Book Title: Sagarmal Jain Vyaktitva evam Krutitva
Author(s): Sagarmal Jain
Publisher: Prachya Vidyapith Shajapur
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003249/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN.sAgaramala jaina C. vyaktitva va kRtitva prakAzaka : prAcya vidyA pITha, zAjApura (ma.pra.) Jain Education Interational Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pro. sAgaramala jaina jIvana paricaya janma aura bAlyakAla pro. sAgaramala jaina kA janma bhArata ke hRdaya mAlava aMcala ke zAjApura nagara meM vikrama saMvat 1988 kI mAgha pUrNimA ke dina huA thaa| Apake pitA zrI rAjamala jI zakkaravAle madhyama Arthika sthiti hone para bhI osavAla samAja ke pratiSThita vyaktiyoM meM mAne jAte the| Apake janma ke samaya Apake pitAjI saparivAra apane nAnA-nAnI ke sAtha hI nivAsa karate the, kyoMki Apake dAdA-dAdI kA dehAvasAna Apake pitAjI ke bacapana meM hI ho gayA thaa| bAlaka sAgaramala ko sarvAdhika pyAra aura dulAra milA apane pitA kI mausI pAnabAI se| unhoMne hI Apake bAlyajIvana meM dhArmika-saMskAroM kA vapana bhI kiyaa| ve svabhAvataH viraktamanA thiiN| unhoMne pUjya sAdhvI zrI ratnakuMvarajI ma.sA. ke sAnnidhya meM saMnyAsa grahaNa kara liyA thaa| ve pravartanI ratnakuMvarajI ma.sA. ke sAdhvI saMgha meM vayovRddha sAdhvI pramukhA ke rUpa meM zAjApura nagara meM hI sthiravAsa rahI thii| isa prakAra, ApakA pAlana-poSaNa dhArmika saMskAramaya pariveza meM huaa| mAlavA kI mATI se sahajatA aura saralatA tathA parivAra se pApabhIrUtA evaM dharma-saMskAra lekara Apake jIvana kI vikAsa yAtrA Age bddh'ii| zikSA bAlaka sAgaramala kI prArambhika zikSA tor3evAle bhaiyA kI pAThazAlA meM huii| yaha pAThazAlA taba apane kaThora anuzAsana ke lie prasiddha thii| yahI kAraNa thA ki Apake jIvana meM anuzAsana aura saMyama ke guNa vikasita hue| isa pAThazAlA se tIsarI kakSA uttIrNa kara lene para Apako tatkAlIna gvAliyara rAjya ke eMglo varnAkyUlara miDila skUla kI cauthI kathA meM praveza milaa| yahA~ rAmajI bhaiyA zitUtakara jaise kaThora evaM anuzAsapriya adhyApakoM ke sAnnidhya meM Apane kakSA 4 se kakSA 8 taka kI zikSA grahaNa kI aura sabhI parIkSAe~ prathama zreNI meM uttIrNa kii| mAdhyamika (miDila) parIkSA meM prathama zreNI ke sAtha-sAtha zAjApura jile meM prathama sthAna prApta kiyaa| jJAtavya hai ki usa samaya mAdhyamika parIkSA pAsa karane vAloM ke nAma gvAliyara gajaTa meM nikalate the| jisa samaya isa miDila skUla meM Apane praveza liyA thA, usa samaya dvitIya mahAyuddha apanI samApti kI ora thA aura dillI evaM mumbaI ke madhya AgarA-mumbaI ror3a para sthita zAjApura nagara ke usa skUla ke pAsa kA maidAna sainikoM kA par3Ava-sthala thA, sAtha hI usa samaya DaoN. sAgaramala jaina-eka paricaya : 1 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gvAliyara rAjya meM prajAmaNDala dvArA svatantratA Andolana kI gatividhiyA~ bhI teja ho gaI thiiN| bAlyAvasthA kI svAbhAvika capalatAvaza kabhI Apa AgarA-mumbaI sar3aka para gujarate hue gore sainikoM ko 'vI phAra vikTorI' kahakara protsAhita karate, to kabhI prajAmaNDala kI prabhAta-pheriyoM ke sAtha 'bhAratamAtA kI jaya' kA udghoSa krte| bAlaka sAgaramala ne isI samaya apane mitroM ke sAtha pArzvanAtha bAla mitra-maNDala kI sthApanA kii| sAmAjika evaM dhArmika-gatividhiyoM ke sAtha-sAtha maNDala kA eka pramukha kArya thA- apane sadasyoM ko bIr3I-sigareTa Adi durvyasanoM se mukta rkhnaa| isake lie sadasyoM para kar3I caukasI rakhI jAtI thii| pariNAma yaha huA ki yaha mitra-maNDalI vyasana-mukta aura dhArmika-saMskAroM se yukta rhii| . mAdhyamika parIkSA (kakSA 8) uttIrNa karane ke pazcAt parivAra ke loga saba se bar3A putra hone ke kAraNa Apako vyavasAya se jor3anA cAhate the, parantu Apake mana meM adhyayana kI tIvra utkaNThA thii| usa samaya zAjApura nagara gvAliyara rAjya kA jilA mukhyAlaya thA, phira bhI vahA~ koI hAIskUla nahIM thaa| Apake atyadhika Agraha para Apake pitA ne ApakI sasurAla zujAlapura ke ekamAtra hAIskUla meM adhyayana ke lie Apako praveza dilAyA, jJAtavya hai ki bAlaka sAgaramala kI sagAI isake pUrva hI ho cukI thii| vahA~ praveza ke lagabhaga 15-20 dina pazcAt hI Apa asvastha ho gaye, phalataH mAtra Der3ha mAha ke alpa pravAsa ke pazcAt pArivArika mamatA ne Apako vApasa zAjApura bulA liyaa| isa prakAra, ApakA adhyayana sthagita ho gayA aura Apa alpavaya meM hI sarrApha ke vyavasAya se jur3a gye| vivAha evaM pArivArika tathA sAmAjika-gatividhiyA~ ApakI sagAI to bAlyakAla meM hI ho gayI thI aura vivAha kI yojanA bhI bahuta pahale hI bana gaI thI, kintu ApakI sAsa ke keMsara kI asAdhya bImArI se grasta ho jAne aura bAda meM unakI mRtyu ho jAne ke kAraNa vivAha thor3e samaya ke lie TalA to sahI, kintu 17 varSa kI vaya meM praveza karate hI vaizAkha zukla trayodazI vi.saMvat 2005 tadanusAra 21 maI 1948 ko Apako zrImatI kamalAbAI ke sAtha dAmpatya-sUtra meM bA~dha diyA gayA / alpavaya meM Apake vivAha kA eka anya kAraNa yaha bhI thA ki ApakI ruci mAtRtulyA pUjyA sAdhvIzrI evaM sAdhu-saMtoM ke samIpa adhika rahane kI hone ke kAraNa parivAra ko bhaya thA ki kahIM bAlaka mana para vairAgya ke saMskAra na jama jAeM? isa prakAra, kizoravaya meM hI Apako gRhastha-jIvana aura vyavasAya se jur3a jAnA pdd'aa| jo dina Apake khelane DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 2 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura khAne ke the, unhIM dinoM meM Apako pArivArika evaM vyAvasAyika-dAyitva kA nirvAha karanA pdd'aa| yadyapi Apake mana meM adhyayana ke prati adamya utsAha thA, kintu zAjApura meM hAIskUla kA abhAva tathA pArivArika aura vyAvasAyika dAyitvoM kA bojha isameM bAdhaka thA, phira bhI jahA~ cAha hotI hai, vahA~ koI-na-koI rAha to nikala hI AtI hai| vyavasAya ke sAtha-sAtha adhyayana cAra varSa ke antarAla ke pazcAt san 1952 meM hindI sAhitya sammelana prayAga se 'vyApAra vizArada' kI parIkSA uttIrNa kI aura usake do varSa pazcAta 1954 meM arthazAstra viSaya se sAhityaratna kI parIkSA uttIrNa kii| usa samaya Apane arthazAstra ko sugama DhaMga se adhyayana karane aura smRti meM rakhane kA eka cArTa banAyA thA, jisakI prazaMsA usa samaya ke ema.e. arthazAstra ke chAtroM ne bhI kI thii| isI bIca, ApakA patra-vyavahAra ilAhAbAda ke suprasiddha arthazAstrI bhagavAnadAsa jI kelA se huaa| unhoMne zrI narahari pArikha ke mAnava arthazAstra ke AdhAra para hindI meM mAnava arthazAstra likhane hetu Apako prerita kiyA thaa| taba Apa hAIskUla bhI uttIrNa nahIM the aura ApakI vaya mAtra bIsa varSa kI thii| isa samaya Apake eka naye mitra bane- sAraMgapura ke zrI madanamohana raatthii| isI kAla meM Apane dhArmika parIkSA borDa, pAtharDI se jaina siddhAnta vizArada kI parIkSA uttIrNa kii| san 1953 meM zAjApura nagara meM eka prAiveTa hAIskUla prArambha huaa| yadyapi apane vyAvasAyika kriyA-kalApoM meM vyasta hone ke kAraNa Apa usake chAtra to nahIM bana sake, kintu Apake mana meM adhyayana kI prasupta bhAvanA punaH jAgrata ho gii| san 1955 meM Apane apane mitra zrI mANakacandra jaina ke sAtha svAdhyAyI chAtra ke rUpa meM hAIskUla kI parIkSA dii| vaya meM mANakacandra Apase tIna varSa choTe the, phira bhI Apa donoM meM gaharI dostI thii| yadyapi Apa niyamita adhyayana to nahIM kara sake, phira bhI apanI pratibhA ke bala para Apane usa parIkSA meM ucca dvitIya zreNI ke aMka prApta kiye| acche aMkoM se uttIrNa hone ke pariNAmasvarUpa Apake mana meM adhyayana kI bhAvanA punaH tIvra ho gyii| isI avadhi meM vyavasAya ke kSetra meM bhI Apane acchI saphalatA aura kIrtti arjita kii| pitAjI kI prAmANikatA aura apane saumya vyavahAra ke kAraNa Apa grAhakoM kA mana moha liyA karate the| pariNAmasvarUpa, Apako vyAvasAyika kSetra meM adhika pratiSThA prApta hii| alpa vaya meM hI Apako zAjApura nagara ke sarrAphA esosiezana kA maMtrI banA diyA gyaa| pArivArika aura vyAvasAyika-dAyitvoM kA nirvAha karate hue bhI ApameM adhyayana DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI ruci sadaiva jIvanta rahI, ataH Apane san 1957 meM iNTara kAmarsa kI parIkSA de hI dI aura isa parIkSA meM bhI ucca dvitIya zreNI ke aMka prApta kiye| yaha ApakA sadbhAgya hI kahA jAyegA ki cAhe vyavasAya kA kSetra ho yA adhyayana kA, asaphalatA aura nirAzA kA mukha Apane kabhI nahIM dekhA, kintu Age adhyayana kA krama punaH khaNDita ho gayA, kyoMki usa samaya zAjApura nagara meM koI mahAvidyAlaya nahIM thA aura bI.e. kI parIkSA svAdhyAyI chAtra ke rUpa meM nahIM dI jA sakatI thii| ataH, eka bAra punaH Apako vyavasAya ke kSetra meM hI kendrita honA par3A, kintu bhAgyavAnoM ke lie kahIM-na-kahIM koI dvAra udghATita ho hI jAtA hai| usa samaya ma.pra. zAsana ne yaha niyama prasArita kiyA ki 25,000 ru. kI sthAyI rAzi baiMka meM jamA karake koI bhI saMsthA mahAvidyAlaya kA saMcAlana kara sakatI hai, ataH Apane tatkAlIna vidhAyaka zrI pratApa bhAI se milakara eka mahAvidyAlaya khulavAne kA prayatna kiyA aura vibhinna srotoM se dhanarAzi kI vyavasthA karake bAlakRSNa zarmA 'navIna' mahAvidyAlaya kI sthApanA kI aura svayaM bhI usameM praveza le liyaa| vyAvasAyika-dAyitva se jur3e hone ke kAraNa Apa adhika niyamita nahIM raha sake, phira bhI bI.e. parIkSA meM baiThane kA avasara to prApta ho hI gyaa| isa mahAvidyAlaya ke mAdhyama se san 1961 meM bI.e. kI parIkSA dvitIya zreNI meM uttIrNa kii| isa samaya Apa para vyAvasAyika, pArivArika aura sAmAjika dAyitva itanA adhika thA ki cAhakara bhI adhyayana ke lie Apa adhika samaya nahIM de pAte the, ataH aMkoM kA pratizata bahuta utsAhajanaka nahIM rahA, to bhI zAjApura se jo chAtra isa parIkSA meM baiThe the, unameM Apake aMka sarvAdhika the| Apake tatkAlIna sAthiyoM meM zrI manoharalAla jaina evaM Apake mamere bhAI rakhabacandra pramukha the| parivAra aura samAja gRhI-jIvana meM san 1951 meM Apako prathama putraratna kI prApti huI, kintu durdaiva se vaha adhika samaya taka jIvita nahIM raha skaa| agasta 1952 meM Apake dvitIya putra narendrakumAra kA janma huaa| san 1954 meM putrI ku. zobhA kA aura 1957 meM putra pIyUSakumAra kA janma huaa| bar3hatA parivAra aura pitAjI kI asvasthatA tathA choTe bhAI-bahanoM kA adhyayana-ina saba kAraNoM se mAtra paccIsa varSa kI alpavaya meM hI Apa eka ke bAda eka jimmedAriyoM ke bojha se dabate hI gye| udhara, sAmAjika aura dhArmika kSetra meM bhI ApakI pratibhA aura vyavahAra ke kAraNa Apa para sadaiva eka ke bAda dUsarI jimmedArI DAlI jAtI rhii| isI avadhi meM Apako mAdhava rajata jayaMtI vAcanAlaya, zAjApura kA saciva, hindI sAhitya DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 4 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samiti, zAjApura kA saciva tathA kumAra sAhitya pariSada aura sada-vicAra niketana ke adhyakSa pada ke dAyitva bhI svIkAra karane pdd'e| Apake kAryakAla meM kumAra sAhitya pariSad kA ma.pra. kSetra kA vArSika adhivezana evaM navIna jayaMtI samArohoM ke bhavya Ayojana bhI hue| isa mAdhyama se Apa bAlakavi bairAgI, padamazrI DaoN. lakSmInArAyaNa zarmA Adi deza ke aneka sAhityakAroM se bhI judd'e| isI avadhi meM Apa sthAnIya sthAnakavAsI jaina saMgha ke maMtrI tathA ma.pra. sthAnakavAsI jaina yuvaka saMgha ke adhyakSa banAye gye| sAdar3I sammelana ke pazcAta sthAnakavAsI jaina yuvaka saMgha ke prAntIya adhyakSa ke rUpa meM Apane ma.pra. ke vibhinna kSetroM kA vyApaka daurA bhI kiyA tathA jaina samAja kI ekatA ko sthAyitva dene kA prayatna kiyaa| ema.e. kA adhyayana aura vyavasAya meM nayA mor3a ina gatividhiyoM meM vyasta hone ke bAvajUda bhI ApakI adhyayana kI abhiruci kuMThita nahIM huI, kintu kaThinAI yaha thI ki na to zAjApura meM snAtakottara kakSAeM khulanI sambhava thI aura na ina dAyitvoM ke bIca zAjApura se bAhara kisI mahAvidyAlaya meM praveza lekara adhyayana karanA hI, kintu zAjApura mahAvidyAlaya ke tatkAlIna prAcArya zrI rAmacandra 'candra' kI preraNA se eka madhyama mArga nikAlA gayA aura yaha nizcaya huA ki yadi kucha dina niyamita rahA jAye, to agrima adhyayana kI kucha sambhAvanAeM bana sakatI haiN| unhIM ke nirdeza para Apane julAI 1961 meM krizciyana kAleja, indaura meM ema.e. darzana-zAstra ke vidyArthI ke rUpa meM praveza liyaa| indaura meM adhyayana karane meM AvAsa, bhojana Adi kI aneka kaThinAiyaoN rhiiN| sarvaprathama Apane cAhA ki krizciyana kAleja ke sAmane nasiyAjI meM sthita digambara jaina chAtrAvAsa meM praveza liyA jAya, kintu vahA~ ApakA zvetAmbara kula meM janma lenA hI bAdhaka bana gayA, phalataH krizciyana kAleja ke chAtrAvAsa meM praveza lenA pdd'aa| vahA~ niyamAnusAra chAtrAvAsa ke bhojanAlaya meM bhojana karanA Avazyaka thA, kintu usameM zAkAhArI aura mAMsAhArI-donoM prakAra ke bhojana banate the aura cammaca tathA bartanoM kA viveka nahIM rakhA jAtA thaa| kucha dina Apane mAtra dahI aura roTI khAkara nikAle, kintu aMta meM vivaza hokara chAtrAvAsa chor3a diyaa| kucha dina idhara-udhara rahakara gujAre, aMta meM rAjendra nagara meM makAna lekara rahane lge| kucha dina patnI ko bhI sAtha le gaye, kintu pArivArika sthiti meM yaha sukha adhika sambhava nahIM thaa| phira bhI, Apane apane adhyayana-krama ko nirantara jArI rkhaa| saptAha meM do-tIna dina indaura aura zeSa samaya shaajaapur| DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 5 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isI bhAga-daur3a meM Apane san 1962 meM ema.e. pUrvArddha aura san 1963 meM ema.e. uttarArddha kI parIkSAe~ na kevala prathama zreNI meM uttIrNa kI, apitu tatkAlIna pazcimI madhyapradeza ke ekamAtra vizvavidyAlaya vikrama vizvavidyAlaya kI kalA