Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara varSa-3, aMka-12, kula aMka-36, janavarI-2014 Pory anupama zAMtinuM sthAna eTale mahAvIrAlaya AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir loka udyotakArI zrI jinezvara paramAtmA For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcArya zrI kailAsasAgarasUri jAlagaMdira kA mukhapatra zrutasAgara 36 * AzIrvAda rASTrasaMta pa. pU. AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. *saMpAdaka maMDala * mukezabhAI ena. zAha kanubhAI ela. zAha hirena ke. dozI DaoN. hemanta kumAra ketana DI. zAha evaM jJAnamaMdira parivAra 17 janavarI, 2014, vi. saM. 2070, poSa suda-14 prakAzaka AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara-382007 phona naM. (079) 23276204, 205, 252 pheksa : (079) 23276249 website : www.kobatirth.org email : gyanmandir@kobatirth.org For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 anukrama 1. saMpAdakIya hirena ke. dozI 2. guruvANI A. padmasAgarasUrijI 3. naTarAgamAM logassabhAvanuM stavana munizrI suyazacaMdravi. 4. zrImad devacandrajI aura unakI sacitra snAtrapUjA munizrI kAMtisAgarajI 5. padmameruziSya kRta Adijina stavana zrImatI prajJAbena saMghavI 6. yoganiSTha AcArya buddhisAgarajI mahArAjanuM zikSaNa ane sAhitya jagatamAM yogadAna DaoN. reNukA poravAla 7. yogadarzana eka paricaya DaoN. uttamasiMha 8. zrI avaMtI pArzvanAtha tIrtha kanubhAI la. zAha 9. jJAnamaMdira Disembara-13 kArya ahevAla kanubhAI la. zAha 10. samAcAra sAra prAptisthAna AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira tIna baMgalA, Tolakanagara parivAra DAIniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 phona naM. (079) 26582355 prakAzana saujanya zrI hIrAlAlabhAI rasikadAsa kApaDiyAnI zrutabhakti ane zrutasevAnA anumodanArthe zrI vibodhacaMdra hIrAlAla kApaDiyA .. aMdherI-muMbaI-400058 For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMpAdakIya zrutasAgarano 36mo aMka ApanA hAthamAM che. zrutasAgarane A aMke trIjuM varSa purUM thAya cha, trIjA varSano A chello aMka ApazrInA hAthamAM che. keTalAMka parvo cirasthAyI hoya che. ugIne AthamI javu e emano svabhAva nathI. zAzvata ane dhruvano nAda AvA parvomAM dhabakato hoya che. AkuMja parva eTale buddhisAgarasUri mahArAjanI AcAryapada zatAbdi ane kailAsasAgarasUri mahArAjanI janma zatAbdinu parva. cAmaDI utArIne cappala banAvo to ya jenA upakAramAthI chuTI zakAya nahi evA gurutattvanA upakAronI smRttine A varSa samarpita che. A pUjyavaryoe jinazAsananI ane zrutarakSAnI apratima ane prabaLa sevArnu seveluM sapanA sAkSAtkAra eTale ja A jJAnamaMdira... yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrijI ma. sA. dhArmika gadyasaMgraha ane patrasadupadeza pustakamAM lAIbrerI vize lakhAyelI vAta jJAnamaMdira mATe Aje satyarUpe anubhavAya cha, emAM koI zaMkAne sthAna nathI. A aMkamI vAta: pU. gurubhagavaMtazrInA pravacanoMmAMthI cUMTelA keTalAMka suvicArone guruvANI heThaLa prakAzita karyA che. to pU. munibhagavaMtazrI suyazacaMdravijayajI ma. sA. prakAzana arthe pAThavelI kRti 'naTarAgamAM logassabhAvanuM stavana' atre prakAzita karI che. A stavana zrutasAgaranA mAdhyame prAyaH sau prathama prakAzamAM AvI rahyaM che. jaina satyaprakAzanA 82mAM aMkamA prakAzita muni mahArAja zrI kAMtisAgarajI ma. likhita abhyAsapUrNa lekha 'zrImaddevacaMdrajI aura unakI sacitra snAtrapUjA' atre prakAzita karyo che. covIza citro ane devacaMdrajI kRta snAtra pUjA para sAro evo prakAza pADato lekha vAcana yogya hovAthI atre prakAzita karyo che. padmameruziSya kRta Adi jina stavana- prAthamika saMpAdanakArya zrImati prajJAna saMdhavI dvArA thayuM che. prAthamika saMpAdana vigere kArya bAda A kRti saMbaMdhI keTalIka vizeSa vigato paNa umerI che. je prayatna AvakAradAyaka banI rahyo che. AIM aprakAzita sAhitya vAcakonA svAdhyAyamA AvatA navA saMpAdako ane vAcako paNa zrutanA A kSetramA lAlAyita thaze ja e AzA asthAne nathI. For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 janavarI 2014 vikramanuM 2070nuM varSa pU. AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvarajI ma. sA. nI AcArya pada zatAbdI ane AcArya zrI kailAsasAgarasUri ma. sA. nI janma zatAbdInuM varSa che. DaoN. zrI reNukAjI poravAle yoganiSTha zrImadnA guNothI AkarSAIne lakhela lekha 'yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrijI mahArAjanuM zikSaNa ane sAhitya jagatamAM yogadAna' A aMkamAM prakAzita karyo che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAvanA che ke dara aMke pUjya gurudevazrInA gauravavaMtA sAhityane vizeSa rIte rajU karI ApazrI samakSa vAcana mATe mUkatA rahevuM. ApazrI paNa A kAryamA lekha / kRti vigere pAThavI, pUjya gurudevazrI pratyenA upakArone abhivyakta karI zako cho. tIrtha paricaya aMtargata zrI avaMtitIrthano paricaya A aMkamA prakAzita karyo che. tIrthanI sAmAnya aitihAsika vigato A lekhanA mAdhyame prakAzita thaI che, to sAthe-sAthe bhAratIya paraMparAnA SaDdarzanoM paikInA yogadarzana ane enA siddhAMto upara parAmarzapUrNa lekha 'yogadarzana eka abhyAsa' A aMkamA prakAzita karyo che. yogadarzana ane enI mAnyatAonuM vizeSe karIne A lekhamAMthI avalokana karI zakAya che. niHspRhatA-nirliptatA-nirvikAratA ye Apake aMtara ke guNa the| jIvana meM kabhI kisI kI niMdA nahIM kI, hamezA guNoMkI anumodanA karate rahe, apane jIvanakAla meM aneka zAsanaprabhAvanA ke kArya saphalatA pUrvaka saMpanna kiye| Apa saMyama-jIvana meM apramata sAdhaka rhe| parama vaMdanIya zrI sImaMdharasvAmI paramAtmA ke parama upAsaka, gItArtha gacchanAyaka-pUjya AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarajI mahArAjA ke saMyama-jIvana 76 varSa ke upalakSa meM anaMtaza: vaMdanA... gurukRpA parivAra kI vaMdanA. For Private and Personal Use Only -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gudiNI A. ghaDhasAgarasUrijI viSaya: saMsAra che saMsAra grahaNa karavAmAM durAcAra ane saMsAranI kavAyatA prApta thAya che. saMsAranA tyAgamAM sadAcAra ane saMsArano kSaya prApta thAya che. saMsArano kSaya thavAthI AtmA saMsAranAM bhayaMkara duHkhothI mukta bane che ane parama AnaMdano bhoktA bane che. saMsAra khAro jhera che. tene mITho banAvavo hoya to prema ane sahiSNutAne vyApaka banAvo jethI saMsAra paNa sukhamaya lAgaze. A saMsAranA bhogomAM mUrSita thaI gayA to yAda rAkhajo ke tamArI khUba ja bhayaMkara durdazA thaze, pachI khUba pastAvo thaze ane tyAre khUba ja moDuM thaI gayuM haze. maraNa vakhate jyAre pastAvo thaze, tyAre kAMI nahIM karI zako. azakta hazo, yamarAja sAme levA AvI jaze, pachI jAgrata thazo. ka AtmAmAM rahelAM sAcA AnaMdano anubhava thAya to saMsArane AnaMda sAva phikko lAge che, paramAtmAnI sAthe ja eka vAra milana thaI jAya to saMsAranAM sarva sukho tuccha lAge. saMsAra che tyAM sudhI samasyA rahevAnI ja che. paNa samAdhithI samasyA zame che. ArAdhanAmAM jo saMsAranuM ciMtavana haze to te ArAdhanA phaLavAnI nathI. manane anukULa viSaya khUba game che ane tene pakaDI rAkhe che. jyAre pratikULa viSaya gamato nathI tene te choDI de che. anAdi kALanA saMskArane lIdhe saMsAra manane anukULa lAge che. AthI saMsAramAM mana, vinA prayatna jatuM rahe che, jyAre prayatno karavA chatAMya mana adhyAtmamAM lAgatuM nathI. mANasa jyAre garbhamAM apAra duHkha pAme che tyAre bhagavAnane yAda karIne kahe che, "he bhagavAna! mane garbhamAMthI bahAra kADha. huM dharma karIza, sadAcAranuM pAlana karIza, bhakti karIza, dhyAna dharIza, sadvicArathI jiMdagI vyatIta karIza.' paNa jyAre janma thAya che, saMsAranI havA lAge che tyAre te bhagavAnane bhUlI jAya che. For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir janavarI - 2014 che atyAra sudhI ApaNe saMsAranA klezo jotA AvyA chIe, jIvanamAM te anubhavyA paNa kharA. peparomAM roja vAMcIe chIe. saMsAranuM nATaka paNa joIe chIe chatAM paNa haju sudhI saMsAra pratye vairAgya jAgyo nathI. tethI jANI zakAya che ke saMsAranI vAsanAno roga AtmAnI aMdara keTalo che! A saMsAramAM sahuthI khataranAka hoya to te mANasa che. pazuo bicArAM koI divasa potAnI jAtino nAza karatAM nathI paraMtu mAnavI pahelAM potAnI ja jAtino nAza kare che. bIjAne mArIne ja pote samRddha thavA icche che. AvuM bhayaMkara pazutAmaya vicAravALuM jIvana Ajano mAnavI jIvI rahyo che. saMsAramAMthI bhAgavAnI koI jarUra nathI. bhAgIne jyAM jazo tyAM sasAra ja che. mATe dRSTi badalo, manamAMthI saMsArane kADhI nAkho. pachI bhale tame saMsAramAM rahe