Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatitarka ane tenuM mahattva [ 8 ] jaina zrutanA bahu moTA bhAga nAza pAmyA che. te nAzanAM aneka kAraNe che, paNa Aje tenA jeTalA ane je bhAga sacavAI rahyo che tenuM phakta eka ja kAraNa che ane te jaina sabanI zrutabhakti. jaina janatA jJAnamAtrane pUje che, paNa zruta pratye enI bhakti eTalI jAgarUka che ke te vize lakhavA jatAM tene manerama itihAsa taiyAra thAya. mAtra moTI vayanA strI-puruSo ja nahi, paNa nAnAM kumAra--kumArikAe sudhdhAM zAstrajJAna ArAdhavA tapa kare che, enAM najIvAM sAdhanAnI AdarapUrvaka pUjA kare che ane e mATe peAtAnuM sarvasva ApI devA taiyAra rahe che. cAritrapUkAtuM jaina saMdhamAM meTuM sthAna che, paNa te jJAnanA eka bhAga tarIke. cAritra e jJAnane chelle te paripakva aMza ja che, tI pUjA hoya ke gurupUjA hoya, e badhI vividha pUjAonI pAchaLa jJAnabhakti ja rahelI che. e badhAMmAM satyajJAna prApta karavAnA eka ja hetu mukhya che. Aje viziSTa rIte jainadarzana vita hoya to te eka zrutane AbhArI che, ane zruta vita heAya te te jJAnabhaktine AbhArI che. buddhimAna ane dIdI, jaina AcAryoe jyAre joyuM ke amuka amuka zAstro viziSTa rIte jainadarzananI prabhAvanA kare tevAM che tyAre tyAre teee te te zAstrone jainadarzananA prabhAvaka kahI tenA tarapha lekAnurAga keLavyo, tenA abhyAsane uttejana ApyuM, tenI pothIe lakhI-lakhAvI tenI sAcavaNImAM bhAre kALA ApyA. AgamagraMthonI pratiSTA tA bhagavAnanI pratiSThAne eka bhAga ja che, paNa tyAra pachI racAyelAM ghaNAM zAomAM sanmatinuM sthAna mukhya che. nemicadrasUrie racela pravacanasArAhAranI vRttimAM tenA karto zrasiddhasena sanmatitaka te aMge je lakheche te khAsa dhyAna devA jevuM che. te darzananA prabhAvaka tarIke graMthe jaNAvatAM sanmatine pahele mUke che ane sAthe ja kahe che ke e naprabhAvaka zradhAtu' dareka rIte bhaktipUrvaka ahumAna karavuM. ta395 nAmanA chedasUtranI zUrNinI vyAkhyAmAM tenA kartA sanmatitakane
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatitaka ane tenuM mahattva [ 19 eka mahAprabhAvaka graMtha tarIke varNave che, ane te eTale sudhI ke tenA abhyAsa karatAM kAI apavAda sevavA paDe te tene prAyazcittayeAgya nathI mAnatA. zrutajJAnanI jAgrasmRti upAdhyAya zrIyovijayajI te enA upara phidA phidA che ane chelle zrImad rAjacaMdra tathA zrImAna AtmArAmajIsUrIzvara sudhdhAM e graMtha upara bhAre mamatva darzAve che. A rIte sanmatitanA mahimA jyAM tyAM gAvAmAM Avyo che ane hajI gavAya che, tyAre e jANavuM jarUranuM che ke sanmatitaka e zuM che? tenuM mahattva zA mATe che? ane khIjAM zAonI sarakhAmaNImAM enuM sthAna zuM che? vagere vagere. A hetuthI prerAI prastuta lekha lakhavA preraNA thaI che. nAvidhAna ' jaina sAhitya ane samAjamAM samatitaka' e ja nAma bahu jANItuM che, paNa chellI mAhitI pramANe tenuM kharuM nAma * sanmatitaka' lAge che; ghaNI ane jUnI hastalikhita prAMtaemAM * sanmatitaka'' evA ja ullekha maLe che. e ullekha upara vicAra karatAM jaNAya che ke ' saMmati ' nahiM paNa ' sanmati ' nAma kharuM hAvuM joIe, kAraNa ke dhanaMjayanAmamALAmAM bhagavAna mahAvIranA je nAma gaNAmAM che temAM eka nAma sanmati evuM che. tethI cAkhkhu lAge che ke AcAya zrI. siddhasene peAtAnA prauDha graMtharatnane bhagavAnanA nAmathI aMkita karI sanmatitaka eja nAma ApyuM haze ane te dvArA sUcita karyuM ke A mArA racelA prakaraNanA viSaya kalpita agara te sAdhAraNa nathI, paNa huM je kahuM chuM te te bhagavAna mahAvIrano tarka che. eTale temane siddhAMta athavA bhagavAna mahAvIrane mata che. pravacanasAra sAthe sarakhAmaNI nAmanI bAbatamAM ATaluM spaSTIkaraNa karI have te graMtha ane tenA viSaya tarapha vaLIe. e graMtha prAkRtabhASAmAM che. enA traNa bhAge che. dareka bhAga kAMDane nAme prasiddha che, eTale e graMtha trikAMDa che. racanA gadya nahi, paNa padyamaya che. padmo badhAM AryA chaMdamad che. pahelA kAMDamAM 54, bIjAM kAMDamAM 43 ane trIjA kAMDamAM 7 padyo che. kula padyo 167 che. A graMtha khAdya racanAmAM zibarAcAya kuMdakuMdanA pravacanasAra jeve che. pravacanasAranA paNa traNa bhAga che. temAM pahelA bhAgamAM 92, bIjA bhAgamAM
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 920] darzana ane ciMtana 108 ane trIjA bhAgamAM 75, kula 275 prAkRta Ayabaddha paDyo che. pravacanasAranA traNe bhAge koDa nahi, paNa jUnI DhabanA zrataskaMdha evA nAme prasiddha che. prAkRtabhASA, ANaMda ane traNa bhAgamAM vahecaNuM eTaluM bAhya sAmya joyA pachI have e banne graMthonA AMtara svarUpa tarapha vaLIe. pratipAgha viSaya - pravacanasAramAM cAritranuM pratipAdana khAsa eka adhikAramAM karavAmAM AvyuM che, jyAre sanmatimAM e viSaya lIdhe ja nathI. sanmati rkamAM AkhuM eka kAMDa nayanI carcAthI bharyuM che, jyAre pravacanasAramAM e viSaya sparzI ja nathI. emAM mAtra saptabhaMgIne atikamAM ullekha che, tyAre sanmatimAM enI pUrNa ane vizada carcA che, pravacanasAramAM Atmika pariNAmanA vikAsane sUcavatI je zubha, azubha ane zuddha pariNAmanI hadayaM. gama carcA che te sanmatimAM nathI. banne graMthamAM jJAna ane reyanI carcA to che ja, paNa emAM ghaNuM aMtara che. pravacanasAra mukhyapaNe pratyakSa ane parokSa jJAnane taphAvata jaina dRSTie samajAve che ane jJAnane lagatI prAcIna jana paraMparAne bIjA darzanathI judI pADI kAMIka tarkapatie samajAvavA prayatna kare che, tyAre sanmatimAM e viSaya judI ja rIte carcA che. e pitAnA samaya sudhImAM cAlyA AvatA jJAnane lagatA badhA vAdane eke eke laI tenI UMDI mArmika ane apUrva samIkSA tema ja parIkSA kare che ane emAM divAkara zrI pitAne taddana svataMtra tema ja navo vAda mUke che tema ja sthApe che. te vAda eTale kevaLajJAna-kevaLadarzana vacce bheda na mAnavAne. A vAda sthApatAM teozrIe prAcIna vAdane bahu jhINavaTathI myA che ane temAM tarkadaSTie dekhAtA doSone darzAvyA che. e ja rIte pravacanasAramAM che te karatAM sanmatinI yacarcA judI jAtanI che. pravacanasAramAM jana paraMparA pramANe manAtAM cha dravyonuM AgamikazailIe zraddhAgao varNana che, jyAre sanmatimAM ema nathI. e te vistArathI eTaluM ja varNave che ke janadaSTie yaMtattvanuM svarUpa kevuM mAnavuM joIe. e sthApatAM eNe mRdutAthI virodhI daSTionI khUba jhATakaNI koThI che. pratipAdanazailI - pravacanasAranI zailI mukhyapaNe Agamika che. emAM tArkika relInI chAyA che, jyAre sanmatimAM zuddha tArkika zailI pradhAnapade che. kahevAnI vastu
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatitaka ane tenu' mahattva [ 921 bhale game te hoya, paNa ene tarkanI tIkSNa zANu upara caDhAvI ane buddhinI kasoTIe kasIne ja divAkarazrI kahe che. pravacanasAranI rolI Amika eTalA mATe che ke temAM tattvanuM nirUpaNa karatAM karatAM Dagale ne pagale upadeza devAtA jAya che. te sAMbhaLatAM ema bhAna thAya che jANe ApaNe dharmasthAna ke upAzrayamAM besI kAI mahAmanA nibhraM"thanA mukhethI zraddhApUrNAMka upadezamizrita jainatattva sAMbhaLI rahyA chIe; tyAre sanmatinI khAkhatamAM ema nathI. emAM upadezanA chAMTAye nathI. emAM te zuddha jaina tattvo peAtAnI Dhame divAkarazrI pravAhabhadra varNave ja jAya che. ene sAMbhaLatAM ema lAge che ke jANe kAI pratibhAmUrti tArkikazirAmaNanA mukhethI mana tattvA sAMbhaLI rahyA chIe. prastuta banne gra Mtha jaina tattvajJAna ane saMpradAyanA pASaka che, chatAM bannemAM moTA taphAvata che. eka jainamata sAthe sAthe tenA eka kAMTAnu rASaNa kare che, jyAre ane kAI phAMTAnA pASaNamAM na UtaratAM mAtra jaina tattvajJAnane ja sthApe che ane vyavasthita kare che. pravacanasAranuM cAritravaNuM diga Mkhara zAkhAnuM poSaNa kare che, paNu sanmatine kAI zAkhAnI kI ja paDI nathI. e tA bhagavAna mahAvIranI dRSTi spaSTa karavA, tene vyavasthita rIte samajAvavA ane taka upara tenI mAMDaNI karavA mathe che. auddha ane vaidika graMthe sAthe sarakhAmaNI divAkarazrInA samayanA savAla hajI vicAravA jevA hovAthI kALanA paurvopayA vicAra cheDI mAtra sarakhAmaNI mATe keTalAka prAcIna, bauddha ane vaidika graMtho laI e. pravacanasAra jotAM tenA praNetA AcAya kuMdakuMdanA mAnasamAM traNa jainetara datAnA abhyAsanI chApa paDelI dekhAya che ane te paNa sthUla : sAMkhya, vairoSika ane bauddha. e traNa uparAMta nyAya, ve, aupaniSada Ade bIjA tatkAlIna prasiddha jainetara nAnA abhyAsanI UMDI ane vistRta chApa divAkarazrInA