saMkAya meM dvitIya sthAna bhI prApta kiyaa| jJAtavya hai ki usa samaya kalA saMkAya meM sAmAjika vijJAna saMkAya bhI samAhita thii| ema.e. kI parIkSA uttIrNa karane ke pazcAt Apake jIvana meM eka nirNAyaka mor3a kA avasara aayaa| san 1962 meM morArajI desAI ne svarNa-niyantraNa adhiniyama lAgU kiyA, phalasvarUpa svarNa-vyavasAya pratibandhita vyavasAya ke kSetra meM A gayA aura isa vyavasAya ko prAmANikatApUrvaka kara pAnA kaThina ho gayA aura corI-chipe dhandhA karanA ApakI prakRti ke anukUla nahIM thA, ataH Apane apane vyavasAya ko eka nayA mor3a dene kA nizcaya kiyaa| ApakA choTA bhAI kailAza, jo usa samaya ema.kAma. (aMtima varSa) meM thA, usake lie bhI svataMtra vyavasAya kA prazna thA, ataH Apane svarNa ke vyavasAya ke sthAna para kapar3e kA vyavasAya prArambha karane kA nizcaya kiyaa| kaThinAI yaha thI ki ina donoM vyavasAyoM ko kisa prakAra saMcAlita kiyA jAya, kyoMki abhI bhAI kailAza ko apanA adhyayana pUrNa kara lauTane meM kucha samaya thaa| darzanazAstra ke adhyApaka eka ora prabuddha varga kA Agraha thA ki darzana jaise viSaya meM prathama zreNI evaM prathama sthAna meM snAtakottara parIkSA pAsa karake bhI vyAvasAyika kAryoM se jur3e rahanA- yaha pratibhA kA samyak upayoga nahIM hai, to dUsarI ora pArivArikaparisthitiyA~ aura dAyitva vyavasAya ke kSetra kA parityAga karane meM bAdhaka the| vastutaH, sarasvatI aura lakSmI kI upAsanA meM se kisI eka ke cayana kA prazna A khar3A huA thaa| yaha Apake jIvana kA nirNAyaka mor3a thaa| svarNa-niyantraNa kAnUna lAgU honA Adi kucha bAhya-paristhitiyoM ne bhI jIvana ke isa nirNAyaka mor3a para Apako eka dUsarA hI nirNaya lene ko prerita kiyA, phira bhI lagabhaga 50 varSoM se susthApita tathA apane pUre kSetra meM pratiSThita usa vyAvasAyika pratiSThAna ko ekAeka banda kara denA na sambhava hI thA aura na hI parivAra ke hita meM / yaha bhI saMyoga thA ki san 1964 ke madhya meM ma.pra. zAsana kI ora se darzanazAstra ke vyAkhyAtAoM ke kucha padoM ke lie cayana kI adhisUcanA prasArita huii| aba yaha nirNaya kI ghar3I thii| eka ora mAtA-pitA aura parijana vyavasAya se jur3e rahane kA Agraha karate the, to dUsarI ora antara meM chipI jJAnArjana kI lalaka vyavasAya DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 6 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se nivRtti lekara vidyA kI upAsanA hetu prerita kara rahI thii| Apake bhAI kailAza, jo usa samaya ujjaina vikrama vizvavidyAlaya meM ema.kAma. ke antima varSa meM the, usase Apane vicAra-vimarza kiyA aura usake dvArA Azvasta kiye jAne para Apane darzanazAstra ke vyAkhyAtA ke rUpa meM zAsakIya sevA svIkAra karane kA nirNaya le liyaa| phira bhI, pitAjI kA svAsthya aura vyavasAya kA vistRta AkAra aisA nahIM thA ki ApakI anupasthiti meM kevala pitAjI use sambhAla sakeM, ye antardvandva ke kaThina kSaNa the| lakSmI aura sarasvatI kI upAsanA ke isa dvandva meM antatogatvA sarasvatI kI vijaya huI aura dukAna para do munImoM kI vyavasthA karake Apa zAsakIya sevA ke lie cala diye| ApakI prathama niyukti mahAkauzala mahAvidyAlaya jabalapura meM huii| saMyoga se vahA~ Apake pUrva paricita usa samaya ke AcArya rajanIza (bAda ke bhagavAn ozo) usI vibhAga meM kAryarata the| Apane unase patra vyavahAra kiyA aura dIpAvalI parva para lakSmI kI antima ArAdhanA karake sarasvatI kI upAsanA ke lie 5 navambara, 1964 ko jabalapura ke lie prasthAna kiyaa| bidAI dRzya bar3A hI karUNa thaa| pUre parivAra aura samAja meM yaha prathama avasara thA, jaba koI naukarI ke liye ghara se bahuta dUra jA rahA thaa| mitragaNa aura parijanoM kA sneha eka ora thA, to dUsarI ora ApakA dRr3ha nishcy| pitAjI kI mA~ga para bar3e putra ko unake pAsa rakhane kA AzvAsana dekara azrupUrNa oNkhoM se bidA lii| jabalapura meM jisa pada para Apako niyukti milI thI, vaha pada vahA~ ke eka vyAkhyAtA ke pramozana se rikta honA thA, kintu ve jabalapura chor3anA nahIM cAhate the| tIna dina prAcArya ke kAryAlaya ke cakkara lagAye, kintu anta meM zikSA saciva se huI maukhika carcA ke AdhAra para prAcArya ne Apako eka patra de diyA, jisake AdhAra para Apako ThAkura raNamattasiMha kAleja, rIvA~ meM darzanazAstra ke vyAkhyAtA kA pada grahaNa karanA thaa| rIvA~ Apake lie pUrNataH aparicita thA, phira bhI AcArya rajanIza Adi kI salAha para tIna dina jabalapura meM bitAne ke pazcAt rIvA ke lie ravAnA hue| yahA~ vibhAga meM DaoN. DI.DI. bandiSTe kA aura mahAvidyAlaya ke DaoN. kanchedIlAla jaina Adi aneka jaina prAdhyApakoM kA sahayoga milaa| eka makAna lekara donoM samaya DhAbe meM bhojana karate hue Apane adhyApana kArya kI isa naI jindagI kA prArambha kiyaa| pahalI bAra Apako lagA ki paDhane-par3hAne kA Ananda kucha aura hai, kintu rIvA~ kA yaha pravAsa bhI adhika sthAyI na bana skaa| zAsana dvArA vahA~ kisI anya vyakti ko bheja diye jAne ke kAraNa Apako Adezita DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya :7 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA gayA ki Apa mahArAnI lakSmIbAI snAtakottara mahAvidyAlaya gvAliyara jAkara apanA padabhAra grahaNa kareM / 'prathama grAse makSikA pAtaH' kI ukti ke anusAra zAsakIya sevA kA yaha asthAyitva aura eka zahara se dUsare zahara bhaTakanA Apake mana ko acchA nahIM lagA aura eka bAra mana meM yaha nizcaya kiyA ki zAsakIya sevA kA parityAga kara denA hI ucita hai, kintu pro. bandiSTe aura kucha mitroM ke samajhAne para Apane itanA mAnA ki Apa gvAliyara hokara hI zAjApura jaaeNge| gvAliyara jAne meM Apake do-tIna AkarSaNa the, eka to ma.pra. sthAnakavAsI jaina yuvaka saMgha kI gvAliyara zAkhA ke pramukha zrI TI.sI. bAphanA Apake pUrva paricita the, dUsare pro. jI. Ara. jaina se bhI ApakA pUrva paricaya thA aura Apa 'jaina sApekSatAvAda aura Adhunika vijJAna viSaya para zodhakArya karane kI dRSTi se unase adhika gaharAI se vicAra-vimarza karanA cAhate the, ataH 27 navambara 1964 ko mAtra 17 dina ke rIvA~ pravAsa ke pazcAt Apa gvAliyara ke lie ravAnA hue| gvAliyara pahu~cane para Apa mAna - mandira hoTala meM ruke aura prAtaH mahAvidyAlaya ke prAcArya pro. ema. ema. kuraizI aura vibhAgAdhyakSa DaoN. esa. esa. banarjI se mile| dopahara meM Apane TI.sI. bAphanA aura pro. jI. Ara. jaina se milane kA kAryakrama bnaayaa| jaba pro. jI. Ara. jaina se mile, to unakA pahalA prazna thA - kahA~ ruke ho ? yaha batAne para unakA pahalA vAkya thA- tuma sAmAna lekara A jAo aura tatkAla hI unhoMne eka hAla kI sApha-saphAI kara Apake rahane kI vyavasthA apane hI ghara meM kara dii| saMdhyA ko mahAvidyAlaya ke darzana-vibhAga ke vyAkhyAtA DaoN. azoka lAr3a aura vANijya vibhAga ke zrI govindadAsa mAhezvarI Apase milane Aye / inase prathama paricaya hI aisA rahA ki Apa tInoM gahare mitra bana gye| eka hI dina meM pariveza hI badala gayA aura zAjApura vApasa lauTa jAne kA vikalpa samApta ho gayA / disambara meM zItakAlIna avakAza ke pazcAt janavarI 1965 meM Apa choTe putra, putrI aura patnI ko lekara gvAliyara A gaye / yadyapi Apake lie adhyApana kA kArya bilkula nayA thA, kintu paryApta parizrama aura viSaya kI pakar3a hone se Apa zIghra hI chAtroM ke priya bana gaye / saMyoga se, mahAvidyAlaya meM usI varSa darzanazAstra kI snAtakottara kakSAeM prArambha huI thIM, ataH Apane kaThina parizrama karake chAtroM ko na kevala mahAvidyAlaya meM par3hAyA, balki ghara para bulAkara bhI unakI taiyArI karAte rhe| sabhI kA parIkSAphala bhI acchA rahA, ataH zIghra hI eka suyogya adhyApaka ke rUpa meM ApakI khyAti ho gayI / . I gvAliyara meM jaba manovijJAna kA svataMtra viSaya prArambha huA, to Apane DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya : 8 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArambha meM usake adhyApana kA dAyitva bhI darzanazAstra ke adhyApana ke sAtha-sAtha smbhaalaa| Apane 'jaina, bauddha aura gItA ke AcAra- darzanoM kA tulanAtmaka adhyayana. jaisA vyApaka viSaya lekara pIeca. DI. kI upAdhi hetu apanA paMjIyana karavAyA aura zodha-prabandha likhane kI taiyArI meM juTa gye| isI sandarbha meM jaina aura bauddha paramparA ke mUla granthoM, vizeSa rUpa se jaina AgamoM aura bauddha tripiTaka - sAhitya kA adhyayana prArambha kiyA / adhyApaka ke rUpa meM punaH mAlava-bhUmi meM gvAliyara meM ApakA pravAsa pUre tIna varSa rhaa| isI avadhi meM ApakA cayana ma.pra. loka sevA Ayoga se ho cukA thA aura usameM varIyatAkrama meM Apako prathama sthAna prApta huA thA / sUcI meM sarvocca sthAna para hone ke kAraNa sahAyaka prAdhyApaka ke rUpa meM ApakI padonnati karane ke lie zAsana pratIkSArata thaa| udhara, parivAra ke loga bhI yaha cAhate the ki gvAliyara jaise sudUra nagara kI apekSA zAjApura ke nikaTavartI ujjaina, indaura Adi sthAnoM para ApakA sthAnAntaraNa ho jaaye| saMyoga se, tatkAlIna upazikSA maMtrI zrI kanhaiyAlAla mehatA Apake parijanoM ke paricita the, ataH navambara 1967 meM Apako zAsakIya kalA evaM vANijya mahAvidyAlaya indaura sthAnAntarita kiyA gayA evaM julAI 1968 meM sahAyaka prAdhyApaka evaM vibhAgAdhyakSa banAkara Apako hamIdiyA mahAvidyAlaya, bhopAla bheja diyA gyaa| vaise to indaura aura bhopAla- donoM hI Apake gRhanagara zAjApura se najadIka the, kintu indaura kI apekSA bhopAla meM adhyayana kI dRSTi se adhika samaya milane kI sambhAvanA thI, ataH Apane 1 agasta 1968 ko hamIdiyA mahAvidyAlaya meM darzanazAstra ke sahAyaka prAdhyApaka evaM vibhAgAdhyakSa kA pada grahaNa kiyaa| isa mahAvidyAlaya meM darzanazAstra viSaya prArambha hI huA thA aura mAtra do chAtra the, ataH prArambha meM adhyApana kArya kA adhika bhAra na hone se Apane zodha- prabandha ko pUrNa karane kA prayatna kiyA aura agasta 1969 meM lagabhaga 1500 pRSThoM kA bRhadkAya zodhaprabandha parIkSArtha prastuta kara diyaa| vibhAga meM chAtroM kI atyalpa saMkhyA aura mahAvidyAlaya meM darzanazAstra viSaya ke upekSita hone ke kAraNa ApakA mana pUrI taraha nahIM laga pA rahA thA, ataH Apane darzanazAstra ko lokapriya banAne kA bIr3A uThAyA / saMyoga se, Apake bhopAla pahu~cane ke bAda dUsare varSa hI bhopAla vizvavidyAlaya kI sthApanA ho gayI aura Apako darzanazAstra viSaya kI adhyayana samiti kA adhyakSa tathA kalA saMkAya evaM vidvat-pariSada kA sadasya banane kA maukA milaa| Apane pAThyakrama meM samAjadarzana, dharmadarzana jaise rucikara DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 9 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznapatroM kA samAyojana kiyA, sAtha hI chAtra aura mahAvidyAlaya kI paristhitiyoM ke anurUpa muslima-darzana aura IsAI - darzana ke viziSTa pAThyakrama nirdhArita kiye| eka ora saMzodhita pAThyakrama aura dUsarI ora ApakI adhyApana-zailI ke prabhAva se chAtra - saMkhyA meM vRddhi hone lagI / sthiti yahA~ taka pahu~ca gaI kI bI.e. prathama varSa meM lagabhaga sau se bhI adhika chAtra hone lage aura pariNAmasvarUpa, adhyApana kakSa choTe par3ane lage / antatogatvA mahAvidyAlaya ke eka choTe hAla meM darzanazAstra kI kakSAe~ lagane lgiiN| yaha ApakI adhyApana-zailI aura chAtroM ke prati AtmIyatA kA hI pariNAma thA ki sampUrNa madhyapradeza meM darzanazAstra ke vidyArthiyoM kI saMkhyA kI dRSTi se ApakA mahAvidyAlaya sarvocca sthAna para A gyaa| lagabhaga 300 chAtroM ko pratidina pA~ca-pA~ca pIriyaDa par3hAkara mahAvidyAlaya ke karttavyaniSTha adhyApakoM meM Apane apanA sthAna banA liyaa| mahAvidyAlaya meM praveza samiti, TAIma-Tebala samiti, chAtra pariSad tathA parIkSA sambandhI gatividhiyoM se bhI Apa zIghra hI jur3a gaye aura isa sambandha meM prAcArya ke dvArA diye gaye dAyitvoM kA prAmANikatA ke sAtha nirvAha kiyaa| mAtra yahI nahIM, samAjazAstra aura manovijJAna viSayoM ke prArambha hone para Apane unakI kakSAoM meM bhI adhyApana kiyaa| isa prakAra, eka prabuddha aura karttavyaniSTha adhyApaka ke rUpa meM ApakI chavi ubharakara sAmane aaii| Apane darzanazAstra meM anya adhyApakoM ke padoM ke sRjana aura darzanazAstra ke snAtakottara adhyayana prArambha kiye jAne ke lie bhI prayatna prArambha kiye aura isameM Apako saphalatA bhI milii| Apako zrI pramoda koyala jaisA yogya sAthI mila gayA / snAtakottara kakSAoM ke kholane ke sambandha meM bhI zAsana sahamata ho gayA, kintu isI bIca Apako pratiniyukti para pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna meM nidezaka banakara banArasa AnA pdd'aa| phira bhI, ApakI evaM Apake sAthI pramoda koyala kI pahala asaphala nahIM rahI aura zAsana ne hamIdiyA mahAvidyAlaya meM snAtakottara kakSAe~ prArambha karane kA nirdeza de hI diyA / bhopAla meM darzanazAstra adhyayana samiti ke adhyakSa hone ke nAte Apako pro. candradhara dharmA, pro. esa. esa. bAraliMge jaise suprasiddha dArzanikoM ke Atithya kA saubhAgya prApta huaa| isa avadhi meM 2500 vIM mahAvIra nirvANa zatAbdI ke prasaMga para rAyapura, ujjaina, indaura, pUnA aura udayapura ke vizvavidyAlayoM dvArA vyAkhyAna evaM saMgoSThiyoM meM bhAga lene hetu Apa Amantrita kiye gye| jaba Apa bhopAla meM hI the, taba darzanazAstra ke punazcaryA pAThyakrama hetu eka mAha ke lie Apa pUnA vizvavidyAlaya gaye / vahA~ pro. esa. esa. bAraliMge ke dvArA darzanazAstra vibhAga meM DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 10 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jaina ceyara sthApita karane ke prayAsoM meM Apa bhI sahayogI bne| pUnA ke jaina samAja ke agragaNyoM, vizeSa rUpa se zrI navalamalajI phirodiyA ke sahayoga se vahA~ jaina ceyara kI sthApanA bhI huii| phirodiyAjI aura pro. bAraliMge kI hArdika icchA thI ki Apa pUnA kI jaina ceyara ko sambhAleM, kintu niyati ko kucha aura hI maMjUra