Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir WEBLIOTHECA INDICA: COLLECTION OF ORIENTAL WORKS PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY OF BENE NEW Sures, No. 1209. parIkSAmukhasUtram PARIKSAMUKHA-SUTRAN, A DIGAMBARA JAINA WORK ON LOGIC (NYAYA) DY MANIKYA NANDI TOGETHER WITH THE COMMENTARY, CALLED parIkSAmukhalaghuttiH PARIKSAMUKH A-LAGHUVRTTIH BY ANINTA VIRYA EDITED BY MAHAMAHOPADHYAYA SATIS CHANDRA VIDYABHUSANA, M.A., Ph.D. Professor of Sanskrit and Pali, Presidency College, Calcuttu; Joint Philological Secretary, Asiatic Society of Bengal; and Fellow of the Calcutta University. CALCUTTA: PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS, AND PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET, 1909. For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir CONTENTS. INTRODUCTION parIkSAmukhasUtram / 1. pramANasya svarUpoddezaH prathamaH ... 2. pratyakSoddezo dvitIyaH ... 3. parokSoddezastRtIyaH ... 4. pramANasya viSayodezacaturthaH ... 5. pramANasya paloddezaH paJcamaH ... 6. parokSyamANasya aAbhAsoddezaH pachaH priikssaamukhlghuttiH| 1. prAmANya kharUpodezaH prathamaH ... 2. pratyakSodezo dvitIyaH 3 parokSaprapaJcastatIyaH 4. viSayasamuddezazcaturthaH 5. palasamuhezaH paJcamaH 6. pramANAdyAbhAsasamuhezaH SaSThaH... For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INTRODUCTION. The text of Pariksa mukha-sutra together with its commentary called Pariksa mukha-laghuvrtti printed in this fasciculus is based on three manuscripts of which one was procured from Jaipur, Rajputana, another from the Deccan College, Poona, and the third from the Asiatic Society of Bengal. The Pariknamukha-sutra is a well-known Digambara Jaina work on Logic (Nyaya) divided into six chapters which treat respectively of (1) the characteristic of valid knowledge, pramanasvaru pa ; (2) direct apprehension or perception, pratyaksa ; (3) indirect apprehension, paroksu : (4) object of valid knowledge, visaya : (5) the result of valid knowledge, phala ; and (6) the semblances or fallacies, abhasa. The author of the Sutra is named Manikya Nandi' or Ratna Nandi, who belonged to the Digambara sect. In chapter vi of the work he mentions the Bauddha,' Mimamsaka,+ Samkhya," Laukayatika, Saugata,' Yauga," Prabhakara" and Jaiminiya!" systems of philosophy. In chapter iii he refers to a certain philosopher' who distinguishes three phases of the reason or middle term. This philosopher is evidently Dharmakirti who divides the reason or / devasya mammasamapAstamamasmadoSaM bocya prapaJcaraciraM racitaM samasya Howafafayat fagavat: Araafqawa TTARUI (Puriksamukha-laghuvitti, chapter i. p. 13). pratyakSatarabhabhinnamamalaM mAjhaM vidhavAditaM devairdivyagaNe vicAyya vidhivat saMkhyAmateH saMgrahAt / mAnAnAmiti tadigappabhihitaM zrorakhanandyAkaH Hieraaet fauxfweg Atifaq (Pariksamukha-laghuvstti, chap ter ii, p. 25). 3 Aphorism 6. Aphorism 7,13. 6 Aphorism 27, 57. 6 Aphorism 56. 1 Aphorism 67. * Aphorisin 57. # Aphorism 57. 10 Aphorism 57. il at at foret Art y Twofa (Pariksaniukha-sutra, chap. iii, aph. 31). For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INTRODUCTION middle term into three kinds according to the relation which it bears to the major term. Manikya Nandi is stated in the Pariksamukha-laghuvrtti to have got his inspiration in Logic from Akalanka Deva? (often called simply Akalanka; or Deva *) who fourished about 750 A.D. The approximate date in which Manikya Nandi lived is 800 A.D." The Pariksamukha-laghuvrtti is also known by the names of Pariksa mukha-panjika? and Prameyaratnamala." It is the work of a Digambara logician named Anantavirya, the famous author of a gloss on Akalanka's Nyayayiniscaya called Nyayaviniscayavitti. Anantavirya observes that it was at the request of Hirapa, the beloved son of Vaijeya, that he undertook for the sake of Santipena to write the Pariksamukha-panjika. Now, Santisena, supposed be identical with Santi Suri, died in samvat 1096 or A.D. 1039. !! His contemporary Anantavirya must, therefore, have flourished i wa affifa 19mfat: tamatie afo (Dharmakirti's Nyayabindu. Peterson's edition, chap. ii, p. 104). 2 akalasvaco'bhAdhevara yena dhaumatA arafagran a arfuwa (Pariksamukha-laghuvstti, chap. i. opening lines.) 3 FTATE yeteanfeantafaufamta a faj affwayafafwanza (Pariksamukha-laghuvetti, chap. vi, p. 54). + mukhasaMvyavahArAbhyAM pratyakSamupadarzinamA tayutay affo uffon #ore (Pariknamukha-laghuvetti, chap. ii, p. 25). 5-6 Vide my " History of the Modieval School of Indian Logic "published by the Calcutta University, pp. 26, 28. 7 Vide footnote 10. fa ya TTC H WT yeaf#: Fag (Pariksamukha-laghuvstti, chap. vi, p. 55). tasyoparodhavazato vizadorukautI afu arratiamatwatnyi spokRtaM katipayairvacanairudAraiH alatwaragata: 11 (Pariksamukha-laghuvrtti, chap. vi, p. 55). 10 aufgetrewa: MOTIuara 977aft (Pariknamukha-laghuvstti, opening lines). 11 Vide the Indian Antiquary, vol. xi, p. 253 ; and Dr. R. G. Bhandarkar's Report on Sanskrit MSS. during 1883-84, p. 129. For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INTRODUCTION vji about that time. He lived undoubtedly before the 14th century A.D., for he is mentioned by Madhavacarya in the Sarvadarsanasamgraha (chapter on Jaina darsana). In the Pariksamukha-laghuvrtti Anantavirya mentions numerous philosophers and philosophical systems and quotes several important couplets which have yet to be identified. It is interesting to note that Vidyananda's Aptapariksa' is mentioned as an old work while his Aptamimamsalankara (also called Astasahasri) is designated as Devagamalankara or simply Alankara.3 Besides Anantavirya's work, there is another very excellent commentary on the Pariksamukha-sutra called Prameya-kamalamartanda by a Digambara logician named Prabhacandra whose date is generally assigned at the first quarter of the 9th century A.D.* Prabhacandra who was a disciple of Padma Nandi speaks of Manikya Nandi * and Akalanka Deva? in very high terms. Presidency College, Calcutta, May, 1909. SATIS CHANDRA VIDYABHUSANA. 1 acquy gra far rufen und (Pariksamukha-laghuvetti, chap. ii, p. 23). 2 VITAQ fair #TFIT fefafaf gaya (Pariksamukha laghuvptti, chap. ii, p. 24). 8 foganti sforgifni stat (Pariksamukha-laghuvetti, chap. ii, p. 17). 4 Vide my "History of the Mediaeval School of Indian Logic" published by: the Calcutta University, pp. 33-34. aupacanandisiddhAtithiyo'nekagaNAlayaH / for S trafregera: (Prameyakamala-martanda, MSS. of A.S.B., chap. vi, p. 418). 6 zAstraM karomi varamarUpatarAvabodhI #tfografeq u9qyerera (Prameyakamala-martanda, MSS. of A.S.B., chap. i, p. 1). 7 zrImadakalAkAvyutpaDaprajJairavaganu na zakyate iti nadyapAdanAya karatalAmalakaaquyen ufaut fugihaufparauf am fcnatusfaureaga u varufaqat groet nie (Pramoyakamala-martanda, MSS. of A.S.B., chap. i, p. 1). For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org parautAmukhasUtram / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pramANAdarthasaMsiddhistadAbhAsAdviparyayaH / iti vakSyetayorlakSma siddhamalpaM laghIyasaH 1 // svA pUrvArtha vyavasAyAtmakaM jJAnaM pramANam // 1 // hitAhitaprAptiparihAra samartha hi pramANaM tato jJAnameva tat // 2 // tanizcayAtmakaM samAropaviruddhatvAdanumAnavat // 3 // anizcito'pUrvArthaH // 4 // dRSTo'pi samAropAttAdRk // 5 // svonmukhatayA pratibhAsanaM svasya dhyavasAyaH // 6 // zrarthasyeva tadunmukhatayA // 0 // ghaTamamAtmanA vedmi // 8 // karmavatkartRkaraNa kriyApratIteH // 9 // zabdAnuccAraai'pi svasyAnubhavanamarthavat // 10 // ko vA tatpratibhAsinamarthamadhyacamicchaMstadeva tathA necchet // 11 // pradIpavat // 12 // taprAmANyaM svataH paratazca // 13 // iti pramANasya svarUpoddezaH prathamaH // 1 // tadvedhA // 1 // pratyacetarabhedAt ||2|| vizadaM pratyacam // 3 // pratotyantarAvyavadhAnena vizeSavattayA vA pratibhAsanaM vaizadyam // 4 // indriyAnindriyanimittaM dezataH sAMvyavahArikam ||5|| nArthAloko kAraNe paricchedyatvAttamovat // 6 // tadanvayavyatirekAnuvidhAnAbhAvAcca kebhoSaDukajJAnavannakaMcara jJAnavacca // 7 // zrutajjanyamapi tatprakAzakaM pradIpavat // 8 // svAvaraNacayopazamalacaNayogyatayA hi pratiniyatamarthaM vyavasthApayati // 8 // kAraNasya ca paricchedyatve karaNAdinA vyabhicAraH // 10 // sAmayovizeSavizleSitA khilAvaraNamatIndriyamazeSato mukhyam ||11|| sAvaraNatve karaNajanyatve ca pratibandhasambhavAt // 12 // dUti pratyacoddezo dvitIyaH // 2 // 1 laghIyaso vineyAnuddizya / iti TIkA / For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parokSamitarat // 1 // pratyacAdinimittaM smRtipratyabhijJAnatarvAnumAnAgamabhedam // 9 // saMskArobodhanibandhanA tadityAkArA smRtiH // 3 // ma devadatto yathA // 4 // darzanasmaraNakAraNakaM maGkalanaM pratyabhijJAnaM tadevedaM tatmadRzaM taddhilakSaNaM tatpratiyogItyAdi // 5 // yathA sa evAyaM devadattaH gomadRzo gavayaH govilakSaNo mahiSa dadamamAhUraM vRkSo'yamityAdi // 6 // upalambhAnupalambhanimittaM vyAptijJAnamUhaH idamasmin satyeva bhavatyamati na bhavatyeveti ca // 7 // yathAnAveva dhUmastadabhAve na bhavatyeveti ca // 8 // sAdhanAt sAdhyavijJAnamanumAnam // 6 // mAdhyAvinAbhAvitvena nizcito hetuH // 10 // mahakamabhAvaniyamo'vinAbhAvaH // 11 // sahacAriNoppyavyApakayozca sahabhAvaH // 12 // pUrvottaracAriNoH kAryakAraNayozca kramabhAvaH // 13 // tarkAttanirNayaH // 14 // dRSTamabAdhitamamiddhaM mAdhyam // 15 // mandigdhaviparyastAvyutpannAnAM mAdhyatvaM yathA sthAditya siddhapadam // 16 // aniSTAdhyakSA dibAdhitayoH mAdhyatvaM mAbhUditi dRSTAbAdhitavacanam // 10 // na cAmiddhavadiSTaM prativAdinaH // 18 // pratyAyanAya hocchA vakrureva // 16 // mAdhyaM dharmaH kvacittaviziSTo vA dharmoM // 2 . // pakSa iti yAvat // 21 // prasiddho dharmoM // 22 // vikalpamiddhe tasmin sattetare mAdhye // 23 // asti sarvajJo nAsti kharaviSANam // 24 // pramANebhayamiddhe tu mAdhyadharmaviziSTatA // 25 // agnimAnayaM dezaH pariNAmau zabda iti yathA // 26 // vyAptau tu mAdhyaM dharma eva // 20 // anyathA tadaghaTanAt // 28 // mAdhyadharmAdhAramandehApanodAya gamyamAnasyApi pakSasya vacanam // 26 // mAdhyadharmiNi sAdhanadharmAvabodhanAya pakSadharmopasaMhAravat // 30 // ko vA tridhA hetamatvA samarthayamAno na pakSayati // 31 // etadvayamevAnumAnAGgaM nodAharaNam // 32 // na hi tatsAdhyapratipattyaGgaM tatra yathokahetoreva vyApArAt // 33 // tadavinAbhAvanizcayArtha vA vipakSe bAdhakAdeva tatmiddheH // 34 // vyaktirUpaM ca nidarzanaM mAmAnyena tu vyAptistatrApi tadvipratipattAvanavasthAnaM syAdRSTAntAntarApekSAt // 35 // nApi 1 sattA ca tadapekSayetarA'sattA ca te haiN| iti ThIkA / For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAptismaraNArtha tathA vidhahetuprayogAdeva tatsmRteH // 36 // tatparamabhidhIyamAnaM sAdhyadharmiNi sAdhyasAdhane sandehayati // 30 // kuto'nyathopanayanigamane // 38 // na ca te tadaGge sAdhyadharmiNi hetumAdhyayorvacanAdevAsaMzayAt // 38 // mamarthana vA varaM hetarUpamanumAnAvayavo vAstu sAdhye tadupayogAt // 40 // bAlavyutpattyartha tattrayopagame zAstra evAmau na vAde'nupayogAt // 41 // dRSTAnno dedhAnvayavyatirekabhedAt // 42 // mAdhyavyAptaM mAdhanaM yatra pradaryate mo'nvayadRSTAntaH // 43 // mAdhyAbhAve sAdhanAbhAvo yaca kathyate sa vyatirekadRSTAntaH // 44 // hetorupamahAra upanayaH // 45 // pratijAyAstu nigamanam // 46 // tadanumAnaM vedhA // 4 // khArthaparArthabhedAt // 45 // svArthamukalakSaNam // 46 // parArthaM tu tadarthaparAmarzivacanAnjAtam // 50 // tadvacanamapi taddhetatvAt // 51 // sa hetadhopalabyanupalabdhibhedAt / / 52 // upaJcabdhirvidhipratiSedhayoranupalabdhizca // 52 // aviruddhopalabdhirvidhau SoDhA vyApyakAryakAraNapUrvottarasahacArabhedAt // 54 // ramAdekamAmayyanumAnena rUpAnumAnamicchadbhiriSTameva kizcitkAraNaM heturyatra sAmarthyApratibandhakAraNAntarAvaikalye // 55 // na ca pUrvottaracAriNostAdAtmyaM tadutpattirvA kAlayavadhAne tadanupalabdhaH // 56 // bhAvyatItayomaraNamAyabodhayorapi nAriToddodhau prati hetRtvam // 50 // taDyApArAzritaM hi nadbhAvabhAvitvam // 58 // sahacAriNorapi parasparaparihAregA vyavasthAnAn mahotpAdAcca // 56 // pariNAmI zabdaH kRtakatvAd ya evaM sa evaM dRSTo yathA ghaTaH katakazcAyaM tasmAtpariNAmauti yastu na pariNAmI ma na kRtako dRSTo yathA bandhyAstanaMdhayaH kRtakazcAyaM tasmAtpariNAmau // 6 // asyatra dehini buddhiH vyApArAdeH // 61 // astyatra chAyA chatrAt // 52 // udeSyati bhakaTaM kRttikodayAt // 63 // udagAraNi: prAkta eva // 64 // atyatra mAtaliMge rUpaM ramAt // 65 // viruddhatadupalabdhiH pratiSedhe tathA // 66 // nAstyatra gautasparza uSNAt // 6 // nAstyatra zautaspI 1 yatra sAmarthyApratibandhaHkAraNAntarAvekalpyaJca nizcIyate / iti TIkA / 2 vyaahaaraadeH| iti pAThAntaram / For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUmAt // 68 // nAsmin zarauriNi sukhamasti hadayazalyAt // 68 // nodeSyati muhatIMte zakaTaM revatyudayAt // 70 // nodagAgaraNau muharttAtpUrva puSyodayAt // 7 // nAstyatra bhittau parabhAgAbhAvo'rvAgbhAgadarzanAt // 72 // aviruddhavAnupalabdhiH pratiSedhe saptadhA svabhAvavyApakakAryakAraNapUrvottarasahacArAnupalammabhedAt // 73 // nAstyatra bhUtale ghaTo'nupalabdheH // 74 // nAtyatra ziMgapA vRkSAnupalabdheH / / 05 // nAstyatrApratibaddhasAmartho'nirdhUmAnupalabdhaH // 76 // nAstyatra dhuumo'nmeH||70|| na bhaviSyati muhatIte zakaTaM kRttikodayAnupalabdheH // 78 // nodagAgaraNirmuhartAt prAkta eva // 76 // nAstyatra samatulAyAmunnAmo nAmAnupacadheH // 80 // viruddhavAnupalabdhirvidhau tredhA viruddha kAryakAraNasvabhAvAnupalabdhibhedAt // 81 // yathAsmin prANini vyAdhivizeSo'sti nirAmayaceSTAnupalabdheH // 89 // atyaca dehini duHkhamiSTasaMyogAbhAvAt // 83 // anekAntAtmakaM vastvekAntasvarUpAnupalabdheH // 84 // paramparayA saMbhavasAdhanamatraivAntarbhAvanauyam // 86 // prabhudatra cakre zivakaH sthAsAt // 86 // kAryakAryamaviruddhakAryApalabdhau // 87 // yathA nAstyaca guhAyAM mRgakrIDanaM mRgArisaMzabdanAt kAraNaviruddhakArya viruddhakAryopalabdhau yathA // 88 // vyutpatraprayogasnu tathopapattyAnyathAnupapattyaiva vA // 86 // amimAnayaM dezastathaiva dhUmavattvopapattedhUmavattvAnyathAnupapattervA // 6 // hetuprayogo hi yayA vyAptigrahaNaM vidhIyate sA ca tAvanmANa vyutpanceravadhAryate // 6 // tAvatA ca mAdhyamiddhiH // 2 // tena pakSastadAdhArasUcanAyoktaH // 3 // prAptavAkyAdinibandhanamarthajJAnamAgamaH // 6 // sahajayogyatAsaGketavabhAviziSTAdayo vastupratipattihetavaH // 65 // yathA mervAdayaH santi // // dati parokSoddezaH batIyaH // 3 // sAmAnyavizeSAtmA tadarthI viSayaH // 1 // anuvRttavyAvRttapratyayagocaratvAtpUrvottarAkAraparihArAvAptisthitilakSaNapariNAmenArtha kriyopapattezca // 2 // For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 sAmAnyaM dvedhA tiryagUrddhatAbhedAt // 3 // sadRzapariNAmastiryak khaNDa muNDAdiSu govat // 4 // parAparavivarttavyApidravyamUrddhatA mRdiva svAsAdiSu // 5 // vizeSazca // 6 // paryAyavyatirekabhedAt // 7 // ekasmindravye kramabhAvinaH pariNAmaparyAyA zrAtmani harSaviSAdAdivat // 8 // arthAntaragato visadRzapariNAmo vyatireko gomahiSAdivat // 9 // iti pramANasya viSayoddezaH caturthaH // 4 // zrajJAnanivRttirjJAnopAdAnopecAzca phalam // 1 // pramANAdabhinnaM bhinnaM ca // 2 // yaH prabhimaute sa eva nivRttAjJAno jahAtyAdatte upekSate ceti pratIteH // 3 // dUti pramANasya phaloddezaH paJcamaH // 5 // tato'nyat tadAbhAsam // 1 // zrasvasaMviditagTahItArthadarzanasaMzayAdayaH pramANAbhASAH // 2 // svaviSayopadarzakatvAbhAvAt // 3 // puruSAntarapUrvArthaM gacchantuNasparzasyANupuruSAdijJAnavat // 4 // catUramayordravye saMyukrasamavAyavaca // 5 // zravezace pratyakSaM tadAbhAsaM bauddhasyAkasmAddhamadarzanAdahi vijJAnavat // 6 // vaizadye'pi parokSaM tadAbhAsaM mImAMsakasya karaNajJAnavat // 7 // tasmiMstaditi jJAnaM smaraNAbhAsaM jinadatte sa devadatto yathA // 8 // sadRze tadevedaM tasminneva tena sadRzaM yamalakavat ityAdi pratyabhijJAnAbhAsam // 8 // zrasaMbaddhe tadjJAnaM tarkAbhAsaM yAvAMstatputraH ma zyAmaH // 10 // idamanumAnAbhAsam // 11 // tatrAniSTAdiH pacAbhAsaH // 12 // aniSTo mImAMsakasyAnityaH zabdaH // 13 // siddhaH zrAvaNaH zabdaH // 14 // bAdhitaH pratijJAnumAnAgamaloka svavacanaiH // 15 // tatra pratyacabAdhito yathA' nugNo'gnirdravyatvAjjalavat // 16 // apariNAmI zabdaH kRtakatvAd ghaTavat // 17 // pratyAsukhaprado dharmaH puruSAzritatvAdadharmavat // 18 // zuci naraziraHkapAlaM prANyaMgatvAcchaGkhazaktivat // 18 // mAtA me bandhyA puruSasaMyoge'pyagarbhatvAt prasiddhabandhyAvat ||20|| hetvAbhAmA zramiddhaviruddhAnaikAntikA kiJcitkarAH // 21 // For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zramatmattAnizcayo'siddhaH // 22 // avidyamAnasattAkaH pariNAmI zabdazcAkSuSatvAt // 23 // 'svarUpeNaivAmiddhatvAt // 24 // avidyamAnanizcayo mugdhabuddhiM prati amiratra dhUmAt // 25 // tasya vASpAdibhAvena bhUtamAte sandehAt // 26 // mAjhyaM prati pariNAmI zabdaH kRtakavAt // 20 // tenAjAtatvAt // 28 // viparautanizcitAvinAbhAvo viruddhaH apariNAmau zabdaH kRtakatvAt // 26 // vipakSe'pyaviruddhavRttiranaikAntikaH // 3 // nizcitavRttiranityaH zabdaH prameyatvAd ghaTavat // 31 // zrAkAze nitye'pyasya nizcayAt // 32 // zaGkitavRttistu . nAsti sarvajJo vakRtvAt // 33 // sarvajJatvena vaktRtvAvirodhAt // 34 // siddhe pratyakSAdibAdhite ca mAdhye heturakiJcitkaraH // 35 // middhaH zrAvaNaH zabdaH zabdavAt // 36 // kiJcidakaraNAt // 30 // yathAnuSNo'mi vyatvAt ityAdau kiJcitkartumazakyatvAt // 38 // lakSaNaevAsau doSo vyutpannaprayogasya pakSadoSeNaiva duSTatvAt // 36 // dRSTAntAbhAmA anvaye prasiddhasAdhyasAdhanobhayAH // 40 // apauruSeyaH zabdo mUrttavAdindriyamukhaparamANaghaTavat // 41 // viparItAnvayazca yada. pauruSeyaM tadamUrtam // 42 // vidyudAdinAtiprasaGgAt // 43 // vyatireke siddhatAtirekAH paramAkhindriyasukhAkAzavat // 44 // viparotavyatirekazca yannAmUtte tanApauruSeyam // 45 // bAlaprayogAbhAsaH paJcAvayaveSu kiyaDaunatA // 46 // agnimAnayaM dezo dhUmavattvAdyadityaM tadityaM yathA mahAnasam // 47 // dhUmavAMcAyamiti vA // 48 // tasmAdamimAn dhamavAMzcAyam // 48 // spaSTatayA prakRtapratipatterayogAt // 5 // rAgaheSamohAkrAntapuruSavacanAjjAtamAgamAbhAsam // 51 // yathA nadyAstaure modakarAzaya: santi dhAvadhvaM mANavakAH // 52 // aGgulyo hastiyathAzatamAste iti ca // 53 // visaMvAdAt // 54 // pratyakSamevekaM pramANamityAdisaGkhyAbhAsam // 55 // laukAyatikasya pratyakSataH paralokAdiniSedhasya parabuddhyAdezvAmiddherataviSayatvAt // 56 // bhaugatamAGkhyayogaprAbhAkarajaiminIyAnA pratyakSAnumAnAgamopamAnArthApattyabhAvairekaikAdhikaiAptivat // 50 // anu 1 svarUpeNAsattvAt / iti pAThAntaram / For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnAdestadviSayatve pramANAntaratvam // 58 // tasyeva vyAptigocaratve'pramANAntaratvaM apramANasyAvyavasthApakatvAt // 6 // viSayAbhAsaH sAmAnyaM vizeSo dayaM vA svatantram // 61 // tathA pratibhAsanAtkAryAkAraNAcca // 62 // samarthasya karaNe sarvadotpattiranapekSatvAt // 63 // parApekSaNe pariNAmitvamanyathA tadabhAvAt // 64 // svayamarthasyAkArakatvAtpUrvavat // 65 // phalAbhAsaM pramANAdabhinna bhinnabheva vA // 66 // abhede tayavahArAnupapatteH // 6 // vyAvRttyApi na tatkalpanA phalAntarAvyAvRttyA phalatvaprasaGgAt // 68 // pramANAntarAvyAvRttyevApramANatvasya // 66 // tasmAdyAstavo bhedaH // 7 // bhedevAtmAntaravattadanupapatteH // 71 // samavAye'tiprasaGgaH // 72 // pramANatadAbhAmau duSTatayodbhAvitau parihatAparihatadoSau vAdinaH mAdhanatadAbhAsau prativAdino dUSaNabhUSaNe ca // 73 // sambhavadanyavicAraNIyam // 7 // iti parIkSyamANasyAbhAsoddezaH SaSThaH // 6 // parIkSAmukhamAdarza heyopAdeyatattvayoH / saMvide mAdRzo bAlaH parIkSAdakSavaDyadhAm // iti zrImANikyanandiviracitAni parIkSAmukhasUtrANi samAptAni / sU. saM. // 207 // For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prautaamukhlghuvRttiH| OM namaH siddhebhyaH // ntaamrshirortnprbhaamotnkhlvidhe| namo jinAya turimAravIramadacchide // 1 // akalaGkavaco'mbhodhestRdhe yena dhaumtaa| nyAyavidyAmRtaM tasmai namo mANikAnandine // 2 // prabhenduvacanodAracandrikAprasare sati / mAdRzAH ka nu gaNyante jyotiriGgANasannibhAH // 3 // tathApi tavaco'pUrvaracanAsaciraM satAm / cetoharaM bhRtaM yahannadyA navaghaTe jalam // 4 // vejeyapriyaputrasya horpsyoprodhtH| zAntigheNArthamArabdhA parIkSAmukhapajjikA // 5 // zrImadhyAyapArAvArasyAmeyaprameyaratnasarasyavagAhanamadhyutpannaH kattuM na paaryte| iti taravagAhanAya potaprAyamidaM prakaraNamAcAryaH maah| tatprakaraNasya ca sambandhAditrayAparijJAne sati prekSAvatAM pravRttirna syAditi tattayAnuvAdapuraHsaraM vastunizaparaM prtikssaalokmaah||0|| itysyaarthH| ahaM vakSye pratipAdayiSye / kiM tat / lakSma lkssnnN| kiMviziSTaM lakSma / siddhaM pUrvAcAryaprasiddhatvAt / punarapi kathambhUtas / alpamalpagranyavAcyatvAt / pranyato'lpamarthatastu mhdityrthH| kAn / laghauyaso vineyAnudizya / lAghavaM matikRtamiha padyate / na parimANakRtaM / nApi kaalkRtN| tasya pratipAdyavadhyAbhicArAt / kayoslallacma / tayoH prmaanntdaabhaasyoH| kutH| yato'rthasya paricchedyasya saMsiddhiH saMprAptipsirvA bhvti| kasmAt / pramANAt / na kevalaM pramANAdarthasaMsiddhirbhavati / viparyayo bhavati / arthasiddhAbhAvo bhavati / kasmAt / tadAbhAsAt / pramANAbhAsAt / iti zabdo cevartha / iti hetoH / ayamatra smudaayaarthH| yataH kAraNAt pramANAdarthasaMsiddhirbhavati / yamAcca tadAbhAsAhiparyayo bhavati / iti hetostayoH pramANatadAbhAsayoH lakSma lakSaNamahaM vakSya iti // nanu sambandhAbhidheyazakyAnuSThAneSThaprayojanavanti zAstrANi bhavanti / tatrAsya prakaraNasya yAvadabhidheyaM sambandho vA nAbhidhIyate na tAvadasyopAdeyatvaM bhvitumrhti| egha bandhyAsuto yAtItyAdivAkyavat / dshdaaddimaadivaakyvcc| tathA zakyAnuSThAneSTaprayojanamapi zAsvAdAvavazyaM vktvymev| azakyAnuSThAnasyeSThaprayojanasya sarvajvaraharatakSakacUr3AratnAlaGkAropadezasyeva prekSAvadbhiranAdaraNIyakhAt / tathA zakyAnuSThAnasyApyaniSThaprayojanasya vidbhiAvadhoraNAtU / mAtRvivAhAdipradarzakavAkyavaditi / satyaM pramANatadAbhAsapadopAdAnAdabhidheyamabhihitameva / pramANatadAbhAsayoranena prakaraNenAbhidhAnAt / sambandhazcAryAyAtaH prakaraNatadabhidheyayorvAcyavAcakalakSaNaH pratIyata ev| tathA prayojanaJcokta lakSaNamAdilokenaiva For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAmANyasvarUpoddapAH / saMlakSyate / prayojanaM hi dvidhA bhidyate sAkSAt paramparayeti / tatra sAkSAtprayojanaM vakSye ityanenAbhidhIyate / zAstravyutpattareva vineyuranveSaNAt / pAramparyyaNa tu prayojanamartha saMsiddhirityanenocyate / zAstravyutpattAnantarabhAvivAdarthasaMsiddheriti / nanu niHzeSavighnopazamanAyeSTadevatAnamaskAraH zAstakRtA kathaM na kRtaH iti na vAcyam / tasya manaHkAyAbhyAmapi sambhavAt / athavA vAcaniko'pi namaskAro'nenaivAdivAkonAbhihito veditvyH| keghAciDhAyAnAmubhayArthapratipAdanaparatvenApi dRzyamAnatvAt / yathA zveto dhAvatItyukte vA ito dhAvati zvetaguNayukto dhAvati ityarthaTa yatItiH / tavAdivAkAsya nmskaarprtaabhidhiiyte| arthasya heyopAdeyalakSaNasya saMsiddhiptirbhavati / kasmAt / pramANAt / anantacatuSTayasvarUpAntaraGgalakSaNA samavazaraNAdisvabhAvA hiraGgAlakSaNA ca lakSmaumI ityacyate / aNanamANaH shbdH| mA ca praannvaannii| prako bhANI yasthAsau pramANaH / hariharAdyasambhAvavibhUtiyukto dRSTeSTAvisaddhavAk ca bhagavAna hannevAbhidhIyate / ityasAdhAraNaguNopadarzanameva bhagavataH sNstvnmbhidhiiyte| tasmAt pramANAdavadhibhUtAdarthasaMsiddhirbhavati / tadAbhAsAcca hariharAderarthasaMsiddhirna bhavati / iti hetoH sarvajJatadAbhAsayoH lakSma lakSaNamahaM vakSya / sAmagrIvizedhetyAdinA // 0 // adAnImupatiptapramANatattve svarUpasaMkhyAviSayaphalalataNAsu catasSu vipratipattiSu madhye svarUpavipratipattinirAkaraNArthamAha // 1 // prakarSaNa saMzayAdivyavacchedena mauyate paricchidyate vastuptattvaM ghena tat pramANam / tasya ca jJAnamiti vizeSaNamajJAnarUpasya sannikarSAdeH naiyAyikAdiparikalpitasya pramANavavyavacchedArtha muktam / tathA jJAnasyApi svasaMvedanendriyamanoyogipratyakSasya nirvikalpakasya pratyakSavena prAmANyaM saugateH parikalpitaM tannirAsArtha vyavasAyAtmakagrahaNam / tathA vahirarthApahotaNAM vijJAnAItavAdinAM pazyatoharANAM zUnyakAntavAdinAM ca vipAsavyudAmArthamarthagrahaNam / asya cApUrvavizeSaNaM gRhItagrAhidhArAvAhijJAnasya pramANatAparihArArthamuktam / tathA parokSajJAnavAdinAM maumAMmakAnAmasvasaMvedanajJAnavAdinAM sAMkhyAnAM jJAnAntarapratyakSajJAnavAdinAM yogAnAJca matamapAkata svapadopAdAnamityavyAptyativyAptyasambhavadoSaparihArAta muvyavasthitameva pramANalakSaNam // asya ca pramANasya yathoktalakSaNatve sAdhye pramANatvAditi heturatrava draSTavyaH / prathamAntasyApi hetu paratvena nirdeshoppttH| pratyakSa vizadaM jJAnamityAdi. vat / tathAhi pramANaM svApUrvArthavyavasAyAtmakaM jJAnaM bhavati pramANatvAt / / yattu svApUrthivyavasAyAtmakaM jJAnaM na bhavati na tat pramANaM yathA saMzayAdirghaTAdizca / pramANaJca vivAdApanam / tasmAt svApUrvArthavyavasAyAtmakaM jJAnameva bhavatIti / na ca prmaagtvmsiddhm| sarvapramANasvarUpavAdinAM pramANasAmAnye'pi vipratipattAbhAvAt / anyathA svaSTAniSTasAdhanadUSaNAyogAt / atha dharmiNa eva hetutve pratijJAyaikadezAsiddho hetuH syAditi cenn| vizeSaM dharmiNaM kRtvA sAmAnyaM hetuM bravatAM doghAbhAvAt / etenApakSadharmakhamapi pratyuktam / sAmAnyasyAzeghavizeSaniSThatvAt / na ca pakSadharmAtAbalena hetorgamakatvam apitvanya yAnupapattibaleneti / sA cAtra niyamavatI vipakSa baadhkprmaannblaanishcitaiv| etena viruddhatvamanaikAntikatvajja nirataM boddhavyam / viruddhasya vyabhicAriNazcAvinAbhAvaniyamanizcayalakSaNavAyogAdato For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priikssaamukhlghuvRttiH| bhavatyeva mAdhyasiddhiriti kevalavyatirekiNo'pi hetorgamakatvAt / sAtmaka jIvaccharIraM prANAdimattvAdityAdivat // 1 // athedAnoM svoktapramANalakSaNasya jJAnamitivizeSaNaM samarthayamAnaH prAha // 2 // hitaM mukhaM tatkAraNaJca / ahitaM duHkhaM tatkAraNaJca / hitavAhitajca hitAhite tayoH prAptizca parihArazca tatra samartham / hi zabdo yasmAdarthe / tenAyamarthaH saMpAdito bhavati / yasmAddhitAhitaprAptiparihArasamarthaM pramANaM tataH tatpramANavenAbhyupagataM vastu jJAnameva vitumarhati / nAjJAnarUpaM snnikrssaadi| tathAca pryogH| pramANaM jJAnameva hitAhitaprAptiparihArasamarthatvAt / yattu na jJAnaM tanna hitAhitaprAptiparihArasamarthaM yathA ghaTAdi / hitAhitaprAptiparihArasamarthajja vivAdApanam / tasmAjajJAnameva bhavatIti / na caitadasiddham / hitaprAptaye ahitaparihArAya ca pramANamanveSayanti prekSApUrvakAriNo na vysnityaa| sakalapramANavAdibhirabhimatatvAt // 3 // - atrAhasaugataH / bhavatu nAma sannikarSAdivyavacchedena jJAnasyava prAmANyaM na tadasmAbhirniSidhyate / tattu vyavasAyAtmakamevetyatra na yuktimutpshyaamH| anumAnasyaiva vyavasAyAtmanaH prAmANyAbhyupagamAt / pratyakSasya tu nivi kalpakatve'pyavisaMvAdakatvena prAmANyopapatariti / tatrAha / / 3 / / ___ tat pramANavenAbhyupagataM vasviti dhrminirdeshH| vyavasAyAtmamiti mAdhyam / samAropavisaddhatvAditi hetuH| anumAnavaditi dRSTAntaiti / ayamabhiprAyaH / saMzayavipaOsAnadhyavasAyasvabhAvasamAropAvirodhigrahaNalakSaNavyavasAyAtmakatve satyevAvisaMvAdivamupapadyate / avisaMvAdave ca pramANatvamiti caturvidhasyApi samakSasya pramANatvamabhyupagacchatA samAropavirodhigrahaNalakSaNaM nizcayAtmakamabhyupagantavyam / nanu tathApi samAropavirodhi-vyavasAyAtmakakhayoH samAnArthakhAt kathaM sAdhyasAdhanabhAva iti na mantavyam / jJAnasvabhAvatayA tayorabhede'pi vyApyavyApakatvadharmAMdhAratayA bhedopapatteH / ziMzapAtvavRkSatvavat // 3 // athedAnoM mavizeSaNamarthagrahaNaM samarthayamAnastadeva spaSTIkurvannAha // 4 // yaH pramANAntareNa saMzayAdivyavacche denAdhyavasitaH so'pUrvArtha ityarthaH / tenehAti jJAnaviSayasyAvagrahAdigRhItatve'pi na pUrvArthatvam / avagrahAdinehAdiviSayabhUtAvAntaravizeSanizvayAbhAvAt // 4 // athoktaprakAra evApUrvAdhaH kimanyo'pyastItyAha // 5 // dRSTo'pi gRhIto'pi na kevalamanizcitaevetyapizabdArthaH / tAdRgapUrvArtha bhavati / samAropAditi hetuH| etaduktaM bhavati zyAmalitAkAratayA yaniNatuM na zakyate tadapi vastvapUrvamiti vyapadizyate / pravRttasamAropAvyavacchedAt / / 5 / / nanu bhavatu nAmApUrvArthavyavasAyAtmakatvaM vijJAnasya stravyavasAyantu na vidmaH ityavAha // 6 // svasyonmukhatA svonmukhatA tayA svAnubhavatayA pratibhAsanaM svasya vyavasAyaH // 6 // atra dRSTAntamAha // 7 // tacchabdenArtho'bhidhIyate / yathArthonmukhatayA pratibhAsanamarthavyavasAyastathA svonmukhatayA pratibhAsanaM svastha vyavasAyo bhavati // 7 // For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAmANya svarUpodezaH / atrollekhamAha // 8 // nanu jJAnamarthamevAdhyavasyati na svAtmAnamAtmAnaM phalaM veti kecit / katakarmaNoreva pratItirityapare / katakarmakriyANAmeva pratItirityanye / teSAM matamakhilamapi pratautibAdhitamiti darzayannAha // // jJAnaviSayabhUtaM vastu karmAbhidhIyate tasyaiva jJaptikriyayA vyApyatvAt / tasyeva tahat karttAtmA karaNaM pramANaM kriyA prmitiH| kartA ca karaNajca kriyA ca tAsAM pratautistasyA iti hetau| kA prAguktAnubhavAllekhe yathAkramaM tatpratItirdraSTavyA // 9 // nanu zabda parAmarzasaciveyaM pratItirna vastutattvabalopajAtetyatrAha // 10 // yathA ghaTAdizabdAnuccAraNe'pi ghaTAdyanubhavastadhAhamahamikayA yo'yamantarmukhAkAratayAvabhAsaH sa zabdAnuccAraNe'pi svayamanubhUyata ityarthaH / / 10 / / pramumevArtha mupapattipUrvakaM paraM prati sollamAcaSTe // 11 // ko vA laukikaH parokSako vA / tena jJAnena pratibhAsitu zIlaM yasya sa tathoktastaM pratyakSaviSayamicchan / viyidharmasya viSaye upacArAt / tadeva jJAnameva tathA pratyakSavena necchat / api vicchedeva / anyathA prAmANikatvaprasaGgaH syAdityarthaH // 11 // atrodAharaNamAha // 12 // idamatra tAtparyyam / jJAnaM svAvabhAsane svAtiriktasajAtIyArthAntarAnapekSaM pratyakSArthaguNatve mati adRSTAnuyAyi karaNavAt / pradIpabhAsurAkAravat // 12 // atha bhavatu nAma uktalakSaNalakSitaM pramANaM tathApi tatprAmANyaM svataH parato vaa| na taavtsvtH| avipratipattiprasaGgAt / nApi parato'navasthAprasaGgAt / iti matadayamAzaGkara tanirAkaraNena svamatamavasthApayannAha // 13 // sopaskArANi hi vAkyAni bhvnti| tata idaM pratipattavyaM abhyAsadazAyAM khato'nabhyAmadazAyAJca prtiti| chena praaguktkaantdvniraasH| na cAnabhyAsadazAyAM prtH| prAmANya 'pyanavasthA smaanaa| jJAnAntarasyAbhyaviSayasya svataH pramANabhUtasyAGgaukaraNAt / athavA prAmANyamutpatto parata eva viziSTakAraNaprabhavatvAt viziSTakAryasyeti viSayaparicchittilakSaNe vA svakArya abhyAsetaradazApekSayA kacitsvataH paratazceti nizcIyate // 13 // nanu utpattI vijJAnakAraNAtiriktakAraNAntaramavyapekSatvamasiddhaM prAmANyasya taditarasyevAbhAvAt / guNAkhyamastIti vAmAtram / vidhimukhena kAryamukhena vA guNAnAmapratIteH / nApyamAmANyaM svataeva prAmANyantu parata eveti viparyayaH zakyate kalpayitum / anvayavyatirekAbhyAM hi trirUlliGgAdeva kevalAt prAmANyamutpadyamAnaM dRSTam / pratyakSAdioNpa tathaiva pratipattavyaM nAnyatheti tataevAptoktatvaguNasadbhAve'pi na tat kRtamAgamasya prAmANyam / tatra hi guNebhyo doSANAmabhAvastadabhAvAcca saMthaviparyAsalakSaNAprAmANyavayAsattve'pi prAmANyamotsargikamanapohitamAsta eva iti / tataH sthitaM prAmANyamutpattau na sAmagrAntarasApetamiti / nApi viSayaparicchittilakSaNe svakArya svagrahaNasApekSamagRhItagrAmANyAdeva jJAnAviSayaparicchittilakSaNakAryadarzanAt / / nanu na paricchittimAtraM pramANakArya tathya mithyAzAne'pi sadbhAvAt / paricchittivizeSantu nAgRhItaprAmANyaM vijJAnaM janayatIti tadapi bAlavilasitam / na hi prAmANya For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuttiH / grahaNottarakAlamutpattAvasyAtaH pricchitrvishesso'vbhaaste| gRhItaprAmANyApi vijJAnAnirvizeSaviSayapariccha dopalabdhaH / nanu paricchittimAtrasya zuktikAyAM rajatajJAne'pi sadbhAvAttasyApi pramANakAryyatvaprasaGgaiti cet bhavedevaM yadyarthAnyathAvapratyayasvahetRtyadoSajJAnAbhyAM tannApohyata / tasmAd patra kAraNadoSajJAnaM bAdhakapratyayo vA nodeti tatra svataeva prAmAmiti / na caivamaprAmANyepyAzaGkanauyaM tasya vijJAnakAraNAiiraktadoSasvabhAvasAmagrIsavyapekSatayotpatteH / nittilakSaNe ca svakArya svagrahaNasApetatvAt / taddhi yAvanna jJAnaM na tAvat svaviSayAt puruSaM nivarttayatIti / / tadetat sarvamanalpatamovilasitam / tathAhi na tAvat prAmANyasyotpattI sAmagrAntarApekSatvamasiddhamAptapraNItatvalakSaNaguNAnnidhAne satyevApta praNItavacaneSu prAmANyadarzanAt / yadbhAvAbhAvAbhyAM yasyotpattyanutpattau tattatkAraNakamiti lokapi suprasiddhatvAt / yaduktam / vidhimukhena kAryasukhena vA guNAnAmapratItiriti / tatra tAvadAnapraNItazabdena pratIti gaNAnAmityayuktaM zrAptapraNItatvahAniprasaGgAt / / atha cakSurAdau guNAnAmapratItirityacyate tadapyayuktaM nairmlaadigunnaanaamblaabaalaadimirpyuplbdhH| agha nairmalyaM svarUpameva na guNastarhi hetoravinAbhAvavaikalyamapi svarUpavikalataiva na doSa iti smaanm| . atha tahakalameva doSastarhi liGgasya cakSarAdervA tatsvarupasAkalpameva guNaH kathaM na bhavet / prAptokta'pi zabde mohAdilakSaNasya doSasthAmAvameva yathArthajJAnAdilakSaNaguNasadbhAvamabhyupagacchannanyatra tathA necchatauti kathamanunmattaH / adhoktameva zabda guNAH santo'pi na prAmANyotpattI vyApriyante / kintu doghAbhAva eveti satyamuktaM kintu na yuktametat / pratijJAmAtreNa sAdhasiddharayogAt / na hi guNebhyo doghANAmabhAva ityatra kiJjinibandhanamutpazyAmo'nyatra mahAmohAt / athAnumAne'pi virUpaliGgamAtrajanitaprAmANyopalabdhireva tatra heturiticenna / uktottaratvAt / tatra hi bairUpyameva guNo yathA tavaikalyaM dogha iti nAsammato heturapi cAprAmANya'pyevaM vaktuM zakAtaeva / tatra hi doSebhyo guNAnAmabhAvastadabhAvAcca prAmANyAsattve aprAmANyamautsargikamAsta ityaprAmANya svataravaiti tasya bhinna kAraNaprabhavatvavarNanamunmattabhAdhitameva syAt / / kica guNebhyo dodhANAmabhAvaityabhidadhatA guNebhyo guNaevetyabhihitaM syAt / bhAvAntarasvabhAvatvAdabhAvasya / tato'prAmANyAsattvaM prAmANya meveti / naitAvatA parapattapratikSepaH / avirodhakatvAt / tathAnumAnatopi guNAH pratIyantaeva / tathAhi prAmANyaM vijJAnakAraNAtiriktakAraNa prabhavaM vijJAnAnyatve mati kAryatvAt aprAmANyavat / tathA pramANaprAmANye bhinna kAraNajanye bhinna kAryatvAt ghaThavasvavaditi ca / tataH sthitaM prAmANyamutpattau parApetamiti / tathA viSayaparicchittilakSaNe pravRttilakSaNe vA svakArya svagrahaNaM nApekSata iti naikaantH| kvacidabhyastavidhayaeva parAnapekSavavyavasyAnAt / anabhyaste tu jalamasamarIcikAsAdhAraNapradeza jalajJAnaM parApekSameva satyamidaM jalaM viziSTAkAradhAritvAt / ghaTaceTikApeTakadarArAvasarojagandhavattvAcca paridRSTajalavadityanumAnajJAnAdarthakriyAnnAnAcca svataHsiddha For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prtykssoddeshH| prAmANyAt