chatAM DUbazo nahIM. jema khAlI ghaDo pANImAM hovA chatAM DUbato nathI paNa tare che, jyAre emAM pANI bharAya che tyAre ja te DUbe che. ghaNA mANaso kahe che ke bIDI phUTatI nathI. bIDIe ene pakaDyo nathI paraMtu bIDIne pote pakaDI che. tevI ja rIte saMsAre ApaNane nathI pakaDI rAkhyA. ApaNe ja saMsArane pakaDI rAkhyo che ane kahIe chIe ke saMsAra chUTato nathI. A jagatamAM tAruM potAnuM kazuM ja nathI. jene tuM tAruM mAne che te tAruM nathI ane jene tAruM nathI mAnato te ja tAruM che. nAvaDI jyAM sudhI pANIthI alipta rahe che, tyAM sudhI taraze paNa jyAre hoDInI aMdara kANuM paDaze tyAre hoDI DUbI javAno bhaya utpanna thaze. tevI ja rIte jyAM sudhI mana saMsArathI alipta raheze tyAM sudhI tene vAMdho nathI. paNa je divase saMsAranuM pANI aMdara praveza karaze te divase naiyA DUbavAno bhaya utpanna thaze. che hoDI pANImAM kevI rIte kare che, tevI rIte jJAnIo potAnA AtmajJAnanA AnaMdamAM tare che ane apUrva AnaMdano anubhava kare che. For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir naTarAgamAM logassabhAvanuM stavana munizrI suyazacaMdravi. pUrvAcAryoe bALajIvonA bodhane mATe pUrvomAMthI AgamomAthI sArabhUta padArtho uddharI prAkRta, saMskRta, apabhraMzAdi bhASAomAM prakaraNagraMtho, jIvanacaritro. kulako tathA anya paNa stotrAdi sAhityanI racanAo karI. samaya jatA te prAcIna bhASAono bodha paNa duSkara thai gayo tyAre pazcAtakAlIna vidvAnoe pUrvAcArya racita sUtrAdinuM adhyayana sulabha banAvavA mATe prAdezika bhASAomAM saraLatAthI grahaNa karI zakAya tevU geyakAvyaprakAravALu copAi, rAsa, chaMda vigere sAhitya racavA mAMDyu. temAM ya khAsa karIne anya darzananA bhaktimArga tarapha vaLI jatA bALamAnasane jainadarzanamA sthira karavA mATe AvA prakAranI racanAo vadha upakAraka thai. tethI ja 13mI sadIthI laine 19mI sadI sudhInA samayakALamAM AvI aneka madhyakAlIna bhASAomAM racanAo racAi. prastuta kRti paNa uparokta kAvya prakAranI racanA che. logassasUtranA bhAvone ahiM kavie 'naTa rAganA baMdhAraNamAM (mALakhAmAM) khUba ja suMdara rIte rajU karyA che. kRtinA zarUAtanA padyamAM kavie jinaguNastavanArUpa potArnu prayojana nirdezyuM che. tyAra pachInI sAta gAthAomAM logassasUtrano bhAvAnuvAda rajU ko che. navamI gAthAmAM jinaguNastavanAnuM phaLa temaja 10mI gAthAmAM kRtiracanA saMbaMdhI keTalIka hakIkato rajU karI che. kRtikAra koNa che teno kAvyamAM kazo ja ullekha nathI. paraMtu pratAlekhanapuSpikAmAM maLato samaya nirdeza ane kRtimAM maLatA racanAsamayanA AdhAre keTalIka vigatomA sAmyatA dekhAtI hoI kRtikAra R. raNachoDa ke temanI ja paraMparAnA anya koI RSi haze ema vicAra sphure che. kRtinAM racanAvarSamA ane hastapratanAM lekhanavarSamA samAnatA hovAnI sAthesAthe kRtinI racanA e ja varSanA mahA vadi terasanA verAvaLamAM thaI che, to hastapratanuM lekhana e ja varSanA aSADha mahinAnI sudi bIjanA verAvaLamAM thayuM che. eka ja varSamA, eka ja nagaramAM, ane hastaprata lekhana ane kRtiracanA vacce paNa bahu vadhu samaya na hovAthI kartA dvArA ke emanI paraMparAnA koI RSi ja A kRtinA kartA hovA mana lalacAya che. A aMge yogya tapAsa karAya to vizeSa vigato jANavA maLe. saMpAdanArthe prastuta kRtinI hastaprata ApavA badala AcArya zrI nemi-vijJAna-kastUrasUri jJAnamaMdira (sUrata)nA vyavasthApaka zrIno khUba khUba AbhAra. For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 8 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir logarasabhAvanuM stavana arhata jina guNa gAuM, mere prabhu tIrthaMkara guNa gAuM / eka mane karI dhyAuM, jagataguru eka mane karI dhyAuM ||1|| arhata jina guNa gAuM jinajIke caraNakamala citta lAuM 1 (e AMkaNI) loka udyota karata vAMNIse, dharamatIratha AdikArI / arihaMtakIrati karUM manaraMge, covIse kevaladhArI. janavarI 2014 riSabha ajita saMbhava abhinaMdana, sumati padmaprabhu supaas| caMdra suvidhi zItala zreyAMsa [ jina), vasupUjya vimala anaMta. / / 3 / / mere prabhu ... nema pAsa vIra zAsanasvAmI, ema stavyA jagadIsa | vidhupare niramala kSayajaramaraNA, karyA jinavara covIsa. ||2|| mere prabhu.... dharamanAthajina dharama ke dhorI, zAMti kuMthu ara cakrI (jii)| jinapadavI pAlI tima bIjI mallI(lliM) munisuvrata namIjI / / 4 / / mere prabhu... / / 5 / / mere prabhu... tIrthakara mujha prasanna thAo, jima kIrati karuM bahu sevA / . je loke uttama siddha bhAsaka, Arogya buddhi male mevA. / / 6 / / mere prabhu... samAdhipaNe mugati mujha Apo, caMdra pare zItalatA / sUrajAdhika kevala dinamaNi, sAgaravaragaMbhIratA. siddhapada pAye dIo sevakakuM, logassaguNa bahu terA / gaNadhara eka jIbha kuNa gAve, anaMtaguNa adhikerA. / / 7 / / mere prabhu... / / 8 / / mere prabhu... jinaguNa gAtA akSayasukha pAve, riddhi vRddhi buddhi sobhA / zreNika kRSNa pare jinapadavI, guNa gAtA Tale bhavapherA. / / 9 / / mere prabhu.... For Private and Personal Use Only ogaNIse igIyAra (1911) nA mahA vada terase, naTarAge verAvala gAyA / saMgha sakala sevA kareM sArI jinadhyAtA amarapada pAyA. ||10|| mere prabhu... / / iti zrInaTarAgamAM logassabhAvamAM stavanaM sampUrNam || saMvat 1911 mA prathama aSADha sudi 2 vAra zamau zrIverAvalabiMdara madhye / li. R. raNachoDa ta. (1) R. DuMgarasI amarasIjI paThamArtha / go. dharamasI lAghAne / tathA?
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrImad devacandrajI aura unakI sacitra snAtrapUjA pU. munizrI kAMtisAgarajI Arya saMskRti meM adhyAtmavidyA kA sthAna mahattvapUrNa mAnA gayA hai, aura vAkaI meM vaha hai bhI ThIka / yahA~ ke muniyoM ne adhyAtmavAda kA itanA vikAsa kiyA 1 thA jitanA samasta vizva ke kisI bhI deza ke mahAtmA ne kisI bhI kAla meM nahIM kiyA / yaha na sirpha merA hi kathana hai varan aMgreja ' AdhyAtmikoM kA bhI aisA hI abhiprAya hai / adhyAtmavAda bhArata kI una vizeSatAoM meM se hai jisane vizva meM bhArata ke gaurava kI patAkA phaharAI hai| eka samaya bhArata adhyAtmikoM kA vizAla kendra thA / yadyapi philahAla isa vidyA kA pracAra apekSAkRta kama pAyA jAtA hai phira bhI itaradezApekSA kama nahIM hai / jaina saMskRti ke mahattvapUrNa siddhAnta meM adhyAtmavAda bhI eka hai| jaina muniyoM ne ise itanA apanAyA hai ki mAno unhoMne use Atmika vastu banA lI, evaM unhoMne isa vAda meM uttarottara vRddhikara, jaina samAja ko hI nahIM apitu samasta bhArata ko eka taraha se RNI kiyA hai| "adhyAtmavAda" para maiMne eka vistRta nibandha likhA hai ataH yahAM para adhika likhanA anAvazyaka hai| zrImada devacandrajI jaina samAja ke una AdhyAtmikoM meM se haiM jinhoMne etadviSayaka sAhitya meM vRddhi kara AtmakalyANa kiyA hai| aise AdhyAtmika munirAja kA nAma jaina itihAsa meM svarNAkSaroM se aMkita rahegA / yadyapi prastuta lekha meM 'sacitra snAtrapUjA' kA paricaya denA paryApta thA para viSaya ko samajhane ke lie kartA kA saMkSipta paricaya denA bhI anivArya hai / zrImad devacandrajI kA janma bIkAnera nikaTavartI ramaNIya grAma meM vi. saM. 1746 meM huA thaa| Apane dasa varSa kI bAlyAvasthA meM kharataragacchIya upAdhyAMya rAmasAgarajI ke pAsa dIkSA aMgIkAra kI / Apane benAtaTa ( bilADA ) meM bhUmigRha meM baiThakara sarasvatImaMtra siddha kiyA thaa| jisase Apa alpa samaya meM gItArtha hokara saMskRta prAkRta, vyAkaraNa, chaMda, alaMkArAdi zAstroM meM nipuNa ho gye| ApakI vihArabhUmi bahuta vistRta thI / saM. 1777 phAlguna zukla tRtIyA ko maroTa nagara meM AgamasAra nAmaka mahattvapUrNa grantha kI racanA kI, jisakA Aja bhI sarvatra adhyayana kiyA jAtA hai| Apane saM. 1777 meM parigraha kA sarvathA tyAga kara kriyoddhAra kiyA aura ahamadAbAda pdhaare| vahA~ para ApakI dezanA sunakara loga mugdha ho gye| usI samaya Apake isa niSpakSa upadeza se mAnikalAla DhUMDhiye ne 1. dekhiye 'guptabhArata kI khoja' For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir janavarI * 2014 mUrtipUjA svIkAra kI aura nUtana caitya nirmANa karAkara Apa hI ke zubha hAtha se pratiSThA krvaaii| saM. 1779 meM khambhAta meM cAturmAsa kiyA aura zatrujaya-mAhAtmya sunAyA jisakA prabhAva vahA~ ke zrAvakoM para itanA adhika par3A ki zajaya para kArakhAnA (pIr3hI) sthApita kara vahA~ para navIna caitya evaM jIrNoddhAra karAnA prArambha kiyaa| yaha kArakhAnA vahI hai jo philahAla AnandajI kalyANajI kI pIDhI ke nAma se prasiddha hai| kisI jagaha para aisA ullekha pAyA jAtA hai ki ukta pIDhI kI sthApanA jodhapura nivAsI saMghapati rAjArAma ne kI thI, parantu donoM ke upadezaka to zrImad devacandrajI hI haiN| zrImad ke jIvana para dRSTipAta karane se eka