thaa| paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA kA Adeza thA ki Apa pArzvanAtha vidyAzrama kI caramarAtI huI sthiti ko samhAlane ke lie vArANasI jaaeN| Apake sAmane eka kaThina samasyA thI, eka ora sthAyitvapUrNa zAsakIya sevA tathA ghara-parivAra aura apane logoM ke nikaTa rahane kA sukha, to dUsarI ora ghara-parivAra se dUra eka caramarAtI huI jaina vidyA saMsthA ko sambhAlane kA prazna / usa samaya pArzvanAtha vidyAzrama kI pratiSThA to thI, kintu usakI Arthika sthiti DA~vADola thI, ataH koI bhI vahA~ rahanA nahIM cAhatA thA, phira bhI eka jaina vidyA saMsthAna ke uddhAra kA nizcaya lekara Apane tatkAlIna saMcAlana samiti ke adhyakSa zrI zAdIlAlajI jaina evaM koSAdhyakSa gulAbacandajI jaina ko AzvAsana diyA ki yadi Apa loga merI pratiniyukti kA Adeza ma.pra. zAsana se nikalavA sakeM aura saMsthAna kI artha-vyavasthA ke sudhAra hetu prayatna kareM, to maiM vidyAzrama A jAUMgA / tatkAlIna baMgAla ke upa mukhyamaMtrI vijayasiMha nAhara ke prayatnoM se ApakI pratiniyukti ke Adeza nikale aura Apane 1979 meM pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna meM nidezaka kA kAryabhAra grahaNa kara liyaa| vidyAnagarI kAzI meM Apake kAzI Agamana se saMsthAna ko eka nava jIvana milA aura Apane apane zrama se vidyAzrama ko eka naye kIrttimAna para lAkara khar3A kara diyA / pArzvanAtha vidyAzrama meM Apake Agamana ne jahA~ eka ora vidyAzrama kI pragati ko navIna gati dI, vahIM dUsarI ora Apako apane adhyayana ke kSetra meM bhI navIna dizAeM miliiN| vidyAzrama ko kAzI hindU vizvavidyAlaya ke prAcIna bhAratIya saMskRti aura itihAsa vibhAga, kalA itihAsa vibhAga, hindI vibhAga, darzana vibhAga, saMskRti aura pAli vibhAga Adi meM zodha - chAtroM ke paMjIyana kI suvidhA milI huI hai, ataH Apako ina vividha viSayoM ke zodha chAtra upalabdha hue / zodha- chAtroM ke mArga-darzana hetu yaha Avazyaka thA ki nirdezaka svayaM bhI una viSayoM se paricita hoM, ataH Apane jainadharma-darzana ke alAvA jaina - kalA, purAtatva aura itihAsa kA bhI adhyayana kiyA / prAmANika zodhakArya ke lie dvitIya zreNI ke granthoM se kAma nahIM calatA hai, mUla granthoM kA adhyayana Avazyaka hotA hai| DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apane zodha-chAtrI evaM jijJAsu videzI chAtroM ke hetu mUla granthoM ke adhyayana kI AvazyakatA kA anubhava kiyA, ataH Apane paramparAgata zailI se aura Adhunika zailI se mUla granthoM kA adhyayana kiyA aura krvaayaa| mUla granthoM meM AgamoM ke sAtha-sAtha vizeSAvazyakabhASya, sanmatitarka, AptamImAMsA, jaina tarkabhASA, pramANamImAMsA, nyAyAvatAra (siddha RSi kI TIkA sahita), saptabhaMgItaraMgiNI Adi jaTila dArzanika granthoM kA bhI sahaja aura sarala zailI meM adhyApana kiyaa| Apake sAnnidhya meM jyotiSAcArya jayaprabhavijayajI, muni hitezavijayajI, sAdhvI zrI sudarzanAzrIjI, sAdhvI priyadarzanAzrIjI, sAdhvIzrI sumatibAI svAmI aura unakI ziSyAeM, sAdhvIzrI prANakuMvarabAI svAmI evaM unakI ziSyAe~, sAdhvIzrI zilApIjI, mumukSu bahana maMgalam Adi aneka sAdhu-sAdhviyoM evaM vairAgI bhAI-bahanoM ne AgamoM ke sAtha-sAtha ina dArzanika granthoM kA adhyayana kiyaa| vividha sAdhu-sAdhviyoM ke adhyApana ke sAtha-sAtha Apa kAzI hindU vizvavidyAlaya meM bhI jAkara jainadharma darzana sambandhI praznapatroM kA adhyApana kArya karate rahe haiN| aneka videzI chAtra bhI adhyayana evaM apane zodha-kAryoM meM sahayoga hetu Apake pAsa Ate rahate haiN| eka poliza prAdhyApaka ne Apake sAtha tattvArtha-bhASya kA adhyayana kiyaa| vidyAzrama meM Apako zramaNa ke saMpAdana evaM prUpha rIDiMga ke sAtha-sAtha apane zodha-chAtroM dvArA likhe nibandhoM tathA vividha zIrSastha vidvAnoM ke granthoM ke saMpAdana, prakAzana aura prUpharIDiMga kA kArya karanA pdd'aa| isakA sabase bar3A lAbha Apako yaha huA ki jainadharma, darzana, sAhitya, kalA, itihAsa Adi kI vividha vidhAoM meM ApakI gaharI paiTha ho gii| pratiSThA aura puraskAra hamIdiyA mahAvidyAlaya, bhopAla meM kArya karate samaya bhI ApakI rASTrIya stara kI aneka saMgoSThiyoM aura kAnphreMsoM meM jAne kA avasara milA, jahA~ Apane apane vidvattapUrNa AlekhoM evaM saujanyapUrNa vyavahAra se darzana evaM jainavidyA ke zIrSastha vidvAnoM meM apanA sthAna banA liyaa| jaba Apa bhopAla meM the, tabhI pro. bAraliMge ke vizeSa Agraha para Apako na kevala darzana pariSada ke koSAdhyakSa kA bhAra sambhAlanA par3A, apitu dArzanika traimAsika ke prabandha saMpAdaka kA dAyitva bhI grahaNa karanA par3A thA, jisakA nirvAha vArANasI Ane ke pazcAt bhI san 1986 taka karate rhe| kAlakrama meM Apa a.bhA. darzana pariSad ke variSTha upAdhyakSa bne| hamIdiyA mahAvidyAlaya ke darzana vibhAgAdhyakSa evaM pArzvanAtha vidyAzrama ke nidezaka ke rUpa meM kArya karate hue ApakI pratibhA ko sammAna ke aneka avasara DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upalabdha hue| na kevala Apake aneka Alekha puraskRta hue, apitu Apake zodha-grantha jaina, bauddha aura gItA ke AcAroM kA tulanAtmaka adhyayana, bhAga-1 evaM bhAga-2 ko pradIpakumAra rAmapuriyA puraskAra se tathA jaina bhASAdarzana ko svAmI praNavAnanda darzana puraskAra se sammAnita kiyA gyaa| Apako prApta sammAnoM kI sUcI bar3I lambI hai| ise alaga se diyA jA rahA hai| DaoN. sAgaramala jaina pArzvanAtha zodhapITha, vArANasI ke nidezaka to rahe hI, usake sAtha-sAtha ve jaina-vidyA kI aneka saMsthAoM se bhI jur3e hue haiN| ve Agama, ahiMsA, samatA aura prAkRta saMsthAna, udayapura ke bhI mAnada nidezaka rahe haiM, jahA~ Apake mArgadarzana meM prakIrNaka sAhitya kA anuvAda kA kArya huA hai| a.bhA. jaina vidvat pariSad ke to Apa saMsthApaka rahe haiM, varSoM taka Apa isake upAdhyakSa rahe haiN| jaina-vidyA ke kSetra meM jaba aura jahA~ kahIM bhI koI yojanA banatI hai, mArga-nirdezana hetu ApakA smaraNa avazya kiyA jAtA hai| vastutaH, Apa vidvAn to haiM hI, kintu eka sAmAjika kAryakartA bhI haiN| Apake dvArA rASTrIya stara kI aneka kAnphreMso aura saMgoSThiyoM kA saphalatApUrvaka Ayojana huA hai| jainadharma ke AcAryoM evaM sAdhu-sAdhviyoM ne vipula saMkhyA meM Apase adhyayana evaM zodhakArya kiyA hai, unakI saMkhyA 300 se adhika hI hai| deza-videza kI yAtrA deza ke vibhinna vizvavidyAlayoM ne aura jaina saMsthAoM ne Apake vyAkhyAnoM kA Ayojana kiyaa| bambaI, kalakattA, madrAsa, ahamadAbAda, pATaNa, udayapura, jodhapura, dillI ujjaina, indaura Adi aneka nagaroM meM Apake vyAkhyAna Ayojita kiye jAte rahe haiM, sAtha hI Apa vibhinna vizvavidyAlayoM meM viSaya-vizeSajJa ke rUpa meM bhI Amantrita kiye jAte rahe haiN| yahI nahIM, Apako esoziezana Apha varlDa rilIjansa 1985 meM tathA pArliyAmenTa Apha varlDa rilIjansa 1993 meM jaina dharma ke pratinidhi vaktA ke rUpa meM amerikA meM Amantrita kiyA gyaa| pArliyAmenTa Apha varlDa rilIjansa ke avasara para na kevala Apane vahA~ apanA nibandha prastuta kiyA, apitu amerikA ke vibhinna nagaroM-zikAgo, nyUyArka, rAle, vAziMgaTana, senaphrA~sisko, lAsaenjilsa, phiniksa Adi meM jainadharma ke vividha pakSoM para vyAkhyAna bhI diye| isa prakAra, jainadharma-darzana aura sAhitya ke adhikRta vidvAn ke rUpa meM ApakA yaza deza evaM videza meM prasArita huaa| san 1995 se 2000 taka Apako aneka bAra yU.esa.e. amerikA meM paryuSaNa vyAkhyAna ke lie Amantrita kiyA gyaa| mArca 2009 meM Apako landana vizvavidyAlaya meM jainayoga para vyAkhyAna hetu Amantrita DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 13 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA gyaa| deza aura videza ke anekoM vizvavidyAlaya meM Apake vyAkhyAna hue haiN| satyaniSThA nirantara kAryarata rahate hue Apane aneka granthoM, laghu pustikAoM aura nibandhoM ke mAdhyama se bhAratI ke bhaNDAra ko samRddha kiyA hai| Apane lagabhaga 150 se adhika granthoM kI lagabhaga eka lAkha pRSThoM kI sAmagrI ko saMpAdita evaM prakAzita karake nayA kIrtimAna sthApita kiyA hai| Apake nirdezana meM jaina I-lAyabrerI kA projekTa cala rahA hai, jisameM lagabhaga tIna hajAra jaina-granthoM ke dasa lAkha pRSThoM kI sAmagrI sahaja upalabdha ho rahI hai, sAtha hI Apake nirdezana meM pacAsa se adhika zodhArthiyoM ne pIeca.DI. evaM DI.liTa ke hetu zodhakArya kiyA hai| Apake cintana aura lekhana kI vizeSatA yaha hai ki Apa sadaiva sAmpradAyikaabhinivezoM se mukta hokara likhate haiN| ApakI 'jaina ekatA' nAmaka pustikA na kevala puraskRta huI, apitu vidvAnoM meM samAdRta bhI huii| bauddhika ImAnadArI evaM satyAnveSaNa kI anAgrahI zailI Apane paM. sukhalAlajI saMghavI aura paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA ke lekhana se siikhii| yadyapi sampradAyamukta hokara satyAnveSaNa ke tathyoM kA prakAzana dharmabhIrU aura AgrahazIla samAja ko sIdhA gale nahIM utaratA, kintu kauna prazaMsA karatA hai aura kauna AlocanA, isakI paravAha kiye bagaira Apane sadaiva satya ko udaghATita karane kA prayatna kiyA hai| usake pariNAmasvarUpa taTastha cintakoM, vidvAnoM aura sAmpradAyika- abhinivezoM se mukta sAmAjikakAryakartAoM meM Apake lekhana ne paryApta prazaMsA arjita kii| Aja yaha kalpanA bhI duSkara lagatI hai ki eka bAlaka, jo 15-16 varSa kI Aya meM hI vyAvasAyika aura pArivArika dAyitvoM ke bojha se daba-sA gayA thA, apanI pratibhA ke bala para vidyA ke kSetra meM apanA prabhutva sthApita kara legaa| Aja deza meM jaina-vidyA ke jo gine-cune zIrSastha vidvAn haiM, unameM apanA sthAna banA lenA-yaha DaoN. sAgaramala jaina jaise adhyavasAyI, zramaniSTha aura pratibhAzAlI vyakti kI hI kSamatA hai| yadyapi ve Aja bhI aisA nahIM mAnate haiM ki yaha saba unakI pratibhA evaM adhyavasAyitA kA pariNAma hai| unakI dRSTi meM yaha saba mAtra saMyoga hai| ve kahate haiM- "jaina-vidyA ke kSetra meM vidvAnoM kA akAla hI ekamAtra aisA kAraNa hai, jisase mujha jaisA alpajJa bhI sammAna aura pratiSThA prApta kara letA hai," kintu hamArI dRSTi meM yaha kevala unakI vinamratA kA paricAyaka hai| Apa apanI saphalatA kA satra yaha batAte haiM ki kisI bhI kArya ko choTA DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 14 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mata samajho aura jisa samaya jo bhI kArya upasthita ho, pUrI prAmANikatA ke sAtha use pUrA karane kA prayatna karo / Apake vyaktitva ke nirmANa meM aneka logoM kA mahattvapUrNa yogadAna rahA hai| pUjya bAbAjI pUrNamalajI ma.sA. aura indramalajI ma.sA. ne Apake jIvana meM dhArmika-jJAna aura saMskAroM ke bIja kA vapana kiyA thaa| pUjya sAdhvIzrI pAnakaMvarajI ma.sA. ko to Apa apanI saMskAradAyinI mAtA hI mAnate haiN| Apane DaoN. sI.pI. brahmoM ke jIvana se, eka adhyApaka meM dAyitvabodha evaM ziSya ke prati anugraha kI bhAvanA kaisI honI cAhiye- yaha sIkhA hai| paM. sukhalAlajI aura paM. dalasukhabhAI ko Apa apanA droNAcArya mAnate haiM, jinase pratyakSa meM kucha nahIM sIkhA, kintu parokSa meM jo kucha Apa meM hai, vaha saba unhIM kA diyA huA mAnate haiN| ApakI cintana aura prastutIkaraNa kI zailI bahuta kucha unase prabhAvita hai| Apane apane pUjya pitAjI se vyAvasAyika-prAmANikatA aura spaSTavAditA ko sIkhA, yadyapi Apa kahate haiM ki spaSTavAditA kA jitanA sAhasa pitAjI meM thA, utanA Aja bhI mujhameM nahIM hai| patnI Apake jIvana kA yathArtha hai| Apa kahate haiM ki yadi usase yathArtha ko samajhane aura jIne kI dRSTi na milI hotI, to mere Adarza bhI zAyada yathArtha nahIM bana paate| sevA aura sahayoga ke sAtha jIvana ke kaTu satyoM ko bhogane meM, jo sAhasa usane dilAyA, vaha usakA sabase bar3A yogadAna hai| Apa kahate haiM ki ziSyoM meM zyAmanandana jhA aura DaoN. arUNapratApa siMha ne jo niSThA evaM samarpaNa diyA, vahI aisA sambala hai, jisake kAraNa ziSyoM ke pratyupakAra kI vRtti mujhameM jIvita raha sakI, anyathA vartamAna pariveza meM vaha samApta ho gaI hotii| mitroM meM bhAI mANakacandra ke upakAra kA bhI Apa sadaiva smaraNa karate haiN| Apa kahate haiM ki usane adhyayana ke dvAra ko punaH udghATita kiyA thaa| samAja-sevA ke kSetra meM bhAI manoharalAla aura zrI saubhAgyamalajI jaina vakIla sA. Apake sahayogI evaM mArgadarzaka rahe haiN| Apa yaha mAnate haiM ki "maiM jo kucha bhI hU~, vaha pUre samAja kI kRti hU~, usake pIche anaginata hAtha rahe haiN| maiM kina-kina kA smaraNa karU~, aneka to aise bhI hoMge, jinakI smRti bhI Aja zeSa nahIM hai|" vastutaH, vyakti apane-Apa meM kucha nahIM hai, vaha deza, kAla, paristhiti aura samAja kI nirmiti hai| jo ina sabake avadAna ko svIkAra kara unake pratyupakAra kI bhAvanA rakhatA hai, vaha mahAn bana jAtA hai, cirajIvI ho jAtA hai, anyathA apane hI svArtha evaM ahaM meM simaTakara samApta ho jAtA hai| DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya : 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApta sammAnoM kI sUcI 1. pradIpakumAra rAmapuriyA puraskAra, varSa 1986 2. praNavAnanda puraskAra (jaina bhASA darzana para), varSa 1987 3. DipTImala puraskAra, varSa 1992 4. AcArya hasti puraskAra, varSa 1994 5. pradIpakumAra rAmapuriyA puraskAra, (dvitIya bAra ) varSa 1998 6. vidyAvAridhi sammAna, varSa 2003 7. kalA marmajJa sammAna, varSa 2006 8. u.pra. zAsana sammAna (prAkRta grantha ke lie) 9. jainA kA adhyakSIya sammAna, varSa 2007 varSa 2007 10. vAgartha sammAna (ma. pra. zAsana), 11. gautama gaNadhara sammAna, varSa 2008 12. AcArya tulasI prAkRta sammAna, varSa 2008 13. vidyAcandra sUrI sammAna, varSa 2011 isake atirikta ma.pra. ke pUrva mukhyamaMtrI digvijayasiMhajI, bAbUlAlajI gaura aura varttamAna mukhyamaMtrI zivarAjasiMha jI ne bhI sammAnita kiyA hai / padasthApanAeM 1. adhyakSa - kumAra sAhitya pariSad, zAjApura 2. saciva - hindI sAhitya samiti, zAjApura 