mAnasamAM paDelI che, e teozrInI sati, khatrIsIe vagere kRti jotAM spaSTa thAya che. (ka) sAMkhyAcAya IzvarakRSNanI kArikAe le ane sati sAthe sarakhAve, bhASA ane sapradAyane bheda khAda pharIe te e emAM chaMdanuM tema ja potapotAnA viSayane tarka patie gAvavAnuM sAmya najare paDaro. ( kha ) zUnyavAdI bauddAcAya nAgArjunanI madhyamakakArikA ane vijJAnavAdI vasubandhunI vizikA tathA trizikA sAthe divAkarazrInI kRtio sarakhAvatAM ema lAge che ke e AcAryo upara ekabIjAnI asara avazya che. (ga) (kha)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** ] darzana ane ciMtana vaizeSikasUtra ane nyAyadarzananA abhyAse te sanmatinI racanAmAM divAkarazrIne khAsa preraNA ApyAnuM bhAna thAya che. tethI e danAnAM sUtrA ane sanmati vacce bhASA tema ja gadya--padyane bheda hAvA chatAM zuddha tarka dRSTinA upayoganuM emAM mukhya sAmya che. racanAnA uddeza divAkarazrIe sanmatitarka e uddezathI ramyA hAya tema lAge che : ( 1 ) svasapradAyamAM vicArazakti ane tarka baLa keLavI prajJAno vikAsa karavA, ane ( 2 ) jainetara darzananA vidvAnomAM jaina mULa tattvAnI pratiSThA karavI. jaina nirdethI mULathI ja jJAnapriya chatAM tyAgapradhAna hatA. tethI temAM AtmazraddhAnuM teja hatuM, paNa te kALakrame dhIre dhIre sthUla mAnyatA ane sthUla rUDhiomAM jakaDAI sakucitapaNAmAM badalAI gayuM hatuM. tethI AgamapADI sAdhusadha moTebhAge zabdapathI thaI gayA hatA ane tethI bhagavAnanA vyApaka siddhAMto deza---kALa pramANe haTAvI teneA vistAra karavAne badale te navI paristhitimAtrathI bhaDakatA ane navA vicAro ane vyavahAra temane taddana asahya thaI paDatA. kAI cAlatI prathA bahAranA vicAra mUke ke mULa vastune navA rUpamAM samajAve te tene tee! zraddhA vinAnA-samyagdarzana vinAnAkahI vageAvatA. vicAra ane AcAranuM je viziSTa aLa zramaNasadhamAM hatuM tene upayega mAtra prAcInatAnI rakSA ke Dhi sAcavavAmAM ja thatA. A sthiti divAkarazrIne khaTakI. teekane lAgyuM ke bhagavAnanA udAra ane gaMbhIra siddhAnto bahu ja vyApaka banI zake tema che. te siddhAnto deza-kALanA dhanathI para hAvAne lIdhe tene prajJA vaDe bahu ja vistAra karI zakAya tema che ane temAM jAtu ke navuM je kAMi vAstavika hAya te badhuM samAvavAne avakAza che. phakta te mATe sUkSma vicAra keLavavA joIe, tarka zakti khIlavavI joI e ane pranAne vikAsa karavA joIe. divAkarazrInI pratibhAne bhagavAnanA siddhA ntonI khUbIonu UMDuM ane spaSTa darzana thayuM hatu; jyAre khIne zramaNavaga e vastu sAMbhaLavA sudhdhAM taiyAra na hato; UlaTu, bhagavAnanA ja siddhAMtanI poSaka, paNa mAtra navI ekAda dalIla sAMbhaLI te cha McheDAI jatA ane te navA vicAraka upara tenI navI vicAraNAne aMge AkSepa mUkatA ke tame te svasiddhAntanI prarUpaNA nahi paNa tIrthaMkaranI avajJA-AzAtanA kare che. zAsananI AzAtanA ke tIrthaMkaranI AzAtanAne Azapa jaina paraMparAmAM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatita ane tenuM mahatva [ kara3 nAstikapaNAnA Aropa karatAM paNa vadhAre bhAre manAte Avyo che, e vAta smaraNamAM rAkhavI joIe. tethI evA Aropa mUkanAra vargane divAkarazrIe spaSTa saMbhaLAvI dIdhuM ke nayane viveka ane tenuM samucita jJAna e ja svasiddhAntanI prarUpaNa che ane bIjuM badhuM tIrthaMkaranI AzAtanA che. keTalAke divAkarathInA navA tarkavAda sAme thaI kahetA ke tame kahe che te stramAM kyAM lakhyuM che ? ane sUtranA zabda viruddha javuM e te tIrthaMkaranI AzAtanA che. evuM kahenAranA matanI samIkSA karatAM divAkarathI teone uddezI kahe che ke tIrthaMkaranI AzAtanAthI DaranArA ane mUtrAzarane vaLagI rahenArA keTalAka AcAryo kavaLajJAna-kevaLadarzanane bheda mAne che ityAdi. divAkarazrInA A kathanamAM kaTAkSa e lAge che ke tIrthakaranI AzAtanAnA bhayathI mAtra sUtrAkSarane vaLagI rahevuM ane tenuM marma na vicAravuM ke tarka na vAparo e kyAMne nyAya ? UlaTuM, vicAra ane tane agya rIte dAbI devAmAM ja tIrthaMkaranI AzAtanA che. divAkarathI kevaLajJAna-kevaLadarzananA abhedane pitAne pakSa sthApatAM AgamamAM dekhAtA tethI viruddha pAThanuM samAdhAna karatAM kahe che ke satromAM abhedapakSa virUddha je je kathane che te anya darzanenAM maMtavyanuM mAtra nayadRSTie varNana che, svasiddhAnta nathI. mATe sUtronuM vyAkhyAna karatI vakhate mAtra zabdasparzathI kAma na cAle. khare jANakAra hoya te te pUrvApara arthanI UMDI vicAraNA karIne ja sUtrArthanuM kathana kare, emane ema nahi.. vaLI, jeone navI vicAraNAmAM mithyAdaSTinI gaMdha AvatI teone uddezI divAkarI kahe che ke meM je rIte kahyuM che te rIte jinakathita ta. upara zraddhA rAkhanAranuM jJAna e ja samyagdarzana che. tenuM vAstavika jJAna hoya to samyagdarzana niyamathI AvI jAya che, paNa vAstavika jJAna na hoya te samyagdarzana zI rIte Ave ? kharI rIte samyajJAna e ja samyagdarzana che. tethI evuM jJAna meLavavAnA prayatna vinA samyagdarzananuM abhimAna rAkhavuM ane evA jJAna mATe prayatnazIlane midaSTi kahevo e kyAMne nyAya ? jeo sUkSma vivecanA karyA vinA ja AgamanuM jJAna meLavatA ane pitAne Agama bhAnatA teone teozrI kahe che ke judI judI yadaSTivALA sUtrane mAtra bhaNI jeo potAne sUtradhara kahevarAvavAmAM satiSa mAne che ane e nayavAdanI 5 mImAMsA nathI karatA teo ajJa che. saMpUrNa vAtuM jJAna e ja nirdoSa samyagdarzana che; e vinAnA mAtra AtmatkarSathI pitAnI prazaMsA karatA karatA chevaTe naSTa thAya che. keTalAke pitAne zAsanabhakta ane siddhAMtajJa mAnI divAkarazrI jevA sUkSma draSTAne zAsananAzaka athavA zuSka tArkika
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana kahetA. teone lakSIne divAkarazI kahe che ke, bhAI ! mAtra siddhAMtajJa thavAthI tenI prarUpaNa karavA jeTalI sthirabuddhi nathI AvI zakatI. vaLI AgaLa vadhI teo kahe che ke mAtra sUtrapAThathI ane dIka bodha nathI thatA. e badha kaThina nayavAdanI apekSA rAkhatA hovAthI durgabha che. teTalA mATe sUtrapAThI dareka jaNe artha. sAna meLavavA prayatnazIla thavuM. je AcAryo azikSita ane chatAM dhaSTa che teo - bhagavAnanI AjJAne avagaNe che. chevaTe keTalAkanI bahAranI dhamAla ane moTapane dAva joI divAkarathI dukhapUrvaka kahe che ke jeo vicAra vinA ja ghaNAM pithI vAMcI pitAne bahuta mAne che, jeo meTA ziSya parivArane lIdhe pitAne bahumata mAnavAnI bhUla kare che, teo zAstramAM sthiramati na thatA UlaTA siddhAMtadrohI bane che. divAkarazInA ATalA prAsaMgika uddhAthI e spaSTa thAya che ke sanmatinI racanA e mukhyapaNe zramaNa saMghamAM prajJAbaLa preravA mATe thayelI che, paraMtu e uparAMta e racanAne bIjo paNa uddeza hato ane te e che ke jena tanuM jainetara vidvAnamAM jJAna phelAvavuM ane jeo jaina siddhAnto upara AkSepa mUkatA teone sacoTa uttara Ape. ApaNe sanmatinI naya, jJAna ane yanI prarUpaNuomAMthI naya ane temanI prarUpaNuomAM spaSTa joI zakIe chIe ke e bIjo uddeza siddha karavA divAkarazrInuM khAsa lakSya hatuM. tethI ja ' teoe nathavAdanuM suMdara pRthakkaraNa karI upalabdha tatkAlIna samagra darzanene syAdvAdanI sAMkaLanI kaDIo jevA bhinna bhinna nomAM yogya rIte goThavyA che ane te rIte tenI mahattA AMkI che. je darzane mAtra pitAnI prarUpaNa sivAya bIjI prarUpaNAone ghaTatuM sthAna nathI ApatAM te badhAne teoe ekataraphI ane adhUrAM sAbita karavAne khAsa prayatna karyo che ane nayavAdanuM tatvajJAnanA pradezamAM kevuM sthAna che e samajAvavA prabaLa puruSArtha dAkhavyo che. jeo vagara samaye anekAMtane upabahAsa karatA teone tenuM svarUpa samajAvavA AkarSaka carcA karI che ane chevaTe kahyuM che ke jenA vinA vyavahAranuM eka paNa kAma siddha nathI thaI zakatuM evA anekAMtavAdane namaskAra ho. bArIkIthI jotAM kharekhara ema lAge che ke naya ane anekAMtavAdane spaSTa samajAvavA ane jaina tatvajJAnanI e vizeSatAne sarvagamya karavA sauthI pahelAM buddhi ane tarkasiddha je koI prayatna thayo hoya te te divAkarazrIne ja prayatna che. digaMbarAcArya samatabhadranI AptamImAMsA ane zvetAMbarAcArya haribhadranI anekAMta jayapatAkA vagere kRtio e pAchaLanA prayatno che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatitaka ane tenu mahattva divAkarazrInA ane sanmatine prabhAva vIr ane vidvAna puruSanI prabhA kAMI pAtAnA ja kulane vyApIne aTakatI. nathI; e to sahasrakiraNa sUryanI peThe badhI dizAone jhagajhagAvI mUke che. divAkarazrI pAtAnI paraMparAmAM te gavAyA ja che, paNa emanA