bAta kA patA calatA hai ki unhoMne apanI divya vAkzakti se bahatase daMDhiyoM kI prabodhakara samyaktva dilAyA thaa| ahamadAbAda meM jo Dehale kA bhaMDAra hai vaha Apa hI kA saMgraha kA kahA jAtA hai| ApakA avasAna bhI saM. 1811 meM vahIM para huA thaa| khambhAta meM eka upAzraya Apake nAma se mazahUra hai| ApakI bahuta sI saMskRta, prAkRta, gujarAtI gadya-padya racanAyeM upalabdha hotI haiN| Apake stavana jaina samAja meM bar3e cAva se gAye jAte haiN| ApakA vistRta jIvana jAnane ke lie "jaina aitihAsika kAvya saMgraha", gujarAtI sAhitya pariSad kI sAtavIM riporTa, evaM 'jainayuga' kI phAila Adi grantha dekhanA caahiye| zrImad devacandrajI kI aneka mahattvapUrNa kRtiyoM meM se snAtrapUjA bhI eka hai| jainadharma kA pUjAsAhitya suvistRta rUpeNa upalabdha hotA hai, parantu sacitra pUjA kisI bhI munirAja kI nirmANa kI huI adyAvadhi mere dekhane yA sunane meM nahIM aaii| vartamAna meM madhyaprAMta aura bahAra ke mere vihAra meM mujhe kaI aprakAzita aitihAsika sAmagrI prApta huI jinameM se sacitra snAtra pUjA kA paricaya "zrI jaina satya prakAza dvArA jaina samAja ko sarva prathama karAyA jA rahA hai| isa prati meM kula 24 citra haiM jinakA kramabaddha varNana nimna prakAra hai - (1) bhagavAna zrI RSabhadevajI aSTaprAtihAryayukta sunaharI citra meM aMkita haiN| cAroM ora sundara bela banI huI hai| patra para isa prakAra gAthA likhI huI hai : gAthA-"cautIse atisaya juo... kusumAMjali melo"| (2) dAhinI ora bhagavAna zAMtinAthajI aura bAMI ora bhagavAna neminAthajI ke citra varNAnusAra citrita haiN| cha: gAthAe~ patra para likhI huI haiN| (3) bAIM ora bhagavAna pArzvanAthajI evaM bhagavAna mahAvIra svAmIjI ke citra indrayukta bane hue haiN| "sayala jinavara...... karo saMgha sujagIza" itanA pATha patra para likhA huA hai| (4) bIsa tIrthaMkaro kI mUrtiyA~ tIna paMkti meM citrita haiN| For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 11 zrutasAgara - 36 (5) cAroM ora bIsa sthAnaka tapa kI sthApanA kI huI hai, bIca meM tIrthaMkara kA jIva ukta tapa kI ArAdhanA karatA huA batalAyA gayA hai arthAt dUsarI DhAla kA sampUrNa bhAva isa citra meM batalAyA hai| (6) upara ke hisse meM tIrthaMkara kI mAtA 14 svapna dekha rahI hai aura nimna bhAga meM pati ko dAsI sUcita karatI hai aura bagala meM caudaha svapna bar3I khUbI ke sAtha citre hue haiN| tIsarI DhAla kI chaoM gAthAoM kA bhAva batAyA hai| (7) isa citra meM indrakathita zakrastava kA bhAva batAyA gayA hai| pahile indra svasiMhAsanArUDha hai| tatpazcAt kucha calakara phira aMjalIkara zakrastava se bhagavAna kI stuti karatA hai| sAmane devagaNa baiThA hai| cauthI dAla kI chahoM gAthAoM kA bhAva batAyA hai| (8) isa citra meM dAhinI ora 10 indrANIyeM vAjiMtra ityAdi ke sAtha janma samaya ke gItagAna kA bhAva pradarzita karatI haiN| vAjiMtroM meM mAtra mRdaMga aura sAraMgI dikhate haiN| bAIM ora bhagavAna kA janma batAyA gayA hai| cauthI DhAla kI chai se nau gAthAoM kA bhAva batAyA hai| (9) prastuta citra meM Upara ke eka hisse meM mAtA putra ko lekara soI huI hai aura zeSa bhAga meM chappana dikkumArIkAyeM AtI haiM aura dhAmadhUma pUrvaka bhagavAna kA janmamahotsava karatI haiN| yaha citra atyaMta cittAkarSaka hai "zrI tIrthapatinuM kalaza majjana... gahagahatI ANaMda" taka kA bhAva dikhAyA hai| (10) isa citra ke Upara ke hisse meM bhagavAna ko digkumArikAyeM mAtA ke pAsa se lekara snAnAdika kArya ke liye kadalIghara meM le jAtI haiN| bAjU meM mAtA ko kumArikAyeM snAna karavAtI haiN| tatpazcAt abhiSeka kara bhagavAna ko vApisa le jAtI haiN| yaha citra baDA hI cittAkarSaka hai| "he mAtai te jinarAja jAyo... dharma dAyaka Iza" taka kA bhAva batalAyA hai| (11) indra sabhA meM baiThA huA hai, indrAsana prakaMpita hotA hai, bhagavAna kA meru parvata para janmAbhiSeka karane ke liye devatAoM ko bulAne ke liye indraghaNTAnAda karAtA hai, devatA ekatrita hote haiN| dRzya baDA hI sundara haiN| "jina rayaNIjI... nAtha caraNa pakhAlatA" taka kA bhAva batAyA gayA hai| (12) eka ora meruparvatopari siMhAsana taiyAra kara indra mAtA ke pAsa abhiSekArtha bhagavAna ko lene ke liye jA rahA hai, dUsarI ora lekara Ane kA bhAva batAyA hai "ema sAMbhalajI... AtamA puNye bharI" kA bhAva batAyA hai| (13) prastuta citra meM indra mahArAja bhagavAna ko le jAte haiM, Age deva-devI nATaka nRtya ityAdi kRtya karate haiN| yaha citra bhI baDA mArmika hai| "suranAyakajI... eka tuM jagadIza e" taka kA bhAva batalAyA hai| For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 janavarI - 2014 (14) isa citra meM indra bhagavAna ko goda meM liye pAMDuka vana meM baiThe haiN| katipaya devatA kalaza bharane ko jA rahe haiM, katipaya bhara kara A rahe haiM evaM kitaneka taiyAra khar3e haiN| Upara kA bhAva batAne meM citrakAra bahuta kucha saphala hue haiN| "suragiri parajI... save sura kara joDIne" taka kA bhAva batAyA hai| (15) deva deviyA~ kSIrasAgara se bhagavAna ke abhiSeka ke liye nalakalaza bhara le jA rahe haiN| donoM tarapha kSIrasAgara kA dRzya sundara rIti se batAyA hai| indra kI cAroM ora chatra cAmara ityAdi upakaraNa par3e dikhAye haiM "Atma sAdhana rasI... Agame bhAsiyA tema ANI Thave" kA bhAva batAyA hai| (16) eka ora indra bhagavAna ko goda meM liye baiThe haiM aura dAhinI ora eka deva chatra liye khaDA hai| katipaya deva deviyA~ jalakalaza bhara chatra cAmara siMhAsanAdi taiyAra liye khaDe haiN| "tIrthajala bhariya kara kalaza karI devatA... zakra utsaMga jina dekhI mana gahagahI" ukta do gAthAoM kA bhAva batAyA hai| (17) isa citra meM indra-indrANiyA~ jalakalaza bhara bahuta zIghra parvata kI ora jA rahe haiM "haMho devA daMdo devA... kAlAdi Thavvo" taka kA bhAva batAyA gayA hai| (18) prastuta citra ke bIca meM indra bhagavAna ko godI meM liye baiThA hai aura kramazaH devasamUha kalaza dvArA bhagavAna ko abhiSikta karate haiN| AThavIM DhAla kI eka gAthA kA eka bhAva batAyA gayA hai| (19) isa citra meM saba devadeviyA~ bhagavAna kA abhiSeka kara rahe haiN| (20) prastuta citra meM dAhinI ora indra svayaM vRSabha kA rUpa kara bhagavAna kA abhiSeka kara rahA hai| bAIM ora dUsarA rUpa kara vilepanAdi kA bhAva batalAyA gayA hai| zeSa indra pAsa khar3e haiN| citra baDA mArmika hai| ''sohama surapati.... bhAmasuM have bhaya phaMda" kA bhAva batAyA hai| (21) meruparvata para se bhagavAna ko abhiSeka karAkara indra vApisa mAtA ke pAsa le jA rahA hai| nimna bhAga meM mAtA ke pAsa sthApita karane kA bhAva evaM eka ora 32 koTi sonaiyA nicharAvala kA bhAva bahuta sundara rIti se citrita kiyA hai "koDa battIsa sovanna vArI... tuma suta ama AdhAra" taka kA bhAva batAyA gayA hai| (22) tatpazcAt devatA nandIzvara dvIpa meM jAkara aSTAhnikA mahotsava karate haiN| yaha bhAva bahuta sundara rUpase batAyA hai| (23) bhagavAna zrI RSabhadevajI kA citra indradvayayukta sundara rIti se citra kiyA hai| "ema pUjA bhagate karo" isa DhAla kA bhAva batAyA hai| For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara - 36 (24) isa citra meM vizAla jinamandira kA bhAva batAlAyA hai| Aju-bAju sAdhu sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAyeM darzana karate batAye haiN| zilpakalA kI dRSTi se isa citra kA vizeSa mahattva hai| __ zrImad devacandrajI nirmita snAtrapUjA jainasamAja meM kitanI AdaraNIya samajhI jAtI thI aura Aja bhI samajhI jAtI hai-yaha ukta sacitra prati se spaSTa ho jAtA hai| ApakI nirmANa kI huI adhyAtmagItA kI bhI sacitra prati mujhe sUrata meM dekhane kA saubhAgya prApta huA thaa| snAtrapUjA se bhI ukta gItA citrakalA kI dRSTi se jyAdA mahattva rakhatI hai| vaha raMgIna patroM ke upara svarNAkSaroM se likhI gaI hai, jo zrIjinadattasUri jJAnabhaMDAra ke pAsa surakSita hai| ina donoM sacitra kRtiyoM se pAThaka soca sakate haiM ki zrImad ke granthoM kA kitanA Adara thA! ___ upasaMhAra - Upara maiMne snAtrapUjA ke citroM kA yathAmati saMkSipta varNana diyA hai| upalabdha pUjAoM meM yahI eka aisI pUjA hai jo sacitra hai| yadyapi kharataragacchIya AcArya zrIjinacandrasUrijIkRta sacitra paMcakalyANaka pUjA mere saMgraha meM hai para vaha itanI sundara nahIM hai| uparokta prati kI eka aura vizeSatA yaha hai ki pratyeka citra ke pAsa pUjA kI gAthAe~ aMkita haiM jo pAThAntaroM kI dRSTi se atyaMta mahattvapUrNa hai| prakAzita pUjA meM aura ukta pUjA meM pAThAntara vizeSarUpeNa pAye jAte haiM jisa para yathAvakAza prakAza DAlA jaayegaa| isa prati ke cauvIsa panne haiN| prati kA nApa 6'x10' hai| cAroM ora bhinna-bhinna prakAra ke belabUTe bane hue haiM jisameM katipaya pakSiyoM kA bhI samAveza hai| yadyapi prati meM lekhanakAla anirdiSTa hai tathApi anumAnataH unnIsavIM zatAbdI ke antima caraNa kI honI caahiye| yaha citrakalA rAjasthAnI hai, katipaya citroM meM pahADI kalama kI sUkSma jhalaka bhI mila jAtI hai| prati ko surakSita rakhane ke liye cAroM ora abhraka kA kAgaja lagA huA hai| isake citra kI phoTo-kApI mere saMgraha meM hai! pUjya guruvarya upAdhyAyajI zrI zrIsukhasAgarajI mahArAja kI preraNA ko ukta prati jyoMki-tyoM blAka banavAkara chapavAne kA prabandha kiyA jA rahA hai| jabalapura sadarabAjAra sthita yativarya zrI yugAdisAgarajI ke pAsa yaha prati surakSita hai| unase pUchane para mAlUma huA hai ki ve isa prati ko lakhanaU se lAye the| 20 varSa se unake pAsa hai| jaina samAja ke sAmane jo paricaya A rahA hai vaha unhIM ke sauhArda kA phala hai| mere jyeSTha guruvarya munirAja zrI maMgalasAgarajI kA binA AbhAra mAne nahIM rahA jAtA, cUMki Apane hI merA dhyAna isa prati kI ora AkarSita kiyA thaa| aisI pUjAe~ hara eka jaina mandira meM citrita hove| astu / (jaina satyaprakAza varSa-7, aMka naM.