3. saciva 4. adhyakSa 5. adhyakSa 6. koSAdhyakSa 7. vyAkhyAtA darzanazAstra ma.pra. zAsana zikSA sevA 8. sahAyaka prAdhyApaka- ma.pra. zAsana, zikSA sevA 9. prophesara darzanazAstra - ma.pra. zAsana, zikSA sevA 10. nidezaka - pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI 11. mAnad nidezaka - Agama, ahiMsA, samatA prAkRta saMsthAna udayapura 12. saMsthApaka nidezaka prAcya vidyApITha, 13. variSTha upAdhyakSa zAjApura a. bhA. darzana pariSad mAdhava rajata jayantI vAcanAlaya, zAjApura a.bhA. sthAnakavAsI yuvaka saMgha, madhyapradeza zAkhA sadvicAra niketana, zAjApura - a.bhA. darzana pariSad - --- DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 16 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sana 1983 1986 11986 DaoN. sAgaramalajI jaina sA. ke mArgadarzana evaM nirdezana meM zodhArthiyoM dvArA kie gae . zodhakAryoM kA vivaraNa - kra. zodhArthI zodha kA viSaya 1. DaoN. bhikhArIrAma yAdava jaina tarkazAstra ke saptabhaMgIyanaya kI Adhunika 1983 vyAkhyA (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 2. DaoN. arUNapratApa siMha jaina aura bauddha bhikSuNI saMgha kA udbhava, vikAsa evaM sthiti (kA.hi.vi.vi., vaaraannsii)| 3. |DaoN. ravizaMkara mizra mahAkavi kAlidAsakRta meghadUta aura jaina kavi 1983 | merUtuMgakRta jaina meghadUta kA sAhityika adhyayana (kA.hi.vi.vi., vArANasI) ___4. maho. candraprabhasAgara sayamasundara : vyaktitva evaM kRtitva (hindI sAhitya |1986 sammelana, prayAga dvArA mahopAdhyAya kI padavI hetu) (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 5. DaoN. ravIndranAtha mizra jaina karma siddhAnta kA aitihAsika vizleSaNa (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 6. DaoN. ramezacandra gupta tIrthakara, buddha aura avatAra kI avadhAraNAoM kA tulanAtmaka adhyayana (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 7. DaoN. kamalaprabhA jaina prAcIna jaina sAhitya meM varNita Arthika jIvana : [1986 eka adhyayana (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 8. DaoN. mahendranAtha siMha uttarAdhyayana aura dhammapada kA tulanAtmaka adhyayana (kA.hi.vi.vi.. vArANasI) 9. DaoN. triveNIprasAda siMha jainadarzana ke pariprekSya meM mAnava vyaktitva kA vargIkaraNa 1987 (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 10./ DaoN. umezacandra siMha jaina Agama sAhitya meM zikSA, samAja evaM arthavyavasthA 1987 (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 11. DaoN. rajjana kumAra jainadharma meM samAdhimaraNa kI avadhAraNA |1987 (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 12. DaoN.(zrImatI) rItA siMha prAkRta aura jaina saMskRta sAhitya meM kRSNa kathA 11989 (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 13. DaoN. indrezacandra siMha jaina sAhitya meM varNita sainyavijJAna evaM yuddhakalA (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 14. DaoN. zrInArAyaNa dube jaina abhilekhoM kA sAMskRtika adhyayana (kA.hi.vi.vi., vArANasI) |1986 1990 1990 DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya : 17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1991 11991 1992 15/ DaoN.(zrImatI)saMgItA jhA dharma aura darzana ke kSetra meM AcArya haribhadra kA avadAna |1990 (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 16/ DaoN. dhanaMjaya mizra haribhadra kA yoga ke kSetra meM yogadAna 11991 | (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 17 DaoN.(zrImatI)gItA siMha | aupaniSadika sAhitya meM zramaNa paramparA ke tattva (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 18/ DaoN.(zrImatI arcanA |bhASA darzana ko jaina dArzanikoM kA yogadAna |pANDeya | (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 19/ DaoN. (zrImatI) maMjulA jaina dArzanika granthoM meM Izvara kartRtva kI samAlocanA |1992 bhaTTAcArya (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 20/ DaoN. ravIndrakumAra |zIladUta evaM saMskRta dUtakAvyoM kA tulanAtmaka adhyayana |1992 (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 21/ DaoN.ke.vI.esa.pI.bI. vaikhAnasa jaina yoga kA tulanAtmaka adhyayana AcAryulu | (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 22 DaoN. jitendra bI.zAha dvAdazAra nayacakra kA dArzanika adhyayana 1992 (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 23 zrI asImakumAra mizra | aitihAsika adhyayana ke jaina srota aura unakI prAmANikatAH eka adhyayana (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 24/ zrI maNinAtha mizra jaina campU kAvyoM kA samIkSAtmaka adhyayana 1997 (kA.hi.vi.vi., vArANasI) (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 25| zrImatI kaMcanasiMha pArvAbhyudaya mahAkAvya kA samIkSAtmaka adhyayana 1997 (kA.hi.vi.vi., vArANasI) 26| sAdhvI uditaprabhAzrIjI jainadharma meM dhyAna kI vikAsa yAtrA jaina vizvabhAratI vi.vi. (mahAvIra se mahAprajJa taka) .. lADanUM (rAja.) 27 sAdhvI darzanakalAzrIjI jaina sAhitya meM guNasthAna kii| jaina vizvabhAratI vi.vi. avadhAraNA lADanUM (rAja.) 28| sAdhvI priyalatAzrIjI jainadharma meM trividha AtmA kI | jaina vizvabhAratI vi.vi. avadhAraNA lADanUM (rAja.) 29/ sAdhvI priyavaMdanAzrIjI jainadharma meM samatvayoga jaina vizvabhAratI vi.vi. lADanUM (rAja.) 30| zrImatI vijayAgosAvI jaina yoga aura pAtaMjala yogasUtraH | jaina vizvabhAratI vi.vi. eka adhyayana lADanU~ (rAja.) 1996 (muMbaI) DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya : 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31|zrI raNavIrasiMha bhadauriyA gItA meM pratipAdita vibhinna yogoM kA jIvAjI vizvavidyAlaya, vAliyara) tulanAtmaka adhyayana gvAliyara 32 sAdhvI divyAjanAzrIjI saMvegaraMgazAlA : eka adhyayana | jaina vizvabhAratI vi.vi. lADanU~ (rAja.) 33 sAdhvI mokSaratnAzrIjI AcAradinakara meM pratipAdita saMskAra | jaina vizvabhAratI vi.vi. aura saMskAra vidhi lADanUM (rAja.) 34 sAdhvI vicakSaNazrIjI vizeSAvazyaka ke gaNadharavAda aura jaina vizvabhAratI vi.vi. nivavAda kA samIkSAtmaka adhyayana lADanU~ (rAja.) 35 | sAdhvI vijayazrIjI jaina zramaNI saMgha kA avadAna jaina vizvabhAratI vi.vi. lADanUM (rAja.) 36 sAdhvI sthitaprajJAzrIjI piNDaniyukti kA samIkSAtmaka | jaina vizvabhAratI vi.vi. adhyayana lADanUM (rAja.) 37 sAdhvI prItidarzanAzrIjI AcArya yazovijayajI kA | jaina vizvabhAratI vi.vi. AdhyAtmavAda | lADanUM (rAja.) 38 zrI pravINa jozI bhAratIya cintana meM karttavya aura vikrama vi.vi. ujjaina adhikAra kI avadhAraNA 39 zrI saMjIva jaina gaNadharavAda kA dArzanika adhyayana vikrama vi.vi. ujjaina 40 sAdhvI pratibhAjI jaina saMgha ko zrAvikAoM kA avadAna jaina vizvabhAratI vi.vi. (prathama) lADana (rAja.) 41 sAdhvI saMvegaprajJAzrIjI paMcasUtra kA samIkSAtmaka adhyayana jaina vizvabhAratI vi.vi. | lADanUM (rAja.) 42 sAdhvI jyotsanAjI ratnAkarAvatArikA meM bauddhadarzana kI | jaina vizvabhAratI vi.vi. samIkSA lADanUM (rAja.) 43 |sAdhvI pratibhAjI ArAdhanApatAkA meM samAdhimaraNa jaina vizvabhAratI vi.vi. (dvitIya) lADanU~ (rAja.) 44. sAdhvI pramuditAzrIjI jaina darzana meM saMjJA kI avadhAraNA jaina vizvabhAratI vi.vi. lADanUM (rAja.) 45.AzISa nAgara rAdhA tattva vikrama vizvavidyAlaya, ujjaina 46.ku. tRpti jaina . jainadarzana meM tanAva prabandhana jaina vizvabhAratI vi.vi. lADanUM (rAja.) prastuta 47 navIna budholiyA mahAtmA gAMdhI kA darzana vikrama vizvavidyAlaya, | ujjaina pristuta DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1995 5. ku bebI anaupacArika samagra mArgadarzana - 1 DaoN. zyAmanandana jhA kundakunda aura zaMkara ke darzanoM kA tulanAtmaka 1973 adhyayana 2 | sAdhvI priyadarzanAzrIjI Anandaghana kA rahasyavAda 1982 3 sAdhvIzrI sudarzanAzrIjI AcArAMgasUtra kA naitika darzana 1982 4 |sAdhvIzrI pramodakumArIjI isibhAsiyAI sUtra kA dArzanika adhyayana 1991 5. sAdhvI vinItaprajJAzrIjI uttarAdhyayanasUtra-eka anuzIlana 2001 6. DaoN. sareza sisaudiyA jaina dharma ke sampradAya vArANasI se prasthAna ke samaya kAryarata zodha chAtroM kI sUcI - 1. zrImatI zubhA tivArI paumacariyaM meM sAmAjika cetanAH eka samIkSAtmaka adhyayana 2. zrI vIrendra nArAyaNa tivArI pramukha smRtiyA~ tathA jainadharma meM prAyazcitta-vidhi 3. zrI dayAnanda ojhA |jayodaya mahAkAvya kA AlocanAtmaka adhyayana 4. kumakuma rAya dharmazarmAbhyudaya kAvyaH eka adhyayana | somezvaradeva kRta kIrtikaumudI kA AlocanAtmaka adhyayana 6. ku. AbhA |AkhyAnaka maNikoza kA AlocanAtmaka adhyayana 7. hanumAnaprasAda mizra jaina prAyazcitta-vidhi inameM se kina chAtroM ko pI-eca.DI. prApta haI, yA nahIM, yaha jJAta nahIM ho sakA hai| vartamAna meM kAryarata zodha chAtra1. sAdhvI saumyaguNAzrI jainavidhi-vidhAnoM kA samIkSAtmaka jaina vizvabhAratI vi. (DI.liTa. hetu) adhyayana vi. lADanU~ (rAja.) 2. muni manISasAgarajI jainadarzana meM jIvana prabandhana ke tattva jaina vizvabhAratI vi.vi. lADanUM (rAja.) 3. sAdhvI kanakaprabhAzrIjI |paMcAzaka prakaraNa : eka adhyayana jaina vizvabhAratI vi.vi. lADanUM (rAja.) 4. sAdhvI samyakaprabhAzrI jainadarzana meM SaDAvazyaka : eka vivecana jaina vizvabhAratI vi.vi. lADana (rAja.) 5. sAdhvI snehAMjanAzrI dravya guNaparyAyano rAsa jaina vizvabhAratI vi.vi. lADanUM (rAja.) 6. sAdhvI zraddhAMjanAzrI dhyAnazataka (TIkAsahita) vikrama vi.vi., ujjaina (sabhI ke zodha-prabandha prAyaH pUrNa ho cuke haiN|) - kA.hi.vi.vi.ema.e.darzana (antimavarSa) kI parIkSA hetu prastuta laghu zodha-prabandhoM kI sUcI kra. nAma | viSaya 1.| udayapratApa siMha | jainadharma meM samAdhimaraNa | 1979-80 varSa DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 20 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sana 2. avadheza kumAra siMha | daM sisTama Ava vailyUja ina jaina philAsaphI / 11979-80 3. kRSNakAnta kumAra jainadharma ke sampradAya 1980 4. tAr3akezvara nAtha jainadharma meM mokSa evaM mokSamArga 1980 | rAmAzrayasiMha yAdava |jaina karma siddhAnta 1980 6. | satIzacandra siMha jainadarzana meM pramANa 1980-81 7. zivaparasana siMha AcArya kundakunda ke darzana meM AtmA kA svarUpa 1980-81 8. azokakumAra |upAsakadazAMga ke anusAra zrAvaka dharma 1980-81 9. vIrendra kumAra jainadarzana meM jIvana kI avadhAraNA | 1980-81 10. triveNIprasAda siMha ratnakaraNDazrAvakAcAra ke anusAra gRhastha dharma 1981 11. mukularAja mehatA jainadharma meM AdhyAtmika vikAsaH eka tula. vivecana 1981 pro. sAgaramala jaina kRtitvakra grantha kA nAma prakAzana 1. jaina,bauddha aura gItA ke AcAradarzanoM rAjasthAna prAkRta bhAratI saMsthAna, 1982 kA tulanAtmaka adhyayana, bhAga-1 jayapura evaM prAcya vidyApITha, zAjApura | 2. jaina bauddha aura gItA ke AcAradarzanoM rAjasthAna prAkRta bhAratI saMsthAna, 1982 kA tulanAtmaka adhyayana, bhAga-2 jayapura evaM prAcya vidyApITha, zAjApura 3. jaina,bauddha aura gItA kA samAjadarzana rAjasthAna prAkRta bhAratI saMsthAna, | 1982 jayapura 4. jaina, bauddha aura gItA kA sAdhanA mArga rAjasthAna prAkRta bhAratI saMsthAna, 1982 jayapura 5. |jainakarma siddhAnta kA tulanAtmaka rAjasthAna prAkRta bhAratI saMsthAna, adhyayana jayapura 6. dharma kA marma pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, 1986 vArANasI, prAcya vidyApITha, zAjApura (dvitIya evaM tRtIya saMskaraNa) 7. arhat, pArzva aura unakI paramparA pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, 1988 vArANasI 8. RSibhASita : eka adhyayana rAjasthAna prAkRta bhAratI saMsthAna, 1988 jayapura 9. jaina bhASA darzana bho. la. bhAratIya saMskRti maMdira, 1986 dillI-pATaNa 1982 DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 21 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. | jainadharma kA yApanIya sampradAya | pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, | 1994 | vArANasI 11. | tattvArthasUtra aura usakI paramparA | pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, | 1994 vArANasI 12. anekAnta, syAdvAda aura saptabhaMgI | pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, | 1990 vArANasI | sAgara jaina vidyA bhAratI bhAga 1 pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 1994 14. / sAgara jaina vidyA bhAratI bhAga 2 pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 15. | sAgara jaina vidyA bhAratI bhAga 3 pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 16. | sAgara jaina vidyA bhAratI bhAga 4 pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI | sAgara jaina vidyA bhAratI bhAga 5 pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 18. | sAgara jaina vidyA bhAratI bhAga 6 | pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI | sAgara jaina vidyA bhAratI bhAga 7 | pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 21. | Doctoral Dissertations in Jainism and | pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, | 1983 Buddhism (With Dr. A.P.Singh | vArANasI 1995 guNasthAna siddhAnta : eka vizleSaNa pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 1996 jaina dharma aura tAMtrika sAdhanA pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 1997 | ahiMsA kI prAsaMgikatA pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 2002 25. | sthAnakavAsI jaina paramparA kA itihAsa pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 2003 26. | An Introduction to Jaina Sadhana P.V.R. I Varanasi 1995 27. | Jaina literature & Philosophy P.V.R. I Varanasi 1999 Peace, Religious Harmony and | Prachya Vidyapeeth, Shajapur | 2001 Solution of World Problems from | P.V.R.IVaranasi Jaina Perspective Jain Philosophy of language | P.V.R.IVaranasi 2005 Tran. by Prof. S. Verma Prakrit Bharti, Jaipur P.V.R.IVaranasi 