prAcInajJAnasya yathArthatvamAkalpamavakalpata eva / yadapyabhihitaM prAmANyagrahaNottaramutpattAvasyAtaH paricchitarvizeSo nAvabhAsataiti tatra yadyabhyasta viSaye nAvabhAsata ityucyate tadA tadiSyata eva / tatra prathamameva niHsaMzayaM viSayaparicchittivizeSAbhyupagamAt / anabhyastaviSaye tu tadgrahaNottarakAlamastyeva viSayAvadhAraNasvabhAvaparicchittivizeSaH pUrva pramANApramANasAdhAraNyA eva paricchittamatpatteH / nanu prAmANya paricchittayorabhedAt kathaM porkhaaprymiti| naivaM na hi sarvAparicchittiH praamaannyaatmikaa| prAmANyantu paricchittAtmakameveti na doSaH / yadapyuktam / bAdhakakAraNadoghajJAnAbhyAM prAmANyamapohyata iti / tadapi phalAbhASitameva aprAmANya'pi tathA bhASituM zakyatvAt / tathAhi / prathamamapramANameva jJAnamutpadyate pazcAdabAdhabodhaguNajJAnottarakAlaM tadapodyata iti / tasmAt prAmANyamaprAmANya vA svakAyya kvacidamyAsAnabhyAsApekSayA svataHparatazceti nirNatayAmiti // devasya sammatamapAstasamastadoghaM vIkSya prapaJcasaciraM racitaM samasya / mANikAnandivibhunA zizubodhahetoH mAnasvarupamadhunA sphuTamabhyadhAyi // iti parIkSAmukhalaghuvRtto prAmANyasvarUpoddezaH samAptaH // 0 // atha prAmANya svarUpavipratipattiM nirasyedAnI saMkhyAvipratipattiM pratikSipan sakalapramANabhedasandarbhasaMgrahaparaM pramANeyattApratipAdakaM vAkAmAha // 1 // tacchabdena pramANaM parAmRzyate / tatpramANaM svarUpeNAvagataM dedhA dimakArameva / sakalapramANabhedAnAmatravAntarbhAvAt // 1 // ___taddivamadhyatAnumAnaprakAreNApi sambhavatIti / tadAzaGkAnirAkaraNArthaM sakalapramANabhedasaMgrahazAlinauM saMkhyA pratyaktIkaroti // 3 // - pratyakSaM vakSyamANalataNaM itarat parokSa tAbhyAM bhedAt prmaannsyetishessH| nahi paraparikalpitaikahitricatuHpajvaghaTapramANasaMkhyA niyame nikhilapramANabhedAnAmanta vibhAvanA zakyA kartum / tathAhi pratyakSakapramANavAdinaH cArvAkasya nAdhyakSe laiGgikasyAntarbhAvo yuktaH tasya vilakSaNatvAt sAmagrIsvarUpabhedAt / atha nApratyakSa pramANamasti visaMvAdasaMbhavAt / nizcitAvinAbhAvAlliGgAt liGgini jJAnamanumAnamityAnumAnikazAsanam / tatra ca svabhAvaliGgasya bahulamanthApi bhAvo dRzyate / tathAhi kaSAyarasopetAnAmAmalakAnAmeta dezakAlasambandhinAM darzane'pi dezAntare kAlAntare dravyAntarasambandhe cAnyacApi darzanAt / svabhAvahetuLabhicAryyava latAcUtavat / latAziMzapAdisaMbhAvanAcca / tathA kAryaliGgamapi gopAlaghaTikAdau dhUmasya zakramUhni dhAnyathApi bhAvAtU pAvakAbhacAryeva / tataH pratyakSamevaikaM pramANamasyaivAvisaMvAdakatvAditi / tadetadvAlavilasitamivAbhAti upapattizUnyatvAt / tathAhi kimapratyakSamotpAdakakAraNAbhAvAdAlambanAbhAvAdA prAmANyaM niSidhyate / tatra na tAvat prAktanaH pkssH| tadu For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priikssaamukhlghupttiH| tpAdakasya munizcitAnyathAnupapattiniyatanizcayalakSaNasya sAdhanasya sadbhAvAt / no khalvapyudIcaunaH pakSaH tadAlambanasya pAvakAdeH sakalavicAracaturacetasi sadA pratIyamAnatvAt / yadapi svabhAvahetoyabhicArasambhAvanamuktaM tadapyanucitameva / svabhAvamAtrasyAhetutvAt / vyApyarUpasyeva svabhAvasya vyApaka prati gamakatvAbhyapagamAt / na ca vyApyasya vyApakAbhacArikham / vyApyatvavirodhaprasaGgAt / kiJcaivaM vAdino nAyakaM pramANaM vyavatiSThate / tatrAvisaMvAdasyAgoNavasya ca prAmANyAvinAmAvilena nizcetumazakyatvAt / yacca kAryahetorapyanyathApi saMbhAvanaM tadapyazikSitalakSitam / suvivecitasya kAryasya kAraNAvyabhicAritvAt / yAdRzo hi dhUmo jvalanakAryoM bhUdharanitambAdAvatibahaladhavalatayA prasapanapalabhyate / na tAdRzo gopAlaghaTikAdAviti / yadapyuktam / zakramUrddhani dhUmasyAnyacApi bhAva iti / tatra kimayaM zakramUrddhA agnisvabhAvo'nyathA vaa| yadyagnisvabhAvastadAgireveti / kathaM tadudbhatadhUmasyAnyathAbhAvaH zakAte kalpayitum / athAnanisvabhAvastadA tadudbhavo dhUma eva na bhavatIti kathaM tatra tasya taharabhicAritvamiti / tathAcoktam - agnisvabhAvaH zakrasya mUrdA cedagnireva saH / athAnanisvabhAvo'sau dhamastatra kathaM bhavediti // kica pratyahaM pramANamiti kathamidaM paraM pratipAdayet / parasya pratyakSeNa grahItumazakyatvAt / vyAhArAdikAryapradarzanAt taM pratipadyateti cet prAyAtaM tarhi kAryAtkAraNAnumAnam / atha lokavyavahArApekSayeSyata evAnumAnamapi / paralokAdAvevAnabhyupagamAt tadabhAvAditi / kathaM tadabhAvo'nupalabdheriti cet tadanupalabdhiliGgajanitamanumAnamaparamApatitamiti / pratyakSaprAmANyamapi svabhAvahetu jAtAnumitimantareNa nopapattimiyartIti prAgevoktamityuparamyate / tadapyuktaM dharmakotinA - pramANetarasAmAnyasthiteranyadhiyo gateH / pramANAntarasadbhAvaH pratighedhAcca kasyacit // iti / tataH pratyakSamanumAnamiti pramANahayameveti saugataH / so'pi na yuktvaadii| smRteravisaMvAdinyAstRtIyAyAH pramANabhUtAyAH sadbhAvAt / na ca tasyA visaMvAdAdaprAmANyam / dttgrhaadivilopaaptteH| ____ athAnubhUyamAnasya viSayasyAbhAvAt materaprAmANyaM, na / tathAdyanubhUtenArthana saavlmbntvopptteH| anyathA pratyakSasyApyanubhUtArthaviSayatvAdaprAmANyamanivArya syAt / svaviSayAvabhAsanaM mrnne'pyvishissttmiti| kiJca smRteramAmANye'numAnavArtApi durlbhaa| tayA vyAptaraviSayIkaraNe tadutthAnAyogAditi / tata idaM vaktavyam / smRtiH pramANaM anumAnaprAmANyAnyathAnupapatariti / saiva pratyakSAnumAnasvarUpatayA pramANasya divasaMkhyA niyamaM vighaTayatIti kiM nazcintayA / tathA prAbhajJAnamapi saugatIyapramANasaMkhyAM vighaTayatyeva / tasyApi pratyakSAnumAnayoranantarbhAvAt / nanu taditi smaraNamidamiti pratyakSamiti shaandymev| na tAbhyAM vibhinna pratyabhijJAnAkhyaM vayaM pratipadyamAnaM pramANAntaramupalabhAmahe / tataH kathaM tena pramANasaMkhyAvighaTanamiti tdpyghttitmev| yataH smaraNa pratyakSAbhyAM pratyabhijJAnaviSayasyArthasya grahautumazakya For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 prtykssoddeshH| khAt / pUrvottaravivarttavatarakadravyaM hi pratyabhijJAnaviSayaH / na ca tat smaraNenopalakSyate tasyAnubhUtaviSayatvAt / nApi pratyakSaNa tasya vattamAna vivarttavartitvAt / ___ yadapyuktam / tAbhyAM bhinnamanyajJAnaM nAstIti tadapyayuktam / abhedaparAmarzarUpatayA bhinnasyaivAvabhAsanAt / na ca tayoranyatarasya vA bheda parAmarthAtmakatvamasti vibhinna viSayatvAt / na caitat pratyakSa'ntarbhavatyanumAne vA tayoH puro'vasthitArthaviSayatvenAvinAbhUtaliGgasammAvitArthaviSayatvena ca pUrvAparavikAravyApyekatvAviSayatvAt / nApi maraNe tenApi tadekatvasyAviSayIkaraNAt / / atha saMskArasmaraNasahakRtamindriyameva pratyabhijJAnaM janayatItIndriyajajbAdhakSameveti na pramANAntaramityaparaH / so'pyativAliza sva svavighayAbhimukhena pravarttamAnasyendriyasya sahakArizatasamavadhAne'pi viSayAntarapravRttilakSaNAtizayAyogAt / viSayAntarajvAtItasAmpratikAvasthAvyApyekadravyiindrayANAM rUpAdigocaracArikhena caritArthavAcca / nApya dRSTasahakArisavyapekSamindriyamekatvaviSaya muktadoSAdeva / kijyAdRSTasaMskArAdisavyapekSAdevAtmanaH tadvijJAnamiti kiM na kalpyate / dRzyate hi / svamasArasvatacANDAlikAdividyAsaMba. tAdAtmano viziSTajJAnotpattiriti / nanvaJjanAdisaMskRtamapi cakSuH sAtizayamupalakSyata iti cet na / tasya svArthAnatikrameNaivAtizayopalabdhaH na viSayAntaragrahaNalakSaNAtizayasya / tathAcoktam - yatrAtizayo dRSTaH sa svArthAnatilanAt / dUrasUkSmAdidRSTo syAt na rUpe shrotrvRttitH|| iti| nanvasya vArtikasya sarvakSapratiSedhaparatvAt vidhamo dRSTAnta iti cet na / indriyANAM viSayAntarapravRttAtizayAbhAvamAtre sAdRzyAtU dRSTAntakhopapatteH / nahi soM dRSTAntadharmoM dASTAntike bhavitumarhati / anyathA dRSTAnta eva na syAditi / tataH sthitaM pratyakSAnumAnAbhyAmantiraM pratyabhijJAnaM sAmagrIsvarUpabhedAditi / na caitadapramANam / tato'rtha paricchidya pravarttamAnasyArthakriyAyAmavisaMvAdAt pratyakSavaditi / na caikalApalApe bandhamokSAdivyavasthA / ekavAbhAve baddhasyaiva motAdehItasambandhasyaiva liGgasyAdarzanAdanumAnasya ca vyvsthaayogaaditi| na cAsya vidhaye bAdhakapramANasadbhAvAdaprAmANyaM tadviSaye pratyakSasya laiGgikasya caaprvRttH| pravRttI vA pratyuta mAdhakatvameva na bAdhakavamityalamatiprasaGgena // tathA saugatasya pramANasaMkhyAvirodhividhvastabAdhaM takhyimupaDhaukata eva / na caitatpratyakSa antarbhavati / sAdhyasAdhanayoApyavyApakabhAvasya sAkalyena pratyakSAviSayatvAt / na hi tadiyato vyApArAn kartuM zaknoti / avicArakatvAt sannihitaviSayatvAcca / nApyanumAne tasyApi dezAdiviSayaviziSTatvena vyAptyaviSayatvAt / tahiSayale vA prakRtAnumAnAntaravikalpadayAnatikramAt / tatra prakRtAnumAnena vyaaptitipttaavitretraashrytvprsnggH| vyApto hi pratipanAyAm anumAnamAtmAnamAsAdayati / tadAtmalAme ca vyAptipratipattiriti / anumAnAntareNAvinAbhAvapratipattAvanavasthAcamUraparapakSaca caJcamauti / nAnumAnagamyA vyAptiH / nApi sAMkhyAdiparikalpiterAgamopamAnArthApattAbhAvaiH saakllenaavinaabhaavaavgtiH| teSAM samayasaMgRhItasAdRzyAnyadhAnanyathAbhUtAbhAvaviSayalena vyAtyaviSayatvAt / paraistathAnabhyupagamAcca / atha pratyakSa dRSTabhAvivikalpAt sAkalyena sAdhyasAdhanabhAvapratipattana pramANAntaraM tadartha For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 parokSa mukhalaghuttiH / mRgyamityaparaH / so'pi na yuktvaadii| vikalpasyAdhyakSagRhItaviSayasya tadagRhItaviSayasya vA taravasthApakalvamAdye pakSe darzanasyeva tadanantarabhAvinirNayasyApi niyaviSayatvena vyAptyagocaratvAt / dvitIyapakSa'pi vikalpahayApaDhaukata eva / tahikalpajJAnaM pramANamanyathA veti / prathamapate pramANAntaramanumantavyaM pramANahaye'nantarbhAvAt / uttarapakSe tu na tatoinamAnavyavasthA / na hi vyAptijJAnasthAprAmANye tatpUrvakamanumAnaM pramANamAskandati / saMdigdhAdiliGgAdapyutpadyamAnasya prAmANyaprasaGgAt / tato vyAptijJAnaM savikalpa karmAvasaMvAdakajca pramANe pramANahayAdanyadabhyupagamyamiti na saugatAbhimatapramANasaMkhyA niyamaH / etenAna palambhAt kAraNavyApakAnupalambhAcca kAraNAvyApyavyApakabhAvasaMvittiriti vadapi prtyktH| anupalambhasya pratyakSavizeSatvena kAraNAdyanupalambhasya ca liGgakhena sajja nitasyAnumAnatvAt / pratyakSAnumAnAbhyAM vyAptigrahaNapakSopakSiptadoghAnuSaGgAt / / etena pratyattaphalenohApohavikalpajJAnena vyAptipratipattirityapyapAstam / pratyakSaphalasthApi pratyakSAnumAnayoranyataratve vyApteraviSayaukaraNAt / tadanyatve ca pramANAntaravamanivArthamiti / atha vyAptivikalpasya phalatvAnna prAmANyamiti na yuktam / phalasyAnumAnalataNaphalahetutayA pramANatvAvirodhitvAt / yathA sannikarSaphalasyApi vizeSaNajJAnasya vizeSyajJAnalakSaNa phalApekSayA pramANamiti na vaizeSikAbhyapagatohApohavikalpaH pramANAntAvamativartate / etena tri-catuH-paJca ghaTapramANavAdino'pi sAMkhyAkSapAda prabhAkara jaiminayaH svapramANasaMkhyA na vyavasthApayituM kSamA iti pratipAditamavagantavyamuktanyAyena smatipratyabhijJAnatANAM tadabhyapagatapramANasaMkhyAparipayitvAditi / pratyakSatarabhedAt hai eva pramANe iti sthitam / / 2 // atha pramANabhedasya svarUpaM nirUpathitumAha // 3 // jJAnamiti vrtte| pratyakSamiti dhrminirdshH| vizadajJAnAtmaka mAdhyam / pratyakSakhAditi hetuH| tathAhi pratyakSaM vizadajJAnAtmakameva pratyakSatvAt / yanna vizadajJAnAtmaka tanna pratyakSaM yathA parokSam / pratyakSaca vivAdApanam / tasmAdvizadajJAnAtmakamiti pratijJAthaikadezAsiddho heturiti cet / kA punaH pratijJA tadekadezo vaa| dharmidharmasamudAyaH prtijnyaa| tadekadezo dharmo dharmI vaa| hetuH pratijJAyaikadezAsiddha iti cenna / dharmiNo hetule prasiddhakhAyogAt / dharmiNo hetule ananvayadogha iti cenna / vizeSasya dharmitvAt / sAmAnyasya ca hetutvAt / tasya ca vizeSeSvanugamo vizeSaniviSutvAt sAmAnyasya / atha sAdhyadharmasya hetule prtijnyaayaikdeshaasiddhtvmiti| tdpymnmtm| sAdhyasya svarUpeNaivAsiddhatvAt / na pratijJAyakadezAsiddhatvena tasyAsiddhatvam / dharmiNA vyabhicArAt / sapakSe vRttAbhAvAddhetorananvaya ityapyasat / sarva bhAvAnAM kSaNabhaGgasaGgamamevAGgazRGgAraM aGgIkurvatAM tathAgatAnAM matvAdihetUnAM anudayaprasaGgAt / vipakSe bAdhakapramANabhAvAt pakSavyApakatvAcca ananvayavatvaM prakRte'pi samAnam // 3 // idAnoM svoktameva vizadatvaM vyAcaSTe / / 4 // ekasyAH pratoteranyA pratItiH pratItyantaram / tenAvyavadhAnaM tena pratibhAsanaM vezadyam / yadyapyavAyasthAvagrahahApratItibhyAM vyavadhAnaM tathApi na parokSatvaM viSayaviSayiNorbhadenA. prtiptteH| yatra viSayaviSayiNo de sati vyavadhAnaM tatra parokSatvam / tadyanumAnAdhyakSaviSayasyai kAtmagrAhasyAgnerabhinnasyopalambhAt adhyakSasya parokSateti / tadapyayuktaM manaviSayatvA For Private and Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prtykssoddeshH| bhAvAt / visadRzasAmagrIjanyA bhinna viSayA pratItiH pratItyantaramucyate nAnyaditi na doSaH / na kevalametadeva vizeSavattayA vA pratibhAsanaM savizeSavarNasaMsthAnA: grahaNa vaizAma // 4 // tacca pratyakSaM ddhaa| mukhyasaMvyavahArabhedAditi manamikRtya prathamaM sAMvyavahArikapratyatasyotUNAdikA sAmagrI tabhedajca prAha // 5 // vizadaM jJAnamiti caanuvrtte| dezato vizadaM jJAnaM saaNvyvhaarikmityrthH| samIcInaH pravRttinivRttirUpo vyavahAraH sNvyvhaarH| tatra bhavaM sAMvyavahArikam / bhUyaH kimmatam / indriyAnindriyanimittam / indriyaM cakSurAdi / anindriyaM manaH / te nimittaM kAraNaM yasya / samastaM vyastaJca kAraNamabhyapagantavyam / indriyaprAdhAnyAdanindriyabalAdhAnAdupajAtamindriya pratyakSam / tatrendriya pratyakSamavagrahAdidhAraNAparyantatayA caturvidhamapi baddhAdihAdazabhedamaSTacatvAriMzatsaMkhyaM pratIndriyaM pratipattavyam / anindriyapratyakSasya coktaprakAreNASTacatvAriMzabhedena manonayanarahitAnAM caturNApi indriyANAM vyaJjanAvagrahasyASThacatvAriMzazadena ca samuditasyendriyAnindriya pratyakSasya patriMzaduttarA trizatI saMkhyA pratipattavyA / nanu svasaMvedanabhedamanyadapi pratyakSamasti tat kathaM noktamiti na vAcyam / tasya sukhAdijJAnasvarUpasaMvedanasya mAnasapratyakSatvAt / indriyajJAnasvarUpasaMvedanasya cendriyamamatatvAt / anAthA tasya vyavasAyAyogAt / samatyAdisvarUpasaMvedanaM mAnasameveti nAparaM svamavedanaM nAmAdhyakSamasti // 5 // nanu pratyakSasyotpAdaka kAraNaM vadatA granyakAreNa indriyAnindriyavadaryAlokAvapi kiM na kaarnnvenokto| tavacane kAraNAnAM sAkalyasyAsaMgrahAdineyavyAmoha eva syAt tadiyattAnavadhAraNAt / na ca bhagavataH paramakAruNikasya ceSTA tagAmohAya prabhavatItyAzaGkAyAmucyate / sugamametat // 6 // nanu vAdyAlokAbhAvaM vihAya tamaso'nyasyAbhAvAt sAdhana vikalo dRSTAnta iti mevamevaM sati vAdyAlokasyApi tamobhAvAt anyasyAsambhavAtU tejodravyasyAsambhava iti / vistareNaitadalaGkAre pratipAditaM boddhavyam // 6 // atraiva sAdhye hevantaramAha // 7 // atra vyaaptiH| yadyasyAnvayavyatireko nAnuvidadhAti na tattatkAraNakaM yathA kezoNDakajJAnam / nAnuvidhatte ca jJAnamarthAnvayavyatirekAviti / tathA Aloke'pi / etAvAn vizeSastatra naktajjaradRSTAnta iti / naktajvarA mArjArAdayaH // 7 // nanu vijJAnamarthajanitamarthAkArajvArthasya grAhaka tadutpattimantareNa viSayaM prati niyamAyogAt / tadutpatterAlokAdAviziSTatvAt tAdRpyasahitAyA gca tasyAstaM prati niyamahetutvAt bhinna kAlave'pi jJAnazeyayoAdyagrAhakabhAvAvirodhAt / tathAcAktam - bhinna kAlaM kadhaM grAmiti ced grAhyatAM viduH| hetutvameva yuktinAstadAkArArpaNanamam // ityAzaGkAyAmidamAha // 8 // arthAjanAmapyarthaprakAzakamityarthaH / pratajjanAvamupalattaNaM senAtadAkAramapi ityarthaH / ubhayatrApi pradIpo dRSTAntaH / yathA pradIpasyAtajjanyasyAtadAkAradhAriNo'pi tatprakAzakatvaM tathA jJAnasthApItyarthaH // 8 // For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 18 parIkSAmukhalaghuvRttiH / nanu yadArthAdijAtasyArtha rUpAnanukAriNo jJAnasyArtha sAkSAtkAritvaM tadA nighatadigdezakAlavarttipadArthaprakAza pratiniyame hetorabhAvAt sarvvaM vijJAnamapratiniyataviSayaM syAditi zaGkAyAmAha // 9 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svAni ca tAnyAvaraNAni ca svAvaraNAni teSAM kSaya udayAbhAvasteSAmeva sadavasyA upazamaH tAveva lakSaNaM yasyAH yogyatAyAH / tathA hetubhUtathA pratiniyatamarthaM vyavasthApayati / pratyakSamiti zeSaH / hi yasmAdarthe / yasmAdevaM tato noktadoSa ityarthaH / idamatra tAtpayyaM kalpayitvApi tAdrUpyaM tadutpattiM tadadhyavasAyajya yogyatAvazyamabhyupagantavyA / tAdRpyasya samAnArthaH tadutpatterindriyAdibhiH taddvayasyApi samAnArthasamanantarapratyayaH tatritayasyApi zukle zaGkha pautAkArajJAnena vyabhicArAd yogyatAzrayaNameva zreya iti / etena yaduktaM pareNa arthena ghaTayatyenAM na hi mukkArtharUpatAm / tasmAt prameyAdhigateH pramANaM meyarUpatA // iti - nirastaM samAnArthAkAranAnAjJAneSu megharUpatAyAH sadbhAvAt / na ca pareSAM sArUpyaM nAmanti vastubhUtamiti yogyatayaivArthapratiniyama iti sthitam // 9 // idAnIM kAraNatvAt paricchedyo'rtha iti mataM nirAkaroti // 10 // karaNAdikAraNaM na paricchedyamityanena vyabhicAraH / na brUmaH kAraNatvAt paricchedyatvaM api tu paricchedyatvAt kAraNatvamiti cenna / tathApi kezoSTukAdinA vyabhicArAt // 10 // idAnImatIndriyapratyakSaM vyAcaSTe // 11 // sAmagrI dravyakSetrakAlabhAvalakSaNA / tasyA vizeSaH samagratAlakSaNastena vizleSitAni akhilAnyAvaraNAni yena tattathoktam / kiM viziSTam / atIndriyamindriyAtikrAntam / punarapi kIdRzamazeSataH sAmastyena vizadam / azeSato vaizadye kiM kAraNamiti cet pratibandhAbhAva iti brUmaH / tatrApi kiM kAraNamiti cet / pratIndriyatvamanAvaraNatvajveti brUmaH // 11 // etadapi kuta ityAha // 12 // nanvavadhimanaH paryyAyayorane nAsaMgrahAdavyApaka metallakSaNamiti na vAcyam / topa svaviSaye azeSato vizadatvAdidharmmasaMbhavAt / na caivaM matizrutayorityativyApti parihAraH / tadetadatIndriyamavadhimanaH paryyAyakevala prabhedAt / trividhamapi