAdana karata. mUDInA rokANane prazna khAsa mahatvane ja nahotuM ane majUrI ghaNuMkharuM kuTuMbanAM mANasothI ja pUrI paDI jatI; jyAre AjanA jaththAbaMdha utpAdanamAM mUDInuM rokANa ghaNI ja mahatvanI bAbata che temaja zramanI saMkhyA ane guNa paNa teTalAM ja mahatvanAM che. jaththAbaMdha utpAdananI mULa zakaSatA yatramAM rahelI che paNa teno vikAsa ane pragati to saMyukta mUDInI prathA upara UtpAdananI ane vyApAranI je yojanAo ghaDAvA lAgI tene ja AbhArI che. saMyukta mUDInI prathA eTale, koI paNa udyoga, utpAdana ke vyApAra mATe mUDInA je bhaMDaLanI jarUra hoya te eka vyaktithI nahi pUrI pADatAM, samAjanI aneka vyaktio pAsethI ekaThI karavAmAM Ave che. AjanA utpAdanamAM karoDonI mUDInuM rokANa karavuM paDe che. teTaluM moTuM rokANa eka ja vyaktithI zakya nathI ane kadAca zakaya hoya te temAM asAdhAraNa sAhasa ane jokhama rahelAM che. sAdhAraNa rIte koI paNa vyakti ke betraNa bhAgIdAro AvuM jokhama kheDavA taiyAra thatA nathI. udyogane mATe joItI mUDI saMyukta mUDInI prathAthI ja prApta karavAmAM Ave che. A paddhatimAM mUkI ApanAra pratyeka vyaktinI jokhamadArI maryAdita hoya che. pratyeka vyaktie jeTalA pramANamAM mUDI ApI hoya teTalA pramANamAM tene vyAja ane utpAdana ke vyApAramAMthI rahetA naphAne bhAga maLe che. jaththAbaMdha utpAdana sAme nAnA udyogo hariphAImAM UbhA rahI zakatA nathI. gRhaudyogo yAMtrika utpAdana sAthe kadApi hariphAImAM TakI zake ja nahi. jaththAbaMdha utpAdanamAM zramanI, mAnI ane vakhatanI bacata thAya che. A prakAranuM utpAdana ghaNuMkharUM vadhatI jatI pedAzanA niyamane bAdhita hovAthI tene dinapratidina thatAM vikAsa ane pragati ochI ne ochI utapAdana-mite mAla ApI zake che. zaktinAM pratyeka vadhatAM jatAM pramANe tenI kiMmata ghaTatI jAya che. kAcA mAla kharIdavAmAM ane utpanna thato pAko mAla vaheMcavAmAM puSkaLa phAyado maLe che. kharIdI jaththAbaMdha thAya che ane gameteTale darathI ane ochI kiMmate thaI zake che. tevI ja rIte utpanna 5Nu jaththAbaMdha thAya che, tenuM moTA pramANamAM vecANa karI zakAya che, ane te dUradUranA bajAramAM mekalIne ochI kiMmate vecI zakAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 suvAsa : mArgazIrSa 196 che. jAherakhabara pAchaLa, pracAra pAchaLa ane navI navI zodhakhoLo pAchaLa puSkaLa kharca karI zakAya che. mukhya udyoga sAthe gauNa udyoga vikasAvI zakAya che. A badhA phAyadAo mAtra jaththAbaMdha utpAdanathI ja anubhavI zakAya che, pariNAme gRhaudyogo tenI sAme Takkara jhIlI zakatA nathI; te dhImedhIme ghasAI jAya che ane nAza pAme che. jaththAbaMdha utpAdananI bIjI eka viziSTa ghaTanA e che ke tenAthI ekaja prakAranA udyoganuM ekIkaraNa thaI jAya che teTaluM ja nahi paNa tenuM saMyojana paNa thaI jAya che. A saMyojanane amerikAmAM "Trusts" kahevAmAM Ave che. jarmanImAM tene "Kartels" tarIke saMbodhavAmAM Ave che: iglAMDamAM AvA sayAjanane audyogika saMgaThananA svarUpamAM samajavAmAM Ave che. AvAM saMgaThane be svarUpe thAya che. eka ja prakAranA udyogo ekaja vyavasthAmAM kendrita thaI jAya te pahelA prakAranuM-Horizental combinations-saMgaThana che; bIjA prakAranA saMgaThanamAM koI paNa eka prakAranA udyogamAM, kAcA mAlathI te chelle pAkA mAla sudhI. je je pagathiyAM ane parivartana AvatAM hoya te badhI kakSAe eka ja vyavasthA-Vertical combinations-nIce lAvavAmAM Ave che. A saMgaThanAne pariNAme utpAdanamAM asAdhAraNa karakasara ane phAyadA anubhavI zakAya che; eka ja prakAranA udyogamAM parasparanI hariphAI nAbUda thaI jAya che, utpAdananI vecANakimata sthirapaNe nakkI karI zakAya che. tenuM pramANa paNa nizcita temaja vyavasthita karI zakAya che. AMtararASTriya bajAronI vaheMcaNI karI zakAya che. ogaNIsamI sadInI jIvaleNa hariphAI vIsamI sadImAM audyogika utpAdananA saMyojanamAM ane suvyavasthAmAM, A saMgaThananA mArgane pariNAme pariNamI che. A saMgaThana paratve zarUAtamAM zaMkAnI dRSTithI jovAmAM AvatuM kAraNa ke hariphAInA abhAve ane saMgaThanathI prApta thayelA ekahaththu utpAdanane pariNAme tenA vyavasthApake dhAre te samAjane, utpAdananI kimata ghaNI UMcI rAkhI jabaradasta hAnI pahoMcADI zake. mATe pratyeka rASTramAM AvAM saMgaThane mATe sarakArathI kAyadAo karavAmAM AvelA che, jethI kAnunanI maryAdAmAM rahIne saMgaThane pitAnA vyavasAya karI zake che. have ApaNe TekANamAM. A arvAcIna utpAdana ane vyApAranI vyavasthA kevI rIte karavAmAM Ave che ane e vyavasthA kevI rIte vikAsa pAmI che te joIe. vyavasthAnA mukhya cha prakAra che, ane pratyeka prakAramAM vikAsanuM tattva mAluma paDe che. prathama mAtra eka ja vyaktithI vyApAranI ke potAnA utpAdananI vyavasthA karavAmAM AvatI. A vyavasthAmAM vyApAra ke utpAdana ghaNuMja nAnAM ane maryAdita pramANamAM rahetAM, mUDI zrama ane vyavasthA eka ja vyaktimAM kendrita thatAM. bIjI kakSAmAM eka vyaktimAMthI be, traNa ke cAra bhAgIdAronA hAthamAM vyavasAyanuM taMtra AvyuM. pahelI vyavasthA karatAM A vyavasthA vadhAre pragatizIla hatI; mAtra eka ja vyaktinI buddhi, mUDI ne zramane badale, eka karatAM vadhAre bhAgIdAronI buddhi, mUDI ane zramano upayoga A vyavasthAnA kSetramAM thavA lAgyo. trIjA prakAranI vyavasthAmAM saMyukata mUDInI prathAne janma thayo. have amuka udyoga, vyApAra ke utpAdana mATe joItI mUDI ghaNI vyaktio pAsethI ekaThI karavAnI zarUAta thaI ane vyavasthAnuM taMtra, mUDI ApanAra badhI vyaktionA hAthamAM nahi, paNa amuka ja vyaktionA hAthamAM AvyuM-jemaNe amuka pramANathI vadhAre mUDI ApI hoya. cothA prakAranI vyavasthA ekahaththu sattA ne ekahaththu utpAdanane mArga, audyogika saMgaThano mAraphata, javA lAgI. pAMcamA prakAranI vyavasthAmAM prajAtaMtranuM tattva pratyakSa karavAno prayatna karavAmAM Ave che. A [anusaMdhAna 5, 370] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3000 varSa pahelAMnAM mULa lekhaka - zrI. kAzInAtha ananta dAmale bI. esa sI, kalAbhavana, vaDodarA anuvAdakaH ga. pu. sAne vAMcako jANe che ke, manuSyaprANa eka jAtanA vAnaramAMthI utkrAMti pAmelo che. hAlanAM mANasanA pUrvajo eka lAkha varSa pahelAM A pRthvI upara avataryA hatA ema hAlanI zehe uparathI jaNAya che. zikAra karo, kAcuM mAMsa manuSyane pRthvInI khAvuM, nadInuM pANI pIvuM, jhADa nIce ke guphAomAM paDI rahevuM raMgabhUmi upara praveza e temano kAryakrama hato. aneka varSo pachI teo khetI karavA lAgyA; pRthvI upara paDelI aneka vastuone upayoga karavA lAgyA. zatru sAthe laDavAmAM teo jhADanI DALAMne upayoga karatA; kaThaNa choDovALAM phaLo teo pattharathI pheDatA. I. sa. pUrva 10000 thI 15000 varSa pahelAMnA vakhatamAM pathara, mRta pazupakSInA dAMta, ziMgaDA, hADakAM vagerethI banelAM hathiyAro (Tools)no teo upayoga karatA hatA ema purAtana-vastusaMzodhake e batAvI ApyuM che. prathama ApaNe ejAra ane yaMtro vacceno taphAvata joI laIe. mANase potAnA kudaratI avayavone madada karavA mATe je sAdhano upayogamAM ApyAM temane ojAro kahe che. dAkhalA tarIke capu, kAtara, seya, kuhADI vagere. vastuo banAvavAnI zaktinuM ojAre ane yaMtro rUpAMtara athavA sthAnAMtara karI zake evAM sAdhanane yaMtra kahe vacceno taphAvata che. je zaktinuM rUpAMtara athavA sthAnAMtara thAya che te manuSyanI heAya athavA pavana, pANI ke varALa emAMthI paNa koI hoya. dAkhalA tarIke zIvavAnA saMcAmAM manuSyanI zaktinuM rUpAMtara thAya che. yAMtrika sALa e kadaratI zakti upara cAlanArA yaMtrane namUno che ema kahI zakAya. yaMtranI khAsiyata e che ke jenA upara yaMtranI kriyA thAya che te vastu sAthe, ejAramAM Ave che e rIte mANasa nikaTa saMbaMdhamAM AvatuM nathI. yatranI keTalIka kriyAo cakkasa hoya che. yaMtra calAvavuM ke nahi eTaluM ja phakta mANasanA hAthamAM hoya che. paNa TharelI kriyAo sivAya vadhArAnI kriyAo emAM thaI zakatI nathI. e jAromAM tema nathI. mANasanI icchA pramANe ejAra kAma Ape che. AjanA yaMtrayuganI prANapratiSThA sumAre traNa hajAra varSa pahelAM thaI che. e mATe have ghaNA purAvA maLyA che. te vakhate pRthvI upara Arya, cInI, grIka ane romana saMskRtio caDatImAM hatI. Arya saMskRti sarvocca sthitie pahoMcelI yaMtrayuganI prANapratiSThA hatI. Aryoe vaidhaka, rasAyana, gaNita, jyotiSa ItyAdi zAstromAM ghaNI zodha karI hatI. elekajhAMDriyAnA prakhyAta hiroe pitAnA eka graMthamAM vajana uMcakavAnA ane khaseDavAnA upayogamAM Ave evAM pAMca vana upaga kahyo che. ApaNe tyAM paNa e yaMtronI mAhitI hatI. maMtrArNava prathamAM nIcene leka che: daMDezcakrazca daMtaizca saraNi bhramakAdibhiH / . zakte saMpardhanaM kiMvA cAlanaM yaMtra mucyate // 1 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368- suvAsa : mArgazIrSa 1996 bramaka eTale aMgrejImAM jene sku kahe che te. maMtrArNavakAroe eka suMdara vyavahArika dRSTAMta ApI tenuM varNana karyuM che: ghaMTApathAnusAreNa saraNeH parivartanam / merorAhohaNaM tAvat bhramamityucyate budhaiH // 1 // ghATa je pramANe ekAda DuMgaranI pradakSiNA karate upara caDe che te pramANe saraNI (Inclined plane) dharInI AjubAju phare che te vakhate tene zrama kahe che. sarvasAdhAraNa lokanI eka bhrAmaka samaja evI hoya che ke, zAstriya zodha eTale phakta gayA traNasocAraso varSane mAmalo che. A kalpanA kulAI javAnI dUra karavAne A lekhano uddeza che. pahelAMnA lake kaMI jarUra nathI ochA addhimAna nahotA e ochA buddhimAna nahatA eTaluM ja je AnAthI samajAya te che , basa che. have 3000 varSa pahelAMnAM yaMtro A saMjJAne pAtra thAya evAM je sAdhano cAlu hatAM te viSe thoDI mAhitI ApuM chuM. ta ' ukitaH-kuvAmAMthI pANI kADhavAnuM sAdhana. evAM sAdhane hajI paNa keTaleka sthaLe jaNAya che. citrAMka 1 ukti - - ghANI -dArU vagere gALavA mATe ane tailI biyAMmAMthI pIlIne tela kADhavA mATe jUnA leke citrAMka 2 mAM batAvyuM che evuM dabANa vAparatA hatA. dhANIne bIjo prakAra eTale razupresa" che. tenI nIce tailI biyAM mUkI dabAvIne tela kADhavAmAM AvatuM hatuM. pANI kADhavAne peca-eka mata evo che ke A peca AkamiDIje zodhI kADhayo haze. bIje eka mata e che ke evI jAtane peca AkamiDI ja pahelAM ghaNAM varSothI cAlu hato. ane AkamiDIne temAM phakata sudhArAo karyA haze. A pecane lIdhe khANa, vahANa vageremAM bharA - - citrAMka 2 pANI kADhavAne peca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3000 varSa pahelAMnA yaMtre 39 paluM pANI kADhavuM