2007 30. | Rishibhashita:A study 31. | Jain Religion : Its Historical Journey of Evolution 32. Keynote Address at Ram Krishna Mission, Calcutta 33. / DaoN. sAgaramala jaina abhinaMdana graMtha DioN. sAgaramala jaina ke lekhoM kA saMgraha) (DaoN. sudarzanalAla jaina ke sAtha) pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 1998 DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 22 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. | anekAnta kI jIvanadRSTi (zrI saubhAgyamala jI jaina ke sAtha) 35. ahiMsA kI saMbhAvanAyeM bhArata jaina mahAmaNDala, bambaI | pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI | pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI 1983 40. zrAvaka dharma kI prAsaMgikatA kA prazna {prathama evaM dvitIya saMskaraNa } 41. dhArmika sahiSNutA aura jainadharma 1985 38. jaina ekatA kA prazna (prathama saMskaraNa } pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI, prAcya vidyApITha, zAjApura 39. jaina adhyAtmavAda : Adhunika sandarbha meM pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, | prathama evaM dvitIya saMskaraNa } vArANasI, prAcya vidyApITha, zAjApura 2011 pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, 1983 vArANasI prAcya vidyApITha, zAjApura 2011 pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI, prAcya vidyApITha, zAjApura 2011 pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna prAcya vidyApITha, zAjApura pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI, prAcya vidyApITha, zAjApura 2011 sanmati jJAnapITha, AgarA pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, | vArANasI | prathama evaM dvitIya saMskaraNa} 1985 2011 1987 42. dhArmika sahiSNutA aura jainadharma prathama evaM dvitIya saMskaraNa } 43 bhAratIya saMskRti meM haribhadra kA avadAna prathama evaM dvitIya saMskaraNa } 44 jaina sAdhanA paddhati meM tapa 45 jaina sAdhanA paddhati meM dhyAna 1981 1994 1995 pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI prAcya vidyApITha, zAjApura pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 2011 1999 | prAcya vidyApITha, zAjApura 2011 ela.DI. insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI, 2011 ahamadAbAda 36. jaina sAhitya aura zilpa meM bAhubalI (DaoN. mArutinandana prasAda tivArI ke sAtha) 37. paryuSaNaparva : eka vivecana 46 jaina dharma meM nArI kI bhUmikA {prathama saMskaraNa} {dvitIya saMskaraNa } 47 jaina dharma kI aitihAsika vikAsa yAtrA 48 adhyAtmavAda aura vijJAna 49 jaina darzana meM dravya, guNa aura paryAya vistRta prastAvanAe~ - - kra. grantha kA nAma saMpAdaka / anuvAdaka 1. caraNakaraNAnuyoga, dvitIya khaNDa muni kanhaiyAlAlajI kI vistRta bhUmikA 'kamala' 2. jaina tIrthoM kA aitihAsika DaoN. zivaprasAda adhyayana 1975 DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 23 1980 1981 1983 1983 prakAzana Agama anuyoga prakAzana TrasTa ahamadAbAda pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. pramukha jaina sAdhviyA~ aura mahilAe~ 4. syAdvAda aura saptabhaMgI 5. isibhAsiyAi 6. candradhvedhyaka- prakIrNaka 7. mahApratyAkhyAna prakIrNaka 8. taMdula vaicArika prakIrNaka 9. devendrastava prakIrNaka 10. dvIpasAgara prajJapti prakIrNaka bhUmikA kA phreMca anuvAda bhI hai| 12. jinavANI ke motI | DaoN. hIrAlAla borDiyA | pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI | pArzvanAtha vidyAzrama zodha | saMsthAna, vArANasI anuvAdaka vinayasAgarajI pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI anuvAdaka DaoN. sureza Agama ahiMsA samatA evaM sisodiyA | prAkRta saMsthAna, udayapura bhUmikA DaoN. sAgaramala evaM sureza sisodiyA DaoN. bI. Ara. yAdava anuvAdaka DaoN. sureza Agama ahiMsA samatA evaM sisodiyA anuvAdaka - DaoN. sureza Agama ahiMsA samatA evaM sisodiyA 11. Lord Mahavira | isakA phreMca bhASA kA saMskaraNa DaoN. bUlacaMda jaina bhI prakAzita hai aura usameM prAkRta saMsthAna, udayapura bhUmikA DaoN. sAgaramala evaM sureza sisodiyA anuvAdaka DaoN. subhASa Agama ahiMsA samatA evaM koThArI prAkRta saMsthAna, udayapura bhUmikA DaoN. sAgaramala evaM subhASa koThArI anuvAdaka DaoN. sureza Agama ahiMsA samatA evaM sisodiyA | prAkRta saMsthAna, udayapura bhUmikA DaoN. sAgaramala evaM sureza sisodiyA DaoN. dulIcaMda jaina jaina vidyA anusaMdhAna pratiSThAna, madrAsa 13. dravyAnuyoga kI vistRta bhUmikA muni kanhaiyAlAla jI Agama anuyoga TrasTa, ahamadAbAda - prAkRta saMsthAna, udayapura bhUmikA DaoN. sAgaramala evaM sureza | sisodiyA pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI DaoN. sAgaramala jaina eka paricaya : 24 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14.|paMcAzaka-prakaraNam kI vistRta haribhadra sUri pArzvanAtha vidyAzrama zodha bhUmikA saMsthAna, vArANasI 15. vasudevahiNDI : eka adhyayana pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI 16. siddhasena divAkara : DaoN. esa.pI. pANDe pArzvanAtha vidyAzrama zodha vyaktitva evaM kRtitva saMsthAna, vArANasI 17. pravacanasAroddhAra kI vistRta sAdhvI hemaprabhAzrIjI prAkRta bhAratI, jayapura bhUmikA 18. | prAkRta evaM saMskRta granthoM meM sAdhvI darzanakalAzrI rAja rAjendra prakAzana. guNasthAna siddhAnta ahamadAbAda 19. jaina sAdhanA paddhati meM dhyAna sAdhvI priyadarzanA ratna jaina pustakAlaya, ahamadanagara 20. dhyAnazataka : jinabhadragaNi anu. suSamA siMghavI prAkRta bhAratI, jayapura 21. kAyotsarga | zrI kanhaiyAlAlajI lor3hA prAkRta bhAratI, jayapura 22. sakArAtmaka ahiMsA | zrI kanhaiyAlAlajI loDhA prAkRta bhAratI, jayapura puNyapApatattva | zrI kanhaiyAlAlajI lor3hA prAkRta bhAratI, jayapura 24. bandhatattva kI bhUmikA | zrI kanhaiyAlAlajI lor3hA prAkRta bhAratI, jayapura adhyAtmasAra anu.sAdhvI prItidarzanA prAcya vidyApITha, zAjApura zrIjI 26. bauddhadarzana kA samIkSAtmaka sAdhvI jyotsanAzrIjI prAcya vidyApITha; zAjApura adhyayana ma.sA. 27. jaina dharma meM dhyAna kA | sAdhvI uditaprabhAzrIjI prAkRta bhAratI, jayapura aitihAsika vikAsakrama ma.sA. 28 |jaina gRhastha kI SoDaza saMskAra | sAdhvI mokSaratnAzrIjI prAcya vidyApITha, zAjApura vidhi 29. jaina muni jIvana ke sAdhvI mokSaratnAzrIjI prAcya vidyApITha, zAjApura vidhi-vidhAna 30. pratiSThA zAntikarma pauSTikakarma | sAdhvI mokSaratnAzrIjI prAcya vidyApITha, zAjApura evaM balividhAna 31 prAyazcitta, Avazyaka, tapa evaM | sAdhvI mokSaratnAzrIjI prAcya vidyApITha, zAjApura padAropaNa vidhi DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 25 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - DaoN. sAgaramala jaina ke zodhanibandha pro. sAgaramala jaina ke zodha nibandha dArzanika, parAmarza, zramaNa, jinavANI, vikrama, tulasIprajJA, anekAMta, jinabhASita, jainamzrI Adi zodha-patrikAoM ke sAtha-sAtha vibhinna abhinandana granthoM, smRti granthoM, smArikAoM Adi meM prakAzita hote rahe haiN| aneka granthoM kI bhUmikAe~ bhI zodha-Alekha rUpa rahI haiN| Apake ina mahattvapUrNa vikIrNa AlekhoM ko ekatrita kara prakAzita karane ke prayatna hue, unameM DaoN. sAgaramala jaina abhinandana grantha (Aspects of Jainologyvol-6) aura sAgara jaina vidyA bhAratI bhAga-1 se 7 taka, jo aba jaina dharma darzana evaM saMskRta ke nAma se punaH prakAzita hai, pramukha haiN| ina donoM meM milAkara lagabhaga 160 Alekha haiM, isake atirikta bhI aneka Alekha chUTa gaye the, unheM bhI www.jainaelibrary.org ke aura DA. sAhaba kI smRti ke AdhAra para samAhita karane kA prayatna kiyA gayA hai| ina saba AdhAroM para unake zodha AlekhoM kI saMkhyA lagabhaga 300 ke AsapAsa hotI hai| koSThaka () meM diye gaye nambara www.jainaelibrary.org ke saMdarbha ke haiM, jJAtavya hai ki Apake aneka lekha anuvAdita hokara prabuddha jIvana (gujarAtI) zramaNa (baMgalA) Jain studies (aMgrejI) meM bhI chape haiN| kra. Alekha kA nAma prakAzaka 1. arddhamAgadhI bhASA kA udbhava evaM vikAsa sumanamuni amRtamahotsava grantha, cennaI 2. advaitavAda meM AcAra darzana kI sambhAvanA jaina| sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. __ dRSTi meM samIkSA (210030) vArANasI 3. adhyAtma aura vijJAna (210030) | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 4. adhyAtma banAma bhautikavAda zramaNa, aprela 1990 5. ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza (210062) 6. ardhamAgadhI Agama sAhitya meM samAdhimaraNa kI | zramaNa, 1994 avadhAraNA 7. azoka ke abhilekhA kI bhASA mAgadhI yA | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. zaurasenI (210128) | vArANasI 8. azoka ke abhilekhA kI bhASA mAgadhI yA | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. zaurasenI (210128) | vArANasI DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 26 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. ahiMsAH eka tulanAtmaka adhyayana (210136) | sAgaramala jaina abhinandana grantha pA.vi. vArANasI 10 ahiMsA kA artha vistAra, sambhAvanAe~ zramaNa janavarI 1980 11. ahiMsA kI sArvabhaumikatA (210141) |jaina vidyAlaya smAraka grantha, kalakattA 12. Agama sAhitya meM prakIrNakoM kA sthAna |sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. ___ mahatva racanAkAla evaM racayitA (210161) vArANasI 13 AcArAMga sUtraH Adhunika manovijJAna ke saMdarbha meM tulasIprajJA, khaNDa 6, aMka 9, 1981 14 AcArAMgasUtraH eka vizleSaNa (210178) | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 15 AtmA aura paramAtmAH eka tulanAtmaka vivecana zramaNa, mArca 1980 16 AcArya hemacandraH eka yugapuruSa 210204 sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 17 ikkIsavIM sadI kI pramukha samasyAe~ aura jaina vijayAnandasUri svargArohaNa zatAbdI grantha darzana ke pariprekSya meM unake samAdhAna (210265) 18 uccai gara zAkhA ke utpati sthala evaM sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. umAsvAti ke janmasthAna kI pahacAna 210302 | vArANasI 19 khajurAho kI kalA aura jainAcAryoM kI sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. samanvayAtmaka evaM sahiSNu dRSTi 210432 vArANasI 20 guNasthAna siddhAnta kA udbhava evaM vikAsa zramaNa, janavarI-mArca 1992 21 gItA meM niyativAda aura puruSArthavAda kI prAcya pratibhA (patrikA), biralA samasyA aura yathArtha jIvanadRSTi kendra, bhopAla 22 jaTAsiMhanandI kA vArAMgacarita aura usakI sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. paramparA (210499) vArANasI 23 jaina ekatA kA prazna ? |zramaNa, janavarI 1983 24 jaina adhyAtmavAda, Adhunika sandarbha bhavaralAla nAhaTA abhinandana grantha ___ meM (210559) 25 jaina Agamika vyAkhyA sAhitya meM nArI kI | sajjanazrI abhinandana grantha sthiti kA mUlyAMkana (210572) 26 jaina AgamoM kI mUla bhASA arddhamAgadhI yA samana muni prajJAmaharSi abhinandana grantha zaurasenI (210574) DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 27 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 jaina Agama sAhitya meM zrAvastI | aprakAzita 28 jaina AgamoM kI mUla bhASA arddhamAgadhI yA vijayAnandasUri svargArohaNa zatAbdI grantha zaurasenI (210575) 29 jaina AgamoM meM mUlyAtmaka zikSA aura aSTadazI vartamAna sandarbha (210580) 30 jaina AcAra darzana eka mUlyAMkana (210584)| kesarImalajI surANA abhinandana grantha 31 jaina AcAra meM acelakatva aura sacelakatva sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. ____ kA prazna (210586) vArANasI 32 jaina AcAra meM utsarga mArga aura apavAda | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. mArga (210588) vArANasI 33 jaina sAdhanA meM dhyAna | yatIndrasUri dIkSA zatAbdI smAraka grantha, mohanakher3A 34 jaina evaM bauddhadharma meM svahita evaM lokahita | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. ____ kA prazna (210604) | vArANasI 35 jaina, bauddha aura gItA ke AcAra darzana tulasIprajJA, aMka 5 kI zodha saMkSepikA 36 jaina, bauddha aura gItA ke AcAra darzanoM meM mahAvIra jayantIsmArikA, jayapura 1978 karma kA zubhatva, azubhatva aura zuddhatva 37 jainakarma siddhAntaH eka vizleSaNa (210616) | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 38 jainadharma meM naitika aura dhArmika kartavyatA sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. kA svarUpa (210635) | vArANasI 39 jainadarzana aura Adhunika vijJAna (210655) | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. | vArANasI 40 jainadarzana meM AtmAH svarUpa evaM vizleSaNa | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (210679) vArANasI 41 jainadarzana meM tarka pramANa kA Adhunika | dArzanika, akTUmbara 1978 saMdarbha meM mUlyAMkana 42 jainadarzana meM jJAna ke prAmANya aura kathana | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. . kI satyatA kA prazna (210690) vArANasI 43 jainadarzana me nizcaya evaM vyavahAra naya | dArzanika traimAsika, julAI 1974 DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 28 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jainadarzana meM naitika mUlyAMkana kA viSaya | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (210697) vArANasI 45 jainadarzana meM naitikatA kI sApekSatA aura muni dvaya abhinandana grantha nirapekSatA (210698) 46 jainadarzana meM pudgala aura paramANu (210702)| sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 47 jainadarzana meM mithyAtva aura samyaktva : eka | jaina divAkara smRti grantha __tulanAtmaka vivecana (210709) 48 jainadarzana meM mokSa kA svarUpa : eka | tIrthakara mahAvIra smRti grantha tulanAtmaka adhyayana (210710) 49 jainadRSTi meM dharma kA svarUpa (210729) lekhendrazekharavijaya abhinandana grantha 50 jainadharma aura sAmAjika samatA (210742) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 51 jainadharma meM svAdhyAya kA artha zramaNa, 1994 52 jainadharma kA eka vilupta sampradAya : yApanIya sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (210743) vArANI 53 jainadharma kA trividha sAdhanA mArga (210744) | vijayAnandasUri svargArohaNa zatAbdI grantha 54 jainadharma kI paramparA, itihAsa ke jharokhe se | vijayAnandasUri svargArohaNa zatAbdI grantha (210751) 55 jainadharma meM nArI kI bhUmikA (210771) | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 56 jainadharma ke dhArmika anuSThAna evaM kalA tattva 57 jainadharma meM prAyazcitta evaM daNDa vyavasthA sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (210774) vArANasI 58 jainadharma meM sAmAjika ciMtana (210779) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 59 jainanItidarzana ke manovaijJAnika AdhAra sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (210795) vArANasI 60 jaina paramparA meM kAzI (210807) rAjendrasUrI janma zatAbdI grantha 61 jaina paramparA kA aitihAsika vizleSaNa zramaNa, julAI-sitambara 1990 . 