-10meM se sAbhAra) For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padmameruziSya kRta Adi jina stavana zrImatI prajJAbena saMghavI stavana eTale bhakti ane sAhityano sugama samanvaya. stavanA, stuti, stavana vigere paramAtmA pratyenI avihaDa prItI ne vyakta karatA racanA prakAro che. sAhityamAM prAyaH karIne jovA na maLe eTalA pramANamAM bahoLA pramANamAM A prakAranI racanAo upalabdha thAya che to e racanAomAM maLatA vaividhyane paNa noMdha pAtra gaNI zakAya ema che. * " A prakAranI racanAo paramAtmAnI stavanA ke guNaprIti ne keMdramAM rAkhIne thatI hovA chatAM emAM caritra, tattva, siddhAMta, upadeza, ane darzana jevA keTalAya asarakAraka bodhatattvono paNa samAveza karI levAmAM Avato hoya che ane enA kAraNe ja kavi ane kRti sAhityanI AgavI haroLamAM potAnuM sthAna dharAve che. A vAtanA keTalAya udAharaNo sAhityamAM vizeSe karIne jovA maLe ja che. AvI ja eka racanA padmameruziSya kRta Adi jina stavana atre prastuta che. kula 25 kaDImAM racAyelAM A laghu stavanamAM vartamAna covIzInA prathama jinezvara zrI Adizvara bhagavAnanA jIvana caritrane vaNI levAmAM AvyuM che. kavie prathama kaDImAM jinezvara bhagavaMta ane sadgurune namaskAra karI, prathama jinezvaranI stavanA karavAnI vAta karI che. to e ja pramANe kavie stavana pUrNa karyA bAda challI paccIzamI kaDImAM prathama jinanI stavanA karatA thayelA AnaMda ne zabdamAM utAryo che. racanA ane stavanAnA pariNAma svarUpe kavi prabhu ne prArthanA kare che ke he vimalAcalamaMDaNa Adi jina! tamArI stavanAnA prabhAve amane niraMtara samyak jJAnasaMpadAnI prApti ane abhivRddhi thAo' bIjI kaDImAM paramAtmAnA pUrvabhavanI zarU thayelI kathA covIzamI kaDImAM bhagavAnanA nirvANathI samApta thAya che. prabhunA dareka bhavanuM AyuSya, janmasthAna, gati, dezanA, vihAra vigere mukhya- mukhya noMdhapAtra vigatone kavie kRtimAM sthAna ApyuM che. ane e ja vigato ekaMdare kRtinI vizeSatA jaNAya che. kavie varNanamA prayojelA upamA alaMkAra vigere kRti ne rasALa banAve che, temaja kavinI pratibhA ane bhAvasaMmRddhi emAM jaNAI Ave che. For Private and Personal Use Only kavie kRtinI keTalIka kaDIo bhAsa, vivAhalA, phAga vigere chaMdamAM prayukta karI che. A stavananI ogaNIza jeTalI kaDIo bhAsamAM nirdiSTa hovAthI A kRtine Adi jina bhAsa paNa kahI zakAya ema che. bhAsanI samakakSa gaNI zakAya vI AkRtino svAdhyAya karavA jevo che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara - 36 15 kartA paricaya:___ kRtinA aMte kartA potAne padmamerunA ziSya tarIke oLakhAve che. eTale kRti anusAra A racanA padmamerunA ziSya dvArA thaI hovAnuM kahI zakAya ema che. stavananA aMte maLatA 'kRtaM vA. mativardhanagaNinA' A ullekha anusAra mativardhana gaNine A kRtinA kartA mAnI zakAya nahIM. jo mativardhana gaNie ja A stavananI racanA karI hoya to e potAnA nAmano ullekha Ama svataMtra rIte na karatA kRtimA ja yogya sthAne koM hota, paraMtu kRtimAM to padmameruziSya evo ja ullekha jovA maLe che. __ stavananA aMte padmameruziSya lakhe ane pratanA aMte kartA svayaM potAnA nAmano svataMtra ullekha kare evU prAyaH karIne kyAMya jovA maLatuM nathI. eTale A kRtinA kartA padmamerunA ziSya ja hovA joIe. mativardhana gaNine stavananA kartA tarIke mAnavA ke kema te aMge praznArtha ubho thAya che. vizeSamA pratalekhananA AdhAre mativardhana gaNi vikramanI 17mInA utarArdhamAM ane 18mInA pUrvArdhamAM thayA hovAnuM anumAna karI zakAya che. jai. gU. kavi ke gujarAtI sAhitya koza khaMDa-1 vigeremA paNa padmameru ke mativardhana gaNinI koI kRti noMdhAyela nathI. paraMtu jai. pa. I. bhAga2mAM padmameru saMbaMdhI maLatA ullekha anusAra padmameru gaNi kharataragacchIya AcArya zrI jinabhadrasUri mahArAjanA ziSya hovArnu jaNAya che. jyAre anya nAgorI vaDagacchanAgorI tapAgacchanA bhaTTAraka hemasamudrasUrinI paraMparAmAM padmasuMdara upAdhyAyanA guru tarIke paM. padmamerugaNino ullekha maLe che. / pratanA aMte maLatA 'kRtaM vA. mativardhanagaNinA' A ullekha anusAra mativardhana gaNi vAcaka (vAcanAcArya) hovAnI noMgha paNa maLe che. A stavanamAM koI gacchavizeSano ullekha nathI maLato paNa, kRtimAM ane hastapratamAM maLatA padmameru ane vAcaka mativardhanagaNinA nAmathI teo prAyaH karIne kharataragacchanA hovAnI pUrI saMbhAvanA mativardhana gaNinA nAme cAra kRtio kharataragaccha sAhitya kozamAM maLe che. cAra paikInI traNa kRtinA kartA sumatihaMsa upAdhyAyanA ziSya tarIke mativardhana gaNino ullekha maLe che. ane cothI kRtimAM maLatA mativardhana gaNinA guruno ullekha prApta thato nathI. cAreya kRtinI noMdha nIce mujaba che. For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 janavarI * 2014 mativardhana gaNie vi. saM. 1738mAM jaitAraNamAM soLaso tryAMsI gAthA pramANa gautamapRcchA TIkAnI racanA karI hatI. temaja devakI rAsa, paMcamI carcA ane maMDapadurga supArzvanAtha stotra ATalI kRtionI racanA karI hatI. kha. sA. ko. mAM chellI kRti (maMDapadurga supArzvanAtha stotra)no racanA samaya vi. saM. 14mI AsapAsano jaNAvAyo che, e jotA uparokta traNanI racanA prastuta kRtinA pratilekhaka mativardhana gaNi dvArA thavA pAmI hoya e saMbhava che. vadhu A bAbate vidvAno jaNAve e ja AzA sAthe... prata paricaya: prastuta kRtinI hastaprata amArA jJAnamaMdiramA 50466 kramAMke noMdhAyela che. A kRtinI hastaprata aMdAje vi. 17mImAM lakhAI hovAnI saMbhAvanA che. A pratamAM 1 patra che.patranuM parimANa 25416 che. ane eka lAInamA 48thI 55 jeTalA akSaronuM Alekhana thayuM che. vizeSa pATha mATe lAla raMga vAparavAmAM Avyo che. kinArIo adhika upayoganA kAraNe khaMDita thayelI che. pratamA ghaNA sthAnoe paDimAtrAno upayoga thayo che. ane pratamAM 'kha' mATe 'Sa' vAparavAmAM Avyo che. ____ A kRtine mULathI sudhArI ApavAmAM pU. munivarya zrI suyazacaMdravijayajI ma. sA. no amUlya sahayoga prApta thayo che. to kRtiparicaya ane zabdArtha- kArya saMsthAnA paMDitavarya zrI hirenabhAI ke. dozIe karI ApyuM che. A baMnneno khUba khUba AbhAra mAnavo rahyo. padmameruziSya kRta zrI Adijina stavana namavi jiNarAya-suguruNa payapaMkayaM, cariya' siripaDhamajiNa pUvabhavasaMgayaM / thuNisu huM bahula jiNabhagati romaMcio, puvakaya-sukayataruphaliyacirasaMcio ||1|| paDhama bhavi paDhama dIvaMmi dhaNanAyago, khiyapayaTuMmi nayaraMmi jaNanAyago / tattha dhaNasatthavAheNa dharyadANao, lahiya sammatta sAhUNa bahumANao / / 2 / / For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrutasAgara - 36 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // bhAsa // bhava bIjai sulakSi (kSa)Na sukamAlo, uttarakuri ghaNa bhogarasAlo / tI nipalyopama Au bhaNIjai, yugalapaNai sukhakAla gamIjai || 3 || trIjai bhavi surasaMpada pAmai, lahiya bhoga jaM niya maNakAmai / tejahikari ravimaMDala jIpai, puNyaprabhAvi hi asuha na chIpai* ||4|| || vIvAhalA DhAla || dIva paDhama jagasArU e, bhava cauthihiM tihiM avatArU e / kSetra videha mahAbalU e. praNamai tasu bhUpati atibalU e ||5|| IsANihi laliyaMgU e, paMcamabhavi deva sucaMgU e / kaMtihiM kaMtasarI e, rayaNujjala samakita dhIru e || 6 || / / bhAsa // vayarajaMgha nararAya, chaTTha bhavaMtari puNakaliya / vajjiya sayala visAya, niya tejahiM ripu bala daliya / / 7 / / dasaviha kappadumehiM", pUrijjai bhUsaNapamuha / bhogahiM devasamehiM, lahiya satamabhavi mihuNasuha ! |8|| / / bhAsa || sira (ri) sohammi mahiDDIya devo bhava aTThama surasArai sevo / navamai bhavi sira(ri) jaMbuadIvihiM, sukRtapramANihi narabhava AvihiM | 9 || 17 vaidya suvidhisuta jIvAnaMdo, sAhu cigacchI ' mani ANaMdo / bhAva bhalau nitu niya citti' ANai dasamai bhavi acyutasukha mANai ||10|| // bhAsa || igyAramai e bhavahi videhiM, mera' thakI pUravadisai e ! vijayaha e pukkhalanAma, puMDarIkiNa nAmihiM isI e / / bhUpatI (ti) e rajja karei, vajrasena tihAM ja (ji) NavarU e ! rANiya e dhAraNIputta, vajranAbha jaNamaNaharu e / / 11 / / vijayaha e SaTakhaMDa sAdhi, ANa manAvai ApaNI e / chaMDIya e rajjasuha - riddhi, dIkha liyai jiNavara taNI e / / For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 18 www.kobatirth.org " thAnakU" e vIsa sevevi, gotra tIrthaMkara baMdhi kare / bAramai e udaya tetIsa Au savvadvivimANavare ||12|| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // phAga DhAla || bharakhitta sirinAbhirAya, mu (ma)radevInaMdaNa / terami bhavi jiNajamma huau, bhavaduhasayakhaMDaNa || ucchava karai suriMdaviMda sirimeramahIdhari / pUja racai nAnA payAra", guNa gAvai bahupari / / 13 / / tryAsI pUravalakkha, rajja niravajja ti pAlai | jUpamuha je visaNa satta, savi dUrahi TAlai / / kalA bahuttari sayalaloya, vivahAra prakAsai / iha saMvacchara dAna dei, viha samaya ti pAsai ||14|| // bhAsa || iNi avasari jiNa jiNiyaaNaMgo, nANa avahi jANI suracaMgo || Aviya ucchava karai suraMgo, sAmiya dikkhA liyai nisaMgo ||15|| varasa sahassa bhUmaMDali vihara e, ghAta (ti) karama suhajhANihi [a] pahara e / uvasaga (gga) bahuviha jaNa ahiyAsayA " e, tapi japa saMjami nANa suhAsa e ||16|| || bhAsa || puramatAlapuri iha viharaMtau, sigaDamuhaMmi ujANi saMpannau / sayalapayatthapayAsaNabhANUM, upapannau kevalavaranANUM ||17|| asura - suriMda- varNidahaviMdA, samosaraNa racai caMda- nAni~dA | sIhAsaNi uvavasai jiNaMdo, karai vakhANa nayaNANaMdo || 18 || / / bhAsa // jovau-jovau bhaviya vicArau, eha asAra saMsAra / caMcala bhoga-saMyoga, dehi niraMtara roga ||19|| For Private and Personal Use Only janavarI 2014 -
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara - 36 19 pUta-kalata-parivAra, saMdhyArAgapayAra16 / kahavi maNua bhava lAdhau, hiva tumha sivasuha sAdhau / / 20 / / || bhAsa / iya uvaesa suNevi kevi, ki(ke)vi ginhai dIkha / maNaraMgi paDhiya uvaMga-aMga, hui sIkhai sISa / / paMcANuvvaya kevi satta, sikkhAvaya nimmala / aMgIkara(re)vi karaMta jamma, sAraya caMdujjala / / 21 / / kuguru-kudeva-kutitthaseva visapAva samajjhiya / nara-sura-asura-nariMda, kevi tihiM dUrihiM vajjiya / / giNhai samakitarayaNa sAra, saMsAravirattA / suguru sudeva sudhammamagga, sivasiriaNurattA / / 22 / / || bhAsa / / puri paTTaNI jiNavara viharaMtau. lAkha pUrava kevali saMjuttau, paDibohai jaNaviMdo / cauviha saMgha sudhammihiM thApiya, sevakajana sivakamalA Apiya, AmUliya bhavakaMdo ||23 / / muNivara sahasadasai parivariyao, sAmiya aSTApadi saMcariyao, ANiya utti(tta)ma jhANa / tihAM jiNavara aNasaNahi raheI, bhavaha hetu savikamma daheI, pahutau sAsaya ThANa / / 24 / / iya paDhamajiNavara, bhavaNadiNayara, namiya sayalasurAsuro / marudevInaMdaNa, pAvakhaMDaNa, dehakaMtai bhAsuro / siripadmameruha, sugurasIsihi bahua bhattihiM saMthuo / mama diyaMu sayayaM, nANasaMpaya, vimalabhUdharamaMDaNo !(25 / / iti zrI RSabhajina stavamaM samAptaM / kRtaM vA. mativardhama gaNinA / 1. caritra, 2. ghI, 3. taijathI, teja thakI, 4. sparza karavu. 5. kalpavRkSa. 6. cikitsA. 7. manamA. 8. meruparvata. 9. saMyama, dIkSA. 10. sthAnaka. 11. prakAra. 12. jugAra. 13. vyasana. 14. te prakAre, 15. sahana kare. 16. prakAra, For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thoganiSTha AcArya buddhisAgarajI mahArAjanuM zikSaNa ane sAhitya jagatamAM yogadAna DaoN. relvakA poravAla gujarAtI sAhityane samRddhinA zikhare birAjamAna karavAmAM jaina sAdhuonuM mahattvanuM yogadAna rahyuM. temAM AcAryapravara zrI buddhisAgarasUrijInuM pradAna savizeSa kahI zakAya kAraNa ke temaNe gujarAtI sAhityane 100 thI vadhu aNamola gadyapadya kRtionI bheTa dharI. temanuM lekhana bodhadAyaka, prakRti varNanathI bharapura ane hRdayanA UMDANamAMthI udabhaveluM hatuM. nAnA-moTA maLI 140 jeTalA pustakomAM jaina tattvajJAna, itihAsa, pUrvAcAryo, yoga, adhyAtmajJAna, covIsI, bhajanasaMgraho vagere akhUTa jJAna khajAno bharyo che.' gujarAtI bhASAmAM itihAsa ane purAtattvanA graMthonI bheMTa paNa bahumUlI kahI zakAya kAraNake emanA graMthonA saMdarbha moTA moTA vidvAnoe paNa potAnA pustakomAM ApyA che. emAMnA be-traNa nAma A pramANe che - jaina dhAtupratimA lekha saMgraha, jaina zvetAMbara graMtha gAiDa, bhAratanI prAcIna-arvAcIna sthiti ane vijApura bRhat vRttAMta. A sivAya vivecanomAM izAvAsya upaniSada ane AnaMdaghanapada bhAvArthamAM AtmAnI uccadazAmAM thatAM anubhavI anerI bhAta pADe che. emanuM saMsArI nAma bahecara. dIkSA pahelA ja sarva dharmagraMthono abhyAsa karyo hato. mahesANAnI yazovijaya pAThazALAmAM rahI adhyayana ane adhyApananI sAthe itara pravRttimAM hiMdu lokone satya rAha cIMdhI dhamatara karatA rokatA hatA. chappaniyA dukALa samaye phaMDa phALA ekatra karI pazuo mATe ghAsacArA ane loko mATe annakSetranI vyavasthA karAvI. gurudeve 25 varSanI uMmare dIkSA lIdhI. samAjanA dareka vargane zikSaNa maLe te mATe temaNe samAjanA AgevAnone preraNA karI aneka gAmomAM zALAo kholAvI - vijApura, prAMtija, amadAvAda, surata, valasADa, bagavADA vagere. gurudevane vicAra Avyo ke - "jo mArA harijanabaMdhuo e zALAmAM na jAya to teo zikSaNathI vaMcIta raheze. mATe temaNe vijApura ane prAMtIjamAM aMtyajo mATe zALA cAlu karAvI jethI gAmamAM koI bALaka zikSaNa vagarano na rahe." For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara - 36 bIjo eka prazna e hato ke moTA zaheramAM vadhu abhyAsa arthe janArA bALaka mATe rahevA-jamavAnI vyavasthA zI rIte karavI? gurudeva buddhisAgarasUrijIe jaina zreSThIone vinaMtI karI ane amadAvAda, vaDodarA, vagere nagaromAM zreSThIoe tvarita nirNaya laine borDiMga skulo taiyAra karAvI jeno Aje paNa ghaNA vidyArthIo lAbha le che. gurudeve pAlitANAmAM vyavasthA ane phaMDanA abhAve baMdha paDavAnI sthitimAM AvI gayela zrI yazovijaya jaina gurukuLane navajIvana bakyuM. bhaviSyanI prajA zikSaNa pAmI tejasvI thAya e mATenA A sarva prayatno temaNe karyA. AcAryapravara zrI buddhisAgarasUrijI vargabhedamAM mAnatA na hatA. mahesANAnA sUbAne vinaMtI karIne 3pa000/- nuM phaMDa ekatra karI hAiskulanI sthApanA karAvI. teo strI zikSaNanA khUba ja himAyatI hatA. temaNe karmayoga graMthamAM khAsa baheno mATe lakhyuM che ke - "strI ja dharma, koma tathA samAjane upara lAvavA zaktimAna che. jo jaina komamAM zrImatI enIbesaMTa jevI vidUSI karmayoginIo nahIM pAke to jaina samAjanI pragati rUMdhAze" Ama gurudeve nArIzaktithI ja samAja ane deza AgaLa vadhI zake ema AjathI 100 varSa pahelAM ja kahyuM hatuM. te samayanA nAnA moTA rAjavIo gurudevanA saMparkamAM rahetA ane temano upadeza grahaNa karatA. mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADe gurudevanI kIrti sAMbhaLI ane temane mahelamAM padhAravA AmaMtraNa ApyuM. AcArya buddhisAgarasUrijI, mahArAjA gAyakavADanA nimaMtraNano svIkAra karI lakSmIvilAsa pelesa vaDodarA padhAryA. ahIM gurujIe be kalAka vyAkhyAna ApyuM. e pravacanamAM emaNe AtmAnI unnati, rAjA-prajAno dharma, bALalagna, vRddhalagna, sAdhu dharma, vyavahArika ane AdhyAtmika unnati jevA viSayone AvarI lIdhA. A pravacanamAM temaNe Atmika guNonA vikAsa mATe mAnavI e zuM karavuM te savizeSapaNe samajAvyuM. sadguNothI manuSyanuM aMtaHkaraNa zuddha thAya che. AtmAnI uccadazA prApta karavI hoya to azubha karma bAMdhavA nahi tathA je azubha karmano baMdha thayo hoya tene samatAbhAvathI khapAvavA. vaDodarAnA rAjamahelamAM yojela e khAsa sabhAmAM darabAranA paMDito, zAstrIo, For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir janavarI - 2014 vedAMtajJAtAo, AryasamAjIsTo vagere ghaNA mahAnubhAvo padhAryA hatA. dezavidezamAM ghUmatA zrImaMta sayAjIrAve ghaNA vyAkhyAno sAMbhaLyA hatA chatAM zrI buddhisAgarasUrijI mahAtmAnA pravacananI temanA para abhuta amiTa chApa rahI. pUjya gurudevanuM vyAkhyAna enA aMgrejI anuvAda sAthe te samayanA patra "sayAjIvijaya'mAM pragaTa thayuM hatuM. gurudeva ane mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADanA milananuM tailacitra (Oil Painting) paNa te samaye taiyAra karavAmAM AvyuM