saheluM paDatuM hatuM. madhya mAM AvA peca ghaNI ja jagyAe cAlu hatA. IjIptamAM te te hajI paNa cAlu che. ** ** * * * * mATalAne raheM-evA raheMTane norIA athavA IjIpaziyana rahaMTa kahe che. emAM mATalAM eka meTA paDA upara besADelAM hoya che. evo rahe. nadInA pravAhamAMthI pANI kADhavA mATe vaparAtA. pravAhamAM mATalAnuM paiDuM eka caturtheza athavA eka dvitiyAMza jeTaluM UMDe besADavAmAM AvatuM. IITY | kaI pravAha jeravALo hoya te phakata pravAhanA baLathI ja paiDuM pharI zakatuM evI jAtanuM varNana je mAhitI upalabdha thaI che temAM che; mAtra citrAMka 3 mATalAnI mAlA kharekhara ja evI paristhiti hatI ke kema e mATe zaMkA che, i Re pANa-cakkInI kapanA mATalAne raheTa uparathI sUjhI hovAne ghaNo saMbhava che. moTA meTA patthara pheMkI zakAya evA dhanuSanA tattva upara banAvelAM yaMtro te vakhate pracalita hatAM. bhAratavarSamAM paNa evI jAtanAM yaMtro vaparAzamAM hatAM evuM " rAjavallabha" graMtha uparathI jaNAya che. paMpa -pANI kADhavAno paMpa Tesabase kADho haze evo saMzodhane mata che. paMpanuM varNana ane AkRti hilihAsanA pustakamAM ApelAM che. A varNana udhvasta thayelA romana nagaramAMthI hAlamAM je paMpanA avazeSa jAthA che tenI sAthe maLatuM Ave che. A sivAya silacesTara bolasenA ane saMTa jarmana vagere ThekANe paNa paMpanA keTalAka bhAga jaDayA che. jaDelA paMpamAMnI naLIo, ekanA lAkaDAne aMdarathI kotarIne temAM sIsAnI naLIo besADelI sthitimAM che. naLIono aMdarano vyAsa traNa Icane che.. hIMgalIone nAca-eka suMdara bAjaTha upara besADelI hIMgalIo garagI uparathI dhImedhIme nIce AvanArA vajanane lIdhe eka prakArane nAca ane hIlacAle karI batAve che. evI rItanI eka gammata te vakhate astitvamAM hatI. ramatanI zarUAtamAM garagaDInI derIne laTakAvelAM vajana, taLiye vaccovacca jhINAM chidra heya evA, jhINI retIthI bharelA pAtra upara TekavelAM hoya che. ramata zarU thatAM kANuM uparane paDado kADhI levAmAM AvatuM. ema thatAM retI pAtranA chidramAMthI dhImedhIme nIce nIkaLavA mAMDatI ane vajana paNa nIce AvavA lAgatAM. paDanArA vajanathI cAlatAM ghaDiyALa paNa A ja zodha pachI nIkaLyAM haze ema tA lokenuM kahevuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TITUTI TITUTILIT GREER 370 - suvAsa : mArgazIrSa 199 kAla-mApake -A arasAmAM, eka ja tatva upara paNa judI judI jAtanAM kalA mApake astitvamAM hatAM. sattaramI sadInA madhyabhAga sudhI jala-ghaDiyALe ghaNAM ja jokapriya hatAM. hajI paNa hiMdustAnamAM maMgala kAryaprasaMge ghaTikAyaM vaparAtAM jovAmAM Ave che. malAyAmAM evA ja prakAranAM ghaTika-yaMtro hajI cAlu che. tyAM pittaLanI vADakIne badale kAcalIo vaparAya che. upara vividha prakAranAM kAla-mApake kahyAM che tenI thoDI mAhito evI che ke keTalAkamAM TakorA paDatA, keTalAkamAM TharAvela vakhata thAya eTale ghaMTanAda thato. have evA eka kAla-mApakanI racanA tapAsIe. ( juo citrAMka 4) eka UbhA pIpaDAmAM sAdhAraNa thoDA ochA vyAsane lAkaDIne kakaDo tarata hoya che. A kakaDAnI vaccovacca eka goLa daMDa besADele heI, ne hAne cheDe eka DhIMgalI hoI tenA hAthamAMnI lAkaDIthI vakhata darzAvavAmAM Avato.pIpamAM uparanA bhAgamAMthI pANInI ekasarakhI dhAra paDatI rAkhavAmAM Ave che. pANInI dhAra ekasarakhI paDe mATe je vAsaNamAMthI pIpamAM pANI paDe che tenI pANInI UMcAI pramANe dhAra ochIvatI na thAya te mATe karelI yojanA suMdara jaNAya che. arabastAnamAM te cAlu hatI. sArvajanika TAMkIo athavA saMDAsamAM pANImAM taratI evI polI dhAtunI geLIonI, joIe citrAMka 4 kAla-mApaka teTaluM ja pANI ApavA mATe je yojanA heya che, tenA ja jevI vejanA AvI rItanAM kAla-mApamAM hoya che. (citrAMka 4 mAM pIpaDAnI DAbI bAjue upalImera chUTA zabdo juo.) kamika mArgadarzika:-mAryakramaNa keTaluM thayuM e batAvanArAM kramika mArgadarzake A vakhate astitvamAM hatAM. [anusaMdhAna pR. 366]. vyavasthAmAM sahakArI dhoraNa upara vyApAranI, udyoganI ke utpAdananI yojanA ane niyamana karavAmAM Ave che. chaThA prakAranI vyavasthAmAM vikAsanuM chelluM pagathiyuM bharAtuM hoya tema lAge che. A vyavasthA rASTranA samagra udyoga, vyApAra, utpAdana tathA Arthika jIvanane sarakArane hastaka karI de che. samasta prajAnA Arthika jIvananI cAvI rAjayane hastaka Ave che. A prathA tarapha duniyAnAM ghaNAMkharAM rASTra vaLatAM jAya che. A prathAnA garbhamAM samAjavAdI vyavasthAnAM bIja rahelAM che. -je vyavasthAnA AvirbhAvamAM jagatanA Arthika kalyANanuM senerI svapna raheluM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarganI saphare narasiMha palaMganA baMne paDakhe be svarUpavAna ramaNIo UbhI hatI. temanAM aMgamAMthI mIThI suvAsa phoratI, temanAM nayanamAMthI mehaka kiraNo chUTatAM; temanA hAthamAM motInA paMkhA hatA; temanA deha para kasuMbI cIra khUlatAM. A apUrva dazyathI stabdha thaI meM mArI AMkha coLI, paNa mane kazuM ja na samajAyuM chevaTe thAkIne meM pUchyuM, "Apa keNu che ?" "ame svarganI" mukhamAMthI jANe phUla jharatAM hoya ema baMne ramaNIo ekI sAthe belI, "apsarAo chIe." "oha, zuM mArI jIvanaderI tUTI gaI ?" nahi ." bemAMnI vadhAre svarUpavAna asara mArA mukha para sugaMdhI rUmAla dabAvatAM bolI, "ame te Apane AmaMtraNa ApavAne Avela chIe." " zAnuM?" meM jarA hasIne pUchyuM. "svarganI mulAkAte padhAravAnuM." vAha, huM taiyAra chuM." palaMga parathI kUdI, sAmI khIMTI para vaLagelA keTane jhaDapathI kheMcI laI te paheratAM meM asarAone mArI capaLatAnAM darzana karAvyAM. apsarAoe ratnathI jhaLahaLatuM suvarNanuM eka vimAna ApyuM. huM temAM IndranI adAthI caDI beThe. baMne apsarAo mArA baMne paDakhe paMkhA vIMjhatI UbhI rahI. vimAna jhaDapathI UDayuM. svargapaLe viharatA kAlidAsanA meghadUte je rasachalaktA bhAratanAM darzana karyA hatAM tenAthI UlaTI rIta-ujjaDa bhUmi para najara nAMkhatAM ame AgaLa vadhyAM. mArAM nayanamAMthI keTalAMka AMsuo saryA paNa verAna bhUminI haiyAvarALathI e pRthvI para paDatAM pahelAM ja sUkAI gayAM. huM pote paNa vimAnamAMthI kadAca gabaDI paDatA paNa rasadhelI apsarAoe mane madhura smitathI bacAvI lIdhuM. thoDI ja paLamAM ame amarAvatInA AMgaNe jaI UbhAM. baMne apsarAo hAthamAM hAtha milAvI mane Indrabhavana tarapha dorI gaI. amarAvatInA bhavya rAjamArgo para thaI thoDIka kSaNemAM ame svargapatinA bhavya prAsAdamAM jaI pahoMcyAM. maNimANekathI jhaLahaLatA e prAsAde mane navajIvana bakyuM. apsarAo mane tyAM ja choDI AsapAsa cAlI gaI e prAsAdanA ramaNIya divAnakhaMDamAM pravezatAM mane lAgyuM ke IndranI sahAmaNI kanyA mATe svargamAM koI muratiyo na maLavAthI mane teDI maMgAvyo haze. paNa sAme siMhAsana para najara nAMkhatAM jaNAyuM ke yadukulapati zrIkRSNa svargapatinuM sthAna zobhAvatA hatA. temane jotAM ja mane temanI kuTilatA, saikaDo rANuonuM svAmitva vagere yAda AvyAM. temanuM mukha javAnI paNa mane IcachI na rahI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 - suvAsa : mArgazIrSa 1996 ' 'narasiMha, " svargapatie hasIne kahyuM, " ataDA kema jaNAya che ? tArA nAme te gujarAtamAM ja mArA eka bhakta thai gayA che. ' r k haze, paNa huM te svataMtra ane bauddhika yuganA pratinidhi chuM. huM tamArA bhakta nathI. ' "ema ! paNa jo tamAre yuga svataMtra gaNAya te pachI amArA yuga mATe ame parataMtra zabdane ja pasaMdagI ApIzuM. paNa bhalA, tamArA A daivI svataMtra yuganI gaNatarIe mArAM badhAM kAryo tA anucita ja DaratAM haze. ' "kema na Are ? tame saMkhyAbaMdha rANIe paraNyA; arjuna jevA mahAna ahiMsaka ane mAnavapremI puruSane tame lohInA dharma upadezyA; yuddhamAM paNa kuTilatAne tame Azraya lIdho.' "yuddhamAM meM kuTilatA apanAvI ke rAjanI te dAkhavI, '' svargapatie peAtAnI tejasvI vANImAM kahyuM, " e mane tamArI carcA viSaya nathI lAgato. kemake tamArA mahAna paradezI zAsakAe rAjanItinAM eTalAM sUkSma tattvAnI samaja tamArAmAM rahevA dIdhI hAya e mate saMbhavita nathI jaNAtuM. paNa gItAmAM meM yuddha ane saMhArano dharma samajAvyA che e jANavA chatAM tame gItAne mahattva krama Ape! che ? te huM saMkhyAbaMdha strI paraNyA e tamane anIti lAgatI hoya teA tamArA tejasvI rAjapuSAne tame have eka ja patnImAM saMtASa letA banAvete ! mane svargapatinI A valaNa pratye tiraskAra vachUTayeA. paNa tenI sabhAmAM dhAMdhala macAvavuM asaMbhavata hatuM. pariNAme huM mUMgA rahyo. " " bhAI, " indre dubhAtA hradaye chatAM hasatA mukhe kahyuM, " tamane judA ja vicArapravAhe vALI devAmAM AvyA che. eTale tamArA svataMtra ke suvarNayuganI eka paNa hakIkata tamane vyAjabI nathI jaNAtI. tame jJAna ke itihAsathI nathI derAtA, keLavaNItaMtre uzkarelI lAgaNIo ke nasusI naLathI dAravA che. bahupatnItvamAM pApa darzAvI tamArA vIre pratye tamArAmAM ghRNA keLavatA khristidharmanA zAsakomAMthI ekAdanuM te nAma Ape| jeNe saMkaDA kanyAonAM ziyaLa na lUMTayAM haiAya, svarUpavatI suMdarIne bhegavavA emanA patine paradeza ke parajagatamAM na mokalAvI dIdhA hoya.temate eka patnI hAya che--duniyAne dekhADavAnI. paNa e dekhAvanI pAchaLa raMgabhavAmAM keTakeTalI kanyAonAM zarIra cUMthAtAM hoya che, keTakeTalI suMdarIo baMdIkhAne pUrI rakhAtI hoya che e na jANatA hai| te pUche jarmanInA kreDirakAne, raziyAnA jhArAne, beljiyamanA liyeApADete, phrAnsanA luone, IMglAMDanA jyeArja, cArlsa ke herIne, venejhuelAnA prajAkIya pramukhAne, temane mana strI e bhogavavAnI vastu hatI, bhAgavIne teoe temane tarachADI dIdhI. amAre mana e pavitra, pUjya, amArA dezanuM dhana te amArAM saMtAnanI mAtA hatI. ame aMtaHpuramAM aneka strIo rAkI haze paNa temane paraNIne, lagnanA maMgala baMdhane svIkArIne, temanI javAbadArI uThAvIne, temane rAjapatnInuM pada sAMpIne. emanAthI ame dezane caraNe seMkaDa tejasvI nararatA dharI zakatA...." yadukulapatinA A strIpurANathI huM kaMTALyA. temane vacce ja aTakAvatAM meM kahyuM, "tame strIdhelA che. eTale e vAta tame tamArI pAse ja sAcavI rAkhe. paNa mahAbhAratanA yuddhamAM tame le!hInI nadIo vahAvI ene paNa zuM tamAre dUdhanI dhArA darzAvavI che? ' " dUdhatI ja nahiM, balake amRtanI. " ne e zabdo sAthe ja indranA mukha para senApati 77 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarganI saphare - 373 tarIkenI lAlI tarI AvI. te madhura vANImAM bolyA, " arjuna te divase lAgaNIvaza banIne saMhArane dharma bhUlyo. meM ene e pharI zIkhavyuM. e ja mArA jIvananuM parama