tejokhaLathI AkarSAyelA bIjA aa vidvAna AcAryoe paNa emanuM guNagAna karavuM visAyu nathI. harivazapurANunA kartA mahAkavi jinasenAcAya (prathama) potAnA e graMthanI prastAvanAmAM jyAM meTA moTA prabhAvazALI AcAryAMnu ane kavienu smaraNa kare che tyAM temaNe atyaMta AdarasAthe divAkarazrIne paNa stavelA che. e uparAMta AdipurANanA praNetA khIjA jinasenasUri, siddhivinizcayanA TIkAkAra anavIya ane pati lakSmIbhadra vagere digambara paDitAe potapotAnI kRtiomAM divAkarazrInA nAmane ati ucca sthAne sthApeluM che. divAkarazrInI jema emanI kRtiono paNa kAMi oche. prabhAva vistarelA. nathI. tattvArtharAjavAtinA praNetA bhaTTa akala kAirazrInA eka prasiddha padya dvArA potAnA vAtikane zaibhAvyuM che, tattvA zlokavAti kanA koM zrI. vidyAnaMda svAmI apanAma pAtra}sarIjIe e vAtikatI vyAkhyAmAM. potAnA vacananA daDhIkaraNa mATe sanmatinI gAthAne urdUrIne sanmatinA prAmANyanuM bahumUlya AMkI batAvyuM che. siddhiviniya TIkAmAM paN AcArya anatavIya sanmatinI gAthAne visAratA nathI. divAkInI kRtine prabhAva kAMI ATalethI ja aTakayo nathI, paNa vizeSa vicAratAM ema paNa bhAse che ke prasiddha tArkika AcAya akalaMka bhaTTanI latrIyastraya e jANe sanmAMtanu pratibiMba ja na hoya ! Ama cAre kAra divAkarathI ane sanmatinA prabhAva vistarelA joI e chIe, tyAre A eka navAI jevuM lAge che ke emanI sanmati ane nyAyAvatAra sivAyanI bIjI kaI kRti upara keAIe sAdhAraNa TippaNI sarakhI paNa karI nathI. saMbhava che ke siddhasenanI tasamIkSArUpa cinagArIne lIdhe lAMkA bhaDakathA hoya ane temanA pratibhApUrNa pAMDityane lIdhe mugdha thayA hoya. ethI teoe divAkarathI ane temanI kRtine bhale abhinadI hAya, paNa pelI bhaDakAmaNane lIdhe te divAkarazrInI mahattApUrNa e batrIsIne 25tha karatAM acakAyA hAya. vadhu saMbhava tA e che ke e khatrIsIene kAI virala puruSe ja vAMcI haze ane ethI ja Aje e badhI azuddha rIte upalabdha che ke jemAM 32-32 zlokanI bhAtra ekavIza batrIsI chatAMya enA zuddha saMskaraNa mATe khAsA batrIsa mAsa te saheje vItI jAya ane zrIjo AyAsa thAya te te vaLI judA ja. have te dezamAM ajJAnatAnA dhUmasane { 925
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 926 ] darzana ane ciMtana dUra karavA, lekemAM cetanya preravA ane sAmAjika aMdha vAtAvaraNanI ThaMDIne uDADavA emanI e cinagArIone cetavavI Avazyaka che. bIjI kRtio sanmati uparAMta bIjI paNukRtio divAkarazrInI che. bIjI kula keTalI kRtio racelI te jANavAnuM atyAre koI sAdhana nathI; paNa e batrIsa batrIsIomAM jo nyAyAvatAra na AvatA hoya te te ane kalyANumaMdira stotra paNa teonI kRtiomAM gaNavAM joIe. teone nAme caDelI ke manAtI bIjI keTalIka kRtio saMbhaLAya che, paNa temAM vajUda jaNAtuM nathI. atyAre teozrInI nizcita kRtiomAMthI upalabdha che sanmati uparAMta phakta ekavIsa batrIsIo, nyAyAvatAra ane kalyANa maMdira che. sanmati ane bIjI kRtio vacce mukhya taphAvata bhASA ane viSaya bane che, kAraNa ke bAkInI badhI kRtio saMskRtamAM ja che. batrIsIo keI eka khAsa viSaya upara nathI, paNa te judA judA viSaya upara lakhAyelI che. zarUAtanI keTalIka batrIsIomAM bhagavAna mahAvIranI anupama stuti che, tyAra pachI keTalIkamAM jainetara darzanenuM varNana che. ekamAM vAdakaLAnuM marma ane vaLI ekamAM vivAdanI durdazAnuM citra che. nyAyAvatAramAM jainanyAyanI sthApanA ane kalyANa maMdiramAM prabhu pArzvanAthanI stuti che. bhAratIya samagra darzanane abhyAsa karavA mATe graMtha racanAnI preraNA AcArya haribhadrane ke mAdhavAcAryane divAkarazInI bhinna bhinna darzana uparanI prauDha batrIsIomAMthI maLI hoya tema spaSTa lAge che. sanmatine zuddha viSaya jene tatvajJAnane che, jyAre batrIsIono mukhya viSaya bhAratIya samagra darzanenI mImAMsA ane tenuM nirUpaNa e che. dAna, zIla, tapa ane bhAvanA saMskAromAM jenuM vArasAgata caDhiyAtApaNuM kabUla karavAmAM Ave te bauddhika saMskAronuM tevuM caDhiyAtApaNuM brAhmaNa jAtinuM kabUla karavuM joIe--e vAtanI sAkSI aneka brAhmaNa jainAcAryonI kRtio pUre che. vaizya jAtIya zrImAna hemacaMdra ane yazavijayajI jevA te apavAda mAtra gaNAya. divAkarazrI janme brAhmaNa jatinA ane pitAnI ja paraMparAmAM vyAkaraNa, kAvya, veda ane upaniSada uparAMta tatkAlIna samagra vaidika darzanone temaja bauddha darzanane pI gayelA. emane saMskRtabhASA upara kAbU ane kavitva emanI kRtiomAM camakAraka rIte najare paDe che. pUrvAzramanA dArzanika prauDha abhyAse teonI buddhine tIkSNa ane darpaNa jevI ravaccha banAvI hatI. huMya teonuM saraLa ane guNapakSapAtI hatuM. parIkSAzakti ane
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatitaka ane tenuM mahattva [ 920 niyatA teomAM svata:siddha hatAM. tethI jaina Agama jotAveta ja bIjA phAI sAdhAraNa vidvAnane na bhAse evuM bhagavAna-bhASita tattva temanI pratibhAne bhAsyuM ane temanI viraktavRtti sAthe nirbhayatA jAgI UThI. pariNAme teoe dIrgha tapasvI mahAvIranuM zAsana svIkAryuM ane potAnI samagra zakti e zAsanane arpI, tenI vyavasthA ane prabhAvanA pharavAmAM ja potAnA pAMDityanA upayeAga karyo. " emanI khatrIsI vAMcatAM uparanI badhI hakIkata spaSTa jaNAI Ave che. ahiMsA ane anekAMtanuM khIjAne bhAgye ja samajAyeluM tattva teone saraLattAthI samajAyuM. tethIja teo dIrthaM tapasvInA buddhigamya tattvasiddhAMta upara phidA thaI emanI gadgada bhaktithI stuti karavA maMDI gayA. e stutimAM paNa temaNe potAnA buddhiprabhAva ane tarkavAda spaSTa karyAM che. e samajavA keTalAMka batrIsIemAMnAM padmo lekhanA aMtamAM artha sahita namUnArUpe ApavAmAM Ave che, jene vAMcatA vAcAne divAkarazrInA viziSTa vyaktitvanI khAtarI thaze ane temanuM hArda samajAze. sanmatino pracAra e kema che ane have te vadhe kema? ekaMdara rIte jotAM pravacanasAra ane sanmatitaka e banne graMthI mahuttvanA chatAM temAM sanmatitakanuM ja sthAna mukhya Ave che. emAMthI abhyAsa mATe te ekanI ja pasaMdagI karavI ya te| sanmatitarkanI ja pasaMdagI vizeSa kuLadrupa che. pravacanasAranI padyaracanA karatAM sanmatinI padyaracanA paNa vizeSa dhyAna kheMce tevI che, chatAM sanmatitakanA abhyAsI pravacanasAranI upekSA kare to ghaNuM ja gumAve e cokhkhu che. pravacanasAra karatAM sanmatitanuM sthAna viziSTa hAvA chatAM ane banne mULa graMthAnuM pramANa lagabhaga sarakhu hAvA chatAM abhyAsakramamAM pravacanasAra jeTale vadhAre pracalita che teTale vadhAre samatita apracalita che, tenAM zAM kAraNA? e prazna thavA svAbhAvika che. uttara spaSTa che. pravacanasAramAM mAtra prAcIna paddhatine anusarI jaina tattva nirUpavAmAM AvyAM che, jyAre sanmati tarkamAM tattvAnuM nirUpaNa navIna rIte karavAmAM AvyuM che. tethI navIna vicArane ane navI paddhatine sahana na karI zakanAra prAcIna vage e mahattvapUrNa graMthathI joI to lAbha na uThAvyeA. khIjuM kAraNa e che ke pravacanasAra uparanI TIkA bahu meTI ke bhaNanArane mUMjhave tevI nathI; jyAre sanmatinI upalabdha TIkA asAdhAraNa mahattvapUrNa chatAM ativistRta ane sAdhAraNa
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98] darzana ane ciMtana abhyAsa mATe agamya hovAthI te mULanA abhyAsamAM darekane sAdhaka thatI nathI. trIjuM kAraNa pravacanasArIya mULa ane TIkA junI-navI dezI bhASAomAM anuvAdita che, tethI game te jijJAsu tene vAMcI ane bhaNuM zake che, jyAre sanmatitarkanI bAbatamAM tema nathI. tenI TIkAnI vAta te bAjue rahIM, paNuM evaDA nAnakaDAzA mULa graMthano junI ke nathI koI paNa dezI bhASAmAM anuvAda Aja sudhI kyAreya thayo hoya ema jANavAmAM nathI; kaI lekhake jUnA vakhatamAM enA upara saMkSipta rabo sudhdhAM lakhyuM nathI. A ane AnAM jevAM bIjAM aneka kAraNothI e asAdhAraNa gauravavALA graMthathI mAtra gRhasthavarga ja nahi, paNa jJAna ane tyAgapradhAna bhikSuvarga sudhdhAM meTe bhAge ajANa rahyo che. jainatanA svayaMbhU samrATa upAdhyAya zrIyazovijayajIne kaNa nathI jANatuM ? teozrI dravyaguNuparyAyanA rAsamAM spaSTa kahe che ke jeo dravyAnu gane vicAra nathI karatA ane kriyAkAMDamAM ja macyA rahe che teo nizcayazuddha cAritranuM svarUpa ja nathI jANatA. e rIte dravyAnugatatvaciMtananA abhyAsanuM mahatva batAvI teoe kahyuM che ke te mATe sanmati vagere graMtha zIkhavA ane tenuM manana karavuM. kharekhara, upAdhyAyajInI tIkSaNa dRSTi vastusthitine sparza kare che, paNa bahAranI dhamAdhama ane uparanI TApaTIpamAM rasa lenAra tyAgapradhAna bhikSuvargane mATe bhAga e vastuthI bahu vegaLe hoya ema lAge che; nahi to sanmatitanA nAnAmoTA aneka anuvAdo aneka bhASAomAM kayAranAthe thayA hatA ane Aje tenuM pAThyakramamAM AkarSaka sthAna heta. upAdhyAyajIe sanmatitane jeTale chUTathI upayoga karyo che, jeTalI te upara vicAraNA karI che ane te upara TuMchavAyuM jeTaluM lakhyuM che te sanmatitarkanA svAbhAvika gauravane zebhAve tevuM che. nyAyanidhi vijayAnaMdasUrIzvare upAdhyAyajI pachI e graMthane saMpUrNa joyele che evA nizcita pramANe amane maLyAM che. zrImad rAjacaMdra sanmatitanuM gaurava khUba gAyuM che, paNa koIe ene bhAvAmAM utAryo nathI. e graMthanuM vastu ane tenuM gaurava sarvagamya thavA mATe tenA saraLa anuvAdanI ja khAsa jarUra che. je e graMthane madhyama parimANane anuvAda thaI bahAra paDI zake te amArI khAtarI che ke jema tavArtha sarvatra paThana pAThanamAM che tema sanmatitarka paNa e kakSAmAM Ave, eTaluM ja nahi, paNa yunivarsiTI sudhdhAMmAM dAkhala thAya. ene prAMjala anuvAda videzI vidvAnone paNa kharekhara AkarSaze. evo anuvAda