hatuM. tyArabAda to pUjya gurudevazrIe ane sayAjIrAva mahArAjAe bhegA maLIne sAmAjika jAgRti ane zikSaNanA kSetramAM anekavidha kAryo karyA. yoganiSTha buddhisAgarasUrijI mahArAja sAhebane kAzInA paMDito dvArA zAstra vizArada'nI paddhI ApavAmAM AvI hatI. gurudevanA samayamAM aneka graMthabhaMDAromAM ghaNI bahumUlya hastaprato, kRtio ane pustako hatA paraMtu te aMge koIpaNa vyavasthita noMdhaNIno abhAva hovAthI gurudeve vidvAnonI eka samitinuM gaThana karyuM tathA bhAratamAM Avela 84 graMthabhaMDAromAM Avela sarva pustako ane hastapratonI noMdha taiyAra karAvI. A sarva mAhitI ane videzamAM vasatA vidvAno dvArA taiyAra thayela jainadharmanA pustako, jaina mAsiko vagere viSaya paranI mAhitInuM saMkalana karI eka daLadAra graMtha "jaina zvetAMbara graMtha gAiDa taiyAra karAvyo. "jaina aitihAsika rAsamALA" pustakamAM gurudeve prAcIna rAsAo vyavasthita karI, temanA racanAkAranA nAme prakAzita karAvyA. e rAsAo upara gurudeva saMkSiptamAM paricaya, noMdha, kaThina zabdonA bhAvArtha vagere paNa ApI jethI bhaviSyanI prajA sudhI rAsA sAhityano amara vAraso pahoMcADyo. uparokta rAsamALAmAM "zeTha zAMtidAsano rAsa", "zeTha vakhatacaMdano rAsa', 5. satyavijayajIno rAsa Adi rAsAo saMkalita che. temanI amara kRtiomAM saMskRtamAM ra7ra padothI sajja karmayoga ane 101 padothI yukta yogadIpaka graMtha che. A baMne saMskRta graMthonuM vivecana temaNe gujarAtI bhASAmAM mahApuruSonA udAharaNo ApIne karyuM che. saMskRta bhASAmAM gurudevanI 22 jeTalI kRtio che. Ama sAhitya ane zikSaNa jagatamAM gurudevanuM pradAna bahumUlya kahI zakAya. For Private and Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yogadarzana eka paricaya DaoN. uttamasiMha 'darzana' zabda 'dRz' dhAtu se 'lyuT' pratyaya karake niSpanna huA hai| jisakA artha hai 'dekhanA' / 'dRzyate'neneti darzanam' athavA 'dRzyate yat tad darzanam' isa vyutpatti ke anusAra-'jisake dvArA dekhA jAe' athavA 'jo dekhA jAe vaha darzana hai| yahA~ dekhane se abhiprAya hai-'vAstavikatA kA avlokn'| arthAt vastu ke satyabhUta tAttvika svarUpa kA avalokana karanA athavA karAnA hI darzana kA pramukha uddezya hai| do samAnAntara dhArAoM meM pravAhamAna bhAratIya dArzanika paramparA ko pramukha rUpa se do paramparAoM meM vibhAjita kiyA gayA hai - (1) vaidika paramparA aura (2) zramaNa prmpraa| vaidika paramparA meM vedoM kI prAmANikatA ko svIkAra karane vAle darzana pramukha rUpa se chaH haiM - nyAya, vaizeSika, sAMkhya, yoga, pUrvamImAMsA tathA uttrmiimaaNsaa| vedoM kI prAmANikatA ko asvIkRta karanevAle darzana pramukharUpa se tIna haiMjainadarzana, bauddha evaM cArvAkadarzana / Aja cArvAkadarzana ke adhikAMza grantha anupalabdha haiN| lekina unake siddhAnta jo yatra-tatra uddharaNasvarUpa prApta hote haiM unakA apanA eka vaiziSTya hai| jabaki bauddha tathA jaina paramparA ke granthoM kA eka vipula bhaNDAra prApta hotA hai| yahA~ mana meM eka vicAra AtA hai ki-zAyada cArvAka darzana sammata nAstikatA kA siddhAnta hI usake anuyAyioM tathA granthoM ke naSTa hone meM eka pramukha kAraNa rahA ho| bauddha tathA jainadarzana sammata granthoM kI upalabdhatA unake kahIM na kahIM (vedaM vihAya) AstikatA se jur3e hone kA saMketa hai| yahA~ vaidika paramparA sammata yogadarzana ke siddhAntAdi kA paricaya prastuta karane kA prayAsa kiyA hai : 'yojanAda yogaH' arthAta jor3anevAlA yoga hai| maharSi pataJjali isa darzana ke praNetA haiN| aura yogasUtra usakA AdhAragrantha hai jisa para 'vyAsabhASya' ko sarvAdhika prAmANika vyAkhyAgrantha mAnA gayA hai| vyAsabhASya para AcArya vAcaspati mizra kRt 'tattvavaizAradI' evaM AcArya vijJAnabhikSu kRt 'yogavArtika' do prasiddha TIkAe~ upalabdha haiN| inake atirikta bhojavRtti, maNiprabhA, Adi vyAkhyA-grantha bhI yogasUtroM para likhe gaye haiN| jainAcAryoM dvArA kRt yoga grantha bhI vipula mAtrA meM For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir janavarI 2014 24 prApta hote haiM, jinameM A . hemacandrasUrikRt yogazAstra, A. umAsvAtikRt prazamarati, A. siddhasena divAkarakRt dvAtriMzata- dvAtriMzikA, A. haribhadrasUrikRt yogadRSTisamuccaya, yogabindu, yogaviMzikA, SoDazaka Adi anekoM grantha upalabdha haiN| - maharSi pataJjalikRt yogadarzana- samAdhi, sAdhanA, vibhUti aura kaivalya ina cAra pAdoM meM vibhakta hai| yaha darzana vAstava meM sAMkhyadarzana ke siddhAntoM ko hI svIkAra karatA hai / antara sirpha itanA hai ki yaha Izvara kI sattA ko svIkAra karatA hai, jabaki sAMkhya nahIM / isa kAraNa kucha vidvAnoM ne ise 'sezvarasAMkhya' kI saMjJA pradAna kI hai / 'zrImadbhagavadgItA' meM sAMkhya evaM yoga, ina donoM darzanoM ko eka hI batAyA gayA hai| yogadarzana apane vyAvahArika pakSa kI prabalatA ke kAraNa sAMkhya kI apekSA adhika lokapriya huA / AtmA aura jagat ke samabandha meM sAMkhya ke paccIsa tattvoM ko hI mAnyatA pradAna karane ke bAda yaha usameM Izvara kA vicAra jor3a detA hai / isa kalpanA kA mukhya uddezya Izvara ko bhakti ke lie atyanta upayogI mAnanA hai / kyoMki yahA~ Izvara ko dhyAna kA sarvazreSTha viSaya mAnA gayA hai| cittavRttiyoM ke nirodha hetu Izvara kI parikalpanA atyanta sahayaka hai| maharSi pataJjali ne Izvara ko eka vizeSa prakAra kA puruSa mAnate hue use duHkha - karma vipAkAdi se achUtA mAnA hai|' vaha sarvajJa, pUrNa, ananta, asImita zaktisampanna, nitya, anAdi aura sarvavyApI hai| satva, raja aura tamas ina tInoM guNoM se achUtA hai| yahA~ taka ki ise muktAtmA se bhI bhinna mAnA gayA hai, kyoMki vaha (muktAtmA) bandhana meM rahane ke bAda mukta hotA hai, kintu yaha (Izvara) to nitya mukta hai / For Private and Personal Use Only puruSa cetana hai, prakAzasvarUpa hai tathA prakRti sattva, rajas, tamoguNAdi kI sAmyAvasthA kA nAma hai, jo jar3a hai| puruSa kA prakAza jaba prakRti para par3atA hai to sRSTi kI utpatti hotI hai| yaha puruSa hI yahA~ AtmasvarUpa hai tathA pratyeka zarIra meM alaga-alaga vidyamAna hai| isa darzana kI Izvara viSayaka dhAraNA kI eka vizeSatA yaha hai ki yahA~ Isvara ko sRSTi kA nirmAtA, pAlaka athavA saMhArakatA nahIM mAnA hai / kyoMki sRSTi kA nirmANa to sAMkhya siddhAntAnusAra prakRti se hI 1. puruSa prakRti, mahat (buddhi), ahaMkAra, mana, paJcajJAnendriyA~ - zrautra, tvaka, cakSu, rasanA, ghrANa, paJcakarmenadriyA~ - vAk pANi, pAda, pAyu, upastha, paJcatanmAtrAe~ zabda, rUpa, rasa, gandha, paJcamahAbhUta-AkAza, vAyu, agni, jala, pRthvi | 2. yogazcittavRttinirodhaH / - yogasUtra 1/2 3. yogasUtra- 9/28
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara - 36 huA hai| kintu sAMkhya ke prakRti aura puruSa eka-dUsare se bhinna evaM viruddha svabhAva vAle hone ke kAraNa inheM saMyukta karane ke lie yahA~ Izvara kI parikalpanA kI AvazyaktA anubhava kI gaI hai| isake anusAra Izvara ko sRSTi ke nirmANa meM nimitta kAraNa mAnA jA sakatA hai tathA prakRti ko upAdAna kAraNa kaha sakate haiN| Izvara-dayAlu, vedoM kA praNetA, antaryAmI, dharma, jJAna tathA aizvarya kA svAmI hai| yoga ke mArga meM AnevAlI bAdhAoM ko dUra karanevAlA, RSiyoM kA bhI guru hai| 'o3ma' Izvara kA sarvazreSTha nAma hai| apane bhaktoM kI vaha sadA sahAyatA karatA hai| yogazAstra kA pramukha viSaya hai citt| citta kI pA~ca avasthAe~ haiM-kSipta, mUr3ha, vikSipta, niruddha tathA ekaagr| maharSi pataJjali ne 'yogazcittavRttinirodhaH' kaha kara citta kI pravRttiyoM para kAbU pAne ko yoga kahA hai| pramANa, viparyaya, vikalpa, nidrA tathA smRti ye pA~ca citta kI pravRttiyA~ haiN| inake nirodha se duHkha naSTa ho jAte haiN| sAMkhya sammata pratyakSa, anumAna aura zAbda ye tIna hI pramANa yahA~ mAnya haiN| viparyayavRtti mithyAjJAna para AdhArita hai, jo padArtha jisa rUpa meM pratiSThita hotA hai usa rUpa kA jJAnAbhAva hI mithyAjJAna hai|' vikalpavRtti bhI mithyAjJAna kI jananI hai| zabdajJAna dvArA yaha bAdhita viSaya-viSayaka hai| maharSi pataJjali ne bAdhita viSaya ko 'vastuzUnya' kahA hai| nidrA kA sambandha suSupti se hai| kisI bhI vastu ke abhAvajJAna kA Alambana karanevAlI vRtti nidrA hai| yaha tIna prakAra kI hai-sAtvikI, rAjasI aura taamsii| sAtvikI nidrA meM se jAgane ke bAda 'sakhena ahaM suptaH' maiM sukhapUrvaka soyA, kA smaraNa hotA hai| rAjasI nidrA meM se jAgane ke bAda "duHkhena ahaM suptaH' maiMna sone meM duHkha kA anubhava kiyaa| tAmasI nidrA meM se uThane vAlA vyakti svayaM ko mohayukta, Alasyayukta mahasUsa karatA hai, 'ahaM mohena suptaH / pA~cavIM vRtti smRti hai| yaha pUrvokta cAra vRttiyoM para