kartavya hatuM. mAre mana mAnavadeha e AtmAne vikAsa sAdhavAne chellAmAM chelluM pagathiyuM che. e jema vadhAre vizuddha ne vadhAre pavitra hoya tema AtmavikAsane mArga mokaLo bane che. mATe pitAnA-paranA gameteTalA bhoge paNa mAnavasamAjane pavitra, vizuddha ne nyAyI rAkhavo e mane jarUrI jaNAyaluM. emAM saMhAradharmane Azraya levo paDe che te paNa aghaTita nathI. kemake sva ke parapakSanA vIrA te mRtyuthI DaratA nathI, ane jeo Dare che teo evA DaranA kAraNe ja vadhayogya che. pariNAme anyAyane calAvI levA karatAM yuddhane Azraya le e anekagaNuM bahetara che. ane yuddhamAM vyApaka nIti ane zastranI maryAdA jALavIne game te bhoge karela saMhAra dharyuM che. mahAbhArata yuddhamAM meM e mArga apanAvyo. paNa tamane enI kimata nahi samajAya. kemake tamane ghaNI vastuo bhulAvI devAmAM AvI che. tamArI samakSa kRtrima siddhAnta raju karavAmAM Ave che, tamane enAM ceDAMka mIThAM phaLa cakhADavAmAM Ave che ne tame ene vaLagI paDI sanAtana vastuone vIsarI jAo che. jIvana e saMgharSaNa che. jagata para jIvavAne haka vIrene ja che. bAyalAo izvaranA drohI che, kemake teo dAnavI vRttionuM sahelAIthI bhakSa banI dAnavonA vikAsane mArga mokaLo kare che, emanI saMkhyA vadhAre che. jenAmAM saddabuddhi vikasI heya enA para baLane khIlavavAnI javAbadArI vizeSa pramANamAM AvI paDe che. kemake jIvanane ane takarArI praznone ukela eka mAtra baLathI ja sAdhI zakAya che. ane e baLa duSTomAM khIle e karatAM e saddabuddhimAnamAM khIle e Izvarane vadhAre catuM che. baLano tiraskAra jemane jIvana priya nathI evA yogIo kare che athavA mUrkhAo kare che. tamArI dhArAsabhAo ane nyAyamadironI salAmati pilIsakhAtAne--baLane AbhArI che. polIsakhAtuM kAcuM haze te nyAyamaMdira ke dhArAsabhAonI kiMmata keDInI paNa nathI rahevAnI. jyAM sudhI prANIomAM talabhAra paNa naisargika asamAnatA rahelI che, ane e rahevAnI ja che, tyAM sudhI saMgharSaNo mITAvavAM asaMbhavita che. e saMgharSaNe vyakti vyakti vacce haze te tene ukela rAjasattAnA piolIsakhAtAnA baLathI mAnya thaze, rASTra vacce haze te yuddha tene nikAla lAvaze. bhAvi yuddhone aTakAvavAno eka mAtra mArga dareka prajAone samAna lekhanuM jagata vyApI sAmrAjya che, paNa sAmrAjya sthApavAne AdimArga paNu yuddha ja che ane e sthapAyA pachI paNa samAnatA na jaLavAya te AMtarika svarUpe paNa yuddha te kAyama ja rahe che." tyAre te prajAonA utkarSane dAvo karatA IglAMDane sAmrAjyavAda tamane te haze ?" meM jarA mazkarImAM pUchyuM. "iglAMDa"! indra teja varSAvatI AMkhe belyAH "sAmrAjya zuM enI IglAMDane khabara paNa nathI. prajAmAtrane eka AMkhe na joI zake e rAjadharma nathI. IlAMDa sAmrAjya nathI baMdhatuM rASTrone nirbaLa ane kANuM banAvIne pitAnI sAthe sAMkaLe bAMdhe che. eka prajAne vaibhava pUravA te aneka prajAone roTale jhUTa che. paNa bhUkhI prajAonI nibaLatA ja IglAMDanA nAzanuM kAraNa banavAnI che." bhaviSyanI vAta upara mane bahu vizvAsa nathI. eTale te bAjue rAkhI meM jarA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 - suvAsa : mArgazIrSa 1996 hasIne kahyuM, "tamArA mate te jagatamAM lohInI nadIoja cAlu rahe. jIvananI kayAMya salAmati na jaLavAya." "e bhramaNa che. nirdoSamAtrane abhayadAna e vIrene prathama dharma che. sAcA vIra ke nRpatine mana eka nirdoSanA jIvanI kimata duSTonA lAkhe karatAM paNa vizeSa che,-jema mALIne mana eka madhura phaLanI kimata saDelAM hajAro karatAM paNa vizeSa che. paNa tamAro yuga e vAta samajI zake ema nathI. 'nyAyI ane nirdoSane saMrakSaNa, anyAyI ne duSTano saMhAra'--e sUtra mAnavamAtranA hoThe AvI jAya te duSTatA ane anyAya ApoApa rasAtala jaI bese. '' "paNa nyAya-anyAya, duSTatA-nirdoSatAne nirNaya koNa kare ?" "prabhue mAnavIne eTalI saddabuddhi ApI che. ane mAnavI e buddhine durUpayoga kare te Izvara ene paDakhe nathI Ubho rahI zakato." hiMdanA paDakhe Izvara ThIka ubho rahyo che !" IzvarI kartavyone samajavAne mAnavazakti ghaNI pAMgaLI che. chinnabhinna thayelA hiMdane ekatra karavAne paradezI daMDanI jarUra hatI. ne Izvare hidane iMglAMDanA hAthamAM javA dIdhuM. paNa aMglAMDa pitAno rAjadharma bhUlyuM, hiMdI prajA pitAne sarakSaNadharma bhUlI. iMglAMDe pAzavI zaktinA baLathI ane buddhinI jALathI hiMdane khAnA mArge haDaselI mUkayuM; hiMdI prajA patanamAM paNa ukaI zodhavA lAgI. e zeAdhamAM te evI kacarA ne eTalI nirbaLa banI ke ene mukta karatAM Izvarane paNa Aje bhaya lAge che." "Izvarane bhaya ! " "hA Izvarane bhaya." Indra vANInI tejadhArA varSAvatAM kahyuM, "Izvara jagatane pitA che paNa te bApakamAM putrane nathI vAMcho. putrone te sanmArga dAkhave che paNa te temane gulAma nathI banAvI zakata. hiMda Aje eTaluM nirbaLa che ke Izvara ene eka divase mukta karI de te bIje ja divase jagatanA koI paNa bhAganA pacAsa hajAra sazastra guMDAo paNa tene kabaje levAne pUratA che. e guMDAone bhaMyabhegA karavAne badale hiMdanI prajA emanA hAthe rahesAI jaze. pariNAme hiMda sazakta thaIne svayamukti vare e Izvarane vadhAre priya che." hiMdanI mukti Izvarane ja priya che te jagatanI prajAonuM pAzavI zabaLa e elavI kema nathI nAMkhate?" hiMdamAM kevaLa zastrabaLano ja abhAva nathI. paNa keLavaNInA pratApe hiMdI prajAe mRtyunI tamannA gumAvI che, siddhAntapriyatA gumAvI che, jIvananA bhoga letI-detI dezabhakti gumAvI che. preraNAnA sAgara sarakhA naravIrane te niMdatAM zIkhI che. ne ema na hoya te paNa sIdhAM pagalAM e IzvarI kartavya nathI. mahAbhArata yuddha pachI hiMdamAM meM zastramaryAdA pravartAvI paNa e yuddhamAM te zastrone saMhAra mAre zastrathI ja karAve paDe. zastronA vikAsa sAthe prajAmAM eka evI zakti vikAsa sAdhe che-jenI maryAdA zastrathI ja zastranA saMhAra sivAya nathI sAdhI zakAtI. ane nirbaLa prajAmAM zastranA samAnazastrathI karelA vinAza vinA samatala zaktio paNa nathI khIlI zakti." zaktine vizeSa paDatuM mahatva apAyAthI ja jagatanI A dazA thaI che." ema nathI," svargapati prabhAvabharI vANImAM belyA, "zakti e te prANa che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavImAtramAM upabhAganI bhAvanA che; ne zakti e bhAvanAne saphaLa banAve che. paNa e saphaLatA duSTatAne vare e karatAM mahattAne vare e Izvarane vadhAre ruce che-kemake e saphaLatA mAM hiMsA chatAM nyAyI prajA e hiMsAne haLavI banAve che. '' hiMsA ! '' e apavitra zabda sAMbhaLI mane kamakamAM AvyAM. svarganI sa - 371 " .. hA, hiMsA. '' eka tattvadRSTAnI Dhabe yadupatie calAvyuM, jIvana hiMsAthI bhareluM che. mAnavI mAnavInAM gaLAM rahese che, pazu pazunAM gaLAM rahese che; mAnavI pazunA kaeN pazu mAnavInA lAhI mATe talase che. rASTronA bacAva mATe naravIrAnAM mAthAM ragadeALAya che. prANI potAnA jIvananA TakAva mATe pratipaLe, pazunI ke mAnavInI, zArIrika ke mAnasika, hiMsA karyA vinA nathI ja rahI zakatA. eka maNu anAjamAM daza hajAra jIvAta paDI haze te| mAnavI e maNa anAjane mATe do hajAranA, sIdhI ke ADakatarI rIte, maMhAra karavAne che. kAI mAnavI peAtAnA upabhAgane mATe eka jaMgala kharIde; e jaMgalane sApha karAvatAM keTalAM hajAra prANIonA dara tUTe che, keTalAM hajAranA mALA tUTe che. keTalAMne khArAka jhUMTavAya che, keTalAMnA saMhAra thAya che e e nathI joI zakavAne. Ama jIvanamAM hiMsA leAtra bharI che. zaktinA pariNAme upabhAga ke sukha che te e sukha ke upabhAga hiMsAthI ja TakI zake che. chatAM Izvara zaktino vikAsa sadbhAvAlemAM e mATe icche che ke te paNa nyAyaSTi sAcavaze; nirdoSa jIvone banI zakatI hade te hiMsAmAM saMrakSaNa Apaze. kSudra prANIonI hiMsA e mahattvanA prazna nathI; paNa mAnavahiMsA te jagata parathI kAi paNa bhAge dUra thavI ghaTe. " me haMmezanuM gokheluM sUtra uccAryu << Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat "" '' hiMsA-ahiMsA,-enA paNa bheda ! " Indrane vANIpravAha kaMika kaDaka banyA. " zuM jagata meM kevaLa mAnavIne mATe ja sarjAvyuM che? prANIgmAmAM zuM jIva nathI ? e zuM mAmAM ja saMtAna nathI ? emanI naseAmAM zuM garama leAhI nathI de!DatuM ? emanI chAtI para zuM nirdoSa-kumaLAM saMtAna nathI kUdatAM? e zuM mRtyunI cIsa nathI pADatAM ? vadha prasaMge te zuM taraphaDATa nathI karatAM ? jagata para janmIne meM zuM ' kAmavat sarva mUteSu 'nuM sUtra nathI bhAkhyuM ? mAnavIne mahAna lekhI ene meM lAgaNI ne buddhi baMne ApyAM, prANIne kevaLa lAgaNI ApI. mArA vizvAsaneA mAnavI zuM eTalI hade durUpayeAga karavA tatpara banyA che ke mArI samakSa AvI te mane kahe ke, " ame tArAM pAMgaLAM saMtAneAne amArA sAmAnya upabhAgane mATe paNa lAkhAnI saMkhyAmAM haNIzuM--pachI bhale e gameteTalAM nirdoSa hAya, bhUmi para verAyalA kaNa caNI khAnAra heAya; paNa tArAM sazakta saMtAtAnuM ame jIvana, dharma, siddhAnta ke dezanA bhAge paNa saMrakSaNa IcchIe chIe--pachI bhale e game teTalAM duSTa hAya jagata saMhAraka hAya, amArAM kALajAM kArI khAnAra hAya, tArI bhAvanA chUMdI nAkhanAra hAya ! " paNa mAnavIne khruddhi che. ene sudhArI zakAya che." 16 "f mane enI nA nathI. kauravAne sudhAravA huM eche. nahAtA mathyA. paNa mAnavI karatAM siddhAntanI kiMmata vadhAre che. mAnavI jeTalI sahelAIthI pharI janma laI zake che eTalI sahelAIthI kacarAi gayelA pavitra siddhAntA punaH nathI sthApI zakAtA. ne siddhAteAnA kacarAvAthI ja jagatavyApI hiMsAne evA rAkSasI pravAha phATI nIkaLe che ke e pravAhane aTakAvavAne paNa siddhAntAnuM rakSaNa game te bhAge anivArya bane che. mATe ja www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrabhASAne prazna bhegIlAla ja. sAMDesarA manuSyavANInI utpatti e saMskRtinA vikAsanuM sarvaprathama chatAMye kadAca sauthI vadhu dhyAnapAtra sImAcihna gaNAvuM joIe, kAraNa ke vANIne vikAsa thatAM bhASA vyutpanna thaI, ane te mAnavasaMskAronA vAhananuM sauthI prabaLa ane sthAyI evuM sAdhana banI. Aje mANasa hajAra peDhIonA jJAnasaMskAranA vArasAne bhogavI rahyo che te pratApa je bhASAne nathI to bIjA zeno che ? jo vANInuM astitva na hota te mANasajAtane saMghajIvana keLavavAnI taka maLI ja na hota, tema je bhASA na hota to mAnavajAtane bhUtakALa sAthe saMparka sAva tUTI gaye heta ane samagra vartamAna sAthe saMparka sAdhavAnuM paNa tene mATe azakya . banI gayuM hota. prAcIna paribhASAmAM kahIe te A nAmarUpAtmaka jagata vANanA prabhAve vaDe ja prakAzita thAya che. ApaNuM pUrvaje paikI