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatita ane tenuM mahattva [ rA karavAnI hu jUnI ane khaLavatI dhAraNAe ja sanmatitakanA saMpAdanakAmamAM amane preryAM che ane khAMdhI rAkhyA che. upalabdha TIkA ane tenuM mahattva atyAre sanmatitarkanI eka ja TIkA sulabha che ane te tArkika abhaya devanI. A TIkA pahelAM bIjI ghaNI TIkA tenA upara lakhAyelI, pazu abhayadeva pachI sanmati upara khIjA koI e TIkA lakhI jaNAtI nathI. zrI. abhayadeva pahelAM racAyelI pI TIkAomAM eka zvetAMbarAcAya tAki pAvAkInI ane bIjI diza barAcAya suryAtanI hovAnAM pramANa maLe che. A meM uparAMta bIjI TIkA hatI ke nahi? ane hatI to kAnI kAnI celI ? vagere prazno hajI vicAravAnA bAkI ja che. tevI ja rIte jema dimabarAcAya akala ke potAnAM prakaraNA upara svApanna lattie racelI che tema khuda divAkarIe potAnA sanmatitaka upara nAnImeTI kA snApanna tti racelI hAvI joI e evI prA. lAyamananI saMbhAvanA paNa khAsa vicAraNIya hAI sAdhanane viSaya che. game tema ho, paNa Aje to ekamAtra zrI. abhayadevanI TIkA ja sanmatitaka mAM praveza karavastu dvAra che. TIkAnA sAmAnya artha eTale ja che ke tenA vaDe mULa graMthamAM praveza karavA. alabatta, e rIte jotAM TIkA e mULa graMtharUpa nagaranuM dvAra kahevAya, paNa prastuta TIkAne mAtra dvAra kahevuM ke nahi te eka khAsa savAla che.. sAba e che ke prastuta TIkA jema pramANamAM ativizALa che tema mULa graMthamAM spaSTa rIte nahi AvatA evA aneka nAnAmoTA dAnika vibyAnI vistRta ane sUkSma carcAthI bharelI che. tethI e TIkA ja eka svataMtra graMtha khUnI gayela che. e TIkA dvArA mULa graMthamAM praveza thavAnA vAstavika saMbhava hovAthI e TIkA mULa graMthanu' dvAra che; chatAM e svataMtra ayananI yAgyatA dharAvatI hAvAthI mULa graMthanI peThe eka svataMtra ja kRti che, ema kahevu jarAye asthAne nathI. 167 padyo upara pacIsa hajAra zlAkanI prastuta TIkAmAM zrI. abhayadevasUrie potAnA samaya sudhImAM prasiddha evA tamAma bhAratIya ghanika viSayAnA saMgraha bahu khUbIthI karyAM che, ane dareka vAdane aMte mULa graMthanA pratipAdya viSaya anekAntavAdnu' samayana karI potAnI TIkAne mULa graMthanA dhyeyanI sAdhaka banAvI che. * eka rIte prastuta TIkAmAMnI dAnika viSayo uparanI lAMbI carcA 59
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ #39 ] darzana ane ciMtana sAdhAraNa muddhivALA mATe agamya hAvAthI e TIkA keTalAkane bahu upayAgI na lAge evA paNa saMbhava che, chatAM kharI rIte ethI enu mahattva dhaTatu nathI, UlaTu' te vadhAre siddha thAya che. jagatamAM kAMI dareka vastu sava bhAgya ja nathI hAMtI athavA je sabhAgya na hoya agara te apabhAgya hoya tenI kiMmata ochI evA paNa niyama khAMdhI na zakAya. kharI vastusthiti evI che ke pratyeka vastunuM mahattva tenI kakSAnA pratyeAjananI siddhi uparathI ja aMkAvu joIe. A dRSTie jotAM zrI. abhayadevanI TIkAnuM sthAna tenA uddeza pramANe bahu UMcuM che. khauddhadarzana, bhinna bhinna vaidika drazyanA ane digaMbara sa'pradAyanA navamA saikA sudhInA je mATA moTA Akara graMtha hatA te badhAMnA sapUNaeN viSayonA saMgraha karI tenA upara jainadaSTie carcA karavI ane chevaTe anekAMtavAdanuM sthApana karavuM e ja zrI. abhayadevasUrine uddeza te TIkA racavAmAM hatA, ane, prA. lAyamana potAnA abhiprAya jaNAve che te pramANe, te uddeza kharekhara abhayadevasUrie siddha karyo che. temanA potAnA samaya pahelAM saMskRta danasAhityamAM Akara graMthAnuM pramANa vadhAremAM vadhAre 18000 zloka jeTaluM vadhyuM hatuM. auddanano mahAna graMtha tattvasaMgraha le ke vaidika darzonAnAM vArttika Adi kAI graMthA le, digambarAcAryanA mAtte DArdi graMthe le ke zvetAMbarAcAya nA nayacakra Adi graMthA le. e badhA lagabhaga aDhAra hajAra zlokapramANa che. te badhAthI kada meTuM karI pUCkAlIna samagra carcAonA samAveza karI abhayadevasUrie 25000 zrlokapramANu TIkA racI ane tene dAnika sarva viSayonuM saMgrahasthAna banAvyuM. AvA mahAna uddeza siddha karavA jatAM TIkAnuM pramANa vadhe e svAbhAvika che. jo enA eTalA vistAra karavAmAM teoe kRpazutA karI hota to dazamA saikA sudhInA bhAratIya samagra dAnika viSayonI vikasita carcA eka sthaLe ApaNane bhAgye ja jevA maLata. tethI TIkAnA vistAra e enu kharuM mahattva che, kAra ke tethI ja tene uddeza sadhAya che. agiyAramA saikA pachI zvetAMmara sAhityamAM evA paNa graMtha racAyA che ke je kadamAM prastuta TIkA karatAM traNu gaNA che, chatAM e mahAkAya graMtha abhayadevasUrinA sarvasaMgrahanA RNI che, kAraNa ke prastuta TIkAmAM saMgRhIta thayela vidhyA temate saraLatAthI maLI gayA che. eka bIjI daSTie paNa prastuta TIkAnuM mahattva che, ane te e ke zamA saikA pachInA graMthenI jema temAM zabdAbara nathI. emAM bhASAnA prasanna pravAha zaraRtunA nadIpravAhanI jema vaDe ja jAya che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatitarka ane tenuM mahattva bhAratIpUjAmAM gujarAtane phALe sAhityanAM sarjana, rakSaNa ane vistAramAM A dezanA bIjA bhAgane mukAbale gujarAtanuM sthAna kayAM che enuM spaSTa ane vistRta bhAna te gUjarAtIone jAmata karI puruSArthanI dizAmAM prere tevuM ane tara prAntanA dezavAsIone gUjarAta pratye bahumAnazIla kare tevuM avazya che, paNa e vizenI gaMbhIra ane vistRta mAhitImAM atre na UtaratAM TUMkamAM eTaluM jaNAvI devuM khasa thaze ke bhAratI dimAM sAhitye pAsanAnuM naivedya dharavAmAM peAtapeAtAnI Dhabe bIjA prAMtAe je zraddhApUrvaka bhAga lIdho che tevA bhAga levAmAM kaisyavRttipradhAna gujarAta jarAye pAchuM nathI rahyuM; balake dhaNA aMzeAmAM te tenuM vyaktitva mAtra nirALuM ja nahaii, paNa khIjA prAMtA karatAM caDhiyAtu ye che. jUnA yugane Ada karI aitihAsika yuga tarapha AvI pUrva ane uttara hiMdustAnanA vidvAneAne joI e chIe te teo vyAkaraNa, kAya, kAvya, nATaka, ala'kAra, dana, arthazAstra, kAmazAstra, nIti, dharmazAstra, saMgIta, zilpa, jyotiSa, cikitsA Adi aneka sAhityanI zAkhAonA maulika tathA TIkAtmaka graMtho racI vizvabhAratIne bheTa karatA najare paDe che. dakSiNa hiMdustAnanA brAhmaNa vidyAnA pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsAnA jagadAkaSa ka bhASya ane TIkAgraMthe cIne sarasvatInI ArAdhanA karatA najare paDe che; tema ja te bhAganA jaina vidyAnA Amika anekAntavAdane tArkikapatie vizada karatA graMthAne racI judI ja rIte sarasvatInI sevA karatA najare paDe che. kAzmIranA vidvAne vaLI tatra, zaiva ane pAzupatadana vize anupama sAhitya nirmANa karI kAvya ane alaMkAranA pradezamAM adbhuta pratibhAdaka kRti sarjI zAradAne prasanna karI rahyA che, tyAre gujarAtanA suputrA paNa lagabhaga sAhitya ane kaLAnI prAcIna badhI zAkhAomAM gaurava prApta kare tevI kRtio banAvI vAdevInI abhyanA karatA dekhAya che. [ 931 sAhityanAM sarjana, saMgraha ane rakSaNamAM gujarAtanA brAhmaNa saMpradAye ke zramaNa saMpradAye ane zramaNa saMpradAyamAM paNa jaina ke bauddhe keTakeTalA bhAga ApyA enu pRthakkaraNa atyAre anAvazyaka che. atyAre te ema ja mAnavuM joI e ke e badhA phALA gUjarAte ApelA kALA ja che, ane temAM ja gUjarAtanuM viziSTa vyaktitva ane udAratva che. jyAre pUrva, uttara ane dakSiNa hiMdustAnanA brAhmaNa virSanA ja mukhya