62 jaina paramparA meM bAhubali (210810) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 29 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 jaina, bauddha aura aupaniSadika RSiyoM ke sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. upadezoM kA prAcInatama saMkalanaHRSibhASita vArANasI (210821) 64 jaina, bauddha aura gItAdarzana meM mokSa kA rAjendrasUrI janma zatAbdI grantha svarUpaH eka tulanAtmaka adhyayana (210822) 65 jaina vAkya darzana (210854) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 66 jaina adhyAtmavAda : Adhunika saMdarbha meM / | zramaNa, agasta 1983 67 jaina zikSAdarzana (210876) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. | vArANasI 68 jaina karmasiddhAnta : eka vizleSaNa zramaNa, 1994 69 jaina sAdhanA aura dhyAna (210911) mahAsatI dvaya smRti grantha, 70 jainasAdhanA kA AdhAra samyagdarzana(210914) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 71 jainasAdhanA ke manovaijJAnika AdhAra (210918) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. | vArANasI 72 jainasAdhanA meM praNava kA sthAna (210926) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. | vArANasI 73 jainasAdhanA kA trividha sAdhanA mArga (210971) nAnacandajI janma zatAbdI smRti grantha, 74 jainadarzana meM sat kA svarUpa (210983) | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 75 jainadharma kA lezyA siddhAntaH eka sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. manovaijJAnika vimarza (211000) vArANasI 76 jainadharma ke mUla tattva (211003) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 77 jainadharma meM ahiMsA kI avadhAraNAH eka sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vizleSaNa (211010) vArANasI 78 jainadharma meM tIrtha kI avadhAraNA (211015) | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 79 jainadharma meM naitika aura dhArmika kartavyatA | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. kA svarUpa (211017) vArANasI DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 30 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jainadharma meM pUjA vidhAna aura dhArmika sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. ____ anuSThAna (211018) vArANasI 81 jainadharma meM prAyazcitta evaM daNDa vyavasthA |sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (211019) vArANasI 82 jainadharma meM bhakti kI avadhAraNA (211020) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 83 jainadharma meM mukti kI avadhAraNA (211023) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 84 jainadharma meM svAdhyAya kA artha evaM snAna / |sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (211026) vArANasI 85 jaina nIti darzana kI sAmAjika sArthakatA |sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (211031) vArANasI 86 jainasAhitya meM stUpa |sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 87 jainAgama sAhitya meM stUpa (211048) becaradAsa DosI abhinandana grantha, 88 jainAgamoM meM samAdhimaraNa kI avadhAraNA sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (211052) | vArANasI 89 jJAna aura kathana kI satyatA kA prazna : parAmarza, jUna 1983 jaina darzana ke pariprekSya meM 90 tantrasAdhanA aura jaina jIvana dRSTi (211103) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 91 tArkika ziromaNi AcArya siddhasenadivAkara sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (211118) vArANasI 92 dazalakSaNaparva : dazalakSaNa dharma (211156) |sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 93 dharma kyA hai ? zramaNa, janavarI, pharavarI aura mArca, 1980 94 dharma aura darzana ke kSetra meM haribhadra kI umarAvaku~varajI dIkSA svarNa jayantI sahiSNutA (211191) smRti grantha 95 dharma aura darzana ke kSetra meM haribhadra kA avadAna zramaNa, akTUmbara 1986 96 dharma kA marma jaina dRSTi (211194) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya : 31 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 dhArmika sahiSNutA aura jainadharma (211215) 98 niryukti sAhitya eka punarcintana (211277 ) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI Ananda RSi abhinandana grantha 99 nizcaya aura vyavahAra kisakA Azraya le ! (211281) 100 nIti ke mAnavatAvAdI siddhAnta aura jaina AcAra darzana (211286) 101 nIti ke nirapekSa aura sApekSa tattva 102 naitika mUlyoM kI parivartanazIlatA (211294) 103 naitika mAnadaNDa : eka yA aneka ? 104 mahendrakumAra nyAyAcArya ke dvArA sampAdita evaM anudita SaDdarzanasamuccaya kI samIkSA (211300) 105 paryAvaraNa ke pradUSaNa kI samasyA aura jainadharma (211323) 106 paryUSaNa parva : eka vivecana ( 211332 ) 112 phrAyaDa aura jainadarzana 113 bandhana se mukti kI ora (211460) | sAgaramala jaina abhinandana grantha, vArANasI 114 bAlakoM ke saMskAra nirmANa meM abhibhAvaka, zikSaka aura samAja kI bhUmikA sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI | dArzanika, aprela 1976 | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. | vArANasI 107 paryUSaNa parva kyA, kaba, kyoM aura kaise 108 praznavyAkaraNa kI prAcIna viSayavastu kI khoja (211397 ) 109 pravartaka evaM nivartaka dharmoM kA manovaijJAnika dArzanika, jUna 1978 svarUpa vikAsa 110 prAcIna jaina AgamoM meM cArvAka darzana kA pA.vi. dArzanika janavarI 1980 | mahendra kumAra jaina zAstrI nyAyacandra smRti grantha sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI prastutIkaraNa evaM samIkSA (211419) 111 pArzvanAtha janmabhUmi maMdira kA purAtattvIya vaibhava zramaNa, 1990 tIrthakara zramaNa, agasta 1981 sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. | vArANasI sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI zramaNa, janavarI 1980 DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya : 32 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 mahAvIra kA jIvana darzana zramaNa, aprela 1986 116 bhagavAn mahAvIra kA aparigraha siddhAnta sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. aura usakI upAdeyatA (211499) vArANasI 117 bhAgya banAma puruSArtha zramaNa, julAI 1985 118 bhAratIya darzana meM sAmAjika cetanA (211551) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 119 bhAratIya saMskRti kA samanvita svarUpa sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. (211578) vArANasI 120 bheda-vijJAna : mukti kA siMhadvAra (211605) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 121 mana zakti svarUpa aura sAdhanA : / sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. eka vizleSaNa (211625) vArANasI 122 mAnavatAvAda aura jaina AcAra darzana tIrthakara, janavarI 1978 123 mahApaNDita rAhula sAMskRtyAyana ke jaina dharma | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. sambandhI mantavyoM kI samAlocanA (211650) vArANasI 124 mahAvIra kA darzana : sAmAjika pariprekSya meM zramaNa, aprela 1981 125 mahAvIra kAlIna vibhinna AtmavAda evaM jaina sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. AtmavAda kA vaiziSTya (211670) vArANasI 126 mahAvIra ke siddhAnta : Adhunika sandarbha meM mahAvIra jayantIsmArikA, jayapura1976 127 mUlAcAraH eka vivecana (211734) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 128 mUlya bodha kI sApekSatA dArzanika, akTUmbara 1977 129 mUlya darzana aura puruSArtha catuSTaya (211738) |sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 130 rAmaputta yA rAmaguttaH sUtrakRtAMga ke saMdarbha sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. meM (211845) vArANasI 131 vyakti aura samAja sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 132 zramaNa evaM vaidika dhArA kA vikAsa evaM / sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. pArasparika prabhAva (2122025) .. vArANasI 133 zrAvaka AcAra (dharma) kI prAsaMgikatA kA sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya : 33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna (212054) 134 zvetAmbara paramparA meM rAmakathA (212077 ) 135 zvetAmbara sAhitya meM rAmakathA kA svarUpa 136 zvetAmbara mUlasaMgha evaM mAthurasaMgha : eka vimarza (212078) 137 SaTjIvanikAya ke vargIkaraNa kI samasyA (212082) 138 saMyama jIvana kA samyak dRSTikoNa 140 syAdvAda : eka cintana 141 satI prathA aura jaina dharma (212116 ) 142 sadAcAra ke zAzvata mAnadaNDa aura jaina dharma (212124) 143 saptabhaMgI trimUlyAtmaka tarka zAstra ke sandarbha meM 144 samadarzI AcArya haribhadra ( 212138) zramaNa, julAI 1980 139 sattA kitanI vAcya aura kitanI avAcya ? dArzanika, aprela 1981 145 samAdhimaraNa kI avadhAraNA kI samIkSA 146 samAdhimaraNaH eka tulanAtmaka vivecana (212152) 147 samrATa akabara aura jainadharma (212166) 23 | vArANasI sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI 150 sAdhanA aura sevA kA sahasambandha ( 212185) 151 sAmAjika samasyAoM ke samAdhAna meM jaina dharma kA yogadAna (212194) zramaNa, akTUmbara 1985 sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI mahAvIra jayantI smArikA, 1977 kusumavatI sAdhvI abhinandana grantha jaina divAkara smRti grantha mahAvIra jayantI smArikA, jayapura 1977 sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI sAgaramala jaina abhinandana grantha, vArANasI 148 sadAcAra ke zAzvata mAnadaNDa aura jaina dharma (212181) 149 sAdhanA aura sevA kA sahasambandha ( 212185) sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI sumanamuni prajJA maharSi grantha, dezabhUSaNajI mahArAja abhinandana grantha, .pA.vi. sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. vArANasI DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 34 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 strI anyatairthika evaM savastra kI mukti kA | sAgaramala jaina abhinandana grantha, pA.vi. prazna (212225) vArANasI 153 syAdvAda aura saptabhaMgI : eka cintana (212228) 154 haribhadra ke darzana ke krAntikArI tattva 155 haribhadra kI krAntikArI dRSTi aura dhUrttAkhyAna 156 haribhadra ke dhUrttAkhyAna kA mUlasrota 157 jainadharma darzana kA satva ( 229110) (001684) 158 mahAvIra kA jIvana aura darzana ( 229111) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 160 jaina dharma meM svAdhyAya kA artha evaM snAna (229113) 161 jaina sAdhanA meM dhyAna ( 229114) sAgaramala jaina abhinnadana grantha, pA.vi. vArANasI (001684) 159 jaina dharma meM bhakti kI avadhAraNA (229112) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 162 arddhamAgadhI Agama sAhitya meM samAdhimaraNa kI avadhAraNA (229115 ) 163 jaina karma siddhAnta (229116) zramaNa, akTUmbara 1986 zramaNa, pharavarI 1987 zramaNa, pharavarI 1987 sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 164 bhAratIya saMskRti kA samanvita svarUpa (229117) 165 paryAvaraNa ke pradUSaNa kI samasyA aura jaina dharma (229118) (001684) 166 jaina dharma aura sAmAjika samatA (229119) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) 167 jaina AgamoM meM mUlyAtmaka zikSA aura vartamAna sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 sandarbha (229120) 168 Rgveda meM arhat aura RSabhavAcI RcAeM (229123) (001684) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya: 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 jaina evaM bauddha pAribhASika zabdoM ke artha sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) nirdhAraNa kI samasyA (229125) 170 jaina AgamoM meM huA bhASika svarUpa parivartana sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (001684) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-1 (229126) 171 mahAvIra kI nirvANa tithi para punarvicAra (229127) 172 arddhamAgadhI Agama sAhitya (229128) (001685) 173 prAcIna jainAgamoM meM cArvAka darzana ( 229129) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 174 mahAvIra ke samakAlIna vibhinna AtmavAda evaM jaina AtmavAda vaiziSTya (229130) 175 sakArAtmaka ahiMsA kI bhUmikA (229131 176 tIrthakara aura Izvara ke sampratyayoM kA tulanAtmaka vivecana ( 229132) 177 jaina dharma meM bhakti kA sthAna ( 229133) (001684) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 (229136) 181 jaina dharma kA lezyA siddhAnta (229137) (001685) | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 (001685) ) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 (001685) 178 mana zakti svarUpa aura sAdhanA (229134 ) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 (001685) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 (001685) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 179 jaina darzana meM naitikatA kI sApekSatA aura nirapekSatA (229135) (001685) 180 sadAcAra ke zAzvata mAnadaNDa aura jaina dharma sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 (001685) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 (001685) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2 (001685) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-2. 