ane kee vAvatAnI stuti karI che, te A ja vastune anulakSIne jagatanI vividhatAmAM ekatA pUravAnuM je aMtargata-sphaTarUpa sAmarthya manuSyavANImAM raheluM che tenA prabhAvanI prazastiArUpe paraMtu mAnavIne vividhatAmAM ekatA jovAnuM jeTaluM game che teTaluM ja ektAmAM vividhatA jovAnuM paNa tene game che. prANImAtranI parabrahmamAM nivRttidvArA jema vividhatAmAM te ekatA zodhe che tema vividhatAmAM e parabrahmanI lIlAne sAkSAtkAra karIne AnaMda pAme siddhAntonA bhege mAnavInA rakSaNane meM pApa gayuM che, ane arjunane paNa meM e ja upadeza Apele." e upadeza te ame jANIe chIe. paNa te pachI jagate pragati sAdhI che ene Apane khyAla nathI. jagatathI dUra rahevAthI ApanA para prAcIna yuganI prAthamika tejabhAvanA prabhutva jamAvI beThI che. eTale Apa uzkerAo e hade ApanA viSayamAM vizeSa pUchavuM huM mulatavI rAkhuM chuM. paNa Apane nathI lAgatuM ke ame Aje jene pUjIe chIe evA prAcIna yuganA keTalAya kahevAtA prabhuo ke naravIroe adharma AcarelA che che ane enAM ja kaDavAM phaLa ame Aje jogavI rahyA chIe." thoDAka evA vIro ke emanA adharmanAM nAma to Ape " I marmamAM ha "ke je teo ahIM hoya te huM temanI sAthe Apane bheTe karAvI dauM." parazurAma jevAnI sAthe bheTa karavAnI mArI IcchA nathI." mArI najara sAme parazurAmanI kuhADI tarI AvI. "gabharA nahi." indra hasIne bolyA, " parazurAma ahIM svargamAM pazu sAthe na rAkhIne nathI pharatA. enI jarUra te aMgata para hatI. " te vAMdho nahi." mArA manamAM jarA hiMmata AvI. [apUrNa) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrabhASAne prazna e 377 che. vyakti mATe je sAcuM che, lagabhaga te ja samUha mATe paNa che. eTale dezakAlAnusAra judA judA mAnavasamUhoe pitApitAnI bhASAno vikAsa sAdhI lIdhe, ane e bhASAmAM je te pradezanA vAtAvaraNane anurUpa evuM sAhitya paNa evI ja naisargika phuraNAthI ghaDAI gayuM. - vakhata jato gayo tema judA judA pradeza ane temanI bhASA viziSTa vyaktitva dhAraNa karatAM gayAM, ane ema karatAM evo paNa samaya Avyo ke jyAre eka samUhane mATe bIjA samUhanI bhASA samajavAnuM paNa azakya banI gayuM. A te tadana sAmAnya vAta thaI. paraMtu e prAstAvika kathana lagabhaga e ja svarUpamAM hindane lAgu pADI zakAya tema che. uttara-hindanI bhASAo saMskRtanI putrIo ane patrIo che; ane dakSiNa-hindanI bhASAo paNa kaI draviDa mahAbhASAnAM ja saMtAne che. e saMtAne amuka sagomAM ekabIjAne khUba maLatAM Ave che tyAre bIjA keTalAka dAkhalAomAM parasparathI atyaMta dUra paDI jAya che. parantu jema ekavAra mAnavaAtmAnI je svayaMskRtie eka mahAbhASAnA vaMzavelAne ApaNuM dezamAM vistAryo te ja svayaMskRrti e vIkharAIne astavyasta patharAyelA velAmAM ekatAnA saMskAra sIMcavAne tatpara thaI che. hindustAna eka virATa deza che. temAM aneka jatio vase che ane seMkaDe bhASAo bolAya che. emAM aneka prAnto che ane pratyeka prAntanI potAnI viziSTa asmitA chechatAMye Aje te zuM, bhUtakALamAMye-jyAre hindane eka rASTra tarIke svIkAravAnI bhAvanA nahatI tyAre paNa-eka vizALa sAMskArika ghaTaka tarIkenA tenA adhikArane keIe paNa asvIkAra karyo nathI. aneka devadevIone ja nahIM, paraMtu nAstika mate suddhAMne pitAmAM samAvI lete hindudharma ane e dharmanA samagra saMskArabhaMDoLanI adhiSThAtrI saMskRta bhASAe laMkAthI himAcala lagabhaga" ane "kalakattAthI kaccha praveza'nAM virATa aMtarone ekatAne dera guMcyAM hatAM. hA, e sAMskArika ekatAmAM rAjakIya asmitAnA aMze nahatA, paraMtu rAjakIya asmitAne pacAvavAnI zakti te sabhara hatI. Aje eka rASTrIya ekama tarIkenuM hindustAnanuM AtmabhAna je jAgRta thayuM hoya te temAM ApaNI e sAMskArika pazcAdabhUmikAne hisso kaMI jevo te nathI. Ama chatAM, saMskRta bhASAnA mugdha prazaMsake gametema kahe topaNa, A dezanA bahu janasamAjane rAjakIya ekatAnA sUtrathI sAMkaLavAnI zakti tenAmAM rahI nathI, e kaI paNa taTastha vyaktie mAnavuM paDaze. aMgrejI bhASA bhale dezane keLavAyelo varga bolate, vAMcatA ane lakhate hoya, hindI rASTrIya mahAsabhA jevI ekamAtra rASTrIya saMsthAnuM kAmakAja bhale mukhyatve aMgrejImAM cAlatuM hoya, chatAM aMgrejI e Akhare te parabhASA che. emAM ApaNuM deza ja saMskAranI pherama nathI; e to parasaMskAranuM prathama Avega laIne ja ApaNI pAse Ave che. ane tethI ja, kadAca ApaNA vicAronuM vAhana mAtra te banI zake to paNa janasamAja kane pahoMcIne temanAM sUtelAM aMtarone jAgRta karavAnI zakti tenAmAM nathI. e zakti, Aje dasakAo pahelAM svIkArAyuM che te pramANe, jene bAra karoDa karatAMye vadhu hindavAsIo bele che ane lagabhaga pacIsa karoDa ThIka ThIka samajI zake che e hindI- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 suvAsa : mArgazIrSa 1996 athavA haThAgrahI laghumatIne saMtoSavAne mathana karatA ApaNe keTalAka netAonA zabdamAM kahIe te "hindustAnI'-bhASAmAM ja che. rASTrabhASA tarIkenI tenI yogyatA saMbaMdhI carcAne sthAna ja nathI. enA svIkAramAM prAtIyatA ADe na ja AvavI joIe. kemake bhUtakALamAM najara nAMkhatAM paNa mAlUma paDe che ke saMskRta bhASAnA prAbalyane kAraNe koIpaNa prAntanA viziSTa vyaktitva vikAsa avarodhAte naha-balake e vikAsane vega maLyo hato. baMgALI ane mahArASTrane rASTrabhASA tarIke svIkAra pAmavAne dAva ane madrAsIone hindI pracAra sAme virodha A rIte asthAne ja kare che. | muralIma komanA eka vibhAge paNa hindI pracArane muslIma saMskRti paranA hinduonA AkramaNane nAme oLakhAvI saMskAranA kSetramAM kemIvAdano hAu Ubhe karyo che. devanAgarI lipi sAme paNa evuM ja bumarANa macAvavAmAM Ave che. paraMtu gAMdhIjI jevA paNa devanAgarI ane urdU lipino vikalpa svIkAre che. hindustAnI mAM je phArasI ane urdU zabdonI bharatI thaI rahI che te joIne te kaI urdU pracArake UlaTuM rASTrIya mahAsabhAne dhanyavAda ApavA bahAra paDavuM joIe. bhaviSyamAM koI kALe muslIma janatA-Muslims are a nation within a nation-ne pikAra karanArA kemIvAdI netAonA varcasvathI para thaI rASTrIya ekatAnA eka jarUrI aMga tarIkenuM pitAnuM sAcuM sthAna jyAre joI zakaze. tyAre rASTrabhASAnA pracArane te khulA dilathI AvakAraze. je dezane viziSTa sAMskArika ke rAjakIya asmitA khIlavavI haze tene eka sarvasAmAnya bhASAnI jarUra paDavAnI; jene vividhatAmAM suramya ekatA jovI haze tene vicAronA eka sAmAnya vAhananI AvazyakatA rahevAnI. hindanI sAMskArika ane rAjakIya asimatAne vikAsa kramazaH thayo che, paNa e vikAsane je kuMThita na thavA devo hoya te, rASTrane tenA aMtima dhyeya lagI pahoMcADavuM hoya eTaluM ja nahIM paNa e dhyeya siddha karyA bAda paNa siddhinuM barAbara jatana karavuM hoya to rASTranA vicAro, abhilASAo ane AkAMkSAonA eka sarvasAmAnya vAhana tarIke rASTrabhASAne svIkAra karyo ja chUTake, kemake ApaNe eka vedakAlIna pUrvajanA zabdomAM kahIe te, "vANI e paramavata che." 'kumAra ' jhIlI prIte janakara thakI vajU-pASANavRSTi, veThI pIThe ravikiraNa ke megha-mArUtayaSTi, vRkSo ghADAM pathikajanane ramya AnaMda Ape, chAyA-pu-pharasathakI, tIvra so tApa kApe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaTapadra(vaDodarA)nA aitihAsika ullekha [le. . lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI, prAcyavidyAmaMdira, vaDodarA] [ 12 ] baMgale bAgameM cArU(ru)ka, paga paga beThakAM vArU(ru)ka; vA(3) meM (4) amana(La), sAta va(a)ota pamAni(f). 18 vaTe vAvI varita(tI), cittAM(gana) bhi(f)ta meM sarita(asta); beThe si(sI)kha kaMsArAk, paMthi karata utArAka. 59 hai vana(T) aDhArA (4) rade nAthadA ghArA; baDodA(vaDDodA)nayara nagInAk, pAvana caranaseM karanAka, 60 -A gajalanI 12 kaDI prakaTa thaI gayA pachI, 90 varSanI vayanA vRddha puruSa itihAsapremI pravartaka zrIkAMtivijayajI munirAje bahu parizrama laI pATaNathI tapAsa karI meLavIne TIpaNArUpa 27 hAthane lAbo citrAMkita vijJapti-lekha he. hIrAnaMda zAstrIjI dvArA mahine jevA mokalAvavA kapA darzAvI che. temAMnI gajajalano pATha--bheda () * AvA kaeNsamAM darzAvavA me ahiM prayatna karyo che. bIkAnera dAnasAgarajI bhaMDAranI pratine maLatI A vaDedarA gajala vi. saM. 1859mAM lakhAyelI, phArbasa gujarAtI sabhA-muMbaInA ha. li. pu.nA saMgrahamAM jaNAya che. tenI prakAzita (saMvata 1985) savistara nAmAvali(bhA. 2 jA, pR. 261)mAM AraMbhane gheDe azuddha pATha darzAvI tene racanAsaMvata 1854 jaNAvyuM che, paraMtu tyAM saM. 1852 hevo joIe. tyAM paNa kavi dI5vijayajInuM nAma darzAvyuM che, paraMtu pravartaka kAMtivijayajInA saMgrahanA uparyukta 2. vijJapti-lekhamAM rahelI te ja gajajalamAM kavinuM nAma jovAmAM AvatuM nathI; te saMbaMdhamAM vicAra karatAM jaNAya che ke-kavi dIpavijaye racela vaDodarAnI gajajalavALe temanA (tapAgaccha-vijayAnaMdasUripakSanA) pUjya zrI vijayalamIsUri tarapha vaDodarAnA saMghe mokalAvela mULa vijJapti-lekha de he joIe, tenI nakalarUpe sAgaragacchanA saMghe udayasAgarasUri tarapha pATaNa mokalAvavA A bIjo vijJapti-lekha tatkAla taiyAra karAvya jaNAya che, jethI nAma vigere keTalAka pheraphAra karyo jaNAya che; temAM kavinuM nAma paNa kADhI nAkhyuM jaNAya che (!) jemanA viziSTa prayatnathI A vijJaprilekhane prabaMdha thayelo jaNAya che, te vi. saM. 1851mAM vaDedarAmAM comAsuM karanAra sudarzanA-caritra AdinuM vyAkhyAna (je sAMbhaLI vaDodarAnA saMdhavIe 1200 mANaso ane 115 vahela sAthe kAvI, gaMdhAra ane dahejane saMdha kADhI jAtrA karAvI hatI) karanAra vAcakajI saMbaMdhamAM aMtamAM ullekha che ke"dahA-tuma AjJAthI AvIyA, vAcaka comAsa; sAMti-zubhAvI bahuguNI, dharatA sadA ullAsa, 1 (DhAla-mAharA ghaNu savAI DhelA-e dezI.) zrIvIrane joi jehavA, mokalyA vAcakajI tehavA he: pUjya! tuM ANu sIra dhArI upAdhi nahI lavalesa, vIrajinane sahArve vesa re. pUjayajI 1 buddhi bahu guNanA dariyA, vyAkhyAMne ama dIla harIA ho; 50 vAkhyAna pacata nitya thAya, bahu bhAsA maMgala gavAya che. pU0 2 zrIsadanA-caritra te graMtha, sAMbhaLatAM hAI sIva-paMtha he; pUche tuma ANAnA ame saMgI, bIjA ame iNe kulaMgI che. pU0 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgazIrSa 1996 cAre merU gyuM(gyuM) morA, mAre saMTa chorA; [co] saMdha laya jata karavAlA, cAMnA pUna(5)! jomAlA. 61 A(5)sI jovA(vi) panthA(bAvarakhyA), veLAM vorA va(ca)nALyAM). phreni(nI)gana TrAMsI na(nA) ranI, zana(m)Dha TIpaneM varanI phara 380 - suvAsa : vAcakajI ama mana bhAyA, tiNe jina-mata ghaNuM sAhAnyA re; pU gItAratha jehavA jeii, vIrakSetrame tehavA sAhi haiA. pU0 4 sarva sAdhune vaMdanA kahevI, sAhaba paNa avasare lehelI re; kavIjana kahe` araja suNIyA, dhyAna avasare smRti karz2yA re. pU. 5 iti zrItattva " vi. sa'. 