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ a32 ] darzona ane ciMtana bhAge potAnI pratibhA ane vidyAvyAsaMganu adbhuta nidarzana dAnika ane tArkika graMthA mAraphata karAvI rahyA che, tyAre gujarAtanA jaina zramaNA ja dArzanika ane tArkika pradezamAM peAtAnI gaMbhIra vicAraNAnuM pradarzana karAve che. gujarAtamAM auddha vidvAnAne hAthe racAyelI kAI kRti vize Aje spaSTa pramANa nathI. brAhmaNa vidvAnone hAthe dAna ke nyAyanA viSayamAM kAMI paNa mahattvapUrNa lakhAyuM hoya evI mAhitI adyApi nathI ja maLI. dana ane tarkanA pradezamAM svairavihAra karanAra siddhasena, mallavAdI,siMhakSamAzramaNa, jinabha, haribhadra, zAMtyAcAya, abhayadeva, malayagiri, hemacaMdra, caMdraprabha, naracaMdra,jinezvara, municaMdra, vAdI devasUri, guNaratna, mallioSNu, rAjazekhara ane chellA upAdhyAya zrI. yajJavijyajI e badhA jaina zramaNe ja che, ane temAM keTalAye tA evA che ke jenI ekaekanI kRtionI sa MkhyA kSemendranI te saMkhyA karatAM bamaNI ke cAragaNI sudhdhAM che. e badhAnI kRtio atre mukhya prastuta nathI. emAM siddhasenanI kRtie ane temAMye sanmatitaka prastuta che ane tethI gUjarAte gaurava levuM joI e ke sanmati agara tenI TIkA e gUjarAtanu sarjana che. ApaNuM jUnAmAM jUtuM je jJAna sacavAI rahyu che tenAM sAdhanAmAM mukhya sAdhana bhaMDAra che. pustakasaMgraha ( lAyabrerI )nI prathA A deza mATe navI nathI. ene itihAsa jevA mahattvanA che tevA ja AkarSaka che. ApaNA dezamAM bhaDAro e jAtanA che: vyaktinI mAlikInA ane sudhanI mAlikInA. brAhmaNa saprAddAyanA bhaDAza meTebhAge pahelA prakAranA che. jaina saMpradAyamAM vyaktie sthApelA ane vadhArelA bhaDAya paNa chevaTe saMdhanA ja kabajAmAM Ave che. tethI jaina saMpradAyanA bhaMDAro saMdhanI ja saMpatti manAya che. dakSiNa, pUrva ane uttara hiMdustAnamAM evA sekaDA meATA meATA jaina bhAro che, paNa ahIM te prastuta nathI. vyApAra ane apriya gUjarAte mAtra paisAnA saMgraha nathI karyAM, kintu eNe jJAnasaMgraha karavAmAM paNa jarAye pAchI pAnI nathI karI. kaccha, kAThiyAvADa ane gujarAtanA nAnAmoTA dareka jANItA zaheramAM eka ke vadhAre jaina bhaMDAra hovAnA ja. keTalAMka zaherA te jaina bhaDArAne lIdhe ja jANItAM che. pATaNa, khaMbhAta, lIMbuDI, kADAI vagerenuM nAma sAMbhaLatAM ja vidvAnonA manamAM khIjI vastu pahelAM bhaDArA ja Ave che. AvA sekaDa bhaDArA gujarAte sAcavyA che ane temAM lAkhA vividha pustakA sacavAyelAM che. jaina bhaMDArA e kAMI mAtra jaina pustakAnA ja saMgrahasthAne nathI. enA sthApakA ane rakSakAe dareka viSaya tema ja dareka saMpradAyanA pustakA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatitaka ane tenuM mahatva [ 933 saMgrahavAne prazaMsanIya prayatna karyo che. Aje keTalAMka evA bahu jUtAM ane mahattvanAM bauddha tema ja brAhmaNa saMpradAyanAM pustaka jaina bhaMDAramAM maLI Ave che, je bIje kyAMya labhya nathI. pustake mAtra kAgaLa upara ja lakhAyelAM nathI, tADapatranAM paNa hajAre pustako ane tenAM AkheAkhA bhaMDAro sAcavI rAkhavAnuM puNyakarma gUjarAte karyuM che. evA bhaMDAramAM sanmatitanI aneka pratio sacavAyelI rahI che. te kAgaLa ane tADapatra ane upara lakhelI maLe che. sanmatitarka ane gUjarAta vidyApITha mULa ane TIkAnuM asAdhAraNa mahattva joIne ja e graMthanA abhyAsanI ane pachI tene anuvAda karavAnI lAlaca janmI; e lAlacamAMthI saMpAdananI mamatA jAgI, vyApAra ane arthapradhAna gaNAtA gujarAtanI vidyAnI bAbatamAM lAja rAkhavAne ja kema jANe jainAcAryoe je kiMmatI saMskRta sAhitya bhAratane ane vizvane caraNe dharyuM che temAM sanmatita-TIkAnuM paNa sthAna che. evA eka gujarAtanI jojalAlInA ane vidyAvilAsanA samayamAM gUjarAtamAM ja racAyelA ane gujarAtanA ja bhaMDAramAM mukhyapaNe sacavAyelA Akara graMthanuM prakAzana gUjarAtamAMthI ja thAya to vadhAre sAruM, ema samajI kevaLa jaina samAjanI koI paNa saMsthAe karavA joItA kAmane gUjarAta purAtatva maMdire apanAvyuM ane vidyApIThanI udAra nItie e kAma karavAmAM akarNa protsAhana ApyuM. pariNAme enA cAra bhAgo prasiddha thaI gayA ane chelle bhAga thoDA vakhatamAM prasiddha thaze. lagabhaga vIsa-pacIsa hajAra rUpiyA jeTale kharca karI e saMsthAe gUjarAtanA graMtharatnanI kevI ArAdhanA karI che e vAta te samabhAvI taTastha vidvAna ja jANI zake. A sthaLe gUjarAta purAtatva maMdiranA e audAryanI dha eTalA mATe levAmAM Ave che ke ghaNA kharA e vastu na jANatA hoya tene vidita thAya, paNa have chellI ane muddAnI vAta upara AvIe. sazadhita AvRttino TUMko paricaya mULa graMtha ane TIkAnuM paThana-pAThana saMpradAyamAM na hatuM athavA te taddana navuM hatuM, ema mAnavAne ghaNAM kAraNe che. pariNAme vakhata vahevA sAthe nakalanI ane azuddhionI vRddhi aneka rIte thatI ja gaI. pAThe naSTa
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 934 ] darzana ane ci'tana thayA, vAkayo khaDita thayAM ane keTakeTaluM avanavuM thayuM ! paNa sadbhAgye prati sacavAI rahI. evI kAgaLa ane tADapatranI maLI. trIseka prati uparathI sauMdhita AvRtti taiyAra karavAmAM AvI ane tenAM pAr3a-pAThAMtarI kAyama rAkhI aneka dRSTie TippaNI karavAmAM AvyAM che, je graMtha bhaNanArane tema ja aitihAsika avalokana karanArane kAmanAM che. evA TippaNI karavAmAM lagabhaga 250 jeTalA graMthAnA upayoga chUTathI karyAM che. e upayegamAM amudrita pazu ghaNA graMthA kAmamAM AvyA che. syAAdamaMjarI ke syAdvAdaratnAkara, zAstravArtAsamuccayanI syAdRAdakalpalatA TIkA ke nayAmRtataraMgiNI, prameyakamalamAtta Da ke prameyaratnakApa, siddhiviniya ke nyAyanizcaya, aSTasahasrI ke nyAyamudhdha'droya, nayacakra ke anekAntaya patAkA phAI paNa jaina graMtha agara tattvasaMgraha jevA bauddha graMthanA abhyAsIne sanmatinI TIkAnI prastuta AvRtti vadhAremAM vadhAre upayegI thAya e dRSTie ja viSNumAM pracura graMthAnA upayAga karavAnI preraNA ApI cheane vidyA pIThanA audArya ane purAtattva maMdiranA sulabha pustakasaMgrahe e preraNAne amalamAM mukAvI che, upasaMhAra e kahevAnI bhAgye ja jarUra che ke saMskRta TIkA agara prAkRta mULa graMthanu game teTaluM mahattva hoya athavA tenI saMstheAdhita AvRttinuM game te sthAna hAya, chatAM e graMthanI sarvasAdhAraNa upara chApa pADavA kaho ke tenuM jJAna ahubhAgya karavA kahe! enA gujarAtI, hiMdI Adi aneka bhASAe mAM sugama ane sulabha anuvAdo thavA ja joI raze ane anuvAda bhArata jema upaniSado ke dAnika-vaidika sUtragraMthe vizeSa ne vizeSa lAkapriya thatA jAya che tema anuvAda mAraphata ja sanmatine e sthAna apAvI zakAya. divAkarazrInA graMtharacanAnA uddeza eka e paNa hato ke jema vaidika ane bauddha sAhitya leAkapriya tema ja vipriya thatuM jAya che tema jaina sAhitya paNa thAya, ane tethI ja tee zrIe kavaLa saskRtamAM ke vaLa prAkRtamAM graMtharacanA na karatAM te vakhatanI prasiddha banne bhASAomAM tharacanA karI che. alabatta, e kharuM ke teozrInI badhI kRtio jeTalI uccatama che teTalI ja te satI ane aspRsya rahI che, paNa e virAdha dUra karavAnA ane tenI uccatamatAnA AsvAda levAne kaliyuga have AvI lAgyA che. tethI jeTalI kRtio vita che te badhInA anuvAda dvArA ane sodhana dvArA uddhAra karavAmAM ja jJAnapUjAnuM
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatita ane tenuM mahattva [ 735 rahasya samAyeluM che. mAtra graMtha ane tenAM upakaraNonI pUrjAmAM ja ApaNe racyApacyA rahIe te tenA cetana-AtmA sudhI paheAMcI na zakIe ane pariNAme, upAdhyAyajI kahe che tema, kriyAprahila jaDapUjaka khetI jaI e. e sthiti anekAMtadRSTine na zobhe. tethI sAcA jJAnapUjaka mATe zuM kartavya che te judu" kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che. prastuta lekha dvArA eka paNa vAcakano ruci kAI paNa kALe sanmatitanA kharA mahattva tarapha vaLaze to prayAsa saphaLa ja che. divArazrInAM keTalAMka paghonA sAra [ AgaLa kahyA pramANe ekadara badhI kRtie jotAM divAkarazrInA jIvananuM kharuM hArda zuM che te jaNAI Ave che ane te e che ke temane bhagavAna mahAvIra pratye ananya anurAga che. e anurAga AgamajJAnamAMthI utpanna thayA che ane tethI zAsananI prabhAvanA e temane mana bhagavAnanA siddhAMtone sarvagamya karavAmAM che. e mATe tee kAI nirvicAra rUDhibadhana nathI svIkAratA ane samagra jJAnane anekAMtamAM geThavavA tema ja jaina zrutane vistAravA prayatnazIla che. A sthaLe tenA bhaktiprasAda pArakhavA ane vivecya viSayanA mate spardhA teekanI ananyasAdhAraNa vivecakazaktine paricaya ApavA temanI batrIsIemAMnA keTalAMka padyo sArasahita ApavAne lAja rAkhavA e asthAne nathI.] stuti karavAne ThaMtu jaNAvatAM teo kahe che ke huM vIra ! kavitvazaktithI, parasparanI IrSyAthI ke kIti prasiddha karavAnI icchAthI ke zraddhAmAtrathI tArI stuti karavAmAM nathI AvatI; paNa guNunA tAru' bahumAna kare che tethI mA A Adara che." 1, 4. bhagavAna mahAvIramAM peAtAne atiAdara thavAnuM kAraNa ApatAM * - he bhagavana ! parasparanA vikhavAdane lIdhe jeenAM mana bahera mArI gayAM che ane ethI ja je potAnA vAdane siddhAMtane paNa saLaMga samajI zakatA nathI evA tathA tattvanA bhAgane mUkI avaLe raste caDelA A ekAMtavAdIonI samIkSA karatA kayA puruSa tArA taraph na AkarSIya ? arthAt ekAMtavAdanA durAgrahathI kaMTALelA puruSa tArA jevA anekAMtavAdI-samanvayavAdI tarapha jarUra AkarSAya, jha 1, 5. anekAMtavAdanA vijJAna (science )nI bhUkhI khatAvatAM te kahe che ke teo kahe che --