mukhyaM pratyakSamAtma sannidhimAtrApekSatvAditi / nanvazeSaviSayavizadAvabhAsijJAnasya tadato vA pratyakSAdipramANa paJcakAviSayatvenAbhAvapramANaviSamaviSadharavidhvastasattAkatvAt kasya mukhatvam / tathA hi nAdhyatamazeSajJaviSayaM tasya rUpAdiniyatagAcaracAritvAt saMbaddhavarttamAnaviSayatvAcca / na cAzeSavedI saMbaddho vartamAnazceti / nApyanumAnAttasiddhiranumAnaM hi gRhItasambandhasyaikadezadarzanAdasannikRSTe buddhiH / na ca sarvvadbhAvAvinAbhAvikAryyaliGgaM svabhAvaliGga vA saMpazyAmaH / tajjJaH pUrvvaM tatsvabhAvasya tatkAryyasya vA tatsadbhAvAvinAbhAvino nizcetumazakteH / nApyAgamAt tatsadbhAvaH / sa hi nityo'nityo vA tatsadbhAvaM bhAvayet / na tAvannityaH / tasyArthavAdarUpasya karmavizeSasaMstatranaparatvena puruSavizeSAvarodhakatvAyogAt / zranAderAgamasyA dimatpuruSavAcaka For Private and Personal Use Only tvAghaTanAca | nApyanitya zrAgamaH sarvvanaM sAdhayati tasyApi tatpraNItasya tanizcayamantareNa prAmANyA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratyakSodazaH / nizcayAt / itaretarAzrayatvAcca / itarapraNItasya tvanAsAditapramANabhAvasthAzeSanArUpaNaparatvaM nitarAmasambhAvyamiti / sarvajJasadRzasya parasya grahaNAsambhavAcca nopamAnamananyathAbhUtasyArthasyAbhAvAnAttarapi sarvajJAvarodhiti / dharmAdyapadezasya vyAmohAdapi sambhavAt / dvividhA dyapadezaH samyamiyopadezabhedAt / tatra manvAdInAM samyagupadezo yathArthajJAnodayavedamUlatvAt / buddhAdaunAntu vyAmohapUrvakaH tadamUlatvAt / teSAmavedArthajJavAt / tataH pramANapatrakAviSayatvAdabhAvapramANasyaiva pravRttistena cAbhAva eva jnyaayte| bhAvAMze pratyakSAdipramANapaJcakasya vyApArAditi / ____ atra pratividhIyate / yattAvaduktaM pratyakSAdipramANAviSayatvamazeSajJasyeti / tadayuktam / tadagrAhakasyAnumAnamya sambhavAt / tathAhi kazcit puruSaH sakalapadArthasAkSAtkArI tadgrahaNasvabhAvatve sati pratauNapratibandhapratyayatvAt / yad yadgrahaNasvabhAvale sati pratauNapratibandhapratyayaM tattatsAkSAtkAri / yathApagatatimiralocanaM rUpasAkSAtkAri / tadgrahaNasvabhAvale mati pratINapratibandhapratyayazca vivAdApannaH kazciditi sakalapadArtha grahaNasvabhAvatvaM nAtmano siddham / codanAtaH sakala padArtha parijJAnasthAnyathAyogAdandhasyavAdarzAdrapapratIteriti / vyAptijJAnotpattibalAccAzeviSayajJAnasambhavaH / kevalaM vaizaye vivaadH| tatra cAvaraNApagama eva kAraNaM rajonIhArAdyAvatArthajJAnasyeva tadapagama iti prakSINapratibandhapratyayatvaM kathamiti ceducyate doSAvaraNe kvacinimalaM pralayamupavrajataH prakRSyamANahAnikatvAt / yasya prakRSyamANA hAniH sa kvacinimalaM pralayamupatarjAta yAgnipuTapAkApasAritakidRkAlikAdyantaraGgaharaGgamalavayAtmani heni malamiti / nihAsAtizayavatI ca doSAvaraNe iti kathaM punarvivAdAdhyAsitasya jJAnasyAvaraNaM siddha pratiSedhasya vidhipUrvakatvAt iti // atrocyte| vivAdApanaM jJAnaM mAvaraNamavizadatayA svaviSayAvabodhakatvAdrajonauhArAdyantaritArthajJAnavaditi / na cAtmano'mUrtatvAdAvarakAvRttazyogaH / amUrtIyA api cetanAzaktarmadirAmadanakodravAdibhirAvaraNopapattaH / na cendriyasya tairAvaraNam indriyANAmacetanAnAmapyanAta prakhyatvAt smatyAdipratibandhAyogAt / nApi manasastairAvaraNamAtmavyatirekeNAparasya manaso niSetsyamAnatvAt / sato nAmUrtasyAvaraNAbhAvaH / ato nAsiddha tadagrahaNasvabhAvale sati prtiinnprtivndhprtyytvm| nApi viruddha viparItanizcitAvinAbhAvAbhAvAt / nApyanaikAntikaM dezataH sAmasatyena vA vipakSa vRttAbhAvAt / viparItAryopasthApakapratyakSAgamAsambhavAnna kAlAtyayopadiSTakham / nApi satpratipakSatvaM pratipakSasAdhanasya hetorabhAvAt / adamastyeva vivAdApanaH puruSo nAzeSajJaH vaktatvAt puruSatvAt pANyAdimattvAcca rathyApuruSavaditi / naitancAsa / vaktavAderasamyagdhetutvAt / vaktavaM hi dRSTeSTavisaddhArthavaktatvaM taviruddhavaktattvaM vaktatvasAmAnyaM vA / gatyantarAvAt / na tAvat prathamaH pakSaH siddhasAdhyatAnughaGgAt / nApi dvitIyaH pakSaH viruddhatvAt / tadaviruddhavaktatvaM hi jJAnAtizayamantareNa nopapadyata iti / vaktatvasAmAnyapi vipakSAvisaddhatvAt na prakRtasAdhyasAdhanAyAlaM jJAnaprakarSa vaktatvApakarSadarzanAt / pratyata sAnAtizayavato vacanAtizayasyaiva sambhavAt / etena puruSatvamapi nirastam / puruSatvaM hi rAgAdidoSadUSitaM tadA siddhamAdhyatA / tadadUSitantu vimaddhaM verAgyavinnAnAdiguNayuktapuruSatvasyAzeSajJatvamantareNAyogAt / puruSatva For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhaladhuvRttiH / sAmAnAnta sandigrdhAvapakSavyAvRttikamiti siddhaM sakalapadArthasAkSAtkAritvaM kasyacit puruSasyAto'numAnAditi na pramANapajvavighayatvamazeghavasya / athAsminnanumAne'hataH sarvavitvamanahato vA / anahatazcedaIhAkyamapramANaM syAt / ahaMtazcet so'pi na zrutyA sAmarthana vAvagantuM pAryate / svazaktayA dRSTAntAnugraheNa vA hetoH pakSAntare'pi sulyavRttitvAt iti / tadetatpareSAM svavadhAya kRtyo tyApanamevivizeSapraznasya sarvajJasAmAnyAbhyupagamapUrvakatvAt / anyathA na kasyApyazeSajJamityevaM vaktavyam / prasiddhAnumAne'pyasya doSasya sambhavena jAtyattaratvAcca / tathAhi nityaH zabdaH pratyabhijAyamAnatvAditAkta vyApakaH zabdo nityaH prasAdhyate pravyApako vaa| yadyavyApakaH tamA vyApakalena upakalparamAno na kajvidarthaM puNAti / atha vyApakaH so'pi na zrutyA sAmarthana vAvagamyate / svazaktayA dRSTAntAnugraheNa vA pakSAntare'pi sulpavRttitvAditi / siddhamato nirdoSAta sAdhanAdatheSajJatvamiti / yazcAbhAvapramANakalitasattAkatvamazeSajJasyeti tada yuktamevAnumAnasya tadgrAhakasya sadbhAve sati pramANapajyakAbhAvamUlasyAmAvapramANasyotthAnAyogAt / gRhItvA vastusadbhAvaM smRtvA ca pratiyoginam / mAnasaM nAstitAjJAnaM jAyate'tAnapekSayA // iti ca tAvatkaM darzanam / tathA ca kAlatrayatrilokalakSaNavastusadbhAvagrahaNe anyatrAnagradA gRhItasavajJamaraNe ca sarvajJanAstitAjJAnamabhAvapramANaM yuktam / nAparathA / na ca kasyacidagdirzinasvijagatrikAlajJAnamupapadyate sarvajJasyAtIndriyasya vA / sarvajatvaM hi cetodharmatayAtaundriyam / tadapi na prAkRtapuruviSaya iti kathamabhAva pramANa mudayamAsAdayet / amavajJasya tadutpAdasAmagramA asambhavAt / sambhave tathA jJAtureva sarvajJatvamiti / atrAdhunA tadabhAvasAnimityapi na yuktaM siddhasAdhyatAnuSaGgAt / tataH siddhaM mukhyamataundriyajJAnamazeSatovizadam / sArvajJAnasyAtIndriyatvAt azucyAdidarzanaM tadrasAsvAdanadoSo 'pi parihata eva / / ___ kathamataundriyajJAnasya vezadyamiti cet yathA satyasvapnajJAnasya bhAvanAjJAnasya ceti / dRzyate hi bhAvanAbalAdataddezavastuno'pi vizadadarzana miti / pihite kArAgAre tamasi ca suuciimukhaagrdurbhdye| mayi ca nimIlitanayane tathApi kAntAnanaM vyaktam // iti bahulamupalammAt / nanu ca nAvaraNavizleSAdazeSajJatvamapitu tanukaraNamuvanAdinimittakhena / na cAtra tanvAdInAM buddhimaddhetukatvamasiddhamanumAnAdestasya suprasiddhatvAt / tathAhi vimatyadhikaraNa. bhAvApanaM urvIparvatatastanvAdikaM buddhimaddhe tukaM kAryatvAt acetanopAdAnatvAtmanivezaviziStRtvAhA vasvAdivaditi / prAgamo'pi tadAvedakaH zrUyate / vizvatazcakSuruta vizvatomukho vizvatobAsta vizvataspAt / saM bAhubhyAM dharmAta saM patatraivAbhUmau janayan deva ekaH // tathA vyAsavacanajca / ajJo jantugnIzo'yamAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito gacchet svarga vA zvabhrameva vA // For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratyakSodezaH / nacAcetanaireva paramANvAdikAraNaiH paryAptatvAiddhimataH kAraNasyAnardhakyaM pracetanAnAM svayaM kAryotpattI vyApAgayogAt tur2yAdivat / na caivaM cetanasyApi cetanAntarapUrvakatvAt anavasthA tasya sakalapurUSajyeSThatvAniratizayatvAt marvajavIjasya klezakarmavipAkAzayairaparAmRSTatvAt anAdibhUtAnazvarajJAnasambhavAcca / yadAha pataJjaliH klezakarmavipAkAzayaraparAmRSTaH puruvizeSa IzvaraH / tatra niratizayaM sarvajJavIjam / sa eSa pUrvaSAmapi gusaH kAlenAvicchedAditi ca / aizvaryamapratihataM mahajovirAgastRptinisargajanitA zitendriyeSu / prAntikaM sukhamanAvaraNA ca zakti nijca sarvavighayaM bhagavaMstavaiva // ityavadhUtavacanAcca / na cAtra kAryatvamiddhaM sAvayavatvena kAryatvasiddheH / nApi viruddhaM vipakSa eva vRttAbhAvAt / nApyanaikAntikaM vipakSa paramANavAdAvapravRtteH / pratipakSasiddhinibandhanastha sAdhanAntarasthAbhAvAt na prakaraNasamam / atha tanvAdikaM buddhimaddhetukaM na bhavati dRSTakartakamAsAdAdivilakSaNatvAt aAkAzAdivadityastyeva pratipakSasAdhanamiti / naitadyuktaM hetorrAsaddhatvAt / saniveziizaSTalena prAsAdAdisamAnajAtIyatvena tanvAdInAmupalambhAt / atha yAdRzaH prAsAdAdo sannivezavizeSo dRSTaH na tAdRzastanvAdAviti cet na sarvAtmanA sadRzasya kasyacidapyabhAvAt / sAtizayamagnivezo hi sAtizayaM kartAraM gamaryAta prAsAdAdivat / na ca dRSTakarttakAdRSTakarttakAmyA buddhimannimittetaratvasiddhiH kRtrimarmaNimuktAphalAdibhirvyabhicArAt / etenAcetanopAdAnatvAdikamapi samarthitamiti sUktaM buddhimaddhetukatvaM tatazca sarvaveditvamiti / ___ tadetatsarvamanumAnamudrAviNadaridravacanameva kAryavAderasamyagghetulena tajanitajJAnasya mithyArUpatvAt / tathAhi kAryavaM svakAraNamattAsamavAyaH syAd abhUtvA bhAvitvam akriyAdarzino'pi kRtabuddhatpAdakatvaM kAraNavyApArAnuvidhAyitvaM vA syAt gatyantarAbhAvAt / zrathAdyaH pakSastadA yoginAmazeSakarmaprakSaye pakSAntaHpAtini hetoH kAryavalakSaNasyApravRtteH bhAgAsiddhatvam / na ca tatra sattAsamavAyaH svakAraNasamavAyo vA mamasti tatprakSayasya pradhvaMsarUpatvena sattAsamavAyayorabhAvAt / sattAyA dravyaguNakriyAdhAravAbhyanujJAnAt samavAyasya ca paraiH dravyAdipaJcapadArthavRttitvAbhyupagamAt / / athAbhAvaparityAgena bhAvasyaiva vivAdAdhAsitasya pakSIkaraNAnAyaM doSaH pravezabhAgiti cet / tarhi muktArthinAM tadarthamozcarArAdhanamanarthakameva syAt tatra tasyAkiJcitkaratvAt / sattAsamavAyasya vicAramadhirohataH zatadhA vizIryamANatvAt / svarUpAsiddhaJca kAryatvam / sa hi samutpannAnAM bhavedutpadyamAnAnAM vA / yadyutpannAnAM satAmasatAM vA? na tAvadasatAM kharaviSANAderapi tatprasaGgAt / satAjcet / sattAsamavAyAt svato vaa| na tAvat sattAsamavAyAdanavasyAprasaGgAt / prAguktavikalpadayAnativRtteH / svataHmatAntu sattAsamavAyAnarthakyam / _ adhotpadyamAnAnAM sattAsambandhaniSThAsambandhayorekakAlatvAbhyupagamAditi matam / tadA sattAsambandha utpAdAbhinnaH kiM vA abhinnaH? iti / yadi bhinnastadotpatteramattvAvizeSAdutpattabhAvayoH kiM kRto bhedH| For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuttiH / athotpattisamAkrAntavastusattvenotpattirapi tathA vyapadizyate iti mataM tadatijADyalAtamevotpattisattvaM prati vivAde vastusattvasyAtidurghaTatvAt / itaretarAzrayadoghazca / ityutpattisattve vastuni tadekakAlaunasattAsambandhAvagamaH tadavagame ca tatratyasabenotpattisattvanizcaya iti / prayatadoSaparijihIrghayA tayoraikyamapyanujJAyate / tarhi tatsambandha eva kAryatvamiti / tato buddhimaddhe tukale gaganAdibhiranekAntaH / etena svakAraNasambandho'pi cintitaH / ayobhayasambandhI kAryavamiti mtiH| mApi na yuktA / tatsambandhasyApi kAdAcitkale samavAyasyAnityatvaprasaGgAt ghaTAdivat / akAdAcitkalve sarvadopalambhaprasaGgaH / atha vastUtpAdakakAraNAnAM sannidhAnAbhAvAna srvdoplmbhprmnggH| nanu vastUtpattA) kAraNAnAM ghyApAraH / utpAdazca svkaarnnsttaasmvaayH| sa ca sarvadApyasti iti tadarthaM kAraNopAdAnamanarthakameva syAt / abhivyaktArthaM tadupAdAnamityapi vArtam / vastUtpAdApekSayAbhivyaktaraghaThanAt / vastvapekSayAbhivyaktI kAraNasamyAtAt prAgapi kAryyavastusadbhAvaprasaGgAt / utpAdasyApyabhivyaktirasambhAvyA / svakAraNasattAsambandhalakSaNasyotpAdasyApi kAraNavyApArAtprAksadbhAve vastusadbhAvaprasaGgAt / tallakSaNatvAdastusattvasya / prAksata eva hi kenacit tirohitasyAbhivyaJjakenAbhivyaktistamastirohitasya ghaTasyaiva pradIpAdineti / tannAbhivyaktArthaM kAraNopAdAnaM yuktam / tanna svakAraNasattAsambandhaH kAryatvam / nApyabhUtvAbhAvivaM tasyApi vicArAsahatvAt / prabhUtvAbhAvitvaM hi bhinnakAlakriyAdayAdhikaraNabhUte kartari siddha siddhimadhyAste svAntapadavizeSitavAkyArthakhAt muvA vrajato tyAdivAkyArthavat / na cAtra bhavanAbhavanayorAdhArabhUtasya katturanubhavo'sti / abhavanAdhArasyAvidyamAnatvena bhAvanAdhArasya ca vidyamAnatayA bhAvAbhAvayorekAzrayavirodhAt / avirodhe ca tayoH paryyAyamAtreNaiva bhedo na vAstava iti| ___ astu vA yathAkathavidabhUllA bhAvivaM tathApi tanvAdau sarvatrAnabhyupagamAt bhAgAsiddham / na hi mahaudharAkUpArArAmAdayaH prAgabhUtvA bhavanto'bhyupagamyante parasteSAM taiH savvadAvasyAnAbhyupagamAt / atha sAvayavakhena teSAmapi sAdivaM prasAdhyate tadapyazikSitalakSitam / avayaveSu vRttaravayaverArabhyakhena ca saavyvtvaanupptteH| prathamapakSa avayavasAmAnya nAnekAntAt / dvitIyapakSe sAdhyA viziSThatvAt / atha sanniveza eva sAvayavatvam / tacca ghaTAdivat / pRthivyAdAvupalabhyate ityabhUtvA bhAvitvamabhidhIyate / tadappapezalam / sanivezasyApi vicArAmahatvAt / sa chavayavasambandho bhavet racanAvizeSo vaa| yadyavayavasambandhastadA gaganAdinAnekAntaH / sakalamUrtimavyasaMyoganibandhanapradezanAnAtvasya sadbhAvAt / / ayopacaritA eva tatra pradezA iti cet / tarhi sakala mUrtimaddayasambandhasyApi upacaritatvAt sarvagatatvamapyupacaritaM syAt / zrotrasyArthakAritvajca na syAt upacaritapradezarUpatvAt / dhAdinA saMskArAttataH setyayuktam / upacaritasyAsadrapasya tenopakArAyogAt kharaviSANasyeva tato nakiJcidetat / / atha racanAvizeSaH tadA paraM prati bhAgAsiddhatvaM tadavasyameveti nAbhUtvAbhAvita For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prtykssoddeshH| vicAraM shte| nApyakriyAdarzino'pi kRtabuddhyatpAdakatvam / taddhi kRtasamayasyAkRtasamayasya vA bhavet / kRtasamayasya cet gaganAderapi buddhimaddhe tukatvaM syAt / tatrApi khananotsecanAtU kRtamiti gRhItasaGkatasya kRtabuddhisambhavAt / sA mithyeti cet bhavadIyApi kiM na syAt / bAdhAsadbhAvastha pratipramANavirodhasya cAnyatrApi samAnatvAt / pratyakSaNobhayatrApi karturagrahaNAt / tityAdika buddhimaddhetukaM na bhavati asmadAdyanavagrAdyaparimANAdhAratvAt gaganAdivaditi pramANasya sAdhAraNatvAt / tanna kRtasamayasya kRtabuddharatpAdakatvam / nApyakRtasamayasyAsiddhatvAdavipratipattiprasaGgAcca / kAraNavyApArAnuvidhAyitvajya kAraNamAtrApekSayA yadISyate tadA viruddha sAdhanam / kAraNavizeSApekSayA ceditaretarAzrayatvam / siddhe hi kAraNavizeSe buddhimati tada pekSayA kAraNavyApArAnuvidhAyitvaM kAryatvaM tatastahithesiddhiriti maniveza viziSTatyamacetanopAdAnatvajcoktadoSaduSTatvAna pRthak cintyate / svarUpabhAgAsiddhatvAdestatrApi sulabhatvAt / visaddhAzcAmau hetavo dRSTAntAnugraheNa sazarIrAsarvatapUrvakatvasAdhanAt / na dhUmAtU pAvakAnumAne'pyayaM doSaH / tatra tANa pArNAdivizeSAdhArAnimAtra vyAsadhUmasya darzanAt / navamatra sarvajJAsarvanakarttavizeSAdhikaraNatatsAmAnyena kAryatvasya vyAptiH / sarvajJasya kArito'numAnAt prAsiddhatvAt / vyabhicAriNasvAmI hetavaH buddhimatkAraNamantareNApi vidyudAdInAM prAdurbhAvasambhavAt / suptAdyavasthAyAM abuddhipUrvakasyApi kAryasya darzanAt / tadavazyaM tatrApi bhargAkhyaM kAraNamityatimugdhavilasitam / tahamapArasyApyasambhavAt azarIratvAt jJAnamAtraNa kAryakAritvAghaTanAdicchAprayatnayoH zarIrAbhAve'sambhavAt / tadasambhavazva purAtanairvistareNArbhAihata praaptpriikssaado| ataH punaratra nocyate // __yacca mahezvarasya klezAdibhiraparAmRSTatvaM niratizayatvamaizvaryyAyapetatvaM tat sarvamapi gaganAjasorabhavyAvarNanamiva nirviSayatvAdupekSAmarhati / tato na mahezvarasyA ghanatvam / nApi brhmnnH| tasyApi sadbhAvAvedakapramANAbhAvAt / na tAvat pratyakSaM tadAvedakamavipratipattiprasaGgAt / na cAnumAnavinAbhAviliGgAbhAvAt / nanu pratyakSaM tadagrAhakamasteravAkSivisphAlanAnantaraM nirvikalpakasya sanmAtra vidhiviSayatayotpatteH / sattAyAzca paramabrahmarUpatvAt / tathAcoktam / asti ghAlocanAjJAnaM prathamaM nirvikalpakam / bAlamUkAdivijJAnasadRzaM zuddhavastujam / / na ca vidhivat parasparavyAvRttirapyadhyakSataH pratIyate iti tsiddhiH| tasya niSedhAviSayatvAt / tathAcoktam / AhurvidhAtRpratyakSaM na niSeddhavipazcitaH / naikatve aAgamastana pratyakSaNa prabAdhyate / / anumAnAdapi tatsadbhAvo vibhAvyata eva / tathAhi / grAmArAmAdayaH padArthAH pratibhAsAntaHpraviSTAH pratibhAsamAnatvAt / yat pratibhAsate tat pratibhAsAntaHpraviSTaM yathA pratibhAmasvarUpam / pratibhAmante ca vivAdApanA iti / tadAgamAnAmapi-puruSA ravedaM yamRtaM yacca bhAvyamiti bahulamupalambhAt / sa vai khalvidaM brahma, neha nAnAsti kijjana / prArAmaM tasya pazyanti na taM pazyati kazcaneti zrutezca / nanu paramabrahmaNa eva paramArthasatve kathaM ghaTAdibhedo'vabhAsate / iti na codyam / For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuttiH / sarvasyApi tadvivartatayAvabhAsanAt / na cAzeSabhedasya tadvivartatvamasiddham / pramANaprasiddhatvAt / tathAhi vivAdAdhAsitaM vizvamekakAraNapUrvakamekarUpAnvitatvAt / ghaTaghaTIsarAvodajvanAdaunAM mRdrapAnvitAnAM yathA mRdekakAraNapUrvakatvaM sadUpeNAnvitaJca nikhilaM vasviti / tathAgamo'pyasti / InAma ivAMzUnAM candrakAnta ivAmbhasAm / prarohANAmiva plataH sa hetuH sarvajanminAm // iti // tadetanmadirArasAsvAdagadgadoditamiva / madanakodravAdhupayogajanitavyAmohamugdhavilasitamiva nikhilamavabhAsate vicArAsahavAt / tathAhi yat pratyakSasya sattAviSayatvamabhihitaM tatra kiM nirvizeSasattAviSayatvaM savizeSasattAvabodhakatvaM vA / na tAvat paurastAH pakSaH sattAyAH sAmAnyarUpatvAhizeSanirapekSatayAnavabhAsanAt / zAvaleyAdivizeghAnavabhAsane govAnavabhAsavat / nirvizeSaM hi sAmAnyaM bhavecchazaviSANavadityabhidhAnAt / sAmAnyarUpatvajca sattAyAH satmadityanvayabuddhiviSayatvena suprasiddhameva / atha pAzcAtyaH pakSaH katIkriyate / tadA na paramapuruSasiddhiH / parasparavyAvRttAkAravizeSANAmadhyakSato'vabhAsanAt / yadapi sAdhanamabhyadhAyi pratibhAsamAnatvaM tadapi na sAdhu vicArAmahatvAt / tathA hi pratibhAsamAnatvaM svataH parato vA / na tAvat svato'miDavAt / paratazcedinddham / parataH pratibhAsamAnatvaM hi paraM vinA nopapadyate / pratibhAsamAnamAtramapi na siddhimadhivasati / tasya tahizeSaNAntarIyakatvAt / tadvizeSAbhyupagame detaprasaktiH / kiJca dharmihetu dRSTAntA anumAnopAyabhUtAH pratibhAsante na veti / prathamapakSa pratibhAsAntaHpraviSTAH pratibhAsahitA vaa| yadyAdyaH pakSastadA mAdhyAntaHpAtitvAnna tato'numAnaM, tabahirbhAvaH taireva heto-bhicaarH| apratibhAsamAnale'pi taddAvasthAbhAvAt / tato nAnumAna miti / athAnAdyavidyAvijammitatvAt sarvametadamambaddhamityapyanalpatamovilasitam / avidyAyAmapyuktadoSAnughaGgAt / sakalavikalpavikalavAttasyA naiSa doSa ityapyatimugdhabhASitam / kenApi rUpeNa tasyAH pratibhAsAbhAve tatsvarUpAnavadhAraNAt / aparamapyatra vistareNa devAgamAlaGkAre cintitamiti neha pratanyate / / yacca paramabrahmavivarttatvaM akhilabhedAnAminayuktaM tatrApyekarUpeNAnvitavaM heturanvIyamAnahayAvinAbhAvilena purughAitaM pratibadhnAti iti sveSTavighAtakAritvAdimdaH / anvitatvamekahetuke stambhakumbhAmbhosahAdAvapi upalabhyata ityanekAntikazca / kimarthajvedaM kAryamaso vidadhAti anyena prayuktatvAt kRpAvazAt krIr3AvazAt svbhaavaahaa| anyena prayuktale svAtantAhAniH daitaprasaGgazca / kRpAvazAditi nottaram / kRNayAM duHkhinAmakaraNaprasaGgAt / paropakArakaraNa niSThatvAttasyAHsaaiH prAganukampAviSayaprANinAmabhAvAcca na sA yujyate / kRpAparasya pralayavidhAnAyogAcca / adRzvazAt tadvidhAne svAtantahAniH / kRpAparasya paur3AkaraNAdRSTavyapekSAyogAcca / kaur3AvazAt pravRtto na prabhutvaM krauDopAyavyapetaNAt bAlakavat / krauDopAyasya tatsAdhyasya ca yugapadutpattiprasaGgazca / sati samartha kAraNe kAryasthAvazyambhAvAt / anyathA krameNApi sA tato na syAt / . atha svabhAvAdaso jaganirmiNoti yathA nirdahati vAyurvAti iti mataM tadapi For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org parokSodezaH / 25 bAlabhASitameva pUrvoktadoSAnivRtteH / tathAhi kramavartti vivartajAtamakhilamapi yugapadupadyetApekSaNIyasya sahakAriNo'pi tatsAdhyatvena yaugapadyasambhavAt / udAharaNa vaiSamyajya | vAdeH kAdAcitkasva hetu janitasya niyata zaktAtmakatvopapateranyatra nityavyApisamarthakasvabhAvakAraNajanyatvena dezakAla pratiniyamasya kAyai durupapAdAt / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadevaM brahmaNo'ddhiau vedAnAM tatsutamabuddhAvasyAtvapratipAdanaM paramapuruSAkhyamahAsUtaniHzvasitAbhidhAnaJca gaganAravindamakarandavyAvarNanavadana vardhayArthaviSayatvAdupekSAmarhati / yazcAgamaH pramANaM savrvvaM vai khalvidaM brahmetyAdi / UrNanAbha ityAdi ca / tatsarvvamuktavidhinA zraddheta virodhIti nAvakAzaM labhate / na cApauruSeya zrAgamo'stItyane prapaJcayiSyate / samAna puruSottamo'pi vicAraNAM prAjvati // pratyakSetarabhedabhinnamamalaM mAnaM didhavodisaM deve divyaguNaiH vicAryya vidhivat saMkhyAtateH saMgrahAt / mAnAnAmiti tadvipyabhihitaM zrIratnanandAcayeH sAkhyAnamado vizuddhadhiSaNe boddhavyamavyAhatam // mukhyasaMvyavahArAbhyAM pratyakSamupadarzitam / devoktamupajIvadbhiH sUribhirdhApitaM mayA // iti parIkSAmukhasya laghuvRttI dvitIyaH samuddezaH // 0 // athedAnImuddiSTe pratyakSa tarabhedena pramANadvitve prathamabhedaM vyAkhAya itarad vyAcaSTe // 1 // ukta pratipakSamitarazabdo brUte / tataH pratyakSAditaraditi labhyate / tacca paromiti // 1 // tasya ca sAmagrIsvarUpe nirupayannAha // 2 // pratyakSAdinimittamityAdizabdena parokSamapi gRhyate / tacca yathAvasaraM nirupadiSyate / pratyakSAdinimittaM yasyeti vigrahaH / smRtyAdiSu dvandvaH / te bhedA yasyeti vigrahaH // 2 // tatra smRtiM kramaprAptAM darzayannAha // 3 // saMskArasyodbodhaH prAkaTanam / sa nibandhanaM yasyAH sA tathoktA / tadityAkArA tadityulekhinI / evaMbhUtA smRtirbhavatauti zeSaH // 3 // udAharaNamAha // 4 // pratyabhijJAnaM prAptakAlamAha // 5 // atra darzanasmaraNakAraNakatvAt sAdRzyAdiviSayasyApi pratyabhijJAnatvamuktam / yeSAntu poyaviSayamupamAnAkhyaM pramANAntaraM teSAM velakSakhyAdiviSayaM pramANAntaramanuSajyeta / saMghAcI kam / upamAnaM prasiddhArtha sAdhamrmyAt sAdhyasAdhanam / dharmyAt pramANaM kiM syAt saMjJipratipAdanam // idamalyaM mahadvRramAsannaM prAMzu neti vA / vyapekSAtaH samate'rtha vikalpaH sAdhanAntaram // iti // 5 // krameNodAharaNaM darzayA // 6 // For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuttiH / dhAdizabdena payo'mbubhedI haMsaH syAta ghaTapAdairdhamaraH smRtaH / saptaparNastu tattvajJaviIyo viSamacchadaH / / paJcavarNa bhavedranaM mecakAkhyaM pRthustnau| yuvatizcaikazRGgo'pi gaNDakaH parikIrtitaH // zarabho'pyaSTabhiH pAdaH siMhazvAsamaTAnvitaH / ityevamAdizabdazravaNAtU tathAvidhAneva marAlAhaunavalokya tathA satyApayati pahA sahA tatsaDulanamapi pratyabhijJAnamuktaM darzanamaraNakAraNatvAvizeSAt pareSAntu saspramANamevopapadyate / upamAnAdau tasyAntarbhAvAbhAvAta // 6 // prayoho'vasaraprApta ityAha // 7 // upalambhaH pramANamAtramatra pdyte| yadi pratyakSamevopalambhazabdenocyate sadA sAdhaneSvanumeyeSu vyAhijJAnaM na syAt / atha vyAptiH sopasaMhAraNa pratIyase / sA kathamatIndriyasya sAdhanasyAtIndriyeNa sAdhyena bhavediti / naivaM pratyakSaviSayeSviva anumAna viSayejvapi vyApsaravirodhAt / tajajJAnasyApratyakSatvAbhyupagamAt // // udaahrnnmaah||8|| sugamam // 8 // idAnImanumAna kramAyAtamiti tallakSaNamAha // 6 // sAdhanasya lakSaNamAha // 10 // nanu trairupyameva hetorlakSaNaM tasmin sadeva sorasiddhAdidoghaparihAgepapatteH / sathAhi / pakSadharmatvamasiddhavayavacche dArthamabhidhIyate / sapakSa ruvantu viraddhakhApanodArtham / vipakSe cAsattvamevAnekAntikAdAmArthamiti / taduktam - hetostrijvapi rUpeSu nirNapastena varNitaH / asiddhvipriitaarthvybhicaarivypeksstH|| iti / tadayuktam / avinAbhAvaniyamanizcayAdeva doptryprihaaroppttH| prati nAbhAvodyanyathAnupapana tvam / taccAsiddhasya na sambhavatyeva / anyathAnupapanasamaruiddhasya na siddhapati ityabhidhAnAt / nApi viruddhasya tallattaNakhopapattiviparItanizcitAvinAbhAvini yathoktasAdhyAvinAbhAvaniyamalakSaNasyAnupapattevirodhAt vyabhicAriNyapi na prakRtalakSaNA. vakAzastata eva tato'nyathAnupapattireva zreSasI na viruuptaa| tasyAM satyApi yathoktalakSaNAbhAve vetorgamakalAdarzanAt / tathAhi ma zyAmastatputravAditaratatputravadityatra rupyasambhave'pi na gamakatvamupalakSyate / agha vipakSAgAtiniyamavatI tatra na dRzyate / tato na gamakatvamiti / tadapi mugdhavilaSitameva tasyA evAvinAbhAvarUpatvAt / itararupamadbhAve'pi tadabhAve hetoH samAyasiddhi prati gamakavAniSTau seva pradhAnaM lakSaNamupalakSaNIyamiti / tatsadbhAve cetararUpahayanirapekSatayA gamakatvopapattazca / yathA santAhatavAdino'pi emANAnauSTA. nissttsaadhnduussnnaanythaanuppttH| na cAtra pakSadharmakhaM sapakSAnvayo vAsti / kevalamavinAbhAvamAtreNa gmaalmtote| parayaparamuktaM para patadharmAtAbhAve'pi kAkasya bANagaMDavalaH mAsAva ityasyApi For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prokssoddeshaa| gamakalApattiriti / tadapyamena nirastam / anyathAnupapattibalenevApakSadharmasyApi sAdhukhAbhyupagamAt / na ceha sAsti / tato'vinAbhAvaeva hetoH pradhAnaM lakSaNamabhyupagantavyam / tamin satyamati vilakSaNakhe'pi hetorgamakatvadarzanAditi / na rUpyaM hetulakSaNaM adhyApakatvAt / maDheSAM kSaNikale sAdhye sattAdeH sAdhanasya sapakSa sato'pi svayaM mogatergamakatvAbhyupagamAt / etena pajvalakSaNatvapi yogaparikalpitaM na hetorupapattimiyItyabhihitaM boddhavyam / patadharmale satyanvayayatirekAyabAdhitaviSayatvamasatpatipatatvajceti paJca lakSaNAni / seSA. mapyavinAbhAvaprapaJcateva bAdhita viSayasyAvinAbhAvAyogAt satpratipakSasya veti / sAdhyAbhAviSayalenAsamyagahetulAca / yathoktapakSaviSayavAbhAvAt tadoSeNaiva duSThatvAt / ataH visaM sAyAvinAmAvilena nizcito turiti // 10 // idAnImavinAbhAvabhedaM darzayannAha // 11 // satra sahabhAvaniyamasya viSayaM darzayannAha / / 12 / / sahacAriNoruparasayoApyavyApakayozca vRkSavaziMzapatvayoriti asanyA viSayo nirdiSThaH // 12 // kramamAvaniyamasya viSayaM darzayavAha // 13 // prAMtaracAriNoH kRttikodayazakaThodayayoH kAryakAraNayogya dhUmadhamadhvajayoH kmbhaavH||13|| nanveSambhUtasyAvinAbhAvasya na pratyakSaNa grahaNaM tasya sannihitaviSayatvAt / nApyanumAnena / prakRtAparAnumAnakalpanAryA itaretarAzrayatvAnavasthAvatArAdAgamAderapi bhinnaviSayatna suprasiddhavAna tato'pi tatpratipattirityAzaGkAyAmAha // 14 // tarkAt yathoktalakSaNAdUhAt / tanirNaya iti // 14 // adhedAnoM sAdhalakSaNamAha // 15 // atrApare duussnnmaacksste| AsanazayanabhojanayAna nidhuvanAderapi iSTatvAt sadapi sAdhamanuSavyate iti / te'pyativAlizAH aprastutamalApitvAta / atra hi sAdhanamadhikriyate / tena sAdhanaviSayalenepsitamiSThamucyate // 15 // jJadAnoM svAbhihitasAdhalakSaNasya vizeSaNAni saphalayana prasiddhavizeSaNaM samarthayitumAha // 16 // satra mandigdhaM sthANA puruSovetyanavadhAraNenobhayakoTiparAmarza saMzayAkalitaM vstuucyte| viparyaslantu viparItAvamAsi viparyayajJAnaviSayabhUtaM rjtaadi| avyutpananta nAmajAtisaMkhyAdivizeSAparijJAnena nirNItaviSayAnayavasAyamAdyam / eSAM sAdhatvapratipAdanArthamasiddhapadopAdAnamityarthaH // 16 // adhuneSTA bAdhitavizeSaNa vayasya sAphalyaM darzayannAha // 17 // aniSTo mImAMsakasyAnityaH zabdaH / pratyakSAdivAdhitazcAzrAvaNava diH / prAdizabdamAnumAnAgamalokasvavacanabAdhitAnAM grahaNam / tadudAharaNajjAkiJcitkarasya hevAmAsasya nirupaNAvasare svayameva granyakAraH prapaJcayiSyatItAparamyate // 10 // satrAsiddhapadaM prtivaadypettyev| iSTapadantu vAdyapekSayeti vishessmupdaayitmaar||10|| For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuttiH / ayamoM na hi bhavaM sarvApatayA vizeSaNamapi tu kiJcitkamapyuvidhya bhavatIti asidvavaditi vyatirekamukhenodAharaNam / yathA prasiddha prativAdyapekSayA / na tatheSTamityarthaH // 18 // kuta etadityAha // 19 // icchayA khalu viSayIkRtamiSTamucyate / pratyAya nAya hocchA vaktureveti // 19 // taca sAdhaM dharmaH kijvAtaviziSTho dharmoti pRSThe tajhe darzayannAha // 20 // sopaskArANi vAkyAni bhavanti / tato 'yamoM labhyate / vyAptikAlApekSayA su pAyaM dharmaH / kvacitprayogakAlApekSayA tu tahiziSTho dharmI sAdhaH // 20 // asyaiva dharmiNo nAmAntaramAha // 21 // nanu svadharmisamudAyaH pakSa iti pakSasvarUpasya pugatanenirUpitatvAta dharmiNasahacane kathaM na rAddhAntavirodha iti / naivaM sAyadharmAdhAratayA vizeSitasya dharmiNaH pakSakhavacane'pi doghAnarakAzAta / racanAvecitramAtreNa tAtparyyasyAnirAkRtatvAt siddhAntAvirodhAtU // 31 // atrAha saugtH| bhavatu nAma dharmI pattavyapadezabhAk tathApi savikalpabuddhI parivarttamAna eva / na vaastvH| sarvatra vAnumAnAnumeyavyavahAro buddhamAruna dharmadharminyAyena na vahiHsadasattvamapekSata ityabhidhAnAditi nirAsArthamAha // 22 // :: zrayamarthaH / neyaM vikalpabuddhirvahirantarvA nAsAditAlambanabhAvA dharmiNaM ghyavasthA. payati / tadavAstavatvena sadAdhArasAdhyasAdhana yorapi vAstavatvAnupapatteH tabaddhaH pAramparyaNApi vastuvyavasthAnibandhanavAyogAta / tato vikalpenAnyena vA vyavasthApitaH parvatAdi. viSayabhAvaM bhajanava dharmitAM pradipadyata iti sthitaM pramiddho dhammoti / tatprasiddhizca kacidikalpataH kacitramANataH kaciccobhayata iti nekAntena vikalpAdhisadasya pramANaprasiddhasya vA dharmitvam // 22 // vikalpAtpratipattI kiM tava sAdhyamityAzaGkAyAmAha // 23 // tasmin dharmiNi / nanu rmiNo vikalpasiddha sattA ca tadapekSayetarA sattA ca te he api sAdhye sunirNItAsambhavahAdhakapramANabalena yogyAnupalabdhibalena ceti zeSaH // 23 // atrodAharaNamAha // 24 // sugamam / / 24 // nanu dharmiyasiddhamattA bhAvAbhAvobhayadharmANAM prasiddhavisaddhAnekAntikakhAt anumAnaviSayatvAyogAt kathaM sattetarayoH sAdhatvam / taduttam / asiddho bhAvadharmazcet vyabhicArya bhayAzritaH / viruddhadharmoM bhAyasya sA sattA sAdhyate katham / / iti / tadayuktam / mAnasapratyakSa bhAvarUpasyeva dharmiNaH pratipanatvAt / na ca tatamiddho tamattvasyApi pratipannatvAt vyarthamanumAnam / tadabhyupetamapi veyAtyAtU yadA paro na pratipadyate tadAnumAnasya sAphalyAt / na ca mAnasajJAnAt gaganakusumAderapi sadbhAvasambhAvanAta 'tipramaGgaH / tajajJAnasya bAdhakapratyayavyapAkRtasttAkavastuviSayatayA mAnasapratyattAbhAsakhAt / kathaM tAI turaGgazRGgAderdharmitvamiti na caudyaM rmiprayogakAle bAdhakapratyayAdayAtU sattvamambhAvanopapatteH / na ca sarvajJAdau sAdhakapramANAsatvena satvaM prati saMzautiH / sunizcitAsambhavabAdhakamamANavena sukhAdAviva savanizcayAt / tatra saMzayAyogAt // For Private and Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prokssodeshaa| idAnauM pramANobhayasiddhe dharmiNi kiM sAdhyamityAzaGkAyAmAra // 25 // sAdhye iti zabdaH prAgahivacanAnto'pyavizAt ekavacanAntatayA saMbadhyate / pramANajyobhayajja vikalpya pramANahayaM tAbhyAM siddha dharmiNi sAdhadharmavizitA sAyA / ayamarthaH / pramANapratipannamapi vastu viziSTadharmAdhAratayA vivAdapadamArohatIti mAdhyatA nAtivarcata iti / evamubhayasiddhe'pi yojyam // 25 // pramANobharyAmaddhaM dhammivayaM krameNa darzayannAha // 26 // dezo hi pratyakSaNa prsiddhH| zabdastUbhayasiddhaH / na hi pratyakSaNAgdirbhimiraniyatadigdezakAlAvacchinnAH sarva zabdA nizcetuM pAryante // 26 // sarvadarzinastu tanizcaye'pi taM pratyanumAnAnarthayAt prayogakAlApekSayA dharmavizigdharmiNaH sAdhyatvamabhidhAya vyAptikAlApekSayA sAdhaniyamaM darzayanAca // 20 // sugamam // 20 // dharmiNo'pi mAdhyatve ko doSa ityatrAha / / 28 // uktaviparyaye'nyathAzabdaH / dharmiNaH sAyakhe tadaghaTanAt / vyApsaraghaTanAditi hetuH| mahi dhUmadarzanAta sarvatra parvato'gnimAniti vyAptiH zakyA kartuM pramANavirodhAta // 2 // nanvanumAne pakSaprayogasyAsammavAta prasiddho dharmotyAdivacanamayuktam / tasya sAmAlabdhatvAt / tathApi tahacane punasaktatAprasaGgAta / arthAdApannasyApi punarvacanaM punaruktamityabhidhAnAditi / saugatastatrAha // 26 // sAyameva dharmastasyAdhArastatra sandeho mahAnasAdiH parvatAdita tasthApanodo vyavacchedasada gamyamAnasyApi sAdhvasAdhanayoApyavyApakabhAvapradarzanAnyathAnupapattastadAdhArasya gamyamAnasyApi pakSasya vacanaM prayogaH // 29 // atrodAharaNamAha // 30 // sAdhyena viziSTho ghI parvatAdiH tatra sAdhanadharmAvabodhanAya pakSadharmopasaMhAravata / pakSadharmasya hetopasaMhAra upanayastahata iti / aymrthH| mAdhyadhyAptasAdhanapradarzana tadAdhArAvagatAvapi niyatarmisambandhitA pradarzanArthaM yathopanayatathA sAdhyasya viziSTadharmisambandhitAvabodhanAya pattavacanamapauti / kina hetuprayoge'pi samarthanamavazyaM vaktavyamasarmArthatasya hetuvAyogAta / tathA ca samarthanopanyAsAdeva hetoH sAmarthasiddhatvAta hetuprayogo'nakaH syAt / hetuprayogAbhAve kasya samarthana miti cet pakSaprayogAbhAve va heturvarttatA iti samAnametata // 30 // tasmAta kAryasvabhAvAnupalammabhedena pakSadharmavAdibhedena ca tridhA hetumukkA samarthayamAnena pakSaprayogo'pya bhyupagantavya eva / itya mumevArthamAha // 31 // * ko vA vAdI prativAdI cetyrthH| kilArtha vA shbdH| yuktA pakSaprayogasyAvazyambhAve kAH kila na pakSayati pakSaM na karoyapi tu koTava / ki kurvan samarthayamAnaH / ki kRtvA hetumukhIva na punarAvetyarthaH / samarthanaM hi hetomihatvAdidoghaparihAreNa svasAyasAdhanasAmarthaprarUpaNapravaNaM vcnm| taca hetuprayogottarakAlaM pareNAGgIkRta mitAti vacanam // 31 // . nanu bhavatu pakSaprayogastathApi pakSahetudRSTAntabhedena avayavamanumAnamiti sAMkhyAH / pratijJAhetUdAharaNopanayabhedena caturavayavamiti maumaaNskaaH| pratijJAhetRdAharaNopanaya For Private and Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuvRttiH / nigamanabhedAta_paJcAvayavamiti yogAH / tanmatamapAkurvan svamatasiddhamavayavayameva capadarzayannAha // 32 // etayoH pakSahetvoH iyameva nAtiriktamityarthaH / evakAreNaivodAharaNAdivyavacchede siddhe'pi paramatanirAsArthaM punarnodAharaNamityuktam / / 32 / / taddhi kiM sAdhyapratipattArthamutakhita hetoravinAbhAvaniyamArthamAhosvit vyAptimaraNAdyaryamiti vikalpA krameNa dUSayannAha // 33 // // tadudAharaNaM sAdhyapratipattera kAraNaM neti sambandhaH // 33 // tatra sAdhyapratipattau yathoktasya sAdhyAvinAbhAvitvena nizcitasya hetorvyApArAditi feature zodhayannAha // 34 // taditi varttate neti ca tenAyamarthaH / tadudAharaNaM tena sAdhyenAvinAbhAvanizvayArthaM vA na bhavatIti vipakSe bAdhakAdeva / tatsiddhevinAbhAvanizcayasiddheH // 34 // fara vyaktirUpaM nidarzanaM tat kathaM sAkalyena vyAptiM gamayet / vyaktAntareSu vyAptArtha punarudAharaNantaraM mRgyam / tasyApi vyaktirUpatvena sAmAnyena vyApteravadhArayatumazakyatvAta / aparAparatadantarApekSAyAmanavasyA syAt / etadevAha || 35 // tatrApi udAharaNe'pi / tadvipratipatto sAmAnyavyAptivipratipattAvityarthaH / zeSaM vyAkhyAtam // 35 // tRtauyavikalpa dUSaNamAha // 36 // sambandhasya cetupradarzanenaiva vyAsisiddhiragRhItasambandhasya dRSTAntazatenApi na tatsmaraNamanubhUtaviSayatvAt smaraNa syeti bhAvaH // 36 // tadevamudAharaNaprayogasya sAdhyArthaM prati nopayogitvaM pratyuta saMzayahetutvameveti darzayati // 30 // tadudAharaNaM paraM kevalamabhidhIyamAnam / sAdhyadharmmiNi sAdhyaviziSTe dharmmiNi / sAdhyasAdhane sandehayati sandehavato karoti / dRSTAntadharmmiNi sAdhyavyApta sAdhanopadarzane'pi sAdhyadharmmiNi nirNayasya kartumazakayatvAt iti zeSaH // 30 // mumevArthaM vyatirekamukhena samarthayamAnaH prAha // 38 // anyathA saMzayahetutvAbhAve / kasmAddhetorupanayanigamane prayujyete / aparaH prAha / upanayanigamanayorapyanumAnAGgatvameva / tadaprayoge niravayava sAdhyasaMvittezyogAditi // 38 // niSedhArthamAha // 39 // upanayanigamane zrapi vakSyamANalakSaye tasyAnumAnasyAGge na bhavataH / sAdhyadha. mazi hetusAdhyayoH vacanAdevetyevakAreNa dRdvAntAdikamantareNetyarthaH // 39 // kiJcAbhidhAyApi dRSTAntAdikaM samarthanamavazyaM vaktavyam / zrasamarthitasyA hetutvAditi tadeva varaM heturUpamanumAnAvayavo vAstu sAdhyasiddhau tasyaivopayogAt / nodAharaNAdikam / etadevAha // 48 // prathamo vA zabda eva kArArthI dvitIyastu pakSAntarasucane / zeSaM surAmam // 10 // nanu dRSTAntAdikamantareNa mandadhiyAmavabodhayitumazakyatvAt kathaM pakSa hetu prayogamAtreNa teSAM sAdhyapratipattiriti tatrAha // 41 // bAlAnAmapradhAnAM vyutpattArthaM teSAmudAharaNAdInAM trayopagame zAstra vAso For Private and Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prokssoddeshaa| tattrayopagamo na vAde / na hi vAdakAle ziSyA vyutpAdyAH tutpannAnAmeva satrAdhikArA. diti // 11 // bAlavyutpattAdhaM tattrayopagama ityAdinA zAstre'bhyupagatamevodAharaNAditrayamupaparzayati // 42 // dRSTo anto mAdhyasAdhanalakSaNo dhammo anvayamukhena vyatireka hAreNa vA yatra sa dRSTAnta tyanvayasaMcAkaraNAta / sa didhevopapadyate // 42 // satrAnvayadRSTAntaM darzayannAha // 4 // sAdhyena vyAptaM niyata sAdhanaM heturyatra pradarthate vyAptipUrvakatayeti bhAvaH // 4 // dvitIyabhedamupadarzayati // 44 // asatyamadbhAvo vyatirekaH / tatpadhAno dRSTAnto vyatireka dRSTAntaH / sAdhyAbhAve sAdhanathA. bhAva eveti sAvadhAraNaM draSTavyam // 44 // kramaprAptamupanayasvarUpaM nirupati // 45 // pakSa ityadhyAhAraH / senAyamarthaH / hetoH pakSadharma topasaMhAra upanaya iti // 15 // nigamanasvarUpamupadarzayati // 16 // upasaMhAra iti vartate / pratijJAyA upasaMhAraH sAdhyadharmaviziSTalena pradarzanaM nigamanamityarthaH / nanu zAstre dRSTAntAdayo vaktavyA eveti niyamAnabhyupagamAta kathaM tattrayamiha sUribhiH prapatritamiti na codyam / svayamanapagame'pi pratipAdyAnurodhena jinamatAnu pAribhiH prayogaparipATagaH pratipannakhAta / sA cAjJAtatatsvarupaiH kattuM na zakAte prati satsvarUpamapi zAstre'bhidhAtavyameveti // 46 // sadevaM matabhedena vi-tri-catuH-pajvAvayavarUpamanumAna hiprakArameveti dayanAraon sadAhavidhamevAha // 1 // svaparavipratipattinirAsaphalatvAta vividhameveti bhAvaH // 8 // svArthAnumAnabhedaM darzayannAha // 16 // sAdhanAta mAdhyavijJAnamanumAnamiti prAguktaM lakSaNaM yasya tathoktamityarthaH // 19 // dvitIyamanumAnabhedaM darzayannAha // 50 // tasya svArthAnumAnasyArthaH sAdhyasAdhanalakSaNaH / na pagazatItyevaMzIlaM tadarthaparAmi tacca tahacanajva tammAjjAtamutpannaM vijJAnaM parArthAnumAnamiti // 50 // nanu vacanAtmakaM parAryAnumAnaM prasiddhaM tata kathaM tadarya pratiNadakavacanajanitajJAnasya parAryAnumAna tvamabhidhatA na saMgrahaumiti na vAcyam / acetanasya sAkSAtmamitihetukhAbhAvena nirUpacaritapramANabhAvAbhAvAta / mukhyAnumAnahe mUtvena tasyopacaritAnumAnavyapadezo na vAryata eva / tadevopavarita parArthAlamAnalaM sahacanasyAcAryaH mAha // 51 // upacAro hi pukhyAbhAve sati prayojane nimitte ca pravartate / tatra vacanasya parAryAnumAnakhe nimittaM taddhatutvam / tasya pratipAdyAnamAnasya hetustaddhetustasya bhAva svam / tasmAta nimittAta sahavanamapi parAryAnumAnapratipAdakavacanamapi pagaryAnumAnamiti smbndhH| kAraNe kAryayopacArAta / athavA satyatapAdakAnumAnaM heturyasya tattaddheharUsya bhAvarUvaM zasasahacanamapi tatheti sambandhaH / amina para kArya kAraNasyopacAra iti zeSaH |vcn For Private and Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuktiH / sthAnumAnale ca prayojanamanumAnAvayavAH pratijJAdaya iti zAstra vyavahAra eva / jJAnAlanyanaze sahayavahArasyAzakyakalpanatvAta // 51 // tadevaM sAdhanAtU sAdhyavijJAnamanumAnamiti anumAnasAmAnyalakSaNam / tadanumAnaM iMdhetyAdinA tatpakAraca saprapaJcam abhidhAya sAdhanamuktalakSaNApekSayakamapyatisaM peza bhidyamAnaM hivimityupadarthayati / / 52 // sugmmett_||52|| satropalabdhirvidhisAdhimAnupalabdhiH pratiSedhasAdhikaveti parasya niyamaM vighaTayana upalabdhegnupalabdhezcAvizeSeNa vidhipratiSedhasAdhana va mAha / / 53 // gatAthametat // 53 // __ idAnImupalabdharapi saMkSepeNa virudvAviruddhabhedAt he vidhyamupadarzayannavirudvopalavdherdidho sAdhye vistarato bhedamAha // 54 // pUrvaca uttarajca maha ceti hunchaH / pUrvottaramahA ityetebhyazcara ityanukaraNamizaH / candvAta paraH zrUyamANaH carazabdaH prtyekmbhisNbdhyte| tenaaymrthH| pUrva carottaracarasahacarA iti / pazcAimApyAdibhiH saha indvaH // 54 // atrAha saugataH / vidhisAdhanaM vividhameva svabhAvakAryabhedAt / kAraNasya hu kAryAvinAbhAvAbhAvAiliGgatvam / nAvazyaM kAraNAni kAryAvanti bhavantIti vacanAta / apratibaddhasAmarthasya kArya prati gamakavamityapi nottaraM sAmarthasthAtaundriyatayA vidyamAnayApi nizcetumazakavAditi / / sadasamaukSitAbhidhAnamiti darzayitumAha // 55 // prAsvAdyamAnAdirasAttananikA sAmagrAnumIyate / tato spAnumAnaM bhavati / prAktano hi rupakSaNaH sajAtIyaM rupakSaNAntaralataNaM kAyaM kurvanneva vijAtIyaM gsalakSaNaM kArya karotauti rupAnumAnamicchaziriSTameva kijjita kAraNaM hemuH| mAktanasya rupakSaNasya majAtoyarupakSaNAntarAvyabhicArAt / anyathA rasasamAnakAlaM rUpapratipatterayogAt / na dhanukUlamAtramantAtaNamAsa vA kAraNaM liGgamiSyate / yena maNimantAdinA sAmarthapratibandhAta / kAraNAntaravekarUna vA kAryavyabhicAritvaM syaat_| dvitIyakSaNe kArya pratyakSIkaraNe nAnumAnAnarthaka vA kAryAvinAbhAvitayA nizcitasya viziSTa kAraNasya putrAderliGgakhenAGgIkaraNAt / yatra sAmApratibandhaH kAraNAntarAvekalpaca nizcIyate tasyaiva liGgakhaM nAnyasyeti moktadoSaprasaGgaH // 15 // . hadAnoM pUrvottaracarayoH svabhAvakAryakAraNeghavanantarbhAvAta bhedAntaratvameveti darzayati // 6 // tAdAtmyasambadhe sAdhyasAdhanayoH svabhAvaDetAvantarbhAvaH / tadutpattisambandhe ca kArya kAraNe vAntarbhAvo vibhAvyate / na ca tadubhayasambhavaH kAlavyavadhAne tannupalabdhaH / sahabhAvinoreva tAdAtmyasambhavAta anantarayoreva pUrvottarakSaNayoH hetuphalabhAvasya dRkhAt vyavahitayossadaghaTanAta // 56 // nanu kAlavyavadhAne'pi kAryakAraNabhAvo dRzyata eva / yathA jAgratmabuddhadazAbhAvipabodhayomaraNAriSThayoti tatsarihArArthamAha // suyayametata // 17 // For Private and Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prokssoddeshH| pratravopapattimAha // 5 // hi zabdo yamAdarthe / yasmAttasya kAraNasya bhAve kAryasya bhAvitvaM tadbhAvabhAvitvaM tacca sahApArAzritam / tasmAnna prakRtayoH kAryakAraNabhAva ityarthaH / ayamarthaH / anvayAtarekasamadhigamyo hi sarvatra kAryakAraNabhAvaH / tau ca kAyaM prati kAraNavyApAravyapekSAvevopapadyate kulAlasyeva kalazaM prati / na cAtivyavahiteSu tadyApArAzritatvamiti // 5 // sahacarasthAyuktahetuSvantarbhAvaM darzayati // 59 // hevantaratvamiti zeSaH / ayamabhiprAyaH parasparaparihAreNopalambhAta tAdAtmyAsambhavAt svbhaavhetaavnntrbhaavH| mahotpAdAca na kArya kAraNe veti / na ca samAnasamayavattinoH kaarykaarnnbhaavH| savyataragovighANavat kAryakAraNayoH pratiniyamAbhAvaprasaGgAcca / tasmAddhevantaratvameveti / / 59 // idAnoM vyApyahetuM kramaprAptamudAharan uktAnvayavyatirekapuraHsaraM pratipAdyAzayavazAt pratipAditapratijJAdyavayavapaJcakaM darzayati // 6 // strotpatto apekSitaparavyApArI hi bhAvaH kRtaka ucyate / tacca kRtakalaM na kUTasthanityapakSe nApi kSaNikapa kintu pariNAmile satyevetyagre vakSyate // 60 // kArya hetumAha // 61 // kAraNahetumAha / / 62 // atha pUrvacarahetumAha // 63 // athottaracaraH // 64 // atrApi muhUrtAta prAgiti sambandhanIyam / tata eva kRttikodayAdeva ityarthaH // 64 // sahacaraliGgamAha // 65 // viruddhoparlAbdhamAha // 66 // pratiSedhe sAdhye pratiSeyena viruddhAnAM sambandhinaste vyApyAdayasleSAmupalabdhaya ityarthaH / tatheti ghoTheti bhAvaH // 66 // tatra sAdhyaviruddhavyApyopalabdhimAha // 6 // zautasparzapratiSedhena hi viruddho'gnistadvApyamopAyamiti viruddhakAryopalambhamAha // 6 // avApi pratiSedhasya mAdhyasya zItasya sparzavimaddho'gnistasya kArya dhUma iti viruddhakAraNopalabdhimAha // 66 // mukhavirodhi duHkhaM tasya kAraNaM hRdayazalyamiti viruddha pUrvacaramAha // 70 // zakaTodayavisaddhodyazciAdayastatpUrva caro revatyudaya iti viruddhottaraliGgamAha / / 71 // bharaNyudayaviruddho hi punarvasUdayaH taduttaracaraH puSyodaya iti viruddhasahacaramAha // 72| parabhAgAbhAvasya viruddhastadbhAvastatsahacaro'rvAgbhAva iti aviruddhaanuplbdhibhedmaah||73|| svabhAvAdipadAnAM dvandvaH teSAmanupalamma iti pazcAta SaSThItatpuruSaH samAsaH // 73 // svabhAvAnupalambhodAharaNamAha // 7 // atra pizAcaparamAravAdibhirvyabhicAraparihArAya upalabdhilakSaNaprAptatve matIti vizeSaNamunneyam // 74 // vyApakAnupalazcimAha // 15 // For Private and Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 34 parIkSAmukhalaghuttiH / ziMzapAvaM hi vRkSavena vyAptaM tadabhAva tahaziMzapAyA apyabhAvaH // 15 // kAryAnupalabdhimAha // 6 // pratibaddhasAmayaM hi kArya pratyanupahatazaktikasamucyate tadabhAvazca kAryAnupajammAditi // 16 // kAraNAnupalabdhimAha // 7 // mAha // 78 // uttaracarAnupalabdhimAha // 79 // tata eva kRttikodayAnupalabdhereva // 19 // sahacarAnupalabdhiH prAptakAle tyAha / / 80 // viruddha kAryyAdyanupalabdhirvidho sambhavatIti prAcatANasta dAstaya eveti tAneva pradarzayitumAha // 1 // viruddhakAr2yAMdyanupalabdhividhau sambhavatIti viruddhakAryakAraNasvabhAvAnupalabdhiriti tatra viruddhakAunupalabdhimAha // 2 // vyAdhivizeSasya hi visaddhastadabhAvastasya kAryaM nirAmayaceSTA tasyAnupalabdhiriti visaddhakAraNAnupalabdhimAha // 3 // duHkhavirodhi sukhaM tasya kAraNamiSTasaMyogaH tadanupalabdhiriti viruddhasvabhAvAnupalabdhimAha // 4 // anekAntAtmakavirodhI nityaadykaantH| na punsthissyvijnyaanm| tasya mithyAjJAnarUpatayopalammasaMbhavAt / tasya svarUpamavAstavAkArastasyAnupalabdhiH // 84 // nanu ca vyApakaviruddhakAryAdInAM paramparayA virodhikAr2yAMdiliGgAnAJca bahulamupalambhasambhavAttAnyapi kimiti nAcAyasadAhutAni ityAzaGkAyAmAha // 5 // atraivaiteSu kAryAdigvityarthaH // 8 // tasyaiva sAdhanasyopalakSaNArtha udAharaNadvayaM pradarzayati // 86 // etacca kiMsaMjJika kvAntarbhavatItyAzaMkAyAmAha // 8 // antarbhAvanauyamiti sambandhaH // 8 // zivakasya hi kAyaM chatrakaM tasya kArya sthAsaH / iti dRSTAntahAreNa dvitIyamudAharati // 8 // mRgakrIDanasya hi kAraNaM mRgastasya virodhI mugAristasya kAyaM tacchabdanamiti / idaM yathA viruddhakAyApalabdhAvantabhavati tathA prakRtamapautyarthaH // 8 // bAlavyutpattAya paJcAvayavaprayogaH ityuktam / vyutpanna prati kathaM prayoganiyama iti zaGkAyAmAha // 8 // vyutpannasya vyutpannAya vA prayogaH kriyate iti zeSaH / tathopapattA tathA sAdhye satyeva upapattistayA anyathAnupapattava vA anyathA sAdhyAbhAve 'nupapattistayA // 8 // tAmevAnumAnamudrAmunmudrayati // 90 // nanu tatiriktadRSTAntAderapi vyApsipratipattAvupayogitvAt vyutpannApekSayA kathaM tadaprayoga ityAha // 1 // hizabdo yasmAdartha / yasmAd yathA vyAptigrahaNaM vyAptigrahaNanatikrameNaiva hetuprayogo For Private and Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSoddezaH / 35 vidhIyate / sA ca tAvanmAtreNa vyutpannastathopapattanAnyathAnupapattayA vAvadhAryate / dRSTAntAdikamantareNaivetyarthaH / yathA dRSTAntAdervyAptipratipattiM pratyanaGgatvaM tathA prAk prapacitamiti neha punaH prapaJcate // 91 // nApi dRSTAntAdiprayogaH sAdhyasiddhArthaM phalavAnityAha // 22 // cakAra evakArArthe / nizcitavipattAsambhavadde tu prayogamAtreNa sAdhyasiddhirityarthaH // 92 // tena pakSaprayogo'pi saphala iti darzayannAha // 93 // yatastathopapattAnyathAnupapattiprayogamAtreNa vyAptipratipattistena hetunA pakSastadAdhArasUcanAya sAdhyavyAptasAdhanAdhArasUcanAtha uktaH / tato yaduktaM pareNa tadbhAva tubhAvo hi dRSTAnte tadavedinaH / vyApyete viduSAM vAcyo hetureva hi kevalaH // iti tannirastam / vyutpannaM prati yathoktahetuprayogo'pi pakSaprayogAbhAve sAdhanasya niyatAdhAratAnavadhAraNAt // 93 // pradhAnumAnasvarUpaM pratipAdyedAnoM kramaprAptamAgamasvarUpaM nirUpayitumAha // 94 // yo yatrAvajjakaH sa tatrAptaH / prAptasya vacanamAdizabda nAGgulyAdisaMjJAparigrahaH / prAptavacanam diryasya tat tathoktam / tannibandhanaM yasthArthajJAnasyeti / zrAmazabdopAdAnAt apauruSeyatvavyavachedaH / arthajJAnamityanenAnyApohanjJAnasyAbhiprAyasUcanasya ca nizasaH / nanvasambhavodaM lakSaNam / zabdasya nityatvenApauruSeyatvAdAsapraNItatvAyogAt / tanatyatvajya tadavayavAnAM varNAnAM vyApakatvAnnityatvAcca / na ca tApakatvamasiddham / ekatra prayuktasya gakArAdeH pratyabhijJayA dezAntare'pi grahaNAt sa evAyaM gakAra iti nityatvamapi aarastra | kAlAntare'pi tasyaiva gakArAdernizcayAt / ito vA nityatvaM zabdasya saMketAnyathAnupapatteriti / tathAhi gRhItasaGgatasya zabdasya pradhvaMse satyagRhItasaGketaH zabda idAnIM anyatra vopalabhyate iti tatkathamarthapratyayaH syAt / na cAsau na bhavatIti sa evAyaM zabdaH iti pratyabhijJAnasyAtrApi sulabhatvAcca / na ca varNInAM zabdasya vA nityatve savaiH sarvvadA zravaNaprasaGgaH / sarvvadA tadabhivyakterasambhavAt / tadasambhavazcAbhivyaJjakavAdhUnAM pratiniyatatvAt / na ca teSAmanupapannatvaM pramANapratipannatvAt / tathAhi vaktRmukha nikaTa dezavarttibhiH sparzanenAdhyakSeNa vyaJjakavAyavo gRhyante / dUradezasthitena mukhasamopasthitatUlacalanAdanumIyate / zrotRzrotradeze zabdazravaNAnyathAnupapatterarthApattanApi nizcIyante / kijvotpattipakSe'pi samAno'yaM doSaH / tathAhi vAdhvAkAzasaMyogAdasamavAyikAraNAdAkAzAcca samavAyikAraNAd digdezAdyavibhAgena utpadyamAno'yaM zabdo na sarvairanubhUyate / api tu niyatadigdezasyaireva tathAbhivyajyamAno'pi / nApyabhivyaktisAGkarthaM ubhayaaft samAnatvAdeva / tathAhi nastAtvAdisaMyoge ryathAnyo varNo na kriyate tathA dhvanyantarasAribhistAtvAdibhiranyo dhvanirnArabhyate ityutpattAbhivyaktayoH samAnatvenaikava paryyanuyogAvara iti sarvvaM svaccham / mAdarNAnAM tadAtmakasya vA zabdasya kauTasyanityatvaM tathApyanAdiparamparAyAtatvena vedasya nityatvAt prakRtalakSaNasyAvyApakatvam / na ca pravAhanityatvamapramANakamevAsyeti yuktaM vaktumadhunA tatkarturanupalambhAdatItAnAgatayorapi kAlayostadanumApakasya liGgasyAbhAvAt / For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 36 parIkSAmukhalaghuvRttiH / tadabhAvo'pi sarvadApyatIndriyasAdhyasAdhanasambandhasyendriyagrAcavAyogAt / pratyakSapratipannameva hi liGgamanumAnaM hi gRhItasambandhasyaikadezasaMdarzanAdasanikRSTe'rtha buddhirityabhidhAnAt / nApyarthApattestasiddhiranyathAbhUtasyArthasyAbhAvAt upamAnopameyayorapratyakSatvAcca / nApyupamAnaM sAdhakaM kevalamabhAvapramANamevAvaziSyate / tacca tadabhAvasAmiti / na ca puruSasadbhAvavadasyApi duHsAdhyatvAt saMzayApattiH tadabhAvasAdhakapramANAnAM sulabhatvAt / adhunA hi tadabhAve pratyakSamevAtItAnAgatayoH kAlayoranumAnaM tadabhAvasAdhakamiti / tathA ca atItAnAgato kAlo vedkaarvivrjito| kAlazabdAbhidheyatvAdidAnIntanakAlavat // vedasyAdhyayanaM ma tadadhyayanapUrvakam / vedAdhyayanavAcyatvAdadhunAyayanaM yathA // iti / tathApauruSeyo vedaH anavacchinnasampradAyatve satyamaryamANakartRkatvAt aAkAzavat / aryApattirapi prAmANyalakSaNasyArthasyAnanyathAbhUtasya darzanAt tadabhAve nizcIyate dharmAdyataundriyArthaviSayasya vedasyArvAgbhAgadarzibhiH kartumazakyatvAt atIndriyArthadarzinazcAbhAvAt / prAmANyamapauruSeyatAmeva kalpayatIti ! ___atra pratividhIyate / yattAvaduktaM varNAnAM vyApitve nityatve ca pratyabhijJA pramANamiti tadasat / pratyabhijJAyAstatra pramANavAyogAt / dezAntare'pi tasyaiva varNasya sattve khaNDazaH pratipattiH syAt / nahi sarvatra vyAptamA vartamAnasya kasmin pradeze sAmastyena grahaNamupapattiyuktamavyApakatvaprasaGgAt / ghaTAderapi vyApakatvaprasaGgaH / zakyaM hi vaktumevaM ghaThaH sarvagataH cakSurAdisannidhAnAdanekatra deze pratIyate iti / nanu ghaTotpAdakasya mRtUpiNDAderanekasyopalambhAdanekatvameva tathA mahadaNaparimANasambhavAcati / tacca varNavapi samAnaM tatrApi pratiniyatatAlvAdikAraNakalApasya tauvAdidharmabhedasya ca sambhavAvirodhAt / atha vyApitve'pi sarvatra sarvAtmanA vRttimattvAnna doSo'yamiti cenna / tathA mati srvthaiktvvirodhaat| nahi dezabhedena yugapat sarvAtmanA pratIyamAnasya katvamupapadyate pramANavirodhAt / tathAca pryogH| pratyekaM gakArAdivarNo'neka eva yugapazinadezatayA tathaiva sarvAtmanopalabhyamAnatvAt ghaTAdivat / na sAmAnona vyabhicAraH / tasyApi sadRzapariNAmAtmakasyAnekatvAt / nApi parvatAdyanekapradezasyatayA yugapadanekadezasthitapuruSaparidRzyamAnena candrArkAdinA vaabhicaarH| tasyAtidaviThutayaikadezasthitasyApi bhrAntivazAdanekadezasthatvena prtiiteH| na cAbhrAntasya bhrAntena vyabhicArakalpanA yukteti / nApi jalapAtraprativimbena tasyApi candrArkATisanidhimapekSya tathA pariNamamAnasyAnekatvAt / tasmAdanekapradeze yugapat sarvAtmanopalabhyamAnaviSayasyai kasya sambhAvyamAnatvAt tatra pravarttamAnaM pratyabhijJAnaM na pramANamiti sthitam / / tathA nityatvamapi na pratyabhijJAnena nizcIyataiti / nityatvaM hi ekasyAnekataNavyApitvam / taccAntarAle sattAnupalambhana na zakyate nizcetum / na ca pratyabhijJAnabalenaivAntarAle sattAsambhavastasya sAdRzyAdapi sambhavAvirodhAt / na ca ghaTAdAvapyevaM prasaGgastasyotpattAvaparAparamRtpiNDAntaralakSaNasya kAraNasthAsambhAvyamAnakhenAntarAle sattAyAH sAdhayituM zakyatvAt / atra tucchakAraNAnAmapUrvANAM vyApArasambhAvanAto nAntarAle sattAsammava iti / For Private and Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prokssoddeshH| yaccAnyaduktaM