1851mAM pATaNamAM cemAruM pUrNa karI vihAra kare, te pahelAM tapAga-sAgaragacchanA pucasAgarasUrinA paTTadhara pUjya zrIudayasAgarasUra tarapha vaDodarAnA sAgaragacchanA sadhe(jemAM gAMdhI -saMghavI JApAlacaMda galAlaca'da, saMdhavI narasIdAsa, soMdhavI dayAlacaMdra, jainAcA'nuM svAgata, saghaLI bhagavAnadAsa vigere zrAvakA ane zrAvikAonAM nAmeA tathA sahIe vaDodarAnAM dazyo che) vi. sa'. 1852nA mArga. zu. 1 meAkalAvela pAMca pAMca liTI lAla zAhIthI ane pAMca pAMca liTI kALI zAhIthI lakhAyela manohara citrAMkti e vijJaptilekhamAM AlekhelAM tatkAlIna vaDedarAnAM vividha dRzya!nAM citra ahiM darzAvI zakAya tema na hAvAthI mAtra tenA sUcanathI sa MtoSa mAnIzuM-prAraMbhamAM e bAjU mAra, vacce kramaleAnuM dRzya, maMgalakalA, vAdya, gIta ane nRtya karatI naitikA(nAcanArIonAM 3 dazyA, 8 moMgalA, 14 svapnA, havelI(mahAlaya)mAM sUtelAM zrImatI rAmakhAi (gacchanAyakanI mAtA ! )ne dhAvavA utsuktAthI prayatna karatA khALaka, tathA mAtAne pa MkhA nAkhatI ane paga-capI karatI dAsI, mahAlayamAM gAdI-takIe birAjela zrImAna (? gacchanAyakanA pitA esavAla zAha gumAnaca'da), pAchaLa meraca'dhara sevaka ane AgaLa joSI, svapna-pAThaka tathA cApadAra, jainazve, madira, e khAtU cAmaradharA sAthe zrIpArzvanAtha, upAzracamAM upadeza karatA, Asana para birAjelA, sonerI kinAravALA zveta akharamAM sajja thayela zrIpUjya, jenI pAchaLa 1 cAmaradhara ane yati-ziSyama DaLa, AgaLa namratAthI hAtha jheDI upadeza sAMbhaLatA zrAvakA tathA bAndeDa para svastika karatI mukhya zrImatI suzrAvikA tathA anya zrAvikAo, AzIrvAda upadeza ApatI pravati'nI mukhya sAthI, ziSyA sAthe, AgaLa suMdara vastro ane AbhUSaNAthI sajja thaI hAtha joDI, beThelI zrAvikAo, vaDAdarAnI uparyukta gajjalamAM karelA vana pramANe vaDedarA nagaranAM rAjamArganAM, khAranAM, mAMDavA, bhadra vigere bhAgAnA tathA svAgata-sAmaiyAnAM vividha dRzyAdarzInIya citro jovAmAM Ave che. eka khAnlR seAnuM gALatA senI, kapaDAnA vepArI, teALatA dukAnadAra, rezamanA kaMderA banAvanAra, hukko pItI gaNikA, vAge, ane khAga sAthe baMgalAmAM dANanA adhikArI (?) sAme hAtha joDI rahelA zrImAt zeTha, pAchaLa chaDIdAra, phatesiMhanI havelI, rAjakumAra, nica beThela bakarAM, mahArAjA gAyakavADa (?), sarArI, nANAvaTI pAsethI rUA.' letA gRhastha, havelI-maMgalAmAM besIne tathA UbhA rahIne vAta karatA gRhastha, dukAnadAra, kApaDa kharIdavA AvelI mahilA, paTavA, laheriyAMvALA vepArI, baMgalAmAM rahetI mahilA, adhikArI gRhastha, zrIpArzvanA[dAdA]AgaLa dIpaka, zrIkRSNa-madira 1 ka. gajala kavIne xx59 pUra [na] kIdha gajala (jala) avala aDhAraseM bAvana [ citta ullAseM] thAvara vAra, mRgazIra mAla, tithi 13Ta phIna, pakSa ina(nA)sa; kayo kathalAvrutti, pukhya(jUnya)lAna[]sUri taLA sIla chAGga, rAja ( jya) rAjezvara zrIjaya sAgarasUrIzvara raMga [rAja ] rAjeM. iti zrIgajala(la) samAptam, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaTapadra(vaDAdarA)nA aitihAsika ullekhA - 38 1 .. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 - suvAsa : mArgazIrSa 1996 uparyukta vijayalakSmIsUrinA janma vi. saM. 1794mAM caitra zu. pame pAlaDI(mAravADa)tA pAravADa vik zAha hemarAjane tyAM ANaMdAI mAtAnI kukSithI thayeA hateA. A sUracaMda (pUrvanAma)ne tapAgaccha vijayAnaMdasUripakSanA vijayasaubhAgyarie vijayalakSmIsUri sIneramAM vi. saM. 1814 mAtra zu. 5 zukravAre dIkSA ApI paM. premavijayane soMpyA hatA, ane te ja varSamAM svarga-gamana karatAM pahelAM caitra zu. 10 guruvAre AcAya pada ApI potAnA bhAvI paTTadhara tarIke prakAzita karatAM 'vijayalakSmIsUri' nAmathI prasiddha karyAM hatA. teo vi. saM. 1920mAM sANaMdamAM cAmAsuM rokAyA hatA ane temanA AjJAMkita ziSya 5 jinavijayajI AdinuM cAmAsuM khaMbhAtamAM hatuM, te pUrNa thavA AvatAM vi. saM. 1821mAM kA. zu. pame paMnyAsa jinavijayajInI preraNAthI khaMbhAtanA saMdhe peAtAne tyAM padhAravA vijayalakSmIsUrine bhaktibhAvabharyuM kalAmaya vijJaprilekha sANaMda mekalAvye hateA (jenuM vistRta varSoMna ahiM thaI zake nahi), te 8 / / hAtha laMbAIvALuM TIpaNuM sIteAranA jainanAnabhaMDAramAM vidyamAna che, temAM sANaMda, khaMbhAta ane suri-svAgatane lagatAM tathA khIjAM sArAM citra hAvAM joie, paraMtu durbhAgye hAla tA matsya, magara, vahANu sAthe samudranA dazyavALu eka ardhuM kapAeluM citra bAkI raheluM jaNAya che!! peAtAnI graMtha-racanAmAM saubhAgya-lakSmI zabda dvArA peAtAnA gurunuM ane potAnuM nAma sUcita karanAra, vijayasaubhAgyasUrinA vineya A vijayalakSmIsUrie vi. saM. 1843mAM kA. zu. 5 racela 24 thAMbhalAvALA, vividha kathAmaya 360 vyAkhyAtAvALA, 20000 zrlAka pramANa saraLa saMskRtagadyamaya upadezaprAsAda nAmaneA mahAna graMtha jaina samAjamAM sArI rIte lAkapriya thayela che, munirAjo tenuM vyAkhyAna vAMce che ane zrotAe tenuM zravaNa kare che, temaja temaNe racela kA. zu. 5 jJAnapaMcamInA deva-vaMdananI vidhi tarapha vartamAnamAM paNa Adara jovAya che. tathA vi. saM. 1845mAM vijayadazamIe khaMbhAtamAM bhAvika zrAvaka zrAvikAnA AgrahathI vividha dezIemAM(rAgAmAM) racela vIzasthAnaka--pada-stavana(kusuma)-pUjAdvArA jina-pUjana vartamAnamAM paNa pracalita che. .temaNe racela aSTAhnikA stavana (saM. 1834), rohiNIsvAdhyAya vigere bIjI keTalIka kRtiyA paNa Adara pAmI che. vi. saM. 1849mAM sIrAhImAM uddayasUrinA paTTa para temanI sthApanA thai hatI. khabhAtamAM 18 ane sUrata baMdaramAM adhika cAmAsAM thayAM jaNAya che. temaNe rAnera, sInera, keravADA, AmAda, chAyApurI, gAdharA, jaMbUsara vigere aneka sthaLeAmAM jinapratimAonI pratiSThA aMjana-zalAkA karI hatI. A zrIpUjya(vijayalakSmIsUrijI) vi. saM. 1852mAM hurajI(mAravADa)mAM cemAsuM rahyA hatA--tema jaNAya che. A cemAruM pUrNa thayA pachI temanA vihAra thAya te pahelAMvi. saM. 1853nA mAgazara zu. 5 rAjanagara(ahammadAvAda)nA jainasaMghe AgAmI caiAmAsA mATe padhAravA bhakti-bharapUra sacitra gadya-padyabhASAmAM vistRta vijJaprilekha temanA tarapha meAkalAvyA hatA. '' saMvat aDhAra trepanne, mAgasara suda ravIvAra; tithi paMcamI muhurata vijaya, leSa liSyA dharI pyAra. " temAM mukhya preraNA, temanA AjJAMkita ziSya puM. mAnavijayagaNi vigerenI jaNAya che; je te cAmAsuM vItAvyA pachI paNa te samayamAM tyAM vidyamAna hatA. "zrIjInA AdezathI, mAnavijaya paMnyAsa, japa tapa paccakhANaeN karI, uttama thayo cAmAsa.' [apUrNa] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvane suvAsa paMjAbakesarI raNajItasiMhe zIkha dharmanI AjJAnuM ullaMghI eka vezyA sAthe lagna te karyuM, paNa pachI emane pazcAtApa thayo. tarataja te pitAnA pATanagara laherathI nIkaLI zIkhenA dharmanagara amRtasara jaI pahoMcyA ne nyAyAdhIza pullAsitane AMgaNe jaI temaNe e apakRtya mATe mAphI mAgI. "mAphI?" pulAsihe gadagati kaMThe kahyuM, "mane e ApavAne ahIM adhikAra nathI. zIkhonI dharmasabhA tamane aparAdhI Therave e pahelAM ja jAta-aparAdhI tarIke tame nyAyamaMdiramAM AvI pahoMce. tyAM tamAro nyAya cUkavAze." bIje divase briTiza salatanatane dhrujAvanAra pabano siMha amRtasaranI nyAyasabhAmAM aparAdhI tarIke eka pAMjarAmAM jaI UbhA. nyAyAdhIze pUchayuM. tame keNa cho ?--" zIkha dharmane aparAdhI." "tamAruM nAma ?"--"raNajItasiMha." "zo aparAdha karyo che ? "--"vesyA-lamane." nyAyAdhIza kullasiMhe thoDIvAra vicAra karyo. pachI te zAMta chatAM makkama svare bolyA, "raNajItasiMha, zIkhenA ziratAja chatAM dharma tamane mApha na karI zake e tame guneha karyo che. tamAre ekavIsa divasa sudhI dharmasamAjanA sabhya mATe dAtaNa kApavAM paDaze, eTalA ja samaya sudhI emanA joDA sApha karavA paDaze, eka lAkha rUpiyAno daMDa bharavo paDaze; ane jhADa sAthe bAMdhI tamane ughADA baraDA para so keraDA mAravAmAM Avaze. bele sajA kabula che." "kabUla che." raNajItasiMhe zAMtithI kahyuM. tarataja paMjAbanA e vIranAM rAjavaMzI vastra utArI ene khullA dile eka jhADa sAthe bAMdhavAmAM AvyuM. eka pracaMDa zIkha sainika hAthamAM kAraDa laI tenI samIpa pahoMcyo. paNa e karaDe raNajItasiMhanI pITha para paDe e pahelAM ja nyAyAdhIze tene aTakAvatAM harSabhera kahyuM: "dhanyavAda rAjana ! A paLe tame tamArA AdhAra kRtyanI mAphIne lAyaka banyA che. nyAyano sAmano karIne lehInI nadIo vahAvI zakata chatAM mUge moDhe tame AkarI sajA kabUlI lIdhI e ja dharma ane nyAyanA vijayane mATe pUratuM che. have dhyAna rAkhaje." prajAnA harSanAda vacce raNajItasiMhane choDI mUkavAmAM Avyo. ne bhAratanA e mahAnamAM mahAna senApatie AkarA baMdhanamAMthI chUTI nyAyAdhIzanA caraNamAM pitAnuM mastaka mUkyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 - suvAsa : mArgazIrSa 199 mahArASTrapati raghunAtharAva jyAre eMzI karavAne punAnI bahAra cAlye| tyAre nagaranA nyAyAdhIza rAmazAstrI tyAM potAnA hAtha U~cA te tarata temanI samakSa jaI paDeoMcyA. pUchyuM, "deva A samaye kaMi ? '' " tamane aTakAvavAne!" rAmazAstrIe zAMtithI uttara dIdhA. "ze| aparAdha che? tamArA para bhatrIjAnA khUnane ArApa che. enA nirAkaraNa pahelAM tame punA prabhu, atyAre huM yavanene saMhAravA jaI rahyo chuM. tyAMthI pAA karuM tyAre Apa ApanI pharaja bajAvo. . na cheADI zakA. ' $* k yavanAnA saMhAra karatAM nyAyanAM sUtro vadhAre pavitra che. " ' . 