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 936] darzana ane ciMtaka "he bhagavan! guNe tarapha aMdha rahenArA ane ethI ja potAnI jAtanA ahitakArI evA A ekAMtavAdIo bhegA thaIne tArA siddhAMtamAM je je doSa batAve che te ja de anekAMtavijJAnanI kasoTIe kasAtAM tAruM sUta samajavAmAM sAdhanarUpa nIvaDe che; athata ekAMtavAdIo jene devarUpa samaje che te ja doSa anekAMtavijJAnanI dRSTie tapAsatAM tatvamArgane samajavAnuM sAna thAya che. " 1, 6. game tevA vAda karavAmAM kuzaLa evA ekAMtavAdIo bhagavAnanI tela te na ja AvI zake ema batAvatAM kahe che - samRddha patravALe eTale suMdara pIMchAnI samRddhivALe paNa mora garUDanI cAle te na ja cAlI zake tema he bhagavana ! kaI paNa prakAranA vAdanuM maMDana karavAmAM ekkA chatAM e ekAMtavAdIo tArA vicArane te na ja pahoMcI zake ? 1, 12. bhagavAnanA ahiMsAnA siddhAntamAMthI janmelA jIvajaMtu-vijJAnanuM mAhAmya darzAvatAM kahe che ke he bhagavan ! bIjA vAdIone jene sparza sudhdhAM nathI thaze e A varUchavanikAyano vistAra te je darzAvye che te dvArA ja sarvajJatAnI parIkSAmAM kSama evA A vAdIo tArA tarapha prasannatA ane utsava sAthe mUkI gayA che" 1, 13. bhagavAnanI ziSya paraMparAnA sAmarthyanuM varNana karatAM jaNAve che ke - "he bhagavan! vanavihArI, avadhUta ane anagAra hevAthI jeonI kyAMya niSThA-Asakita nathI evA javalaMta cittavALA tArA praziSya je jAtane yaza vistAre che teTalo paNa yaza eka samUhamAM saMkaLAyelA A ekAMtavAdIo nathI meLavI zakatA; athata jagatamAM tyAga ane cAritranI ja pUjA thAya che, paNa vAdavivAda ke khaMDanamaMDananI dhamAlane kaI pUchatuM paNa nathI." 1, 15. AcamenA mAdhuryane lIdhe jANe bhagavAna mahAvIrano sAkSAtkAra ja na thato hoya evo pitAne anubhava nivedatA kahe che ke - he jinendra! Aje paNa tArI vANIne ukelatAM ema lAge che ke jANe te pote ja sAkSAta tArA vacanAmRtanuM pAna karAvI rahyo che. e tArI 1. patrane artha pIMchuM ane pakSa eTale vAda paNa thAya che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmAnita ane tenuM mahatva [ 37 prAkRta vANI svAbhAvika che, madhura che, nayanA prasaMgothI vistarelI che ane aneka bheda-prabhedonA bhAvathI zila che. " 1, 18. bhagavAnanuM karmavijJAnazAstra te adbhuta che, evuM e bIjA kAIthI kahI zakAyuM nathI ema batAvatAM kahe che ke - kartA sivAya kama hoI zakatuM nathI. je karyA che te ja karmanA phaLane bhoktA che--e siddhAMtane avalakhI je ATha prakAranuM pagalika karma prarUpyuM che tevuM saMsAramAM bIjo kaI kahI zakyo nathI." 1, 26. kevaLa mAnasika karma ja zubhAzubha phaLane ApanAruM che ane kAyika ke vAcika karma tevuM nathI, e karmavibhAga dvArA karmavijJAnamAM nathI. he zaraNya! tArA karmavijJAnamAM te mAnasika, vAcika ane kAyika e traNe karmone yathocita sthAna che. tethI ja eTale karmavettAnane lagatI tArI AvI adbhuta vicArazailIthI ja mugdha thayelA vicAraka puruSe tArA tarapha ja najara karI rahyA che." 1, 27. - eka kuzaLa kRSikAranI peThe bhagavAnanuM badhibIjavapananuM adbhuta kauzala chatAMya keTalAMka kSetre aNakheDAyelAM ja rahyAnuM kAraNa batAvatAM kahe che - "he lekabAMdhava! saddharmarUpa bIjanA vapana mATe tAruM amedha kauzala chatAMya keTalAMya kSetro aphaLa nIvaDyAM te kAMI AzcaryanuM kAraNa nathI, kAraNa ke sUryanAM kiraNe te ghaNaya jAjavalyamAna che, chatAMya andhakArapriya ghUvaDanA kulane mATe te te sahaja pILA jevA ja lAge che, e kAMI Azcarya na kahevAya." 2, 13. pApa ane puNya vizenI lekanI ajJAnatAno ullekha karatAM teo jaNAve che ke mANasa je pApane vAMchato nathI te pApanuM svarUpa paNa samaja nathI ane je puNayane vAMche che tene paNa samajavAnI tene darakAra nathI. AvI sthitimAM paDele manuSya heyapAdeyane viveka zI rIte kare ? tyAre he sugata! 1. sarakhA - "vRtrimAsudAM mAthamilAyinemi | . sarvabhASApariNatAM jainI vAcamupAsmahe // ' -A. hemacaMdranA kAvyAnuzAsananuM maMgala 2. juo, "sUtrakRtAMga sUtramAM AvelA keTalAka paramatone ulekha' purAtatva parataka rU. pra. 121.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha38 ] darzana ane ciMtana te te hitAhitanA phuTa nirNaya sAthe pApanI peThe puNyane paNa kahI nAkhyuM che; arthAta dhaNA leke puNyane ja pitAnuM hitakara samajIne sakAma pravRtti karyo kare che, chatAMya aMte te puNya ja teonA AtmAne suvarNapaMjaranI peThe bAMdhI rAkhe che, e hakIkata teonI jANamAM nathI hotI. tyAre te te pApapuNyanuM svarUpa barAbara samajI e bannene bALI nAkhyAM che." 2, 19. IMdra ane sUrya karatAM paNa bhagavAnane adhika mahimA varNavatAM kahe jagatanA je aMdhakArane nAza sahastralocana-IkanuM vaja paNa na karI zakyuM, sahastrakiraNavALo sUrya paNa na karI zako, he bhagavana! te ja aMdhakArane te bhedI nAkhyo." 4, 3 vAsanAthI bharelo mAnava bhagavAnanI mudrAne joIne saMtoSa pAme ke kema? e vize jaNAve che ke (he bhagavana! tuM to sthitaprajJa che, viSaya ane kaSAyathI para che tyAre) A jana amaryAda caMcaLa che ane viSaya kaSAyothI bharelo che. evI sthitimAM jema navA pakaDelA hAthIne tene bAMdhavA mATe staMbha paritiSa na ApI zake tema evA janane tArAmAM pariSa kema thaI zake?" 4,4. anekAMtavAdanI gaMbhIratA ane vizALatAnuM gAna karatAM kahe che ke - "samudramAM badhI nadIo bhaLI jAya che tema, he bhagavan! tArAmAM-tArA. anekAMtavAdamAM badhI daSTie bhaLI jAya che, paNa jema bhinna bhinna vahetI. nadIomAM kyAMya samudra kaLA nathI tema bhinna bhinna prasarelI te te ekAMtadaSTiemAM tuM kyAMya kaLAto nathI. " 4, 15. potapotAnA vAdane purAtana mAnanArA vAdIo zrI. siddhasenane kahe che ke, "amuka vicAra te na che, tame paNa AjakAlanA che ane ame ja purAtana chIe, mATe sAcA chIe." A vAdIo pratye teone udagAre A pramANe che 1. juo ane sarakhAvo- - "jinavaramAM saghaLAM darisaNuM che, darzane jinavara bhajanA re sAgaramAM saghaLI taTinI che, taTinImAM sAgara bhajanA re." ---AnaMdaghanajInuM naminAthanuM stavana
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [39 sanmAtitaka ane tenuM mahatva he purAtanavAdIo ! tame purAtana purAtana zuM kahyA kare che? A mANasa paNa AvatI kAle ja purAtanene sameDi thavAne che. vaLI, keTalAya purAtane thaI gayA, keTalAya thavAnA. e rIte purAtanuM te kAMI ThekANuM ja na rahyuM. evI sthitimAM purAtanektine pArakhyA vinA ja mAtra tenA eka purAtatvane lIdhe kema pramANu karI zakAya ? 6,5. "je kAMI ADuMavaLuM ke UMdhuMcatuM kapAyeluM hoya, paNa te je. purAtanoe kaheluM hoya to te januM che ema kahI vakhANyA karavuM ane AjanA manuSyanI suvinizcita zelIvALI ekAda kRti paNa kaIne jovA, vAMcavA ke. zIkhavA na devI e smRtimoha nahi te bIjuM zuM ?" 