saGketAnyathAnupapatteH zabdasya nityatvamiti idamapyanAtmajJabhASitameva / anitye'pi yojayituM zakyatvAt / tathAhi guhItasaGkatasya daNDasya pradhvaMse satyagRhItasaGkata idAnImanyaeva daNDaH samupalabhyata iti daNDauti na syAt / tathA dhamasyApi gRhautavyAptikasya nAze anya dhUmadarghanAdahivijJAnAbhAvazca / atha mAdRzyAttathApratIte na dogha iti cedatrApi sAdRzyavazAdarthapratyaye ko doSo yena nityale durabhiniveza prAdhIyate / tathA kalpanAyAmantarAle sattvamapyadRSTaM na kalpitaM syaaditi| yaccAnyadabhihitaM vAjakAnAM pratiniyatatvAt na yugapacchrutiriti tadapyazikSitalatitam / samAnendriyagrAdheSu samAnadharmasu samAnadezeSu viyiviSayeSu niyamAyogAt / tathAhi zrotraM samAnedeza-samAnendriyagrAdya-samAnadharmApanAnAmarthAnAM grahaNAya pratiniyatasaMskArakasaMskAryaM na bhavati indriyatvAt cakSurvat / zabdA vA pratiniyatasaMskArakasaMskA* na bhvnti| samAnadeza-samAnendriyagrAdya-samAnadharmApanatve sati yugapadindriyasaMbaddhatvAt ghaTAdivat / utpattipakSe'pyayaM doSaH samAna iti na vAcyaM mRtpiNDadaupadRSTAntAbhyAM kArakavyaJjakapakSayorvizeSasiddherityalamatilpitena // yaccAnyat pravAha nityatvena vedasthApauruSatvamiti tatra kiM zabda zAsvasthAnAdinityatvamuta viziSThAnAmiti / zrAdya pakSe ya eva zabdA laukikAsta eva vedikAityalpamidamabhidhIyate veda evApauruSeya iti| kintu sarveSAmapi zAstrANAmapauruSeyateti / atha viziSTAnupUrvikA sva zabdA anAdikhanAbhidhIyante teghAmavagatArthAnAM anavagatAthAnAM vA anAditA yaad| yadi tAvadattaraH pakSastadA jAnalakSaNamaprAmANyamanapajyate / prathAdyaH pakSa prAzrIyate tadAkhyAtAra: kiJcijajJA bhaveyuH sarvajJA vaa| prathamapakSe durrAdhagamasambandhAnAmanyathApyarthasya kalpayituM zakAlvAt mithyAtvalakSaNamaprAmANyaM syAt / taduktam / zrayamA nAyamartha iti zabdA vadanti na / kalAyo'yamarthaH puruSaiste ca rAgAdivipnutAH // kiJca / kiJcijjJavyAkhyAtAvizeSAdagnihotraM juhuyAt svargakAma ityasya khAdechUmAMsamityapi vAkyArthaH kiM na syAt / saMzayalakSaNamaprAmANyaM vA / atha sarvavididitArtha eva vedo'nAdiparamparAyAta iti cet hanta dhamma codaneva pramANamiti hatametat / atIndriyArtha pratyakSIkaraNasamarthasya puruSasya sadbhAve ca taddacanasthApi codanAvadabodhakatvena prAmANyAdevasya puruSAbhAvasiddhestat pratibandhakaM syAt / atha tamAkhyAtRRNAM kijvijajJakhepi yathArthavyAkhyAnaparamparayAnavacchinnasantAnavena satyArtha eva vedo'vasIyata iti cet na / kiJcijajJAnAmatIndriyArthadhu niHsNshyvyaakhyaanaayogaaddhenaakRssymaannsyaandhsyaanissttdeshprihaarennaabhimtpthmaapnnaanupptteH|| kicAnAdivazAkhyAnaparamparAgatopi vedArthasya gRhItavismatasambandhavacanAkauzaladRSTAbhiprAyatayA vyAkhyAnasyAnyathaiva karaNAtU avisaMvAdAyogAdaprAmANyameva syAt / dRzyante adhunAtanA api jyotiHzAsvAdiSu rahasyaM yathArthamavacanto'pi durabhisandheranyathA vyAcakSANAH kecijjAnanto'pi vacanAkauzalAdanyathopadizantaH kecicca vismatasambandhA AyAthAtathyamabhidadhAnA iti / kathamanyathA bhAvanAvidhiniyogavAkyArthavipratipattirvade syAt / manuyAjJavalkyAdInAM zrutyarthAnusArismatinirUpaNAyAM vaa| tasmAdanAdipravAhapatitatve'pi vedasyAyathArthatvameva syAditi sthitam / For Private and Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuttiH / yathoktamatautAnAgatAvityAdi tadapi svamatanirmUlanahetutvena viparItasAdhanAta tadAbhAsameveti / tathAhi atItAnAgato kAlo vedaarthjnyvivrjito| ___ kAlazabdAbhidheyatvAdadhunAtanakAlavat // iti / / kiJca kAlazabdAbhidheyatvaM atItAnAgatayoH kAlayorgrahaNe sati bhavati / tadgrahaNaca nAdhyakSatastayoratIndriyatvAdanumAnatastadgrahaNe'pi na sAdhyena sambandhaH tayo nizcetuM pAryyate / pratyakSagrahItasyaiva tatsambandhAbhyupagamAt / na ca kAlAkhyaM dravyaM mImAMsakasyAsti / prasaGgasAdhanAdadoSa iti cenna para prati sAdhyasAdhanayo ryApyavyApakabhAvAbhAvAt / idAnImapi dezAntare vedakArasthASTakAdeH sogatAdibhirabhyupagamAt / yadapyaparaM vedAdhyayanamityAdi tadapi vipakSa'pi samAnam / bhAratAdhyayanaM saveM gurvadhyayanapUrvakam / tadadhyayanavAcyatvAdadhunAdhayanaM yathA // iti // yaccAnyaduktamanacchinnasampradAyave satyasmaya'mANakartta katvAditi / tatra jIrNakUpArAmAdibhiH vyabhicAranivRttArthamanavacchinnasampradAyatvavizeSaNe'pi vizeSyasyAsmaryamANakartakatvastha vicAryamANasyAyogAdasAdhanatvam / karturasmaraNaM hi vAdinaH prativAdinazca sarvasya vA vaadinshcedmnuplbdherbhaavaadaa| prAdya pakSe piTakatraye'pi syAdanupalabdharavizeSAt / tatra paraiH kArinaGgIkaraNAnocedata evAtrApi na sadastu / abhAvAditivedamAttadabhAvasiddhAvitaretarAzrayatvam / siddhe hi tadabhAve tanibandhanaM tadasmaraNaM asmAcca tadabhAva iti prAmANyAnya thAnupapattesadabhAvAnnetaretarAzrayatvaM iti cenna / prAmANyenAprAmANyakAraNasyaiva puruSavizeSasya nirAkaraNAt purussmaatrsyaaniraakRteH| athAtaundriyArthadarzino bhAvAdanyasya ca prAmANyakAraNatvAnupapatteH siddha eva sarvathA puruSAbhAva iti cenn| sarvajJAbhAvo vibhAvitaH / prAmANyAnyathAnupapatteriti ceditaretarAzrayatvam / katurasmaraNAditi cecckrprsnggH| prabhAvapramANAditi cenna tatUsAdhakasyAnumAnasya prAk pratipAditatvAt abhAvapramANotthAnAyogAt / pramANapaJcakAbhAve bhAvapramANapravRttaH / pramANapaJcakaM yatra vasturUpe na jAyate / vastusattAvabodhArthaM tatrAbhAvapramANatA // iti / parairabhidhAnAt / tato na vAdinaH arturasmaraNamupapannaM nApi prtivaadino'siddheH| tatra hi prativAdI saratItyekakatAramiti / nApi sarvasya vAdino vede karturasmaraNe'pi prativAdinaH smaraNAt / nanu prativAdinA vede'SThakAdayo bahavaH kartAraH maryante atastat smaraNasya vivAdaviSayasyAprAmANyAd bhavedeva sarvasya karturasmaraNamiti cenna / kartu vizeSaviSaya evAso vivAdo na karttamAmAnye / ataH sarvasya karturasmaraNamapyasiddham / sarvAtmajJAna vijJAnarahito vA kathaM sarvasya karturasmaraNamavaiti / tasmAdapauruSeyatvasya vede vyavasthApayitumazakyatvAnna tallakSaNasyAvyApakatvamasambhavitvaM vA smbhvti| posyatve punaH pramANAni bahUni mntprv| sajanmamaraNarSigotracaraNAdinAmazruteranekapadasaMhatipratiniyamasaMdarzanAt phalArthipuruSapravRttivinivRttihetvAtmanAM zrutezca manusUtravat puruSaka kaiva zrutiriti vacanAt / apauruSeyatve'pi vA na prAmANya vedasyopapadyate taddhetUnAM guNAnAmabhAvAt / For Private and Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priikssoddeshH| 36 nanu na guNakRtameva prAmANyaM kintu doghAbhAvaprakAreNApi / ma ca doghAzraya puruSAbhAve'pi nizcIyate na guNasadbhAva eveti / tathAcoktam / zabda doghodbhavastAvad vaktadhIna iti sthitam / sadabhAvaH kvacittAvadguNavahaktakatvataH // tadguNerapakRSTAnAM zabda saMkrAntAsambhavAt / yahA vakturabhAvana na syurdoghA niraashryaaH|| iti / tadapyayuktaM parAbhiprAyAparijJAnAt / nAsmAbhirvakturabhAve vedasya prAmANyAbhAvaH samudbhAvyate kintu sahAkhyAtRNAM ataundriyArthadarzanAdiguNAbhAve tato doghANAmanapohisatvAt na prAmANya nizcaya iti / tato pauruSeyatve'pi vedasya prAmANyanizcayAyogAt nAnena lakSaNasyAvyApitvamasammavitvaM vaa| ityalamatijalpitena // 4 // nanu zabdArthayoH sambandhAbhAvAdanyApohamAtrAbhidhAyitvAdApsapraNItAdapi zabdAt kathaM vastubhUtArthAvagama ityatrAha // 5 // sahajA svabhAvabhUtA yogyatA zabdArthayo vAcyavAcakaktistasyAM saGkatastadazAt visphuTaM zabdAdayaH mAguktA vastupratipattivetava iti // 5 // udAharaNamAha / / 96 // nanu yaeva zabdAH santArtha dRSTAsta evArthAbhAve'pi dRzyante tat kathamaryAbhidhAyakatvamiti / tadapyayuktamanartha kebhyaH zabda bhyo'rthavatAmanyatvAt / na cAnyasya vyabhicAre'nyasyAsI yukto'tiprasaGgAt / anyathA gopAlaghaTikAntargatasya dhUmasya pAvakasya vyabhicAre parvatAdidhamasyApi tatprasaGgAt / yatnataH parIkSitaM kArya kAraNaM nAtivartate ityanyatrApi samAnam / suparItito hi zabdo'yaM na vyabhicaratIti / tathAcAnyApohasya zabdArthatvakalpanaM prayAsamAtrameva / na cAnyApohaH zabdArthoM vyavatiSThate pratItivirodhAt / na hi gavAdizabdazravaNAdagavAdivyAvRttiH pratIyate / tataH sAnAdimatpapadArtha pravRttidarzanAdagavAdibuddhijanakaM tatra zabdAnta mRNyam / akasmAdeva gozabdAdayasthApi sambhAvanAnArthaH zabdAntareNeti cennaivamekasya parasparaviruddhArthahayapratipAdanavirodhAt / kica gozabdasyAgovyAvRttiviSayale prathamamagoriti pratIyeta / na caivamato nAnyApohaH shbdaarthH| kijvApohAkhyaM sAmAnyaM vAcyatvena pratIyamAnaM paryudAsarUpaM prasajyarUpaM vaa| prathamapakSa gokhameva nAmAntareNoktaM syAdabhAvAbhAvasya bhAvAntarasvabhAvena vyavasthitatvAt / kazcAyamazvAdinivRttilakSaNo bhAvo'bhidhIyate na tAvat mvalakSaNarupastasya sakalavikalpa-vAggocatikrAnta tvAt / nApi zAvaleyAdivyaktirUpaH tasyAsAmAnyatvaprasaGgAt / tasmAt sakalagovyaktidhvanuvRttapratyayajanakaM tatraiva pratyeka parisamAmA vartamAna sAmAnyameva gozabdavAcyam / tasyApoha iti nAmakaraNe nAmamA bhidyata nArtha iti / ato nAdyaH pakSaH zreyAn / nApi dvitIyo gozabdAdeH kvacihAdhe'rtha pravRttyayogAt tucchAbhAvAbhyupagame paramatapravezAnughAcca / kina gavAdayo ye sAmAnyazabdA ye ca zAvaleyAdayaH teSAM bhavadabhiprAyeNa paryAyatA sthaadrthbhedaabhaavaad,tpaadpaadishbdvt| na khalu tucchAbhAvasya bhedo yukto vastunyava For Private and Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuvRttiH / saMTapratyekavanAnAtvAdivikalpAnAM prtiiteH| bhede vA prabhAvasya vastutApattistallakSaNavAvastutvasya / na caapodhlkssnnsmbndhimedaabhedH| prameyAbhidheyAdizabdAnAmapravRttiprasaGgAt / vyavacchedyasthAtadrUpeNApi aprameyAdirUpale tato vyavacchedAyogAt kathantatra smbndhibhedaabhedH| kiJca zAvaleyAdidhveko'poho na prasajyeta kintu prativyaktibhinna eva sthAdadha zAvaleSAdayastanna bhindanti targhazvAdayo'pi bhedakA mA bhUvan yasyAntaraGgAH zAvaleyAdayo na bhedakAstasyAzvAdayo bhedakA ityatisAhasam / vastuno'pi sambandhibhedAbhedo nopalabhyate kimutAvastuni / tathAkieva devadattAdiH kaTakakuNDalAdibhirabhisambadhyamAno na nAnAtvamAstinuvAnaH samupalabhyate iti / __ bhavatu vA sambandhibhedAbhedaH tathApi na vastubhUtasAmAnyamantareNAnyApohAzrayaH sambandhI bhavatAM bhavitumarhati / tathAhi yadi zAvaleyAdiSu vastubhUtasArUpyAbhAvo'zvAdiparihAreNa tatraiva viziSTAbhidhAnapratyayo kathaM syAtAm / tataH sambandhibhedAbhedamicchatApi sAmAnaM vAstavamaGgokarttavyamiti / kijvApohazabdArthapakSe saGketa evAnupapannaH tadgrahaNopAyAsammavAt na pratyakSa saddha. grahaNasamartha tasya vastuviSayatvAdanyApohasya cAvastutvAt / anumAnarmApa na tatsadbhAvamavabodhati tasya kAryasvabhAvaliGgasampAdyatvAt / apohasya nirupAkhyalenAnakriyAkAritvena ca svabhAvakAyyayorasammavAt / / kiJca gozabdasyAgo'pohAbhidhAyitve gaurityatra gozabdasya kimabhidheyaM syAt prajJAtasya vidhiniSedhayoranadhikArAt / agonivRttiriti ceditaretarAzrayatvam agovyavacchedo hi agonizvaye bhavati / sa cAgo geonivRttavAtmA gauzcAgovyavacchedarUpa iti / pragorityatrottarapadArtho'pyanayava dizA cintniiyH| nandagorityatrAnya eva vidhirUpo gozabdAbhidheyastadApohaH zabdArtha iti vighaTeta tasmAdohasyoktayuktA vicAryamANasyAyogAnAnyApohaHzabdArtha iti sthitaM sahajayogyatAvazAcchabdAdayo vastupatipattihetava prati // matiranupahateyaM pratyabhijJAnavajJA pramitiniratacintA laiGgika maGgatArtham / pravacanamanavadyaM nizcitaM devavAcA racitamucitavAgbhistathyametena gautam // 26 // iti parIkSAmukhasya laghuvatto parokSaprapaJcaH tRtIyaH samuddezaH // 0 // atha svarUpasaMkhyAvipratipattiM nirAkRtya viSavipratipattinirAsArthamAha // 1 // tasya pramANasya grAdyo'rtho viSaya iti yAvat / sa eva viziSyate / sAmAnyavizeSAsmA / sAmAnyavizeSo vakSyamANalataNo tAvAtmAnau yasyoti vigrahaH / tadubhayagrahaNamAtmagrahaNajca kevalasya sAmAnyasya vizeSasya tadubhayasya vA svatantasya pramANaviSayatvapratiSedhArtham / tatra sanmAtradehasya paramabrahmaNo nirastatvAt tditrhicaaryte| tatra mokhyaiH pradhAnaM sAmAnyamuktam / For Private and Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasamuddezaH / triguNamavivekiviSayaH sAmAnyamacetanaM prasavarmi / vyaktaM tathA pradhAnaM taviparItastathA ca pumAn // iti vacanAt / tacca kovalaM pradhAnaM mahadAdikAryaniSpAdanAya pravarttamAnaM kimapyapekSya pravartate nirapekSa vaa| prathamapakSa tannimittaM vAcyaM yadapekSya prvrtte|| nanu puruSArtha eva tatra kAraNaM puruSArthana hetunA pradhAnaM prvrtte| puruSArthazca iNdhaa| zabdAdyupalabdhirguNapuruSAnsaravivekadarzanajvetyabhidhAnAditi cet satyaM tathA pravarttamAnarmApa bahudhAneka puruSakRtaM kaJcidupakAraM samAsAdayat pravartatAnAsAdayahA / prathamapakSa sa sapakArastasmAninno'bhinno vA / yadi bhinnastadA tasyeti vyapadezAbhAvaH sambandhAbhAvAt tadabhAvaza samavAyAdaranabhyupagamAt / tAdAtmAca bheda virodhIti / athAbhinna rupakAra iti pakSa zrAzrIyate tadA pradhAnameva sena kRtaM syAt / aghopakAranirapekSameva pradhAna pravartate hi muktAtmAnaM pratyapi pravartatAvizeSAt / etena nirapekSapravRttipakSo'pi pratyuktaH sata eva / kiJca siddhe pradhAne sarvametadupapannaM syAt / na ca tasiddhiH kutazcinizcIyata iti / nanu kAryANAmekAnvayadarzanAt ekAkAraNaprabhavatvaM bhedAnAM pariNAmadarzanAceti tadapyacAsacarcitam / sukhaduHkhamoharUpatayA ghaTAderanvayAbhAvAdatastattvasyeva tathopalambhAt / __ acAntastattvasya na sukhAdipariNAmaH kintu tathA pariNamamAnapradhAnasaMsargAta prAtmano'pi tathApratibhAsa iti tadapyanupapannam / amatibhAsamAnasyApi saMsargakakhAnAyAM tatveyattAyA nizcetumazaktaH / taduktam / saMsargAdavibhAgazcedayogolakavayit / bhedAbhedavyavasthevamucchinnA sarvavastuSu // iti / / yapi parimANAkhyaM sAdhanaM tadapyekaprakRtikeSu ghaTaghaTIzarAvodajyanAdiSu anekaprakRtikeSu paThakuTamukuThazakaTAdiSu copalambhAt anekAntikamiti na tataH prkRtisiddhiH|| tadevaM pradhAnagrahaNopAyAsambhavAt saMbhave vA tataH kAryodayAyogAca yaduktaM pareNa / prakRtemahAMsato'haGkAraH tasmAd gaNazca ghor3azakAH / tasmAdapi SoDazakAt pajvabhyaH paJcabhUtAni // iti sRSTikramo - mUlaprakRtiravikRtirmahadAdyAH prakRtivikRtayaH sapta / ghor3azakazca vikAro na prakRtina vikRtiH puruSaH // iti svarUpAkhyAnacca bandhanAsutasorupyavarNanamivAsahiSayatvAdupekSAmahati / pramUrtasthAkAzamA pRthivyAvazcakakAraNakavAyogAcca / anyathA acetanAdapi paJcabhUtakadambakAcetanyasiddhizcArvAkamatasiddhiprasaGgAt sAMkhyagandha eva na syAt / satkAryavAdapratiSedhazcAnyatra vistareNokta iti nehocyate saMkSapApavAdasyati / tathA vizeSA eva tattvaM teSAmasamAnaiva vizeSebhyo'zeSAtmanA vizleSAtmakatvAt sAmAnyasyakAsthAnekatra vyApsayA vartamAnasya sambhavAbhAvAcca / tasyakavyaktiniSThasya sAmastyenopalabdhasya sadeva vyaktAntare'nupalambhaprasaGgAt upalambhe vA tannAnAtvAyateyugapazinadezatayA sAmasatyenopalabdhaH tahaktivadanyathA vyaktayo'pi bhinnA mAbhUvanniti / tato buddhAbheda eva sAmAnyam / taduktam / ekAtra dRSTo bhAvo hi kvacinnAnyatra dRzyate / / tasmAnna bhinnamastAnAta sAmAnya buddhabhedataH // iti / / For Private and Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 42 parIkSAmukhalaghuvRttiH / se ca vizeSAH parasparAsambaddhA eva tatsambandhasya vicAryamANasyAyogAt / ekadezena sambandhe SaTkena yugapadyogAdaNoH SaDaMzatApatteH sarvvAtmanAbhisambandhe piNDasyANumAtrakatvApatteH / pravayaviniSedhAcca sambandhatvameSAmupapadyataeva tanniSedhazca vRttivikalpAdibAdhanAt / tathAhi zravayavA zravayavini varttanta iti nAbhyupagatam / zravayavI cAvayaveSu vartamAnaH kimekadezena varttate sarvvAtmanA vA / ekadezena vRttAvayavAntaraprasaGgastatrApi ekadezAntareNAvayavino vRttAvanavasyA / sarvvAtmanA varttamAno'pi pratyavayavaM svabhAvabhedena varttatAhosvidekarUpeNeti / prathamapate pravayavibahutvApattiH / dvitIya patte tu zravayavAnAmekarUpatvApattiriti pratyekaM parisamAptA vRttAvapyavayavibaddutvamiti / tathA yaddazyaM sannIpalabhyate tannAstava yathA gaganendIvaram / nopalabhyate cAvayaveSu pravayavIti / tathA yadagrahe yadbuddhaprabhAvaH tattato nArthAntaraM yathA vRkSAgrahe vanamiti / tatazca niraMzA evAnyonyAsaMsparzinI rUpAdiparamANavaH / te caikakSaNasyAthino na nityAH vinAzaM pratyanyAnapekSaNAt / prayogazca yo yadbhAvaM pratyanyAnapekSaH sa tatsvabhAvaniyato yathAntA kAraNasAmagrI / svakAryyanAzohi mudgarAdinA kriyamANastato bhinno vA kriyate / bhinnasya karaNe ghaTasya sthitireva syAt / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha vinAzasambandhAnnaSTa iti vyapadeza iti cet bhAvAbhAvayoH kaH sambandhaH / naM tAvattAdAtmA tayorbhedAt / nApi tadutpattirabhAvasya kAryAdhAratvAghaTanAt / prabhinnasya karaNe ghaTAdireva kRtaH syAttasya ca prAgeva niSpannatvAdArtha karaNamityanyAnapekSatvaM siddhamiti vinAzasvabhAvaniyatatvaM sAdhayatyeva / siddhe cAnityAnAM tatsvabhAvaniyatatve taditareSAmAtmAdInAM vimatyadhikaraNabhAvApannAnAM sattvAdinA sAdhanena taddRSTAntAt bhavatyeva kSaNasthitisvabhAvatvam / tathAhi yat sat tat sarvvaM ekakSaNasthitisvabhAvaM yathA ghaTaH / santazcAmI bhAvA iti / athavA sattvameva vipakSe bAdhakapramANabalena dRSTAntanirapekSamazeSasya vastunaH kSaNitvamupapAdayati / tathAhi sattvamarthakriyayA vyAsamarthakriyA ca kramayogapadyAbhyAM se ca nityAnnivarttamAne svavyApyAmarthakriyAmAdAya nivarttate sApi svavyApyaM sattvamiti nityasya kramayaugapadyAbhyAmarthakriyAvirodhAt sattvAsambhAvanaM vipakSe bAdhakapramANamiti / nahi nityasya krameNa yugapaddA sA sambhavati / nityasyekenaiva svabhAvena pUrvvAparakAla bhAvikAryyaddayaM kurvvataH kAryyabhedakatvAt tasyaikasvabhAvatvAt / tathApi kAryyanAnAtve anyatra kAryyabhedAt kAraNabhedakalpanA viphalaiva syAt / tAdRzamekameva kiJcit kAraNaM kalpanIyaM yenaikasvabhAvena ekenaiva