182 paMDita jagannAthajI kI dRSTi meM buddha vyakti nahIM prakriyA (229138) (001685) 183 jaina dharma meM acelakatva aura sacelakatva kA sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 prazna (229145) (001686) 184 strImukti anyatairthika mukti evaM savastramukti sAgara jaina vidyA bhAratI, DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya: 36 bhAga-3 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA prazna (229145) | (001686) 185 pramANa lakSaNa nirUpaNa meM pramANamImAMsA kA |sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 avadAna (229146) (001686) 186 paM. mahendrakumAra sampAdita SaDdarzanasamuccaya | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 kI samIkSA (229147) 1(001686) 187 Agama sAhitya meM prakIrNakoM kA sthAna |sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 mahattva racanAkAla evaM racayitA (229148) (001686) 188 jainadarzana meM AdhyAtmika vikAsa (229149) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 (001686) 189 yugIna pariveza meM mahAvIra ke siddhAnta sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 (229150) (001686) 190 jainadharma aura Adhunika vijJAna (229151) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 (001686) 191 zvetAmbara mUla saMgha evaM mAthurasaMgha sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 (229153) (001686) 192 SaTjIvanikAya meM trasa evaM sthAvara ke |sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 vargIkaraNa kI samasyA (2291154) (001686) 193 RSibhASitaH eka adhyayana (229155) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-3 (001686) 194 bhadrabAhu sambandhI kathAnakoM kA adhyayana |sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 (229156) (001687) 195 kaumudImitrAnanda meM pratipAdita rAmacandrasUri / | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 kI jaina jIvanadRSTi (229157) (001687) 196 aMgavijjA aura namaskAra mantra kI vikAsa sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 yAtrA (229158) (001687) 197 jIvasamAsa (229159) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 (001687) 198 jaina vidyA ke adhyayana kI takanIka sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 (229160) 1 (001687) 199 kaSAyamukti kilaH muktireva (229161) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 (001687) DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 37 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 svAdhyAya kI maNiyA~ (229162) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga--4 (001687) 201 haribhadra kRta zrAvaka dharma vidhi sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 prakaraNa (229163) (001687) 202 apabhraMza meM mahAkavi svayambhU (229164) | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 (001687) 203 jaina paramparA meM kAzI (229165) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 (001687) 204 puNya kI upAdeyatA kA prazna (229166) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-4 (001687) 205 arddhamAgadhI Agama sAhityaH kucha satya sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-5 __ aura tathya (229167) (001688) 206 prAkRtavidyA meM pro. TATiyAjI ke nAma se | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-5 prakAzita unake vyAkhyAna kI samIkSA (229169) | (001688) 207 azoka ke abhilekhoM kI bhASA mAgadhI sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-5 yA zaurasenI (229170) (001688) 208 kyA brAhmI lipi meM na aura Na ke liye sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-5 eka hI AkRti thI (229171) (001688) 209 bhAratIya dArzanika cintana meM nihita sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-5 anekAnta (229172) (001688) 210 jainadarzana kI dravya, guNa evaM paryAya kI sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-5 avadhAraNA (229173) (001688) 211 pravacanasAroddhAra : eka adhyayana(229174) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-5 (001688) 212 bhAratIya saMskRti ke do pramukha mahAghaTakoM sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 kA sambandha (229175) (001689) 213 mahAvIra kA zrAvaka varga aba aura taba | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (229176) (001689) 214 mahAvIra janmasthala (229177) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (001689) 215 mahAvIra kA kevalajJAna sthala (229178) | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 38 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | (001689) 216 mahAvIra kI nirvANabhUmi pAvA (229179) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (001689) 217 jaina tattvamImAMsA kI vikAsa yAtrA (229180) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 1(001689) 218 jina darzana meM mokSa kI avadhAraNA (229181) | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (001689) 219 jina pratimA kA prAcIna svarUpa (229182) |sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 | (001689) 220 aMgavijjA meM jaina mantroM kA prAcInatama |sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 svarUpa (229183) (001689) 221 umAsvAti evaM unakI uccainAgarI zAkhA kA | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 sthala evaM vicaraNa kSetra (229184) (001689) 222 umAsvAti kA kAla (229185) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (001689) 223 umAsvAti aura unakI paramparA (229186) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (001689) 224 jaina Agama sAhitya meM zrAvastI (229187) | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (001689) 225 prAkRta aura apabhraMza jaina sAhitya meM kRSNA | sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (229188) (001689) 226 mUlAcAra (229189) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (001689) 227 prAcIna jainAgamoM meM cArvAkadarzana kA |sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 prastutikaraNa (229190) (001689) 228 RSibhASita meM prastuta cArvAkadarzana (229191) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (001689) 229 rAjapraznIya sUtra meM cArvAka mata kA sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 prastutikaraNa (229192) (001689) 230 bhAgavata ke racanA kAla ke sambandha meM jaina sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 sAhitya ke kucha pramANa (229193) (001689) DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 39 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 bauddhadharma meM sAmAjika cetanA (229194) 232 dharmanirapekSatA aura bauddha dharma (229195) (001689) 233 mahAyAna sampradAya kI samanvayAtmaka jIvana sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 dRSTi (229196) (001689) 234 bhAratIya dArzanika granthoM meM pratipAdita bauddha jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 dharma evaM darzana 235 guNasthAna siddhAnta para eka mahattvapUrNa zodha-kArya jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 236 jainadharma meM dhyAna - vidhi kI vikAsa-yAtrA jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 237 dhyAnazataka: eka paricaya 238 AcArAMgasUtra kI manovaijJAnika dRSTi 239 kyA tattvArthasUtra strImukti kA niSedha karatA hai? sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 (001689) sAgara jaina vidyA bhAratI, bhAga-6 240 rAjapraznIyasUtra kA samIkSAtmaka adhyayana 241 vRSNidazAH eka paricaya jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 242 jaina itihAsa: adhyayana vidhi evaM mUlasrota jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 243 zaMkhezvara tIrtha kA itihAsa jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 244 navadigambara sampradAya' kI kalpanA jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 kitanI samIcIna ? 245 jaina kathA-sAhitya: eka samIkSAtmaka sarvekSaNa jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 jaina dharma-darzana evaM saMskRti, bhAga-7 246 jaina jIvana-dRSTi 247 vikramAditya kI aitihAsikatAH jaina sAhitya ke sandarbha meM 248 SaTjIvanikAya kI avadhAraNAH eka vaijJAnika vizleSaNa 249 jaina dharma meM sarasvatI upAsanA 250 kyA AryAvatI (mathurA - zilpa) sarasvatI hai ? 251 jaina Agama sAhitya meM zrutadevI sarasvatI 252 bhAratIya tantra sAdhanA aura jaina dharma darzana jinabhASita, jUna 2009 anusaMdhAna 50 (2), san 2010 jinabhASita, akTUmbara 2011 jinavANI, 2009-2010 (9 kizto meM samApta) 253 jaina dArzanikoM kA anya darzanoM ko avadAna jinavANI, mArca-aprela 2011 DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 40 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 jaina darzana meM indriyoM ke prApyakAritva aura aprApyakAritva bhAratIya darzana meM prApyakAritvavAda ( ambikAdatta zarmA), 2006 255 bauddha aura jaina pramANa mImAMsA : eka tulanA | zramaNa, julAI-sitambara 2004 256 jainayoga aura pAtaMjalayoga eka tulanA paramatattva janavarI 2011 257 Bramhanic and Sramanic Culture a Comparative Study (250030) 258 Concept of non Violence in Jainism (250057) 259 Concept of Vibhajjavada and its impact on Philosophical and Religious tolerance in Buddhism and Jainism (250060) 260 Equanimity and Meditation (250085) 261 Historical Development of Jaina Philosophy and Religious (250112) 262 Jain Concept of Peace (250132) 263 Jaina Literature form earliest time to century 10th AD (250158) 264 KS Murthyas philosophy of peace and non violence (250196) 265 Origin and Development of Jainism (250233) 272 An Introduction to Dr Charlottee (269074) 273 Spiritual Foundation of Jainism (269076) 274 Human Solidarity and Jainism (269077) 275 Impact of Nyaya and Vaisesika School on Jaina Philosophy (269078) 276 The ethics of Jainism and swami Narayan sect 277 Relvance of Jainism in present world 278 The Historical Delevelopment of Jaina Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi . Aspect of Jainology Vol. 6th Varanasi Aspect of Jainology Vol. 6th Varanasi Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi P. V.R.I. Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi P. V.R.I. Vijayanandsuri Swargarohan Shatabdi Granth 012023 Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi Aspect of Jainology Vol. 6th Varanasi Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi 266 Propos of the Botika Sect (250257) (with M.A. Dhaky) 267 Reconsidering the date of Nirvna of Lord Mahavira (250268) 268 Religious Harmoney and Fellowship of Faiths (250275) 269 Role of Parents teachers and society in stilling cultural values (250281) 270 Samatva Yoga the Fundamental teaching of Jainism Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. and Gita (250287) Varanasi 271 Solution of World Problems;a Jaina Perspective (250305) Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi P. V.R.I. Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi Aspect of Jainology Vol. 6th P. V.R.I. Varanasi DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 41 Sagar Jain Vidya Bharti Part 4 (001687) Sagar Jain Vidya Bharti Part 4 (001687) Sagar Jain Vidya Bharti Part 6 (001689) Sagar Jain Vidya Bharti Part 6 (001689) New Dimenson in Vedant Philosophy Jain Journal Vol-22 No-1 Jinvani April, May, June 2010 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yoga sysyem 279 Jain Sadhana and Yoga 280 The Teaching Arhat Parsva and the Distinctness of his Sect 281 Introduction of Lord Mahavira 282 Role of Religion in unity of Mankind and Word Peace 283 Jaina Literature 284 How appropriate is the proposition of Neo Digambaraschool? 