6,8. he purAtane! tame paNa AgaLa AvIne himmata ane yuktipUrvaka te kAMI kahI zakatA nathI, tema bIjAnI eTale navA manuSyanI vidvatsamAje karelI pratiSThAne paNa sAMkhI zakatA nathI ane ame ja purAtana chIe," AptapuruSanA vArasadAra paNa ame ja chIe"--evuM evuM kahIne parIkSake. tarapha aMgulinirdeza karavAnuM ja eka kAma tamAre karavAnuM che, je tame barAbara karyA kare che ane pAchA haThe che." 6, 16. prathamA dvAtriMzikA na kAvyazana paraspareyaMyA na vara ! kIrtipratibodhanecchayA / na kevale zrAddhatayaiva nUyase guNajJa pUjyo'si yato'yamAdaraH / / 4 / / parasparAkSepaviluptacetasaH svavAdapUrvAparamUDhanizcayAn / samIkSya tattvotpathikAn kuvAdinaH kathaM pumAn syAcchithilAdarasvayi / / 5 / / vadanti yAneva guNAndhacetasaH sametya doSAn kila te svavidviSaH / ta eva vijJAnapathAgatAH satAM sadIyasUkapratipattihetavaH // 6 // samRddhapatrA api sacchikhaNDino yathA na gacchanti gataM garutmataH / sunizcitajJeyavinizcayAstathA na te malaM yAtumalaM. pravAdinaH // 12 / / ya eSa SaDjIvanikAya vistaraH parairanAla DhapathastvayoditaH / anena sarvajJaparIkSaNakSamA-stvayi prapAdodayasotsavAH sthitAH // 13 // alabdhaniSThAH prasamiddhacetasastava praziSyAH prathayanti yadyazaH / na tAvadapyekasamUhasaMhatAH prakAzayeyuH paravAdipArthivAH // 15 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14.] darzana ane ciMtana nayanasamAparimeyavistarai-ranekamahAbhigamArthapezalaiH / akRtrimasvAdupadairjana. jana jinendra ! sAkSAdiva pAsi bhASitaiH // 18 // na karma kartAramatItya vartate ya eva kartA sa phalAnyupAsate / tadaSTadhA pudgalamUrtikarmajaM yathAttha naivaM bhuvi kacanAparaH // 26 // na mAnasaM karma na dehavAgmayaM zubhAzubhajyeSThaphalaM vibhAgazaH / yadAtya tenaiva samozyakAriNaH cAraNya ! santastvayi nAthamuddhayaH // 27 // dvitIyA dvAtriMzikA saddharmavIjavapanAnaghakauzalasya yalokayAndhava | tavApi khilAnyabhUvan / tannAdbhutaM khagakuleSviha tAmaseSu sUryAzavo madhukarIcaraNAvadAtAH // 13 // pApaM na vAJchati jano na ca vetti pApaM puNyonmukhazca na ca puNyapathaH pratItaH / niHsaMzayaM sphuTahitAhita nirNayastu svaM pApavatsugata ! puNyamapi vyadhAkSIH // 16 // caturthI dvAtriMzikA kulizena sahasralocanaH savitA cAMzusahasralocanaH / na vidArayituM yadIzvaro jagatastadbhavatA hataM tamaH // 3 // niravagrahamuktamAnaso viSayAzAkaluSasmRtirjanaH / svayi kiM paritoSameSyati dviradaH stambha ivAciragrahaH / / 4 / / udadhAviva sarvasindhavaH samudIrNAsvayi sarvadRSTayaH / na ca tAsu bhavAnudIkSyate pravibhaktAsu saritisvavodadhiH // 15 // SaSThI dvAtriMzikA jano'yamanyasya mRtaH purAtanaH purAtanareva samo bhaviSyati / purAtanevityanavasthiteSu kaH purAtanoktAnyaparIkSya rocayet // 5 // yadeva kiMcidviSamaprakalpita purAtanarukamiti prazasyate vinizcitApyaya manuSyavAvakRti-ne pAThayate yatsmRtimoha eva saH // 8 // yadA na zaknoti vigRhya bhASitu paraM ca vidvatkRtazobhamIkSitum / athAta saMpAditagauravo janaH parIkSakakSepamukho nivatate / / 16 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatita ane tenuM mahattva zrIsiddhasena divAkarakRta prAyiMzikA L [A nIce divAkarazrInI traNa batrIsIonA keTalAka zlokAnA bhAva ApavAmAM Ave che, jemAMnI 1lI vAdyaniSad trIsI, 27 vAdabatrIsI ane 37 nyAyabatrIsI che. vAdapaniSad batrIsImAM vAdapaddhatimAM kuzaLatA meLavavA IcchanAre tenAM je rahasyAnuM jJAna meLavavuM joI e te rahasyanuM varNana kareluM che. vAdakhatrIsImAM vAdanI ciMtA ane vijayanI tRSNAthI vidvAnA ane tyAgInI sthiti kevI zocanIya thaI jAya che tenuM Akhe'' citra mUkeluM che ane nyAyabatrIsImAM nyAyadarzananA padArthonuM akSapAdanAM nyAyamUtrAne kAMIka maLatuM varNana che. sAra e che ke A traNe batrIsIene vAMcanAra divAkarazrInA samayatuM vAdavivAdanuM vAtAvaraNu, vAdI ane prativAdInA manebhAvanuM citra ane nyAyanI paddhati vize spaSTapaNe samajI zakaze ane e ja AzayathI A traNe batrIsIne ahIM mUkavAmAM AvI che. ] vAdyopaniSada dvAtri zikA je dvArA dhama, artha agara kIrti meLavavI iSTa hoya evAM zAsane (mAnapatra, dAnapatra, ane AjJApatra Adi dharamAnA ) kevaLa spardhAne lIdhe kAMI zobhatAM nathI; tethI je mAge rAjasabhAomAM vigraha karIne tevAM zAsanA saMpAdana karavAM ghaTe te bhAtuM (vAdanuM) kathana karavAmAM nirvighnatA ha|. 1 [942 prathama ja potAnA pakSanI sthApanAmAM tatpara evA prativAdInA vaktavyamArga upara aMkuza mUkayA sivAya je vAdI vAkyeSTA kare che te pauruSavAna chatAM pAtAnA avasara gumAvelA hovAthI vidvAnekanI sabhAmAM UMcu' mastaka karI elI zakatA nathI. 7 . "tuM zuM khAle che, te huM nathI samajatA. A te kAnA siddhAMta che? siddhAMtayukta khela. A kathAM kahyuM che? A graMtha rahyo. atha nakkI kara. A mArga (rIta) nathI. A prakSepa che." e rIte aspaSTa-AgamavALA prativAdInuM mukha dhi karAya che. 8 te kaThora uttarA vaDe je puruSa AdhAta pAMmI jAya che tenI buddhi je AmnAya-mArgane anusarI sukumAra abhiyAga karanArI hAya che te vilIna thaI jAya che. paNa je puruSa evA kAra uttarA vaDe uttejita thaI jAya che tenA zatru sabhAbhaTAthI bharela rAMgaNamAM cokhkhA mAra khAI sUI jAya che. 21
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 942 ] darzana ane ciMtana jenuM sAhasa sthira che tene mATe zatrunA viSayamAM masthAna zuM jovAnuM hAya? ane je ma che tene mATe te pote mama upara karelA prahAra svanAzanuM kAraNa thaI jAya che, kAraNa ke sahaja ane pracaMDa vIya vALA dAMta vaDe krIDA karatA AzIviSa sa jyAM sparza kare te ja ma thaI jAya che. 26 maMda, alpAbhyAsI paNa jo zAMta cittavALA hoya che te tenuM vacana akhanIya thAya che. tethI UlaTTu, bahu abhyAsI paNa jo azAMtacitta hoya che te te, puruSAmAM upahAsapAtra bane che. teTalA mATe sabhyonA manamAM sthAna meLavavA tatpara thanAre zAstra karatAM prAmanA viSayamAM ja seAgaNA prayatna karavA joIe. 27 je potAnA siddhAMtanuM sthApana karI nirbhaya mana ane niSThura netravALA thaI prativAdIo sAme jue che te rAjasabhA upara kAbU meLavI tejasvI anelA potAnA zatruone zAka ane jAgaraNanA duHkhathI duLa karI mUke che. 28 samukha thaI kheThelA zatruemAM garjana karavAthI zuM thavAnuM che? tema ja nirdayabhAve je pauruSa nihALI rahyA hoya temanI vacce paNa garjana karavAthI zuM thavAnuM che ? kAraNa ke, vANIthI prakaTAveluM teja mAtra brAsanA agni jeTaluM baLa dharAve che. kalpAMta sudhI sthira rahe tevuM teja to parAkramathI ja prakaTI zake che. 29 jema samRddhizALI ane nItina hovA chatAM paNa jo rAjA rahasyamaLathI duLa hoya che to te prApta thayelI saMpUrNa saMpattine bhogavI zakatA nathI, tema zAstrone nAtA heAvA chatAM (vAdanA ) rahasyane na jANatA hAya tA te (janasamUhamAM) dIpI UThatA nathI, kAraNa ke je (vAdI agara rAjA) je rIte sAtA hAya te rIte te vigraha karI zake. 32. vAdaDhAtri zikA judA judA gAmathI AvI caDhelA ane eka ja mAMsanA TukaDA upara tAkI rahevAthI paraspara matsarI banelA evA be zvAnAtu paNa kadAcit saMkhya saMbhave kharuM; paraMtu vAdI jo be sagA bhAI hAya tApaNu teonu paraspara saptha rahevuM asaMbhavita che. 1 kathAM te tattvanA Agraha ane kAM AvezathI Atura ( caDhela )
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatita ane tenuM mahattva [ 943 AMkhavALuM (vAdInuM ) mukha ? kayAM te vizvAsanI mUrtisamI dIkSA ane kAM ekuTila vAda ? 2 jyAM sudhI raMga ( vAdasthalI)mAM nathI UtaratA tyAM sudhI vAdI bagalA jevA mugdha dekhAya che, paNa ragamAM UtaratAM ja te matta thaI kAgaDA jevA uddhRta ane kaDhAra thaI jAya che, 3 kSullakavAdI, phUkaDA ane tetaranI peThe paisAdArAnuM ramakaDuM banI potAnAM zAstrone khALakA mAraphata upahAsa ane laghutA prApta karAve che. 4 khIjAoe ( anya vAdIoe) svecchApUrvaka racelA viziSTa ane kaSTapUrvaka jANIne vAdI, jANe ahIM ja sapUrNa zAstrao che ema, davaDe aMgAne karaDe che. 5 kalyANA khIjI ja tarapha che ane vASibhA bIjI ja tarapha vicare che; munioe te| vANInA yuddhane kayAMye kalyANanA upAya kahyo nathI. cha vAmblarUpI raMgabhUmimAM UtarIne jenuM nirvAMcana karavAnu che evA tattvanI jo svaccha mana vaDe kalahathI suMdara ane tema vicAraNA karavAmAM Ave te temAM kazA dveSa na thAya. 8 zAstra jANanAra vidvAna jo zAMta hoya to te ekalo chatAM paNa peAtAnA pakSa sAdhe che, paraMtu vAkayAnI lALa cATanArA aneka vidrAnA ekaThA thaI ne kalahapradhAna evI kareADA kAryathI paNa potAne pakSa sAdhI zatA nathI. 9 vAdI duSNanamAM paDI prativAdInA ane potAnA pakSaviSTaka, naviSayaka, jaituviSayaka, zAstraviSayaka ane vacanakhANu viSayaka sAmarthyanI ja ciMtA karatA rahe che. 10 amuka vAdI hetuH (tarkana) che te zabdazAstra nathI jANatA. vaLI amuka khIjo vAdI zabdazAstrajJa che te tarka kathAmAM kuzaLa nathI. trIjo vaLI tarka ane zabdazAstra khate jANatA chatAM bhAva prakaTa karavAmAM paTu nathI, te cothA vAdI paTTu che paNa tene peAtAnI muddhi nathI. 11 * amArA vacce te kathA thavAnI che temAM mAre A jAtio ( asatya uttarA ) ceojavAnI che.' AvA prakAranI ciMtAthI nidrAhIna thaI yAdI rAtrine vakhate vacana ane sukhanI kasarata kare che. 12