'ema ? " raghunAtharAve bhrakuTi caDAvatAM pUchyuM, " ApanAM e sUtro A prasaMge huM mAnya na karUM tA? " tA ApanA A nyAyadaMDa. " te e daravAA para ja nyAyAdhIrA tarIkenI padavI DI rAmazAstrI peAtAne gAma cAlyA gayA. hajAranuM sainya laI yavanapati haidaranA saMhAra daravAje teNe najara karI te| jaNAyuM ke karIne UbhA hatA. X X X eka zrImante lIMkanane peAtAnA vakIla tarIke rokI tene sArI kamANI karAvI ApavAnI IcchA darzAvI. paNa lIMkane e zrImantanA kesa sAMbhaLI kahyuM, " Apane kaisa dhaMdhAdArI gaNatarIe sArA che. huM temAM kAyadAnI AMTIghUMTIthI saphaLa paNa banI zakuM. paNa mArUM hRdaya jarA DhIluM che. A kesa calAvatAM huM vicAratA ja hoIza ke, " lIMkana, tArA kesa khoTA che; tuM juThTho che. ' ne kadAca e zabdo mArAthI mATe paNa kheAlI javAya te Apane hAravuM paDe. mATe, dilagIra chuM ke huM ApanA kesa hAtha nathI dharI zakatA. " x X X jaMgalamAM e sAthIdArA sAthe lUMTa calAvavA nIkaLelA vanavAsI vanarAjane cAMpe nAme eka vaNika sAmeA maLyA. cAMpAnA mAthe ghInuM eka kulluM hatuM, tenI bheTamAM kaIka nANuM ne pAMca tIra hatAM. vanarAja ne tenA sAthIdArAne jotAM ja teNe pAtAnAM pAMca tIramAMthI e tADIne pheMkI dIdhAM. " e tADI kema nAkhyAM?' vanarAje cAMpAnI samIpa paheAMcI khedarakArIbharI prabhutA dAkhavatAM pUchyuM. tamAre| uddeza mane lUTavAnA jaNAya che. eTale mAre tamane mAravA aa paDaze. paNa tame traNa che!, tIra pAMca hatAM. eTale e nakAmAM gaNI te toDIne meM pheMkI dIdhAM che. " .. . " " vAha bahAdura " pAsenA eka vRkSa tarapha AMgaLI cIMdhatAM vanarAje kahyuM, " jo pelA vRkSa para thai eka cakalI jhaDapathI UDI rahI che. tuM ene vIMdhI zake te tArI bANuvidyA AgaLa ame hAra kabUlIzuM. " " cakalI nirdoSa che, " cAMpAe garvabhera kahyuM; " sadeSa tame banavA mAgeA che. tamArA doSa DhAMkavA huM e nirdoSane nahIM vIMdhuM. doSa tame karI jue. pachI tamArA prANa levA e mArI pharaja banaze. " "" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jIvana suvAsa - 385 " zAbAza vIra" vanarAje cAMpAnI nyAyabhAvanAnI prazaMsA karatAM tenI pITha thAbaDI. ne pachI pitAnI oLakha ApatAM umeryuM, "huM bhAvi gujarAtane bhUkhyo rAjA chuM. mane zI madada karIza?" "baLathI mAge che ke mitrabhAve?" "mitrabhAve" vanarAje AMkhomAMthI neha varSAvatAM kahyuM. te badhuM ja ApanA caraNe che." cAMpAe vanarAjane ghInuM kulluM ApyuM, pAsenuM nANuM sayuM te pote ene sevaka banI rahyo. presIDenTa lIMkananA divAnakhaMDamAM eka divase eka svarUpavAna bAlakanyA AvI UbhI. tenA mukha para nirdoSatA ne AMkhamAM AMsu hatAM. kema bahena?" presIDenTa vAtsalyabhAve pUchyuM. "mAre bhAI jelamAM che. enA chUTakArA mATe huM Apane vinaMti karuM chuM." lIMkananA caraNane AMsuthI ghetAM kanyA bolI. "keAInI bhalAmaNa lAvI che?" " nA che." "ThIka," presIDenTe kanyAne enA bhAinA chUTakArAnuM AjJApatra soMpatAM kahyuM, "tuM keInI bhalAmaNa nathI lAvI e tArI nyAyapriyatA ane tArA AtmavizvAsanI sAbitI che. ne tArI nirdoSatA e tArA bhAInI nirdoSatAnI pUratI jAmInagIrI che." amerikana AMtaravigrahamAM be chokarAoe temanA mAbApanI nA chatAM sainika tarIke nAma noMdhAvI dIdhAM. putrone pAchI vALavAno mAbApa pAse eka upAya na rahyo. chevaTe temaNe presIDenTa lIMkanane pitAnI e hakIkata jaNAvI. lIMkane temane senApati para eka cIThThI lakhI ApI, "senApati, mAbApanI AjJA teDanAra sainikonI A pavitra yuddhamAM jarUra nathI." eka yuvake lekamAnya tilaka pAse jaI kahyuM, "gurudeva, mAre naiSThika brahmacarya pALI dezasevA karavI che. te saMbaMdhamAM ApanI salAha mAguM chuM." "salAha ApuM chuM ke," tilake zAMtithI kahyuM, " tame ghera jaIne tarataja lagna karI nAMkho. naiSThika brahmacarya sevavA IcchanArane pArakAnI salAhanI jarUra na hoya." IMglAMDane rAjA cArlsa bIje eka khAnagI zALAnI mulAkAte gayo. zALAnA adhyApaka che. bIskIe e prasaMge mAthethI heTa na utAratAM rUvAbathI vidyArthIone pATha ApavA mAMDyA. paNa AMkhanA namra palakAre eNe rAjAne A avinaya mATe kSamA ApavAnI vinaMti karI. rAjAe hasIne enI pITha thAbaDI. jyAre rAjavI bahAra nIkaLyo tyAre eka maMtrIe rAjAne A avinaya calAvI levAnuM kAraNa pUchyuM. cArlsa hasIne be, "e bicArAne enA vidyAthIonA mana para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 suvAsa : mArgazIrSa 1998 e chApa cAlu rAkhavI che ke jagatamAM che. bII nathI. mAre e chApa zA mATe bhUMsavI joIe?" karatAM mahAna puruSa bIje ke je X kalAkAra kenavA svarUpavAna ITAliyana zAhajAdI bagesanI Arasa-pratimA ghaDato . hate. e pratimAne sagAsaMpUrNa banAvavAne zAhajAdI hamezAM kalAkAranI sAme kalAka sudhI nagnasthitimAM besatI. eka cAritrasaMpanna umarAvajAdIne A samAcAra maLatAM teNe zAhajAdIne pUchayuM, "paNa tame nagnasthitimAM eka miniTa paNa besI zI rIte zako cho?" emAM Ama gabharAvAnI kazI jarUra nathI," base hAsya veratAM kahyuM, "mAre baMne paDakhe huM saLagatI sagaDIo rAkhIne ja besuM chuM." - kAzmIranA bahumUlya kezaranI 216 guNa bharI eka zrImanta vepArI dezavidezamAM pharato hato. eka ja vyakti jyAM badhuM kezara kharIdI laI zake tyAM ja te vecavAnI tenI pratijJA hatI. vakhata jatAM te avaMtI jaI pahoMcyA. avaMtIne pAdara tene eka vaNika maLe. te vaNikane teNe pitAnI hakIkata jaNAvI. "oha, emAM kaI mahatvanI vAta che?" vaNike zAMtithI kahyuM. ne pachI umeryuM, huM e badhuM ja kesara kharIdI lauM chuM. nANuM tame mArI peDhI parathI tarataja laI jaI zake che," ne kezarane vepArI jyAre peDhI para nANuM gaNu hatA tyAre tenA eka mANase tene khabara ApI ke kezaranI badhI ja guNa vaNikanuM nivAsamaMdira bAMdhavAne jyAM cUnAnI cI cAlatI hatI tyAM cUnAnI sAthe bheLavI devAmAM AvI hatI. hAthanI baMgaDIo vecI mAtA bhagavatIdevIe bhUkhyA atithi jamADyA. putranA hRdaya para A kRtyanI addabhuta asara thaI. te ApameLe vikAsa sAdhI ucca padavIe pahoMcyo. mAne pUchayuM, "mAtA, have tamArA alaMkAra pAcho ghaDAvIzuM ?" ' "beTA" mAtAe putranA mukha para vAtsalyabharyA nayana TheravI kahyuM, "mAre traNa alaMkAra joie; abhaNone keLavavAne nizALa; rogIone nirogI banAvavA davAkhAnuM; bhUkhyAonAM peTa saMSavA annazALA." ne putra Izvaracandra vidyAsAgare e traNe kAryo pAra pADI mAtAnI IcchA saMtoSI. amerikana svAtaMtryayuddhamAM eka prasaMge zigTananI TukaDI pAse eka paNa topa na rahI. ziMgTane yukta vAparIne tarataja lAkaDAnI saMkhyAbaMdha te banAvarAvI lIdhI, ane tene sainyanA AgaLanA bhAgamAM goThavI. aMgreja senApati rIglI eTalI badhI te joI dUrathIja nAsI gaye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI prajA ane sAhitya gujarAtI prajAne gujarAtI sAhitya viSe je abhiprAya ApavAnA hAya to temAMnA moTA varga tarataja kahI deze ke, "e sAhityamAM te kaMija nathI. " paNa jo emane pUchavAmAM Ave ke, "gujarAta tamArUM che. tame enA sAhityane khIlavavAmAM ze| kALA Ape che ? " to te tarata ja pUTha pheravaze. sAhitya teA khAga che. temAM aneka prakAranAM mISTa phUle ke kaLA vikasavAne talapatAM hoya che. paNa pArakA sAhityathI AkarSAyala prajA potAnAne pANI pAvAne paNa taiyAra nathI. ne pachI kahe che, " amArA bhAgamAM to kaMi nathI."-ghaNI vakhata te AvA abhiprAya ApanAra te sAthe ja potAnA khIlatA sAhitya pratye upekSA dAkhavanAra evA vidvAnA, zrImantA ne javAbadAra vyaktie hAya che ke jemane sAMbhaLIne sAhityapUjakanI AMkhA zaramathI nIcI ja DhaLI jAya. gujarAtamAM keTalAMya sAmiyakrA janme che te tarata mRtyu pAme che. keTalAya UgatA lekhakA pASaNanA abhAve ja karamAI jAya che. jenAmAM kaMika sarjanazakti hAya che teo peAtAnuM DhAla nathI vagADI zakatA. te prajA jyAre emanA pratye kheparavAI dAkhave che tyAre zuddha sAhitya sarjana UgatAM pahelAM ja AthamI jAya che. 'suvAsa' zarU thayAMne pANAe varSa thayAM. UgatA lekhakane AgaLa ANavA, prajAne zuddha sAhitya ApavuM te jIvanane Adarza samajAvave! e enuM dhyeya. vidvAneAe ene vakhANyuM, vAcakAe prazaMsA karI, patrakAreAe vadhAvyuM; enA lekhAnA aneka patrAmAM utArA thavA lAgyA. chatAM prajAe ene Arthika TekA ApatAM te evI pIchehaTha karI ke zI rIte TakavuM e paNa eka prazna thaI paDayeA. chatAM nathI ame prajA pAse bhIkha mAgI, nathI amArA AMkaDA mUkayA. amane sAhitya pratye prema che, ane amArUM mAsika ame game te bhAge TakAvIzuM ja. paNa prajA pAsethI kApaNu jAtanA bhAga vagaranA eka sahakAra ame mAgIe chIe ane e amane prajAe ApavAja joie. je je banyuene ame namUnAnA aMkA mAkalAvIe chIe te te andhuenI mAsikanA grAhaka thavAnI icchA hoya te| e aMka sAthe joDelA amArAja kArDamAM te hA lakhI mAle, IcchA na heAya teA nA lakhe; ane 'hA' ke 'nA' kazuMja lakhavAnI IcchA na thAya te| pachI bIjA aMkane svIkAra na karatAM teo te pAchA meAkalAvI de. amArI A vAraMvAranI vinaMti chatAM ghaNAya bandhue maphata aMka vAMcI levAnA lAbhamAM enA pratye dhyAna nathI ApatA ane amane nAhakanI muzkelImAM utAre che. 'suvAsa'nA je jUnA grAhakA heAya temaNe navA varSe tarata hA--nA jaNAvI devI. jemane namUnAnA aMkA mAkalAtA hoya temaNe, grAhaka banavAnI IcchA na hoya teA, aMka tarata pAchA meAkalAvavA, ane e aMka joi javAnI IcchA hoya te| sAthe joDelA kArDamAM hA-nA lakhI mAkalavI. ATalIja amArI gujarAtI sAhityajanatA pAse mAgaNI ke vinaMti che ane e paNa je dhyAnamAM na rAkhe tene zuM kahevuM e ame nathI samajatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chUTAM kula ' "Fortnightly Review' ne chellA aMkamAM, zrI. bhavAnI bhaTTAcArya "Youth of India at Bay' nAmanA lekhamAM, hiMdanA vidyAthIo tathA yuvakonA saMyoge, temane abhyAsa, mAdhyamika zikSaNa vagere vizenI carcA karI temanI koleja-jindagInA praznane parzatAM, sahazikSaNa saMbaMdhamAM, kahe che: "abhyAsakhaMDamAM kanyAonA praveze koleja-jindagImAM teja pU. prophesaronA gaNagaNATathI sukhahIna lAgatA kolejanA udAsIna vAtAvaraNamAM vIjaLIno camakAra pragaTayo. kumAra ne kanyAo vacce bahA saMbaMdha to ghaNo ocho jAgepaNa temanA magaje tanamanA anubhavI rahyAM. AchA nayanakiraNo, mitanI prabhAva bharI chAyA, brakuTinI kamAnanA vaLAMka-e badhAMnI eka mISTa bhASA banI gaI. kumAronI romAMcaka kalpanAo UchALe caDI. kanyAonI vadhu ne vadhu hAjarI temanI lAgaNIone uzkeravA lAgI. kumAra-kavioe bauddhika suMdaratAnI kavitAo racavA mAMDI. keTalAka vizeSa vyavahArUoe kanyAonI sAthe saMbaMdha jamAvavA-mitratA bAMdhavA yukitao javA mAMDI. ne mitratAmAMthI prema pragaTayo, premamAMthI lagna janmyAM. pariNAme jIvanane zAMta pravAha gUMcavAyela praznonA vamaLarUpa banI gayo." che. ravIndranAtha TAgora zrI amIya cakravartI upara eka patra lakhI hiMdanI vartamAna sthiti para AkaMda varSAvatAM kahe che: eka bAjue sattAne mada-je dabANanA badhA ja sAjazaNagAra sAthe potAnA burajamAM sajaja thaI beThe che; kaThaNa kAyadAo ne rAtI pAghaDIonAM jhuMDa jenuM rakSaNa karI rahyAM che. A rIte ja dezane kabaje rakhAya evI emanI mAnyatA che. bIjI bAjue khAlI hAthe ne khAlI khIza TALe maLela mAnavasaMdha-mukti ane sthAyI salAmatinA ekamAtra osaDa tarIke jene binaAkramaNavAdane svIkAra karavAnI salAha ApavAmAM AvI che. paNa te saMgha potAnA vizvAsane A navA vAdamAM sthira nathI karI zakato. kemake jagatamAM kyAMya, bhalA ke bUrAne sArU paNa, e paddhati amalamAM nathI mUkAI mAnavapazunA paMjAmAMthI mAnavIne