285 Jaina Canonical Literature Arhat Parsva and Dharanedra Nexus Institute Delhi P.V.RI. Varanasi Jain Journal Vol-XLI No.4, 2007 Jain Journal Vol-XLIII No.1,2008 JainJournal Vol-XLINo.3,2007 Jainadharma Darshana avam Samskriti Vol-7 286 An investigation of the earlier subject matter of Prasnavyakarana Sutra 287 Risibhasita-Avaluable Jain Work 288 Same Refelction on Samansuttam 289 Risibhasita- A Prakrit work of Universal Values Jinvani Nov-2010 JinvaniOct-2011 Jinvani July-August 2011 DaoN. sAgaramala jaina dvArA sampAdita grantha - 1. ratna jyoti sthAnakavAsI jaina saMgha, / 1970 zAjApura 2. cintana ke naye AyAma saubhAgyamala jI, sthA. jaina | 1971 kAnpharensa, dehalI 3. |jaina sAhitya kA bRhad itihAsa pA.vi. vArANasI 1981 4. hindI jaina sAhitya kA itihAsa pA.vi. vArANasI 1989 5. jaina yoga ko AlocanAtmaka adhyayana pA.vi. vArANasI 1982 6. Anandaghana kA rahasyavAda pA.vi. vArANasI 1982 7. prAkRta dIpikA pA.vi. vArANasI 1982 8. jainadarzana meM AtmavicAra pA.vi. vArANasI 1984 9. khajurAho ke jaina mandiroM kI mUrtikalA pA.vi. vArANasI 1984 10. jainAcAryoM kA alaMkAra zAstra meM avadAna pA.vi. vArANasI 1984 11. vajjAlaggaM pA.vi. vArANasI 1984 12. jaina aura bauddha bhikSuNI saMgha pA.vi. vArANasI 1986 13. AcArAMgasUtra : eka adhyayana pA.vi. vArANasI 1987 14. mUlAcAra kA samIkSAtmaka adhyayana pA.vi. vArANasI 1987 15. tIrthaMkara, buddha aura avatAra pA.vi. vArANasI 1988 16. syAdvAda aura saptabhaMgI pA.vi. vArANasI 17. saMbodha saptatikA pA.vi. vArANasI 1988 1988 DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 42 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1989 1989 1990 18. prAcIna jaina sAhitya meM Arthika jIvana pA.vi. vArANasI 1988 19./jaina sAhitya ke vividha AyAma, bhAga-1 pA.vi. vArANasI 20/jaina sAhitya ke vividha AyAma, bhAga-2 |pA.vi. vArANasI 21. jaina sAhitya ke vividha AyAma, bhAga-3 pA.vi. vArANasI 22/jinacandrasUri kAvyAMjali / pA.vi. vArANasI 1989 23. jainadharma kI pramukha sAdhviyAM pA.vi. vArANasI 1990 24madhyakAlIna rAjasthAna meM jainadharma pA.vi. vArANasI 1992 25. jaina pratimA vijJAna pA.vi. vArANasI 1985 26. jainatIrthoM kA aitihAsika adhyayana pA.vi. vArANasI 1991 27.mAnava jIvana aura usake mUlya / pA.vi. vArANasI 1990 28. jaina meghadUta pA.vi. vArANasI 1989 29. jainakarma siddhAnta kA udbhava evaM vikAsa pA.vi. vArANasI 1993 30. Theory of Realty in Jaina Philosophy, PVRI, 1991 31. Concept of Matter in Jaina Philosophy, |PVRI, 1987 32. Jaina Epistemology, PVRI, 1990 33./The Concept of Panchasheel in Indian Thought, PVRI, 1983 34. The Path of Arhat, PVRI, 1993 35. Jaina Perspective in Philosophy & Religion, PVRI, 1983 36. Aspect of Jainology, VOL. I, PVRI, 1987 37. Aspect of Jainology, VOL. II, PVRI, 1987 38. Aspect of Jainology, VOL. III, PVRI, 199 39. Aspect of Jainology, VOL. IV, PVRI, 1993 40. Aspect of Jainology, VOL.V, PVRI, 1987 41. Samana Suttam, Sarva Seva Sangh Prakashan, Varanasi, 1993 42. Ishibhasiyayim, PVRI, Varanasi & Prakrit Bharti, Jaipur 43. upAsakadazA meM varNita zrAvakAcAra, A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura |1987 44. jainadharma ke sampradAya A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura |1994 45, nemidUta | pA.vi. vArANasI | 1994 DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 43 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 mahAvIra nirvANa bhUmi pAvA | pA.vi. vArANasI 47 haribhadra ke sAhitya meM samAja evaM saMskRti pA.vi. vArANasI 1994 48. gAthA saptazatI pA.vi. vArANasI |1995 49 zrRMgAravairAgya taraMgINi pA.vi. vArANasI 1995 50. mAtRkApada zrRMgAra kalita gAthAkoza pA.vi. vArANasI 51. AcArAMga kA nItizAstrIya adhyayana pA.vi. vArANasI 52. jaina nItizAstra pA.vi. vArANasI 53. nalavilAsa nATaka pA.vi. vArANasI 54/ kaumudI mitrAnanda (nATaka) pA.vi. vArANasI 55. anekAMtavAda evaM pAzcAtya vyavahArikatAvAda pA.vi. vArANasI 1997 56/bauddha pramANa mImAMsA kI jainadRSTi se samIkSA pA.vi. vArANasI 1995 57 bhAratIya jIvana mUlya pA.vi. vArANasI 1997 58. jaina mahApurANa : eka kalAparaka adhyayana pA.vi. vArANasI 11997 59/zIladUtaM pA.vi. vArANasI 1997 60. vasudevahiNDI : eka adhyayana pA.vi. vArANasI 1997 61/ jainadarzana meM nizcaya aura vyavahAranaya pA.vi. vArANasI : eka samIkSAtmaka adhyayana 62/paMcAzaka prakaraNa-hindI anuvAda | pA.vi. vArANasI 1997 63/De Chargeotte Krause - Her life and work| pA.vi. vArANasI 1997 64/Multi-dimentional Application of pA.vi. vArANasI 1997 Anekant Vade 65. Pearls of Jain Wisdom | pA.vi. vArANasI 1996 66/siddhasena divAkara : vyaktitva evaM kRtitva | pA.vi. vArANasI 1995 67 kaSAya - sAdhvI hemaprajJAzrI | indaura 68/candravedhaka prakIrNaka - hindI anuvAda A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura |1991 69/devendrastava prakIrNaka - hindI anuvAda | A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura |1987 70. mahApratyAkhyAna prakIrNaka -hindI anuvAda A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura 1991 71/dvIpasAgara prajJapti - hindI anuvAda A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura |1987 72 tandulavaicArika - hindI anuvAda A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura 1991 73/gacchAcAra - hindI anuvAda A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura 74/gaNIvidyA - hindI anuvAda | A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura 75/saMstAraka - hindI anuvAda A.a.sa.prA.saMsthAna, udayapura 76. catuHzataka prakIrNaka 77sArAvalI prakIrNaka DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya : 44 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78. prakIrNaka sAhitya manana aura mImAMsA 79. aMga sAhitya manana aura mImAMsA vyAkhyA pyAracaMdajI 80. prA.ta vyAkaraNa 81. jainadharma jIvanadharma - 82. prA. ta suktAvalI 83. tattvArthasUtra (hindI) 84. Chandra Vedhyaka Prakirnaka | (English Version) 85. Devendra Stava 100. jaina saMskAra aura vidhi vidhAna 101. upadeza puSpamAlA 102. sukaratnAvalI 103. RSibhASita dArzanika adhyayana 104. jaina vidhi vidhAna sambandhI sAhitya kA bRhad itihAsa 105. bauddha darzana kA samIkSAtmaka adhyayana 106. upAdhyAya yazovijayajI kA adhyAtmavAda 107. jainadharma meM ArAdhanA kA svarUpa A.a. sa.prA. saMsthAna, udayapura A.a. sa.prA.saMsthAna, udayapura A.a. sa.prA. saMsthAna, udayapura A.a.sa. prA. saMsthAna, udayapura 86. Mahapratykhyan 87. Dvipasagara pragyapti 88. Tandulvaicharika 89. Chatushataka 90. Samstaraka 91. Tattvarthsutra 92. Virastava 93. Gacchacara 94. Devindatharva 95. navatattva 96. jaina gRhastha ko SoDaza saMskAra 97. jaina muni jIvana ke vidhi vidhAna 98. prAyazcita, Avazyaka, tapa evaM padAropaNa vidhi 99. pratiSThA, zAntikarma pauSTika karma evaM bali prAcya vidyApITha, zAjApura vidhAna A.A.S.P.S. Udipur A.A.S.P.S. Udipur A.A..S.P.S. Udipur A.A.S.P.S. Udipur A.A.S.P.S. Udipur A.A.S.P.S. Udipur A.A.S.P.S. Udipur A.A.S.P.S. Udipur A.A.S.P.S. Udipur A.A.S.P.S. Udipur A.A.S.P.S. Udipur prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura | prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura prAcya vidyApITha, zAjApura DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 45 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108. | adhyAtmasAra (hindI anuvAda evaM vyAkhyA sahita) prAcya vidyApITha, zAjApura 109. anubhUti aura darzana prAcya vidyApITha, zAjApura 110. sarvasiddhAnta pravezaka prAcya vidyApITha, zAjApura 111. vidyAcandrasUri dIkSA zatAbdIgrantha mohanakher3A jainatIrtha inake atirikta, DaoN. sAgaramala jaina kI jo 43 kRtiyA~ haiM, unakA sampAdana bhI unhoMne svayaM kiyA hai, isa prakAra unake sampAdita grantha 155 se bhI adhika haiN| sAtha hI, Apa Encycleapedia of Jaina Studies, jo sAta khaNDoM meM prakAzita ho rahA hai aura jisakA prathama khaNDa prakAzita ho cukA hai, ke bhI sampAdaka haiN| DaoN. sAgaramala jaina dvArA saMsthApita prAcya vidyApITha sthApanA evaM uddezya: mAlava jyoti pUjyA zrIvallabhaku~varajI ma.sA. evaM sAdhvIvaryA pUjyA zrIpAnaku~varajI ma.sA. (dAdIjI) kI puNya smRti meM evaM marudharamaNi sAdhvI pUjyA zrI maNiprabhAzrIjI ma.sA. evaM sAdhvIvaryA pUjyA zrI hemaprabhAzrIjI ma. sA. kI preraNA se bhAratIya prAcya vidyAoM (vizeSa rupa se jaina aura bauddha paramparAoM) ke ucca starIya adhyayana, zikSaNa, prazikSaNa evaM zodhakArya ke sAtha sAtha uccastarIya adhyayana, zikSaNa, prazikSaNa evaM zodhakArya ke sAtha sAtha bhAratIya sAMskRtika mUlyoM ko punaH pratiSThita karena ke punIta uddezya ko lekara -darzanazAstra ke AcArya, pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI ke bhUtapUrva nidezaka, jaina bauddha aura hindU dharma evaM darzana, kalA evaM saMskRti, sAhitya itihAsa evaM purAtatva ke aMtarrASTrIya khyAti prApta mUrdhanya vidvAna DaoN. sAgaramalajI jaina ne vArANasI se pratyAgamana ke pazcAt varSa 1997 meM apane gRhanagara zAjApura meM prAcya vidyApITha kI sthApanA kI, jise varSa 2000 meM vikrama vizvavidyAlaya ujjaina (ma.pra.) dvArA zodha saMsthAna ke rupa meM mAnyatA pradAna kI gii| upalabdha suvidhAe~: pazcimI madhyapradeza ke mAlavAMcala meM ujjaina saMbhAga ke aMtargata zAjApura nagara jilA mukhyAlaya hai, jo deza ke sabhI pramukha nagaroM va pradeza ke mahatvapUrNa sthAnoM, jaise naIdillI, mumbaI, cennaI, ahamadAbAda, jayapura, iMdaura, ujjaina, bhopAla Adi sthAnoM se rela/basa sevA se jur3A huA hai| zAjApura nagara se hokara gujarane vAle AgarA-mumbaI rASTrIya rAjamArga ke samIpa tathA nagara ke kendra se lagabhaga 1.5 ki.mI. dUra pradUSaNa rahita evaM suramya prAkRtika vAtAvaraNa meM dupAr3A ror3a para 9000 varga phITa ke kSetraphala meM nirmita vidyApITha kA do maMjilA bhavya evaM vizAna eka susajjita sabhAkakSa / isake atirikta isa bhavana meM 700 varga phITa kSetrAphala ke 5 haoNla, bhojanazAlA, do atithi kakSa (prasAdhana sahita), sevaka kakSa tathA nityakarma evaM snAna Adi ke liye 8 prasAdhana bhI nirmita hai / sAtha hI vidyApITha meM DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 46 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana, adhyApana ke liye pharnIcara evaM kampyUTara Adi kI samucita vyavasthA hai| sAtha hI AcArya zrI jayaMtasena sUrIzvarajI kI preraNA se sAdhuoM ke liye ArAdhanA bhavana kA nirmANa bhI ho cukA hai| rAjagaMgA granthAgAraH saMsthA kA rAjagaMgA graMthAgAra vidyApITha ke parisara meM hI sthita haiM, jisameM jaina, bauddha aura hindU dharma evaM darzana tathA prAkRta, pAlI aura saMskRta ke lagabhaga 12,000 durlabha grantha upalabdha hai| isake atirikta 700 hastalikhita pANDulipiyA~ bhI saMrakSita hai, jo 15vIM zatI se 20vIM zatI taka hI hai| lagabhaga 40 patra-patrikAe~ bhI niyamita rupa se vidyApIcha meM AtI hai| zodhakArya ke mArgadarzana evaM zikSaNa hetu vidyApITha ke saMsthApaka-nidezaka DaoN. sAgaramalajI jaina kA satat sAnidhya prApta hai| vidyApITha parisara meM sAdhu-sAdhviyoM, zodhArthiyoM aura mumukSujanoM ke liye adhyayana, adhyApana ke sAtha-sAtha nivAsa, bhojana Adi kI bhI uttama vyavasthA hai| vidyApITha kI upalabdhiyA~ varSa 1997-2010 taka snAtakottara adhyApana: prAcya vidyApITha ke parisara, samRddha rAjagaMgA graMthAgAra aura mArgadarzana evaM zikSaNa heta DaoN. sAgaramalajI jaina kA sAnidhya-isa adhosaMracanA rupI triveNI ke phalasvarupa zAjApura jile meM bhAratIya vidyAoM ke adhyayana ke liye preraka vAtAvaraNa nirmita huA hai| isakA lAbha lete hue jaina vizva bhAratI saMsthAna (mAnya vizvavidyAlaya) lADanU~ (rAja.) dvArA saMcAlita dUrastha zikSA prAThyakramoM ke aMtargata jainavidyA evaM tulanAtmaka dharma-darzana tathA jIvanavijJAna, prekSAdhyAna evaM yoga viSaya meM zAjApura nagara ke lagabhaga 20 vidyArthiyoM ne prathama evaM ucca dvitIya zreNI meM ema.e. kI upAdhi prApta kii| mAtrA yahIM nahIM vidyApITha kI chAtrA zrImatI mInala AzISa jaina ne jaina vizvabhAratI saMsthAna, lADanUM kI varSa 2002 kI ema.e. jaina vidyA evaM tulanAtmaka dharma-darzana kI parIkSA prathama zreNI meM uttIrNa kara prAvINya sUcI meM sampUrNa bhArata meM prathama sthAna prApta karane kA gaurava hAsila kiyA hai| pI-eca.DI upAdhi DaoN. sAgaramalajI jaina sA. ke mArgadarzana evaM nirdezana meM tathA rAjagaMgA granthAgAra kA lAbha lekara zodhArthiyoM dvArA kiyegayezodhakArya saMbaMdhI upalabdhiyoM kA vivaraNa isa prakAra hai - sa.kra.zodhArthI kA nAma | zodhaprabaMdha | vizva vidyAlaya kA nAma kA viSaya |jisake antargatapaMjIkaraNahuA hai 1 sAdhvI vinItaprajJAzrIjI | uttarAdhyayana: | gujarAta vi.vi. ahamadAbAda (aupacArika) ekaanuzIlana sAdhvI uditaprabhAjI jainadharma meM dhyAna kI jaina vizvabhAratI, lADanUM (rAja) kI vikAsayAtrA | (mahAvIrasemahAyajJa taka) DaoN. sAgaramala jaina- eka paricaya : 47 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sAdhvI darzanakalAzrIjI | jaina sAhitya meM guNasthAna kI avadhAraNA jaina dharma meM trividha AtmA kI avadhAraNA jaina darzana meM samatva yoga | jaina yoga aura yogasUtra: eka 4 sAdhvI priyalatAzrIjI 5 sAdhvI priyavaMdanAzrIjI 6 zrImatI vijayAgosAvI (muMbaI) adhyayana 7 zrI raNavIra siMha bhadauriyA gItA meM pratipAdita vibhinna | (gvAliyara) 8 sAdhvI divyAMjanAzrIjI 9 sAdhvI mokSaratnAzrIjI 10 sAdhvI vicekSaNa zrIjI yogoM kA tulanAtmaka adhyayana saMvegaraMgazAlA : eka adhyayana AcAradinakara meM pratipAdita saMskAra aura saMskAra vidhi vizeSAvazyaka ke gaNadharavAda aura nihnavavAda kA adhyayana jaina zramaNI saMgha kA avadAna jaina muni kI AhAra caryA yazovijayajI kA adhyAtmavAda ratnAkarAvatArikA meM bauddhadarzana 11 sAdhvI vijayazrIjI 12 sAdhvI sthitaprajJAzrIjI 13 sAdhvI prItidarzanAzrIjI 14 sAdhvI jyotsanAjI 15 sAdhvI saMvegaprajJAzrIjI 16 saMjIva jaina 17 pravINakumAra jozI 18 AzISa nAgara 19 sAdhvI pratibhAjI 20 sAdhvI pratibhAjI 21 sAdhvI pramuditAzrIjI 22 suzrI tRpti jaina 23 zrI navIna budholiyA | jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) | jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) jIvAjI vizvavidyA, gvAliyara (ma.pra.) | jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) | jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) | jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) | jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) kI samIkSA paMcavastuprakaraNa: eka adhyayana gaNadharavAda kI dArzanika samIkSA bhAratIya cintana meM mAnavAdhikAra vikrama vizvavidyAlaya, ujjaina evaM kartavya kI avadhAraNA rAdhAtattva eka anuzIlana jaina zrAvikAoM kA jaina dharma jaina vizvabhAratI, lADanU~ (rAja) vikrama vizvavidyAlaya, ujjaina vikrama vizvavidyAlaya, ujjaina vikrama vizvavidyAlaya, ujjaina kA avadAna jaina vizvabhAratI lADanU~ (rAja) ArAdhanA patAkA meM samAdhi maraNa kI avadhAraNA jaina darzana meM saMjJA kI avadhAraNA jaina vizvabhAratI lADanU~ (rAja) jaina darzana meM tanAva prabaMdhana jaina vizvabhAratI lADanU~ (rAja) mahAtmA gA~dhI kA darzana vikrama vizva vidyAlaya, ujjaina DaoN. sAgaramala jaina - eka paricaya : 48 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________