AdhArita hai| isakA kAma hai anubhUta viSaya ko saMskArapraNAli dvArA grahaNa krnaa|' yogadarzana meM yoga ke ATha aMgoM kA varNana vizeSa rUpa se kiyA gayA hai| inake pUrNa sAdhana se bAdhaka yogI pada ko prApta kara letA hai| ye haiM-yama, niyama, 4. prmaannviryyviklpnidraasmRtyH| - yogasUtra 1/6 5. viparyayo mithyAjJAnamatadrUpapratiSThitam | - yogasUtra 1/8 6. zabdajJAnAnupAtI vastuzUnyo vikalpaH | - yogasUtra 1/9 7. amaavprtyyaalmbnaa-vRttinidraa| - yogasUtram 1/7 8. anubhUtaviSayAsamprayogaH smRtiH| - yogasUtra 1/11 For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 janavarI - 2014 Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna aura smaadhi| inake nirantara abhyAsa se citta kI vRttiyA~ apane Apa hI vilIna ho jAtI haiM, naSTa ho jAtI haiM, buddhi zuddha ho jAtI hai aura isI avasthA meM citta kI ekAgratA se kaivalya (mokSa) kI prApti ho jAtI hai| ina ATha aMgoM kA saMkSipta paricaya isa prakAra hai: yama : 'ahiMsAsatyAsteyabrahmacaryAparigrahA ymaaH| ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura aparigraha isake AdhAra haiN| yama kA pahalA caraNa ahiMsA hai| isa avasthA meM kutsita bhAvanA kA anta nihita hai| sAttvika jIvana ke sAtha jIva usa patha ko prApta karatA hai jisase dUsaroM ko zArIrika athavA mAnasika kaSTa kA anubhava nahIM hotA, cAhe choTA-sA jIva-jantu hI kyoM na ho| ahiMsA pratiSThAyA tatsannidhau vairtyaagH|" ataH jaba yogI kA ahiMsAbhAva pUrNataH dar3ha, sthira ho jAtA hai taba vaha nikaTavartI hiMsakabhAva se rahita ho jAtA hai| niyama : 'zaucasantoSatapaH svAdhyAyezvarapraNidhAnAni niymaaH'| zauca, santoSa, tapa, svAdhyAya Izvara-praNidhAnAdi pA~ca niyama haiN| inakA samyaktayA pAlana karane se zArIrika vikAra miTa jAte haiM aura sAdhaka ko samAdhirUpI siddhi prApta hotI hai| Asana : 'sthirsukhmaasnm| '13 sthira ho kara sukhapUrvaka Iza-vandanA kI avasthA meM baiThanA Asana hai| haThayoga meM kriyAoM ko Asana kahA hai lekina vizeSa rUpa se tIna hI Asana IzavandanA meM sahAyaka haiM-padmAsana, siddhAsana aura vajrAsana / bhagavAn ziva padmAsana, bhagavAna mahAvIra siddhAsana aura hanumAnajI vajrAsana ke pratIka haiN| muslima samAja namAja ke samaya vajrAsana kA hI anusaraNa karatA hai| yoga meM dhyAnasahAyaka tathA Arogyavardhaka AsanoM ke aneka prakAra varNita haiM jo Aja ke samaya meM svAsthyavardhaka siddha hue haiN| prANAyAma : 'tasmin sati zvAsaprazvAsayorvicchedaH prANAyAmaH / 14 prANavAyu kA zarIra meM nAsikA dvArA praveza prANAyAma hai| prANAyAma meM pUraka, recaka tathA kuMbhaka tIna prakAra kI kriyA hotI haiN| bAhyavRtti avasthA meM vAyu nAsikA dvArA nikAla kara kucha kAla taka rokane ko 'recaka' kahate haiN| AbhyantaravRtti avasthA meM prANavAyu bhItara se nikala kara nAsikA dvAra roka kara thor3e vizrAma ke bAda bAhara AtI hai jo pUraka prANAyAma hai| staMbhavRtti meM bhItara jAne aura bAhara nikalanevAlI vAyu 9. yamaniyamAsana-prANAyAmapratyAhAradhAraNAghyAnasamAghayo'STAvaGgAni yogH| - yogasUtra 2/29 10. yogasUtra - 2/30, 11. yogasUtra-35, 12. yogasUtra - 2/32, 13. yogasUtra-2/32, 14. yogasUtra-2/49 For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 27 zrutasAgara * 36 kI svAbhAvika gati avasthA ko kuMbhaka prANAyAma kahA jAtA hai| pratyAhAra : 'svaviSayAsaMprayoge cittasvarUpAnuqAraivendriyANAM pratyAhAraH / isa avasthA meM zarIra kA pUrNa zuddha honA atyAvazyaka hai| sAdhanAkAla meM tyAga, saMtoSa evaM samarpaNa kI bhAvanA citta ko jyotirmaya svarUpa pradAna karane meM sahAyaka hotI hai| dhAraNA : 'dezabandhazcittasya dhAraNA' / 16 nAbhicakra evaM hRdayakamala meM apane Apa ko mastiSka ke sAtha kendrita karane para citta viSayoM se alaga ho jAtA hai, aura yahI avasthA hai dhyAna / trATaka kriyA isakA eka aMga hai| sAdhaka dIpaka athavA momabattI kI lau para dhAraNA karake vazIkaraNa-zakti prApta karate haiN| dhyAna : 'tatra pratyayakatAnatA dhyaanm'| mana ko jisa vastu meM ekAgna kiyA ho usameM mana kA lIna ho jAnA hI dhyAna hai| dhyAna dvArA sAdhaka gahanatama jJAna ko prApta kara sakatA hai| dhyAna dvArA sAdhaka prabhumaya ho jAtA aura usakA hRdaya bhaktibhAva se dravita ho jAtA hai| zarIra AnandAtireka dvArA romAJcita ho jAtA hai| isa avasthA meM sAttvika citta kA honA Avazyaka hai| samAdhi : 'tadevArthamAtrabhirbhAsaM svarUpazUnyamiva samAdhiH' / dhyAna avasthA meM citta pavitra dhyeya meM pariNata ho jAtA hai| sAdhaka ko svarUpAbhAva kA jJAna ho jAtA hai aura vaha deha se abhinna hotA hai| lekina jaba rAvaNa jaisI zakti apane citta meM vinAzarUpI vicAroM ko samA letI hai to usake duSpariNAma samAja ke sAmane Ane lagate haiN| samAdhi mAnavakalyANa kI bhAvanA ke sAtha hone para jIvana ko jyotirmaya jJAnacakra kA prasAda pradAna karatI hai, jisameM aneka zaktiyA~ praveza kara jAtI haiN| Aja ke tanAvapUrNa aura vyastatama mAhaula meM hama yogadarzana ke siddhAntoM ko apanAkara jIvana ko eka nayA mor3a de sakate haiM, apane bhaviSya ko svarNima prakAza kI ora agrasara karake mAnava se mahAmAnava bana sakate haiN| bauddhAyana dharmasUtra meM yoga kI mahimA kA varNana kucha isa prakAra se kiyA hai : yogenA'vApyate jJAna, yogo dharmasya lkssnnm| yogamUlA guNAssarve, tasmAdyuktassadA bhavet / / arthAt yoga se jJAna prApta hotA hai, yoga hI dharma kA lakSaNa hai, sabhI guNa yoga ke kAraNa haiN| ataH hamezA yogayukta bneN| 15. viSayoM se virakta hone para indriyoM kA sva-rUpa tadAkAra ho jAnA pratihAra hai| 16. yogasUtra-3/1 17. yogasUtra-2/54 18. yogasUtra-3/3 For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI avaMtI pArzvanAtha tIrtha kanubhAI la. zAha aneka prAcIna jaina ane jainetara granthoe ujjaina nagarInI prAcInatAne darzAvI che. kSiprA nadIne taTe vaselI A nagarI avaMtikA, puSpakaDinI ke vizAlA jevAM nAmothI zAstronA pAne noMdhAi che. mAlavAnI prAcIna rAjadhAnInuM A nagara rAjA sudhanvAnA samayamAM urjana nAmathI prasiddha thayuM. madhyapradezanA ujjaina relve sTezanathI lagabhaga be kilomITaranA aMtare A prAcIna mukhya tIrtha AveluM che. indorathI A zahera 5 ki.mI.nA aMtare AveluM che. makSIjI, kUkaDezvara, hAsAmapura, devAsa, nAgezvara, uDela, maMdasaura, vahI Adi tIrtho ahIMthI najIkanA aMtare AvelAM che. zrI avaMtI pAnAthajI zyAma varNanA che. sAta phaNAthI alaMkarelA A paramAtmAnA darzanathI sAta bhayo vilaya pAme che. pASANanA A pratimAjI padmAsane birAje che. prabhujInI UMcAI 37 iMca ane pahoLAI 30 iMca che. savA lAkha jinamaMdira-savA karoDa jinabiMba ane 36,000 jirNoddhAranuM nirmANa kArya karAvanAra zAsana prabhAvaka rAjA saMmatie ahIM janma pAmIne mAbhoma ujjaina nagarIne gauravavantI banAvI che. pU.A. zrI AryasuhastisUrinA upadezathI jaina dharmI banelA A samrATa saMpratie bhAratanI bhUmine jinAlayo ane jinabiMbothI maDhI dIdhI hatI. pUrvanA aneka mahAna AcArya bhagavaMtoe potAnAM pAvana pagalAMthI A nagarIne pavitra banAvI che. A etihAsika nagarInI gauravabharI gAthA itihAsanA pRSTho para suvarNAkSare aMkita thayelI che. eka vakhata AcArya bhagavaMta zrI AryasuhastisUrijI mahArAja sAheba potAnA ziSya parivAra sAthe AvIne bhadrA zeThANInI vAhanazALAmAM samosaryA hatA. rAtrinA samaye svAdhyAyarata munionA ziSyavRMde nalinIgulma vimAnanuM varNana karyuM. A nalinI gulma vimAnanuM AbehUba varNana sAMbhaLIne sAtamA mALe beThelA bhadrA zeThANInA lADakavAyA suputra avaMtisukumAlanA citramAM bhaLabhaLATa macI gayo. A zravaNe ajJAnanAM keTalAMka paDalo toDI nAMkhyAM ane jAtismaraNa jJAna pragaTa thayuM. A jJAnamAM teNe pUrvabhavamAM nalinI gulma vimAnamAM pote bhogavelAM daivI sukho joyAM. te sukhonI tole A mRtyulokanA A vaibhava tene tuccha lAgyA. For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 29 zrutasAgara - 36 A asAra saMsAranA sukhono tyAga karI mulAyama kAyAvALo avaMtisukumAla saMyamanA kAMTALA paMthe vicAravA taiyAra thayo. tenA tIvratama vairAgyabhAvane mAtA tathA patnIono moha paNa rokI zakyo nahi. bhadrA zeThANInA ati komaLa kAyAvALA lADakavAyAe saMyamano paMtha svIkAryo ane aNagAra banyo. saMyamajIvanano svIkAra karIne komaLa kAyAvALAe kaThina sAdhanA cirakALa paryata karavAne badale teNe gurUdeva pAsethI anazananI AjJA prApta karI. rAtrinA samaye ja anazana AdarIne A nUtana muni kaMthArikA kaMDa pAse kAyotsargadhyAne UbhA rahIne aMtaramanane ArAdhanAmAM sthira karyuM. parama samAdhimAM lIna banelA A muninI manohara kAyAne pUrvabhavonI verA bhUkhI ziyAlaDIe potAnAM baccAM sAthe AvI krUratA sAthe