bacAvavAne AkramaNakArI sAdhano ja anivArya che-A siddhAntane ja sarvatra yogya sAdhana ne jarUrI vastusaMgrahathI anusaravAmAM Ave che. paNa jyAM mAnavIne vidyAnA ghaNAkharA mArgethI aTakAvI devAmAM Ave che tyAM tene A khAsa viSayathI paNa dUra ja rAkhavAmAM Ave che. te dareka dizAethI gherAyelA temane mATe haraNanI jema nAsI chUTavAne paNuM mArga nathI rahetuM. rAjavaMzI zikArIonA zikAra mATe teo to anAmata jaMgalomAM ja vase che. nAmAMkita vyaktionA hastAkSare meLavavA mATe jagatanA buddhimAna yuvake marIphITatA AvyA che. baTana nIneTa, ziMgTana, zekasapiyara, DIjharAyalI, prInsa bismArka vagerenA hastAkSaranA hajAro pauDa upaje che, TenIsana, kIlIMga, DIkansa, velIMgTana, TeTA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chUTA phUla 389 gA, barnADa zo vagerenA hastAkSare paNa seMka pauH kheMcI lAve che. paNa kunehathI ke sastAmAM hastAkSara meLavI levAne je citravicitra mArgo levAmAM Ave che te keTalIka vakhata khUba ja rasika hoya che. Dayuka oNpha velIMgTanane eka yuvake temanI putravadhU mAsa oNpha DerenAM kapaDAMnA dhavarAmanuM bIla mahinAothI na cUkavAyuM hovAnI phariyAda karato patra lakhyo. Dayuke javAbamAM jaNAvyuM, "mArA putre bIla kema na cUkavyuM hoya e mArAthI nathI samajAtuM, paNa huM pite te mAkesa opha Dere nathI ja." iglenDanI eka umarAvajAIe prInsa biramArka pAse hastAkSaranI mAgaNI karI. bismArka uttaramAM jaNAvyuM, "vahAlAM zrImatIjI, huM keIne mArA hastAkSara Apate ja nathI. prInsa bIsmA." kIpalIMga pitAnA lekhe zabdadITha ziliMganA bhAve vakhate. eka yuvake sastAmAM enI sahI meLavI levAne ene be zabda lakhI mokalavAnI sUcanA sAthe be ziliMga mokalAvI ApyA. kIplIge uttaramAM lakhyuM, "Thank you." banaDa zo te kIplIMga karatAM paNa vadhu vicakSaNa che. tene lekhanane dara paNa zabdadITha ziliMga pramANe che e jANI eka yuvake ene eka zabda lakhI mokalavAnI vinati sAthe eka ziliga mokalAvI Apo. zee tene tArathI jaNAvyuM, "Thanks'. bicArA yuvakanI hastAkSara meLavavAnI umeda tUTI paDI ane ziliMga trIje ja ghera pahoMcyo. A varSe bela-prAIjhanA vijetAo padArthavijJAna-che. arnesTa lorensa [ kelIphorniyA ]; sAhitya-mo. phAjha sIllAnapIne [phIlenDa ]; rasAyaNo. buTanAnTa [barlIna ] ne jhIkkA jhurIca ]. 1938mAM mulatavI rakhAyela rasAyaNa-vibhAganuM inAma hInDalbarga yunIvITInA pra. kunhane phALe gayuM che. temAMthI chellA traNee rAjadvArI kAraNasara InAmane svIkAra karavAnI nA kahI che. ' [ anusaMdhAna pRSTha 392] parasparathI svataMtra banavAne potAnuM sAmAjika svAtaMtrya saMgrejonI kAyadAthIne vecI rahyAM che. samaya jatAM, e kAyadApothI strI-puruSanA praznane hiMdu-muslIma prazna karatAM paNa vadhAre saLagate banAvaze enI Aje keIne paravA nathI. kemake lazkarI ane zikSaNaviSayaka gulAmI jANe pacI gaI hoya ema prajAmAM sAMskArika gulAmInI bhUkha jAgI che. te bhUlI jAya che ke pArasparika svAtaMtryanI A vAto prajAne sAcA svAtaMtryathI dUra laI javAne khIlavavAmAM AvI che, AMtarika praznonA ukelanI vAto mahApraznane dabAvI devAne jagavavAmAM AvI che." te samajatI nathI ke mULanAM jhera maTaze te nadInAM pANIne gALavAnI paNa jarUra mahinA rahe. baLane vikAsa ne saMskArasvAtaMtryanA pariNAme svataMtratAne sUrya pragaTatAM badhe ja prakAza patharAze. aMdhArAmAM ghenabharI AMkhe jyAMtyAM mazAle laI deDatAM heLIo pragaTaze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvI para mAnavInA vasavATane karaDe varSa thaI gayAM che. paNa e gALAmAM evo ekAda se paNa nathI gayo jemAM mAnavIe mahAbhISaNa yuddha na khelyAM heya. ItihAsanI jyAM najara pahoMcI zake che evAM rAmAyaNa-mahAbhArata ke IjIptanI Adi saMskRtinA samayathI AjasudhImAM e ekAda dazaka paNa nathI vItyo jemAM eka yA bIjA kAraNe pRthvI para yuddha na khelAyAM heya. Ama mAnavasvabhAva ane ItihAsane yuddha zarUAtathI ja pacI gayuM che. jamadagnithI mAMDI buddha, ke buddhathI gAMdhIjI sudhInA saMkhyAbaMdha mAnavapremIoe yuddhane aTakAvavA pitAthI banatuM badhuM ja karyuM che, paNa AjasudhImAM te kAIne emAM saphaLatA nathI maLI. gAMdhIjIne e maLe che ke kema e bhaviSyanI prajA mApaze. zarUAtamAM mAnavI hAthe hAtha, pASANathI ke sAmAnya zastrothI laDate. te pachI teNe zastra- . vidyAmAM dhIme dhIme vikAsa sAdhavA mAMDayo. rAmAyaNa-mahAbhAratayugamAM te vikAsa tenI chellI hade pahoMce. mahAbhAratanA yuddhamAM te e vikAse lAkho mANasone ghANa kADhI nAMkhyo. e yuddha pachI zrI kRSNa, agninI madadathI vikasatAM zastronA upayoga para pratibaMdha mUkI, zastramaryAdA pravartAvI. te maryAdA hajAro varSa sudhI jaLavAI rahI. paNa somanAtha-pATaNamAM nirdaya yavano sAmenI hAra pachI hiMdu rAjanItine zastramaryAdAno prazna pharI vicAro paDyo. ane dazakAonA ciMtana pachI zrImada hemacandrAcArye, yavane je yuddhamAM agnijanya zasA vApare te hiMduone paNa temanI sAme, tevAM zastro vAparavAnI chUTa ApI. siddharAja, kumArapALa ke bhImasiMhe e chUTane vadhAvI lIdhI. pRthvIrAja ke pratApa e chUTathI kaMIka vegaLA rahI tanenA khapparamAM homAI gayA. te pachI zivAjIe Tane pUra upayoga karyo paNa te vakhate hiMdu samAja ne rAjakAraNamAM chUpAM jhera ne nirbaLatA rapAI cUkyAM hatAM. pariNAme thoDoka samaya camakAra dAkhavI marAThI sattA AthamI gaI. hiMda yavanenA ne gorI prajAnA paMjAmAM sapaDAyuM. ne hiMdanI mULa prajAone avaLA raste athaDAvI daI gorI prajA phAvavA lAgI. zANA rAjanItijJa svapnamAM paNa chUTa na ApI zake evAM zastrothI teNe hiMdane kabaje lIdhe, ne zuddha rAjanIti maraNate paNa na svIkAre evI buddhinI ramatathI e kabajAne teNe sthAyI banAvyo. paNa kudarata koIne nathI cheDatI. yuddha e buddhi ke baLanI pratispardhA che. e nItine - bhaMga karI kaI prajA jyAre ene kevaLa saMhAranI pratispardhI tarIke keLavavA mAMDe che tyAre, samaya jatAM, e prajAne pitAne ja e nItinAM bhoga banavuM paDe che. gerI prajAnI Aje Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha- 391 e sthiti che. eNe tarachoDelI zastramaryAdA ke vikasAvele yaMtravAda kadAca ene ja bhakSI jaze. A thaI yuddha ane enA mArgo ke maryAdAnI vAta. paNa yuddhanAM kAraNe e paNa e viSayano eka agatyane prazna che. lazkarI yuddhonI jyArathI zarUAta thaI tyArathI yuddhanAM sAcAM ane jagajAhera kAraNe vacce haMmezAM AtmAna-jamInanuM aMtara rahetuM ja AvyuM che. jyAre yuddhamAM saMDavAnAra pakSane, svArthane saMgharSaNa tarIke ke nibaLa prajAonA zeSaNane mATe, yuddha anivArya lAge che tyAre baMne pakSa, lazkaranI ane prajAnI zaktine uzkeravA tathA jagatanI prajAonI hamadardI potAnA tarapha vALavA, pitA potAne yogya lAgatAM dilottejaka kAraNa upajAvI kADhe che ane jagatamAM eno pracAra kare che. ogaNIsamI sadInI madhyamAM khelAyala osTra-parziyana yuddha viSe iglAMDanA paradezamaMtrIe pote ja kaheluM ke, "e yuddhanuM kharuM kAraNa jagatamAM traNa jaNa jANe che. prinsa AbarTa, DenIza rAjadvArI ne huM " gata mahAyuddhanuM jagajAhera kAraNa kesaranI mahatvAkAMkSA ke sarviyAnA rAjakumAranuM khUna, rAjadvArIonA mate e kAraNa mekko saMbaMdhIne karArabhaMga ne sAcuM kAraNa te jANatA haze aMgreja ke jarmana rAjanItinA sUtra-saMcAlake. vartamAna yuddhanuM kharuM kAraNa paNa prajAo dazakAo sudhI jANI zake e asaMbhavita che. A sthitimAM, pArakI bhUmi para khelAtAM yuddhonI pAchaLa potAnI mAnasika zakti khacI nAMkhavAne badale bhAratIya prajA potAnA praznone vizeSa svataMtra daSTie vicAre e vadhAre lAbhadAyI che. jIvana jIvananAM mukhya be pAsAM-eka saMskAra, bIjuM baLa. saMskArathI baLa vizuddha bane che, baLanA Azraye saMskAra TakI zake che. baLa vADa che, saMskAra vela che. je prajAe A be pAsAMmAMthI ekane vizeSa mahattva ApavA gaI che temaNe bIjAne pAMgaLuM banAvI jIvana gumAvyuM che. prajA jyAre ekalA baLa para mustAka bane che tyAre tenI sthiti dAnava jevI bane che. tene bahAranI gulAmI nathI jakaDI zakatI paNa rasa, saMskAra ne ullAsathI hIna banI te mAnavajIvananI kiMmata gumAvI bese che ne, samaya jatAM, pazu jevI banI te cAlAka prajAonA hathiyAra tarIke rahesAI jAya che. jyAre te kevaLa saMskArane bhaje che tyAre tene bahAranA baLane AdhIna-gulAma banavuM paDe che. teno rasa nathI sUkAte, paNa gulAmI tenI saMskAravizuddhine chUMdI nAMkhe che. ne samaya jatAM rasa paNa vilAsamAM pariNamI prajAne rogI ne satvahIna karI mUke che. saMskArane prAdhAnya ApavA jatAM jene pAse Aje daza lAkhanI paNa prajA nathI; baLane prAdhAnya ApavA jatAM musalamAnonI saMkhyA karoDonI banI che. paNa temAM rasa, ullAsa, mAdhurya, samadaSTi vagere visarAI gayAM che. prAthamika, DaMkhIlI ke vera levAne jhanUne caDelI prajAe baLapradhAna banI jAya che; gulAma, vilAsI vaibhavI ke AdarzavAdI prajAo sarakArapradhAna bane che. baLapradhAna prajAonuM baLa pazubaLamAM pariName che, saMskArapradhAna prajAnA saMskAra vilAsa, roga ne satvahInatAmAM pariName che. rome vaibhavamAM svataMtratA gumAvI; jaMgalI ke ardhajaMgalI prajAoe kevaLa baLane anusaratAM jIvana gumAvyuM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 - suvAsa : mArgazIrSa 196 kaI paNa prajAnA TakAva mATe jeTalA brAhmaNonI jarUra che eTalA ja kSatriyonI jarUra che, jeTalA kSatriyonI jarUra che eTalA ja brAhmaNanI jarUra che; jeTalA zikSaka, sAhityakAra ke upadezakanI jarUra che eTalA ja sainikonI jarUra che; jeTalA sainikonI jarUra che eTalA ja zikSake, sAhityakAro ke upadezakenI jarUra che. dei A nIti, teramI sadI sudhI pUNaze, aDhAramI sadI sudhI keTaleka aMze ne 1857 sudhI kaMIka aMze jALavI rAkhI che. e nItinA pariNAme ja te bIjI prajAonI jema eka divasamAM naSTa nathI banI gaI. hajAro varSonA mAra chatAM hajI te ubhelI che. paNa sattAvananA niHzastrIkaraNa pachI to te baLane Adarza ja vIsarI gaI che. chellAM eMzI varSanuM enuM sAhitya ke enA vaibhavanAM sAdhane, enA saMskAra ke enI keLavaNI, ene Adarza ke enI pragati-dareka viSayamAM sAhasa ke zauryanAM tara ghaTatAM ja AvyAM che. keLavaNI, samAjasudhAre, sAhitya, rasikatA, vilAsa, mojazekha, samAnatA, svArtha vagerenI pAchaLa te ghelI banI gaI che. samajatI nathI ke A badhI pravRtti saMskAramaya haze te paNa te gulAmInA raMge raMgAyelI che, tene potAnI vADa nathI; te deDatAM pazuonA paga nIce kacarAI maravAnI che. ne chellAM thoDAMka varSothI to A pravRttimAM vega AvI rahyo