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 944 ] darema ane ciMtana sabhAmAM jene garva tUTI gaye che e vAdI pitAnI mithA AtmasaMbhAvanAthI AdhAta pAmI AkhI rAta azubha vitarkothI gherAyelA hRdayavALe thaI dha laI zakatA nathI. 13 je vAdI koI paNa rIte jIte te sthI thatI khuzImAM te maryAdA toDI AtmaprazaMsAthI phulAI jaI traNa lekanI avajJA kare che, paraMtu je hAre te te vAdI dhAMdha thaI samA ane prativAdI upara UMDI garjanA dvArA AkramaNa karato pitAnI jhAMkhapane dUra kare che. 15, 16. jyAre vAdI vAda-kathA nathI sahI zakate tyAre mAnabhaMganA bhayathI garama ane be nisAse mUke che ane te ramya sthAnamAM paNa becenIthI saMtapta thayele heI mitranA pratye paNa vajI jevAM tIkSaNa vacane belavA lAge che. 17 sarva zAstrakArone e mata che ke ahaMkAra e ja duHkhanuM mULa che, chatAM te ja ahaMkArane Azraya laI vAdI tattvanI parIkSA karavA Icche che. 18 pitAnA pakSabaLanA nizcayanI upalabdhi (khAtarI) mATe ja bIjAne siddhAMta jANuM le Avazyaka che, paraMtu sAmAnA pakSane bha pamADavAnA udezathI tene siddhAMta jANu e te sajajane mATe anAcAra ja che. 19 pitAnA hitanI daSTie ja parAkrama karavuM ucita che; kAraNa ke, aneka matabhedothI bhrAta thayeluM A jagata sarvajJAthI paNa ekamata na thayuM to pachI tene kaye vAdI ekamata karI zakaze ? 20 sarvasanA ja viSayabhUta evA padArthone je chagha (alpA) manuSya prakaTa karI zakato nathI, te temAM kAMI Azcarya pAmavA jevuM nathI. evA alpa je kAMI huM jANuM zake che te ja Azcarya mAnavuM joIe. 21 pAmara janonAM cittane bharamAvavA mATe pizAca jevA ane kaThora vacana bolavA mATe ja jeonAM mukha tatpara hoya che evA dhUrtajanoe kalahane mImAMsAnA nAmamAM badalI nAkhyuM che. 24 bIjAone nigraha ApavAno nizcayathI vAdI cittanI je ekAgratA meLave che tevI je vairAgyamAM meLave te te vAdI vagaravilabe mukti pAme. 25 ahIM-A lokamAM jyAre manuSya sarva aMzathI nirvacana karavA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatitaka ane tenuM mahattva ceAgya evI eka vastune pUrI jANI zakatA nathI to pachI pratye ! ' eNvA prakAranA gava karavA kayA svastha puruSane yogya sAma Adi upAyA caDhI jAya che tevI rIte jAya che. 29 nyAyakrAtri zikA mADhuM daive khAvu che (banAvI rAkhyuM che) ane vADmaya potAne adhIna che. je kAMI paNa kahevAmAM Ave tene sAMbhaLanAra paNa maLI ja Ave che. evI sthitimAM kayA nirlajja paDita na khatI zake ? 1 sarve kathA ( vAda )--mArgo parapakSanA dhAta mATe ja racAyelA hrAya che, chatAM zabda ane arthamAM bhrAnta thayelA vAdIe aMdaroaMdara vipralApa karyo ja kare che. 7 45rUpa vacanayaMtramAM pIDita thayelI buddhi eka pakSamAM hAI jAya che; ane zAstrasabhAvanA ( bahumAnanI ) zatru khatI nIrasapazu prApta kare che. 16 upapatti ( yukti )thI kAMI baLavAna ke duHkhaLa che ja nahi. vaktAnI viziSTa zaktine lIdhe ja te tema ane athavA na bane. 28 dharmArtha kI dhikRtAnyapi zAsanAni na hAnamAtra niyamAt pratibhAnti lakSmyA / saMpAdayennRrasabhAsu vigRhya tAni yenAdhvanA tamabhidhAtumavighnamastu // 1 // pUrva svapakSaracanA rabhasaH parasya ' huM hoI samAna heAvA chatAM jevI rIte zaktizALI vijayecchu vaktA paNa zAstra karatA zaktinA yoge caDhI sabhya ane sabhApatine sadbhAva, dhArAzakti ane AkSepazaktinuM kauzala, sahanazIlatA ane paramadhRSTatA--A cha vAcchala kahevAya che. 31 vAdopaniSad - dvAtriMzikA vaktavyamArgamaniyamya vijRmbhate yaH / ApIDyamAnasamayaH kRtapauruSo'pi [ 95 ke ' bhArA zake? 26 noccaiH ziraH sa vadati pratibhAnavatsu // 7 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 ] darzana ane pitAnA nAmi kiM vadasi yasya kRtAnta eSaH siddhAntayuktamabhidhatsva kuhaitadutam / prantho'yamavadhAraya naiSa panthAH po'yamityavizadAgamatuNDAndhaH // 8 // AmnAmamArgasukumArakRtAbhiyogA karottarairamihatasya vilIyate dhIH / naurAjitasya tu sabhAbhaTasaMkaTeSu zuddhaprahAravibhavA ripavaH svapanti // 21 // kiM marma nAma ripuSu sthirasAhasasya marmasvapi praharati svavadhAya mandaH / ... AzIviSo hi dazanaiH sahajopravIyaH krIDannapi spRzati yatra tadeva mama // 16 / / mando'pyahAryavacanaH prazabhAnuyAtaH sphItAgamo'pyanibhRtaH smitavastu puMsAm / tasmAt praveSTamuditena sabhAmanAMsiM yalaH zrutAcchattaguNaH sama eva kAryaH // 20 // AkSipya yaH svasamayaM pariniSThurAkSaH pazyatyanAitamanAzca parapravAdAn / Akramya pArthivasabhAH sa virocamAnaH __ zokaprajAgarakRzAn dviSataH karoti // 18 // ki garjitena vipuSu tvabhito mukheSu kiM tveva nirdayavirUpitapauruSeSu / bAgdIpitaM tRNakazAnubalaM hi tejaH kalpAtyayasthiravibhUti parAkamotyam // 29 // paricitanayaH sphItAtho'pi zriyaM parisaMgatAM na nRpatiralaM bhoktuM kRtsnA kRzopaniSadgalaH ! viditasamayo'pyevaM vAgmI vinopaniSatkiyAM na tapati yathA vihAtArastathA kRtavigrahAH // 32 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ majyatita ane tenuM mahattva vAdadvAtriMzikA graamaantropgtyorekaamisssNgjaatmtsryoH| sthAt sau (? sa) khyamapi zuno corapi vAdinorna syAt // 1 // kva ca tattvAbhinivezaH kva ca saMraMbhAturekSaNaM vadanam / kva ca sA dIkSA vizvasanIyarUpatAnujurvAdaH (?) // 2 // tAvad bakamugdhamukha stiSThati yAvanna raGgamavatarati ! rajAvatAramattaH kAkodataniSTharo bhavati / / 3 / / kauDanakamIzvarANAM kurkuTalAvakasamAnabAlebhyaH / zAstrANyapi hAsyakathAM laghutAM vA kSullako nAti // 4 // anyaiH svecchAracitAnarthavizeSAn zrameNa vijJAya / kRtsnaM vAGmayamita iti khAdatyaGgAni darpaNa // 5 // anyata eva zreyAMsyanyata eva vicaranti vAdivRSAH / vAksaMrambhaH kvacidapi na jagAda muniH zivopAyam // 7 // yathakalahAbhijAtaM vAkchalarAvatAra nirvAcyam / svasthamanobhistattvaM parimImAMsenna doSaH syAt // 8 // sAdhayati pakSameko'pi hi vidvAn zAstravit prazamayuktaH / na tu kalahakoTikoTayA'pi sametA (? sagatA) vAkyalAlabhujaH // 9 // AtadhyAnopagato vAdI prativAdinastathA svasya / cintayati pakSanayahetuzAstravAgbANasAmarthyam // 10 // hetuvidasau na zabdaH (zAbdaH) zAbdo'sau na tu vidagdhahetukathaH / ubhayajJo bhAvapaTuH paTuranyo'sau svamatihInaH // 11 // sA naH kathA bhavitrI tatraitA jAtayo mayA yojyAH / iti rAgavigatanidro vAgmukhayogyAM nizi karoti // 12 // azubhavitarkavidhUmitahRdayaH kRtsnA kSapAmapi na zete / kuNThitadarpaH pariSadi vRthAtmasaMbhAvanopahataH // 13 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648] darzana ane ciMtana yadi vijayate kathazcittato'pi paritoSabhamamaryAdaH / svaguNavikatyanaSika (?)bInapi lokAn khalIkurute // 15 / / uta jIyate kazcit pariSatparivAdinaM sa kopAndhaH / galagajenAkAman lakSyavinodanaM kurute / 16 // vAdakathAM na kSamate dIrgha niHzvasiti mAnabhaGgoSaNam / ramye'pyaratijvaritaH suhRtsvapi vanIkaraNavAkyaH / / 17 / / duHkhamahaMkAraprabhavamityayaM srvtntrsiddhaantH| atha ca tamevArUDhastattvaparIkSAM kila karoti // 18 // jJeyaH parasidAntaH svapakSabalanizcayopalabdhyartham / parapakSakSobhaNamabhyupetya tu satAmanAcAraH // 19 // svahitAyaivottheyaM ko nAnAmativicetanaM lokam / yaH sarvaJjana kRtaH zakSyati taM kartumekamatam / / 20 / / sarvajJaviSayasaMsthAzchadmastho na prakAzayatyarthAn / nAzcaryametadatyadbhutaM tu yatkiMcidapi vettiM // 21 // paruSavacanodyatamukhaiH kAhalajanacittavibhramapizAcaiH / dhUtaH kalahasya kRto mImAMsA nAma parivartaH // 24 / / paranigrahAdhyavasitazcittakAmyamupayAti tadvAdI / yadi tatsyAdvairAgye na cireNa zivaM padamupayAtu // 25 // ekamapi sarvaparyayanirvacanIyaM yadA na vettyartham / mAM pratyahamiti garvaH svasthasya na yukta iha puMsaH // 26 // nyAyadvAtriMzikA daivakhAtaM vadanaM AtmAyattaM ca vAGmayam / zrotAraH santi cokasya nirlajja: ko na paNDitaH // 1 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmatita ane tenuM mahatva Ext dvitIyapakSapratighA sarva eva kathApathAH / abhidhAnArthavibhrAntairanyo'nyaM vipralapyate // 7 // ekapakSahatA budijalpavAgyantrapIDitA / zrutasaMbhAvanA vairI vairasya pratipadyate // 16 // na nAma dRDhameveti durbalaM copapattita; / vaktRzaktivizeSAttu tattadbhavati vA na vA // 28 // tulyayAmAzupAyAsu zaktyA yukto vizeSyate / vijigISuryathA bAgmI tathAbhUyaM zrutAdapi // 26 // prAnikezvarasaumukhya dhAraNAkSepakauzalam / sahiSNutA paraM dhASTarthamiti vAdacchalAni SaT // 31 // * -- ziSya mahotsava bha.' * A lekhanA sahalekhaka paM, becaradAsajI che.