pholI khAdhI. nalinI gulma vimAnamAMthI bhUlo paDelo A AtmA samAdhinI sAdhanA karIne nalinIgulma vimAnamAM pahoMcI gayo. bIjA divase avaMtIsukumala muninA kALadharmanA vedhaka samAcAra bhadrA zeThANI ane 32 vahune jANavA maLatAM te darekanA aMtaramAM vairAgyano dIpaka prajvaLI ukyo. eka sagarbhA patnI sivAyanA 32 AtmAo saMyamanA paMthe vicaryA. sagarbhAvasthAne kAraNe saMsAramAM rahelI strIe mahAkAla nAmanA putrane janma Apyo. AcArya bhagavaMtazrI AryasuhastisUrinA upadezathI mahAkAle potAnA pitAnI smRtimAM kSiprA nadInA taTe bhavya jinaprAsAda baMdhAvyo. vIranirvANanA lagabhaga rapa0 varSa bAda A jinAlayanuM nirmANa thayuM hatuM. A jinAlayamAM pratiSThita karelA zrI pArzvaprabhu avaMtisukumAlanI smRtimAM "zrI avaMti pArzvanAtha'nA nAmathI jagavikhyAta banyA. mahAkAle A jinAlaya baMdhAveluM hoI "mahAkAla caityanA nAmathI oLakhAvA lAgyuM. tIrthasadaza A bhavya jinaprAsAda kAlAntare rAjA puSyamitranA kALamAM mahAdevanA maMdiramAM pheravAyo ane "mahAkAla mahAdeva' nA nAmathI A maMdira oLakhAvA lAgyuM. A ghaTanA cirakALa sudhI paradAmAM rahI. AcAryazrI vRddhavAdisUrinA vidvAna ziSya kumudacaMdra namaskAra mahAmaMtranuM svanirmita saMskRta pada potAnA gurU pAse rajU karyuM. pUrvanA mahApuruSonI avahelanAsamA temanA kRtyathI zrI vRddhavAdisUrie temane pArAMcita prAyazcitta'nA adhikArI TheravyA. A prAyazcita anusAra avadhUta veSamAM pharIne temaNe aDhAra rAjAone pratibodhIne "jainadharmI banAvavAnA hatA. avadhUtanA vezamAM pharatAM pharatAM A For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rUo janavarI - 2014 muni ujjaina nagarImAM AvyA. mahAkAlanA maMdiramAM rAtavAso rokAyA. muni zivapiDikA para paga mUkIne sUtA hatA. munine A rIte sUtelA joine mahAkAla maMdire loko bhegA thayA. sau lokoe munine uThADavAno prayatna karI joyo, paNa UDyA nahi. mahArAjA vikramAdityane lokoe phariyAda karatAM rAjAnA hukamathI avadhUtanA deha para cAbukanA phaTakA mAravAmAM AvyA. tenI avadhUtane asara na thatAM phaTakAnI asara rANIone thatI hatI. rANIonI hAlata adhamUvA jevI thaI gaI. mahArAjA vikramAdityane A ghaTanA camatkArI lAgI. tethI rAjA tarata ja avadhUta pAse Avyo ane avadhUtanI kSamA mAMgI. rAjAe avadhUtane AvI vicitra vartaNUMkanuM rahasya jaNAvavA vinaMtI karI. tyAre avadhUta mahAmaMgalakArI zrI kalyANamaMdira stotranI racanA karI. teo eka eka zloka uccAratA gayA. agiyAramA zlokanuM uccAraNa thatAM ja mahAdevanuM liMga bhayAnaka kaDAkA sAthe phAryuM ane zrI pArzvanAtha prabhunuM atyaMta manohara jinabiMba pragaTa thayuM. munie A maMdirano itihAsa athathI iti sudhI rAjAne saMbhaLAvyo. A ghaTanAthI pratibodha pAmelA rAjA vikramAditye jaina dharma aMgIkAra karyo. temane AdhIna aDhAra rAjAo paNa jaina dharmI banyA. mahArAjA vikramAditye munine "zrI siddhasena divAkara' nuM biruda ApyuM. A rIte "mahAkAla mahAdeva' mAM badalAyeluM zrI avaMti pArzvanAthanuM A prAcIna tIrtha punaH prakAzamAM AvyuM. AcArya bhagavaMto tathA mahApuruSoe prAcIna tIrtha zrI avaMtInAtha pArzvanAthanI yazogAthA potAnA graMthomAM ullekhelI che. urjanamAM hAla ra0 jeTalAM jinAlayo che temaja aneka upAzrayo che. ujjainamAM jainonI sArI evI vasati che. ahIM dharmazALAnI uttama sagavaDa che. 'kalyANa maMdira stotra' se, yaha bimba sanmukha aayaa| avaMti sukumAra smRti, nirmANa bana jaga chA gayA / / jAgRta haiM mANibhadra jahAM, ujjaina saMgha sukha pA gyaa| heze 'zrI avaMti pArvajo, mAvaje je vaMdanA || (zrI pArzva-stavanA, zrI 108 pArzvanAtha tIrtha saMpuTa pR. 28) A che 2 For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA saMkSipta kArya ahevAla Disembara-13 jJAnamaMdiranA vividha vibhAgonA kAryomAMthI Disembara-13mAM thayelAM mukhyamukhya kAryonI jhalaka nIce pramANe che. 1. hastaprata keTaloga prakAzana kArya aMtargata keTalaoNga naM. 17 mATe kula 778 prato sAthe 1499 kRtiliMka thai ane A mAsAMta sudhImAM keTalaoNga naM. 17 mATe 4215 liMkanuM kArya karavAmAM AvyuM. 2. hastapratonA 100477 pRSTho ane prInTeDa pustakonA 9382 maLI kula 109859nuM skenIMga kArya karavAmAM AvyuM. 3. sAgara samudAya temaja vizva kalyANa punaH prakAzana projekTa heThaLa kula 597 pejanI Dabala enTrI karavAmAM AvI. 4. lAyabrerI vibhAgamAM prakAzana enTrI aMtargata kula 471 prakAzano, 1590 pustako, 783 kRtio tathA prakAzano sAthe 1291 kRti liMka karavAmAM AvI. A sivAya DeTA zuddhikaraNa kArya heThaLa judI-judI mAhitIonA rekaoNrsamAM sudhAra kArya karavAmAM AvyuM. 5. megejhIna vibhAgamAM 60 megejhInonA aMkonI enTrI karavAmAM AvI. ka. 11 vAcakone 30 graMthonA 1300 pRSThonI jherokSa nakala upalabdha karAvavAmAM AvI. A sivAya vAcakone kula 376 pustako izya thayAM tathA 100 pustako jamA lIdhAM. 7. jJAnamaMdiramAM 1204 pustako bheTa svarUpa prApta tathA rU. 17359.00 rU nA pustako kharIdavAmAM AvyAM. 8. vAcaka sevA aMtargata pa. pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto, skolaro, saMsthAo vigerene upalabdha mAhitInA AdhAre judI-judI kverIo taiyAra karI ApavAmAM AvI, jemAMthI teo dvArA jarUrI pustako tathA hastapratonA DeTAno teonA kAryamAM upayoga karavAmAM Avyo. 9. samrATu saMprati saMgrahAlayanI 822 yAtrALuoe mulAkAta lIdhI. 10. zratasAgarano navembara-2013no aMka naM-3pa prasiddha karavAmAM Avyo. 11. zrI paMkaja sosAyaTI jaina che. mU. pU. saMgha dvArA bhavyadbhuta mahotsava-pustaka pradarzananuM Ayojana tA. 06 ane 27 Disembara, 2013nA roja pAlaDI, amadAvAda khAte thayuM hatuM. temAM AcArya kelAsasAgarasUri jJAnamaMdire zruta pradarzanamAM bhAga lIdho. For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samAcAra sAra zrI bhadrezvaratIrthe cha'ripAlita saMgha praveza mahApUjana paramazraddheya parama pUjya rASTrasaMta pUjya gurudeva AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. Adi ThANA evaM mahAtapasvI pa. pU. zrI zAMtIcandrasUri ma.sA Adi ThANA sahita zrI bhadrezvaratIrtha yAtrA saMgha meM nizrA pradAna kI pratidina saMgha va saMghayAtrA viziSTa mahattva hetu pa. pU. gurudevazrI evaM gaNivarya zrI prazAMtasAgarajI ma. sA. ne hRdaya sparzI pravacana diyaa| saMghavI parivAra ke sabhI sadasyoM ne ullAsa ke sAtha cha'rI' kA pAlana kiyaa| zrI bhadrezvaramahAtIrtha meM zubhavelA meM maMgala praveza kiyaa| tIrthamaMDana mULanAyaka prabhu zrI mahAvIra svAmI ko saMghavI parivAra ne survaNahAra samarpita kiyaa| saMdhamAlA paridhApana ke maMgala avasara kI pUrva kSaNa meM zrI saMgha meM padhAre upakArI gurubhagavaMtazrI evaM pUjya zramaNa-zramaNI bhagavaMto kA baDe bhAva ke sAtha gurupUjana kiyaa| tatpazcAt saMghamAlA kA maMgala vidhAna pU. gurudevazrI ke pAvanakArI sAnnidhya meM saMpanna huaa| zrIsaMgha kI nirvighna paripUrNatA ke avasara para muMbaI zAMtAkrujha zrIsaMgha ke mUlanAyaka prabhu zrI kuMthunAtha dAdA ko bhI saMghavI parivAra ne suvarNahAra samarpita kiyaa| saMghayAtrA meM Aye gA~va ke pratyeka ghara meM miThAI kI prabhAvanA kI, to zikSaNasaMsthAnoM meM jJAna ke sAdhana noTabuka, pena ItyAdi kA vitaraNa bhI zrI saMghavI parivAra kI ora se kiyA gyaa| jo zrIsaMgha kI evaM saba kI anumodanA kA mahattvapUrNa kAraNa bnaa| mArgazIrSa vadi - 6 ko nirmalasaMyama ke sAdhaka, gItArtha mahApuruSa pa. pU. zrI kailAsasAgarasUrizvarajI ma.sA ke 'janma zatAbdIvarSa kI viziSTa sabhA rakhI gii| pUjya gurubhagavaMta sahita upasthita sabhI ne pUjya gurudevazrI ke guNasabhara vyaktitva evaM jinazAsana ke lie viziSTa dAyitva kI anumodanA kii| pUjya gurubhagavaMtazrI kI vihArayAtrA nirAmaya evaM nirvighna vyatIta ho rahI hai| vihAra meM pUjya gurubhagavaMtazrI ke ananyabhakta adANI parivAra aura ratnamaNi parivAra ke sabhI sadasyoM kI Agrahabhara vinaMtI se unake nivAsasthAna para pAvana padArpaNa kiyaa| pUjya gurubhagavaMtazrI ke maMgala padArpaNa bAda pU. gurudevazrI ne apanI mIThI bolI meM dharmacarcA kii| pUjya gurudevazrI Adi ThANA sahita zrI zaMkhezvaratIrtha ke darzana kara pharavarI mAsa meM kobA tIrtha pahoMcane kI saMbhAvanA hai| For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Men Rasizacnitu Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikramanI 18mI sadImAM citrita zrI AdinAtha bhagavAnanuM citra For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir BOOK-POST/ PRINTED MATTER prakAzaka AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara 382007 phona naM. (079) 23276204, 205, 252, pheksa (079) 23276249 Website : www.kobatirth.org email : gyanmandir@kobatirth.org BOOK-POSTIPRINTED MATTER For Private and Personal Use Only