che. sAhityamAM avanavA praznonI chaNAvaTa, vezyAmaMdiranA citAra, nagna vAstavavAda vagere ubharAI cAle. paNa chellAM DAMka varSonA gujarAtI ke Itara prAtiya sAhityane je tapAsavAmAM Ave temAM thoDAMka puratake ke prakaraNa paNa evAM nahi maLe je prajAmAM mAthAM mUkI detuM joma uchaLAve. sInemAomAM eka ja vastu najare caDeH "samAja saDI rahyo che, mATe sInemAnaTIe ene sudhAravA nIkaLI che. chellAM be varSamAM hiMda janmAvelI 300 lagabhaga philmamAM eTale paNa zuddha vIrarasa nahi maLe eTale svataMtra dezanI ekAda phIlmamAM hoya che. ahIM te keI AkAzamAMthI khazAMtara camatkArI so utAre che, koI gaNikAone kAcapaTTI para kheMcI lAve che, koI strIonAM rodaNAM gAya che te koI garIbInA citAra raju karI paisA kamAI khAya che. nadInA mULamAM jheranI khANI bharelI hoya ne mAnava dUradUranA kinAre UbhAM rahI enuM pANI ulecyA kare evI Aje hiMdI prajAnI sthiti che. te eka AMtarika prazno ukela karavA jAya che ne e ukela ja navA sattara prazno janmAve che. paNa prajAne e lakSamAM nathI rahetuM ke A gulAmInA satatavaSa jheranuM pariNAma che. keLavaNue tene avaLe ja paLe caDAvI dIdhI che. teNe tenAmAM kRtrima svataMtratAnI evI bhUkha jagAvI che je sAcI svataMtratAnA sUkA TukaDA paNa khAI jAya che. hiMdu ane musalamAna, harijana ane savarNa hindu, brAhmaNa-kSatriya-vaizya ane zudra, putra ane pitA, kanyA ane mAtA, navavadhU ne kuTuMba, strI ane puruSa dareka Aje, e keLavaNInA pratApe, parasparathI svataMtra banavA icche che-bhArAmAMnI dareka lAkaDI parasparathI svataMtra banavA Icche ema. e kRtrima svataMtratAne mATe teo paradezIonA paga cATe che. hiMdu ne musalamAna, harijana ne hindu parasparathI svataMtra rahevAne aMgrejonA AMgaNe vecAyA. Aje strI ane puruSa [ anusaMdhAna pUrNa 389]. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA, nAga ja -wessories gAra deza-alhAbAdamAM mahAsabhAnI kArobArInI beThaka. mahAtmAjIe e prasaMge, pacAza hajAranI mAnavamedanI vacce, pUrelA kamaLA naherU smAraka-jagyAlayane pAya. mahAtmAjI kahe che: "hiMdanuM niHzastrIkaraNa e briTiza itihAsanuM kALuM pAnuM che. mArI phejamAM pu karatAM strIo vizeSa haze to huM vizvAsapUrvaka laDI zakIza. hiMdI vajIra ke nA. vAIsaroyanI prAmANikatA vize mane jarIka paNa zaMkA nathI'': bhiAgyadevIe baMnene tilaka karyA lAge che.] "vIrAvALAnA hadaya palaTAnI meM rAkhelI AzA niSphaLa gaI che": briTana saMbadhamAM paNa AvA ja zabdo uccAravAno samaya Ave to ? sakaramAM hiMdu-muslIma ramakhANa. mI. jhINAno kogresa-pradhAnamaMDaLe sAme pragaTI nIkaLelo reva. temaNe e pradhAnamaMDaLanA paMjAmAMthI chUTavAnA kAraNe musalamAnone AjhAdadina ujavavAnI karelI sUcanA, mahAtmAjIe mI. jhINAne thAbhI javAnI ApelI salAha. saradAra vallabhabhAI paTele eka nivedana bahAra pADI mI. jhINAnA AkSepone kheTA TheravyA che. mahAtmAjInI zegAMvanI jhuMpaDImAM goThavAyela TapAla ne TelIphena, saradAra vallabhabhAI paTele mahAtmAjIne supara hITalaranI upamA ApI hatI, mahAtmAjIe dezI rAjAone hamaNAM hITalaranI upamA ApI che: [AmAM koNa kenuM apamAna kare che e nathI samajAtuM, paNa dezI rAjAo te bhAgyazALI kharA ja.] jANItA purAtattvavettA bhagavAnalAla IchanI gujarAtamAM TheraThera UjavAyela rAtAbdi, ba.ka. ThAkore bhagavAnalAla indrajInI gaMbhIratAne tIrthakaranI gaMbhIratA sAthe sarakhAvI che: [ tIrthaMkara-gaMbhIra bhagavAnalAle hajI sadI nathI vItAvI, 700 hITalare ne saMkhyAbaMdha nepoliyane te hiMdamAM hayAta che. chatAM hiMdanuM daLadara nathI chaTatuM e paNa eka kamabhAgya che ne! ] ilAkAmAM TheraThera UjavAyela dalitoddhAraka zrI ThakkarabApAnI jayaMti. muMbaImAM temane arpaNa thayelI rU. 117448nI thelI. lAThI-ThAkore kavizrI lalitane rU. 101nuM varSAsana bAMdhI ApyuM che. bhAvanagaramAM pIne thayela ghaTADo. madrAsanA mAjI vaDApradhAna zrI rAjagopAlAcArIdilhImAM vidyArthIo samakSa kahe che, "briTana hiMdane svarAjya ApI de te hITalara hArI jaze": { ghaNA mANaso AvI vAta kahe che, paNa briTana koInuM mAnatuM ja nathI te !] yuktaprAnta rAjakIya pariSadanA pramukhasthAnethI paMDita javAharalAla kahe che, "mahAsabhA ane briTiza sarakAra vacce samAdhAnano saMbhava nathI. muMbaImAM marAThI sAhityasaMmelana ne patrakAra-pariSada. bhAdaraNamAM strI-hunnara udyogAlacanI zrI morArajI desAInA hAthe thayelI uddaghATanakriyA. kalakattAnI AgAmI hiMdu pariSadanA pramukha tarIke berisTara sAvarakaranI thayelI punavaraNI. mahAsabhAnA agraNIo sAthe carcA calAvavAne briTiza majUranetA sara sTepharDa krIpsa hiMda AvI pahoMcyA che: [laDAInA prasaMge aMgreja AgevAne hiMdanA bhalAne khAtara AvAM jokhama kheDI zake che e ja emanI bhalI lAgaNInA nidarzana mATe pUratuM che. alahAbAdamAM emanuM bhavya svAgata ne mAnapatro. rAjakoTane saMgrAma nihALavAne hiMda padhArela AgathA herisana mAMcesTara gArDiyanamAM lakhe che: "mahAtmAjIne briTanane mATe broDakAsTa bhASaNa karavA de; ApaNe emane sAMbhaLIe." sarahadamAM apaharaNanA vadhatA jatA banA. balUnI najIka AvelA lazkarI vimAnI mathakane uDADI mUkavAne tAyaphAvALAone prayatna. dakSiNa-hiMdamAM vAvAjhoDAnAM bhayaMkara tephAna. muMbaInA porTa TrasTa goDAunamAM lAgelI AgathI rU. 25 lAkhanuM nukazAna. kAThiyAvADamAM dukALa ne luTaphATa, amadAvAdanI lakSmIvilAsa hoTenA mAlika laTAyA che: [ lakSmI ane lUTa baMne parasparanAM pUraka che.] paMjAbanI eka sarakArI tijorImAMnI noTe uMdaroe kerI khAdhI che: niTe vaTAvavAmAM lokone paThatI muzkelIne emane khyAla hovuM joIe.] eka vAgharaNanI saradArI nIce amadAvAdamAM dhamadhokAra cAlatuM banAvaTI sikkAnuM kArakhAnuM pakaDAyuM che: [ e vAdharaNane rokaDa nANAnI achatane khyAla haze.] vAlamamAM 500 maNanI eka bhekhaDa tUTI paDatAM daTAI gayela ATha mANasane tyAMnA prajAjanoe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 - suvAsa : mAgazIrSa 1996 jIvanA jokhame bacAvI lIdhela che. sakkaranA hukalaDamAM eka muslIma strIe bacAveluM eka hida kaheba, eka hiMdu vepArIe bacAvela daza paThANonA jAna: [hiMdanA hiMdu-muslIma praznanI kharI bAjuo A che: jagajAhera bAjuo pazcimamAMthI AvelI che. sarAIzekhamAM navuM sarakArI katalakhAnuM. zrI. lAlA lajapatarAyanA putranuM laMDanamAM thayeluM avasAna, jANItA itihAsakAra ane jaina munivara zrI caturavijayajIne pATaNamAM thayelo svargavAsa, nAmAMkita mahArASTrIya vidhAna che. mAdhava rayaMbaka paTavardhananuM avasAna. nAgapuramAM hITalaranuM pUtaLuM banAvI tene saLagAvI mUkavAmAM AvyuM che: [e paNa ApaNI bahAdurIne eka namUno che.] lakhanaumAM paMDita mAlaviyAjInA putra para eka solare karela humala: [ hiMda sahajArenuM che e vAta navI nathI.] amadAvAda myunisipAlITI Impariyala beMka pAsethI rU. trIza lAkhanI lona leze. muMbaI sarakAre vecANavero rada karyo che. hiMdamAM vadhI gayelI moMghavArI ne sAthesAtha lUTaphATa, paradeza-jarmanIe pazcima yuropane raziyAnA paMjAmAMthI bacAvI levAnA taDAkA hAkIne, raziyA sAthe pazcimayuropanI viruddhamAM ja karAra karyA; ne raziyA sAthe jarmanInI virUddha karAra karavAmAM niSphaLa gayA pachI pazcima yuropa have jarmanIne raziyAnA paMjAmAMthI bacAvI levAnA taDAkA hAMke che: [ AnuM nAma yuropIya rAjanIti.] musalinI iTAliyana prajAne kahe che, "tamArA granthanI sAthosAtha pIstAle camakatI rAkhe; ITAlinI zakti e nirbaLanI zAnti nathI, zastrasajaja vIrenI zAnti che: [A zabdo hiMdane garbhita upahAsa sUcavavAne te nathI ne? ] venejhuelAnA telanA vistAramAM Aga lAgI tyAre temAM baLI gayela seMkaDe saMtAnanAM mAtapitAo sInemAnI moja mANatAM hatAM. agAunA mukhya jarmana senApati vAna blombarga ne bIjA keTalAka jarmana amaladAranI dharapakaDa, jarmana sainyamAM UbhI karavAmAM AvatI kutarAonI lazkarI TukaDIo. briTananI rAvalapIMDI ane uparAMta bIjI paNa saMkhyAbaMdha sTImare sUraMga sAthe athaDAIne DUbI gaI che. briTiza vaDApradhAna ne naukApradhAna pArlAmenTamAM yuddhanuM aThavADika avalokana karatAM dara vakhate moTebhAge kahe che, " daze bAjue vijaya sadhAya che; sUraMga sApha thaI rahI che; havAmAM ane sAgaramAM ApaNe vijaya varI rahyA chIe." mAjI vaDApradhAna leIDa jarja briTiza pradhAnamaMDaLane jarmanI ane raziyA sAthe samAdhAna karI levAnI salAha Ape che ane briTiza ane teo vijayanI AzA Ape che. briTiza sainikanAM kuTuMbanAM lavAjamAM thayela vadhAre. briTiza vaDApradhAna mI. cembaraleIna, paradezamaMtrI lorDa helIphekasa vagere lagabhaga dareka bhASaNamAM yurepanAM sukha, zAnti ne salAmatinI bhAvanA darzAve che: [yuropa sivAya jagatamAM bIna mulaka paNa che enI briTananA bhUgoLazAstrIone kadAca khabara nahi hoya. | jarmana pracArakhAnuM kahe che, "jagatane je bhAga briTanane hastaka che e badhAne svarAjya ApI devAya te jarmanI briTana sAthe samAdhAna kare: pote jagatanI svataMtratA mATe laDavA nIkaLyA che e dave ekaluM briTana khATI naya e jarmanIne zI rIte pAlave?] arthazAstrIo kahe che: "ITAlinI taTasthatA duzmanAvaTa karatAM paNa vadhAre bhayaMkara che. kemake iTAli e Dhaga nIce jarmanIne joI badhe ja mAla jagatanAM bajAramAMthI kharIdIne tene pUro pADe che.' yunIcanA pArAgRhamAM hITalarane jAna levAnA kAvatrA mATe 5kaDAyela e9zara nAmanA yuvake e kAvatrAnI pAchaLa briTiza chUpI polIsane hAtha hovAnuM jaNAvI ene dalAla tarIke hara eTa DresaranuM nAma ApyuM che. briTiza rAjadvArIo kahe che, " jarmana prajA hITalarane haDaselI mUke te ame tenI sAthe mAnabharyuM samAdhAna karIe": [ kamanazIbI che ke jarmana prajA e salAha mAnya karatI nathI. jarmana nikAsane aTakAvavA jatAM briTana taTastha dezonA vepArane je nukazAna pahoMcADe che te sAme jApAna, raziyA, hAlAMDa vageree darzAvelo sakhata virodha. mI. enthanI eDana praziyAnI lazkarI bhAvanAne vakhoDI kahADe che. raziyA ane phIlenDa vacce saMbaMdha tUTIne baMne vacce jAmeluM yuddha. phIlenDanI sarakAranuM rAjInAmuM ne navI sarakAranI sthApanA. phIlenDa potAne addabhuta bacAva karI rahyuM che. pitAne kesa te rASTrasaMgha samakSa raju kare che. ITAlinI grAnDa kAunsIlanI beThaka, temAM jarmanamaitrInuM punaruccAraNa, raziyAe haMgeriyana svataMtratAnI ApelI khAtrI: [ khAtrIo ApavAmAM garI prajAe khUba ja AgaLa vadhI gayelI che.] rASTriya hepITAla sarvisa cAlu karavAne laDa nyuphIlve sADAbAra lAkha pAuMDa ApyA che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com