carAcaramutpadyate iti / atha svabhAvanAnAtvameva tasya kAryyabhedAdiSyata iti cettarhi te svabhAvAstasya sarvvadA sambhavinaH tadA kAryyasAGkaryaM nocettadutpattikAraNaM vAcyam / tasmAdevamityekasvabhAvAt tadutpattau tatsvabhAvAnAM sadA sambhavAt saiva kAyryANAM yugapatprAptiH / sahakArikramApekSayA tatsvabhAvAnAM krameNa bhAvAnnoktadoSa iti cettadapi na sAdhusaGgatam / nityasya samarthasya parApekSAyogAt / seH sAmarthyakaraNe nityatAhAniH / tasmAd bhinnameva sAmarthya tairvidhIyata iti na nityatAhAniriti cettarhi nityamakiJcitkarameva syAt / sahakArijanitasAmarthasyaiva kAryyakAritvAt tatsambandhAt tasyApi For Private and Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vissysmuddeshH| kAryakAritve tatsambandhasya kasvabhAvale sAmarthya nAnAvAbhAvAnna kAryabhedaH / anekasvabhAvatvekramavakhe ca kAryavat tasyApi sAGkaryamiti sarvamAvarttate iti ckrkprsnggH|| tasmAnna krameNa kAryakArikhaM nityasya / nApi yugapadazeSakAryANAM yugapadutpattI dvitIyataNe kAryAkaraNAdana kriyAkAritvenAvastuvaprasaGgAditi nityasya kramayogapadyAbhAvaH siddha eveti saugatAH pratipedire / te'pi na yuktvaadinH| sajAtIyetaravyAvRttAtmanAM vizeSANAmanaMzAnAM grAhakasya pramANasyAbhAvAt pratyakSasya sthirasthalasAdhAraNAkAravastugrAhakalena nirNshvstugrhnnaayogaat| na hi paramANavaH parasparAsambandhAzcakSurAdibuddhI pratibhAnti tathAsatyavivAdaprasaGgAt / athAnubhUyanta eva prathamaM tathAbhUtAH kSaNAH pazcAtta vikalpavAsanAbalAdAntarAdantarAlAnupalambhalakSaNAdAdyAccAvidyamAno'pi sthUlAdyAkAro vikalpabuddhau cakAsti sa ca tadAkAreNAnurajyamAnaH svavyApAraM tiraskRtya pratyakSavyApArapuraHsarakhena pravRttavAt pratyakSAyata iti / tadapyatibAlavilasitam / nirvikalpakabodhasyAnupalakSaNAt / gRhIte hi nirvikalpake tayobhaide anyAkArAnurAgasthAnyatrakalpanA yuktA sphaTikajapAkusumayoriva nAnyatheti / ___etena tayoH yugapahattelaghuttervA tedekakhAdhyavasAya iti nirastam / tasyApi koshpaanprtyeytvaaditi| kena vA tayorekavAdhyavasAyo na tAhikalpena tasyAvikalpavArtAnabhinnatvAt / nApyanubhavena tasya vikalpagocaratvAt / na ca tadubhayAviSayaM tadekavAdhyavasAye samarthamatiprasaGgAta / tato na pratyakSabuddhI tAvavizeSAvabhAsaH / nApyanumAnabuddhI tadavinAbhUtasvabhAvakAryaliGgAbhAvAdanupalambho'siddha evAnuvRttAkArasya sthalAkArasya copalabdhastatvAtU / yadapi paramANUnAmekadezena sarvAtmanA vA sambandho nopapadyata iti tatrAnabhyupagama eva parihAraH / nigdharakSANAM sajAtIyAnAJca hAdhikaguNAnAM kathaJcit skandhAkArapariNAmAtmakasya sambandhasyAbhyupagamAt / yaccAvayavinivRttivikalpAdibAdhakamuktaM tatrAvayavino vRttireva yadi nopapadyate tadA na vartata ityabhidhAtavyam / nekadezAdivikalpastasya vizeSAntaroyakatvAt / tathAhi naikadezena vartate nApi sarvAtmanetyukte prakArAntareNa vRttirityAbhahitaM syAt anyathA na vartata ityeva vaktavyam / iti vizeSapratiSedhasya zeSAbhyanujJAnarUpakhAt kathaJcit tAdAtmyarUpeNa vRttirityavasIyate / tatra yathoktadoSANAmanavakAzAt / virodhAdidoSavAgra pratiSetsyata iti neha pratanyate / yaccaikattaNasyAyitve sAdhanaM "yo yadbhAva prati" ityAdyaktaM tadapyamadhanam / asiddhAdidoSaduSTatvAt / tatrAnyAnapekSavaM tAvadasiddhaM ghaTAdyabhAvasya mudgadivyApArAnvayavyatirekAnuvidhAyitvAt ttkaarnnkhopptteH| kapAlAdiparyAyAntarabhAvo hi ghaTAderabhAvastucchAbhAvasya sakalapramANagocarAtikrAntatvAt / kijvAbhAvo yadi svatanto bhaveta tadAnyAnapekSavaM vizeSaNaM yuktam / na ca sogatamate so'sti iti hetuprayogAnavatAra evAnakAntikaJcadaM zAlibIjasya kodravArajananaM pratyanyAnapekSave'pi tajjananasvabhAvAniyatatvAt tatasvabhAvale sati iti vizeSaNAna. dogha iti cenna / sarvathA padArthAnAM vinAzasvabhAvAsiddhaH / pAyarUpeNaiva hi bhAvAnAmutpAdavinAzAvaGgIkriyete / na dravyarUpeNa samudeti vilayamRcchati bhAvo niyamena paryAyeNa yasya nodeti no vinazyati bhAvanayA lihito nityaM iti vacanAt / For Private and Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 44 parIkSAmukhalaghuttiH / na hi niranvayavinAze pUrvakSaNasya taso mRtAcchikhinaH kokAyitasyaiva uttarakSaNa utpattirghaTate dravyarUpeNa kathaJcidatyaktarUpasyApi sambhavAt / na sarvathA bhAvAnAM vinAzasvabhAvalaM yuktam / na ca dravyarUpasya grahItumazakAvAdabhAvaH tadgrahaNopAyasya pratyabhijJAnasya bahulamupalammAt tatprAmANyasya ca mAgevoktakhAt uttarakAryotpattAnyathAnupapattezca siddhakhAta / ___yaccAnyat sAdhanaM savAkhyaM tadapi vipakSavat sapane'pi samAnatvAt na sAyasiddhinibandhanam / tathAhi sattvamarthakriyayA vyAptamarthakriyA ca kramayogapadyAbhyAM te ca kSaNikA. nivartamAne vayApyAmakriyAmAdAya nivartate sA ca nivartamAnA svaghyApyaM sattvamiti nityameva kSaNikasyApi kharaviSANavadasamiti na tatra sttvvyvsthaa| na ca kSaNikasya vastunaH kramayogapadyAbhyAm arthakriyAvirodho'siddhastasya dezakRtasya kAlakRtasya vA kramasyAsambhavAt / avasthitasyai kasya hi nAnAdezakAlakalAvyApitvaM dezakramaH kAlakramazvAbhidhIyate / na ca kSaNika so'sti / yo yatraiva sa tatraiva yo yadaiva tadeva sH| na dezakAlayoyAptirbhAvAnAmiha vidyate // iti svayamabhidhAnAta / na ca pUrvottarakSaNAnAM ekasantAnApekSayA kramaH sambhavati / santAnasya vAstavatvena sasthApi kSaNikalana kamAyogAt / akSaNikaratve'pi vAstavale tenaiva sattvAdisAdhanamanai kAntikam / avAstavakhena tadapekSaH kramo yukta iti / nApi yogapadyana tatrAkriyA sambhavati yugapadekona svabhAvena nAnAkArya karaNe tatkAyakavaM sthAnAnAsvabhAvakalpanAyAM te svabhAvAstana vyApanIyAstatraikona svabhAvena tahamApto teSAmekasvarUpatA nAnAsvabhAvena cedanavasthA / akatrakasyopAdAnabhAva evAnyatra sahakAribhAva iti na khabhAvabheda issyte| tarhi nityasya kahapasyApi vastunaH krameNa nAnAkAryakAriNaH svabhAvabhedaH kAryasAyaM mAbhUda prakramAt kramiNAmanutpattenaivamiti cet ekAnaMzakAraNA yugapadanekAkAraNamAyAnekakAryavirodhAdakramiNo'pi na kSaNikasya kAryakArikhamiti / / kiJca bhavatpale mato'sato vA kAryakArikham / sataH kAryakarttakhe sakalakAlakalAvyApikSaNAnAmekakSaNattiprasaGgaH / hitIyapakSe kharavighANAderapi kAryakAritvam asattvAvizeSAt sattvalakSaNasya vyabhicArazca / tasmAna vizeSakAntapakSaH zreyAn / nApi sAmAnyavizeSau parasparAnapekSAviti yogamatamapi yuktiyuktamavabhAti / tayoranyonyabhede iyoranyatarasthApi vyavasthApayitumazakteH / tathAhi vizedhAstAvat dravya guNakarmAtmAnaH sAmAnyantu parAparamedAda vividham / tatra parasAmAnyAta sattAlakSaNAhizeSANAM bhede'sattvApattiriti / tathAca prayogaH / dravyaguNakANyasadrUpANi sattvAdatyantaM bhinnatvAt prAgabhAvAdivaditi na sAmAnyavizeSasamavAyabhicAraH / tatra svarUpasattvasyAbhinnasya pararabhyupagamAt / nanu dravyAdInAM pramANopapannale dharmigrAhakapramANabAdhito heturyana hi pramANena dravyAdayo nizcIyante tena tatsattvamapoti / ___ atha na pramANapratipannA dravyAdayaH tarhi hesorAzrayAsiddhiriti tadayuktam / prasaGgasAdhanAtU prAgabhAvAdo hi savA do'sattvena vyApta upalabhyate / tatazca vyApyasya dravyAdAvabhyupagamo vyApakAbhyupagamanAntaroyaka iti prasaGgasAdhane asya doSasyAbhAvAt / etena dravyAdaunA For Private and Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasamuddezaH / 45 madhyadravyAdivaM dravyatvAderbhade cintitaM boddhavyam / kathaM vA ghaNAM padArthAnAM parasparaM bhede pratiniyatasvarUpavyavasthA / dravyasya hi dravyamiti vyapadezasya dravyatvAbhisambandhAhidhAne tataH pUrva dravyasvarUpaM kiJcidAcyaM pena saha dravyatvAbhisambandhaH syAt / dravyameva svarUpamiti cetUna taharapadezasya dravyavAbhisambandhanibandhanasayA svarUpatvAyogAt / satvaM nijaM rUpamiti cetU n| tasyApi sattAsambandhAdeva taharapadezakaraNAt / evaM guNAdiSvapi vAcyam / kovalaM sAmAnya vizeSasamavAyAnAmeva svarUpasattvena tathA vyapadezopapatteH tattrayavyavasyaiva syAta / nanu jIvAdipadArthAnAM sAmAnyavizeSAtmakatvaM syaahaadibhirbhidhiiyte| tayozva vastuno bhedAbhedAviti / tau ca virodhAdidoSopanipAtAt naikatra sambhavinAviti / tathA hi bhedAbhedayo vidhipratiSedhayorekatrAbhinne vastunyasambhavaH zItozAsparzayoriveti / bhedasyAnyadadhikaraNamabhedasyAnyaditi vaiyadhikaraNyam / yamAtmAnaM purodhAya bhedo yajca samAzrityAbhedaH tAvAtmAno bhinno cAbhinau c| tatrApi tathA parikalpanAdanavasthA yena rUpe bhedaH tena bhedazcAbhedazceti saGkaraH / yena bhedastanAbhedo yenAbhedastena bheda iti vyatikaraH / bhedA bhedAtmakatve ca vastuno'sAdhAraNAkAreNa nizcetumazaktaH saMzayastatazcApratipattiH tato'bhAvaH / ityanekAntAtmakamapi na sosthyamAbhajatIti kecit / 'pi na prtiitikvaadinH| virodhasya pratIyamAnayorasambhavAt / anupalambhasAdhyo hi virodhastatropalabhyamAnayoH ko virodhaH / yacca zItoSA sparza yoriveti dRSTAntatayoktaM tacca dhUpadahanAdye kAvavinaH zItodhAsparzasvabhAvasyopalabdharayuktameva / ekasya calAcalaraktAraktAtAnAvRtAdi viruddhadharmANAM yugapadupalabdha zca prakRtayorapi na virodha iti / etena vaiyadhikaraNyamapyapAstam / tayorekAdhikaraNalena prtiiteH| atrApi prAguktanidarzanAnyeva bodavyAni / yaccAnavasyAnaM dUSaNaM tadapi syAhAdimatAnabhijJarevApAditam / tanmataM hi sAmAnyavizeSAtmako vastuni sAmAnya vizeSAveva bhedaH / bhedavaninA tayorevAbhidhAnAt dravyarUpeNAbheda iti / dravyamevAbhedaH / ekAnekAtmakatvAdastunaH / yadi vA bhedanayaprAdhAnyena vstuNdhrmaannaamaanntmaanaanvsthaa| tathAhi yatUsAmAnya pazca vizeSaH tayoranuvRttavyAvRttAkAreNa bhedastayozvArthakriyAbhedAt tamedazca zaktibhedAtU so'pi sahakAribhedAdityanantadharmANAmaGgIkaraNAt kuto'navasthA / tathAcoktam - mUlakSatikarImAhuranavasyAM hi ghaNam / vastvAnantaprApyazaktau ca nAnavasthApi vAryate // iti / yo ca saGkaravyatikarau tAvapi mecakajJAnanidarzanena sAmAnyavizeSadRSTAntena ca prihtii| atha tatra tathApratibhAsanaM parasyApi vastuni tathaiva pratibhAso'stu tasya pakSapAtAbhAvAt / nirNIte saMzayo'pi na yuktaH / tasya calitapratipattirUpatvAt pracalitapratimAse durghaTalAt / pratipaDhne vastunyapratipattirityatisAhasam / upalabyabhidhAnAdanupalambho'pi na siddhastato nAbhAva iti dRSTeSTAviruddhamanekAntazAsanaM siddham / etenAvayavAvayavinorguNaguNinoH karmatahatozca kavijhedAbhedo pratipAdito boddhvyo|| atha samavAyavazAMjinepi abhedapratItiranutpannabrahmatulyAkhyajJAnasyeti cenna / tasthApi tato bhinnasya vyvsthaapyitumshktH| tathAhi samavAyavRttiH svasamavAyiSu vRttimatI syAdattimatI vA / vRttimattva svenaiva vRttAntareNa vA / na tAvadAdyaH pakSaH samavAyAna For Private and Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 priikssaamukhlghuttiH| bhyupagamAt / paJcAnAM samavAyitvamiti vacanAt / vRttAntarakalpanAyAM tadapi svasambandhighu vartate na veti kalpanAyAM vRttAntaraparamparAprApta ranavasthA / vRttAntarasya svasambandhighu vRttAntarAnabhyupagamAt nAnavasyati cet tarhi samavAye'pi vRttAntaraM mAbhrat / atha samavAyo na svaashryvRttirnggiikriyte| tarhi ghasAmAzritavamiti granyo virudhyate / atha samavAyiSu satsveva smvaayprtotestsyaashrittvmupklpaate| tarhi mUrtadravoSu satasveva digliGgasyedamataH pUrvaNa ityAdijJAnasya kAlaliGgasya ca parAparAdipratyayasya sadbhAvAt tayorapi tadAzritavaM syAt / tathAcAyuktametat anyatra nityadravyebhya iti / kiJca samavAyasyAnAzritatve sambandhapateva na ghaTate / tathA ca prayogaH samavAyo na sambandhaH anAdhitatvAt digAdivaditi / atra samavAyasya dharmiNaH kathaJcittAdAtmArUpasyAne kasya ca paraH pratipannatvAt dharmigrAhakapramANabAdhA AzrayAsiddhizca na vAyeti / tasyApritavApyetadabhidhIyate / na samavAya ekaH sambandhAtmakatve satyAzritatvAt saMyogavat / sattayAnekAnta iti sambandhavizeSaNam / atha saMyoge nivir3azithilAdipratyayanAnAtvAt nAnAtvaM nAnyatra viparyayAditi cet na / samavAye'pyutpattimattvanazvaratvapratyayanAnAtvasya sulabhavAt / sambandhimedAbhedo'nyatrApi samAna iti naikatraiva paryyanuyogo yuktH| tasmAt samavAyasya paraparikalpitasya vicArAsahatvAt na tazAtU guNaguNyA divabhedapratItiH / atha bhinnapratibhAsAdavayavAyavavyAdInAM bheda eveti cenna / bheda pratItibhAsasyAbhedAvirodhAtU / ghaTapaTAdInAmapi kaJcidabhedopapattaH sarvathA pratibhAsabhedasyA siddhezca / idamityAdyabhedapratibhAsasyApi bhAvAt / tataH kathaJcit bhedAbhedAtmaka dravyaparyAyAtmaka sAmAnya vizeSAtmakaJca tattvaM taurAdarzizakuninyAyAdAyAtam / ityalamatiprasaGgena / / 5 / / idAnImanekAntAtmakavastusamarthanArtha meva hetudayamAha // 2 // anuvRttAkAro hi gauoNrityaadiprtyyH| vyAvRttAkAraH zyAmaH zavala ityAdi pratyayaH / tayorgocarastasya bhAvastattvaM tasmAt / etena tiryaka sAmAnAvyatirekalakSavizeSadayAtmakaM vastu sAdhitam / pUrvottarAkAgyo yathAsaMkhyena pariharAvAptI tAbhyAM sthitiH saiva lakSaNaM yasya sa cAso pariNAmazca / tenArthakriyopapattazcetyanena tUcaMtAsAmAnyapavyAkhyavizeSada yarUpaM vastu samarthitaM bhavati // 2 // atha prathamoddiSTasAmAnyabhedaM darzayannAha // 3 // prathamabhedaM sodAharaNamAha / / 4 / / nityakarUpasya gotvAdeH kramayogapadyAbhyAmartha kriyAvirodhAt / pratyeka parisamAmA vyaktiSu vRttAyogAccAnekasadRzapariNAmAtmakameveti tiryakasAmAnAmuktam // 4 // dvitIyabhedamapi sadRSTAntamupadarzayati // 5 // sAmAnya miti vartate / tenAyamarthaH / UrdhvatAsAmAnyaM bhavati / kintavyaM tadeva viziSyate / parAparavivarttavyApauti / pUrvAparakAlatti trikAlAnuyAyItyarthaH / citrajJAnasyaikasya yugapabhAvyanekakhabhAvanaulAdyAkAravyAptivadekasya kramabhAvipariNAmavyApitvamityarthaH // 5 // For Private and Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vissysmuddeshH| vizeSasyApi haividhyamupadarzayati // 6 // dudhetyadhikriyamANenAbhisambandhaH // 6 // tadeva pratipAdayati // 7 // prathamavizeSamedamAha // 8 // atrAtmadravyaM vadehamamitimAtrameva / na vyApakaM nApi vaTakaNikAmAtram / na ca kAyAkArapariNatabhUtakadambakamiti / tatra vyApakatve pareSAmanumAnam / aAtmA vyApaka dravyatve satyamUrttatvAt AkAzavaditi / tatra di rUpAdilakSaNaM mUtavaM tatpratiSedho mUrttatvaM tadA manamAnekAntaH / athAsarvagatadravyaparimANaM mUrttatvaM taniSedhastathA cet paraM prati sAdhyasamo hetuH| yaccAparamanumAnaM AtmA vyApakaH aNu parimANAnadhikaraNale sati nityadrava vAtU shraakaashvditi| tadapi na sAdha sAdhanam / aNaparimANAdhikaraNavamityatra kimayaM najarthaH paryyadAsaH prasajyo vA bhvet| tatrAdyapakSaNaparimANapratiSedhena mahAparimANamavAntararimANaM parimANamAtra vaa| mahAparimANaM ceta sAdhyasamo hetH| zravAntaraparimANajcata viruddho hetuH| avAntaraparimANAdhikaraNatvaM hyavyApakatvameva sAdhayatIti parimANamAtraM cet tatparimANasAmAnAmaGgIkartavyam / tathAcANu parimANapratiSedhena parimANa sAmAnAdhikaraNavamAtmana ityuktam / taccAnupapannam vyadhikaraNAsiddhiprasaGgAt / na hi parimANamAmAnAmAtmani vyavasthitaM kintu parimANavyaktidhveveti / na cAvAntaramahAparimANAdhAratayAtmanyapratipane parimANamAtrAdhikaraNatA tatra nizcetuM zakyA / dRSTAntazca sAdhanavikalaH / zrAkAzasya mahAparimANAdhikaraNatayA parimANamAtrAdhikaraNatvAyogAt / / nityadravyavaca marvathA siddham / nityasya kramAkramAbhyAmarthakriyAvirodhAditi / prasajyapate'pi tucchAbhAvasya grahaNopAyAsambhavAt na vizeSaNa tvam / na cAgRhItavizeSaNaM nAma nAhItavizeSaNAvizeSye buddhiriti vacanAt / na ca pratyakSaM tadgrahaNopAyaH sambandhAbhAvAt / indriyArthasanikarSajaM hi pratyakSaM tanamate prasiddham / vizeSaNavizeSyabhAvakalpanAyAm prabhAvastha nAhItasya vizeSaNavamiti tadeva dUSaNam / tasmAnna vyApakamAtmadravyam / nApi vaTakaNikAmAtram / kamanIyakAntAkucajadhanasaMspazakAle sa la prAtalAmakUpamAhlAdanAkArasya sukhasyAnubhavAt / anyathA mAMDINaromAjjAdikAryodayAyogAdAzuvRttagalAtacakravat krameNaiva tatsukhamitya nupapannam / paramparAtaH kAraNasambandhasya tatkAraNasya parikalpanAyAM vyavadhAnaprasaGgAt / anyathA sukhasya mAnasapratyakSavAyogAditi / nApi pRthivyAdicatuSTayAtmakatvamAtmanaH smbhaavyte| acetanebhyaH caitanyotpattAyogAt / dhAraNe drvodhaataaltnnaanvyaabhaavaacc| tadahatibAlakasya stanAdAvabhilASAbhAvaprasaGgAcca / abhilAmo hi pratyabhinnAne bhavati / tacca maraNe smaraNajvAnubhave bhavatIti pUrvAnubhavaH siddhaH / madhyavazAyAM tathaiva vyApteH mRtAnAM rakSoyakSAdikuleSu svayamutpannatvena kathayatAM darzanAt / koSAvid bhavamma semapalambhAccAnAdivetanaH siddha eva / tathAcoktam / For Private and Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priikssaamukhlptiH| tadaharjastanehAto rakSodRSTe bhavasmRteH / bhUtAnanvayanAt siddhaH prakRtijJaH sanAtanaH // iti / na ca khadehapramitirAtmetyatrApi pramANAbhAvAtU sarvatra saMzayaH iti vaktavyam / tatrAnumAnasya sadbhAvAt / tathAhi / devadattAtmA tadeha eva tatra sarvatraiva ca vidyate tatraiva tatra sarvatreva ca svAsAdhAraNaguNAdhAratayopalambhAt / yo yatraiva yatra sarvatreva ca svAsAdhAraNaguNAdhAratayopalabhyate sa tatraiva tatra sarvatreva ca vidyate / yathA devadattapaharAva tatra sarvatraiva ca upalabhyamAnaH svAsAdhAraNabhAsvaratvAdiguNaH prdiipH| tathAcAyaM syAttagheti / tadasAdhAraNaguNajJAnadarzanamukhavIryalakSaNAste ca sarvAGgoNAstatraiva copalabhyante / mukhamAlAdanAkAraM vijJAnaM meyabodhanam / zaktiH kriyAnumeyA syAd yUnaH kAntAsamAgamaH / / iti vcnaatuu| tasmAdAtmA mvadehapramitireva sthitaH // 8 // dvitIyaM vizeSabhedamAha // // vesAdRzyaM hi pratiyogigrahaNe satyeva bhavati / na cApekSikatvAdasyAvastutvam zravastunyApekSikalAyogAt / apekSAyA vastuniSThatvAt // 9 // syAtkAralAjchitamabodhyamanantadharmasandohavarmitamazeSamapi prameyam / devaiH pramANabalato niracAyi tacca saMkSiptameva munibhi vivRtaM mayaitat // iti parIkSAmukhasya laghuvRtto viSayamamuddezazcaturthaH // // adAnI phalavipratipattinirAsArthamAha // 1 // vividhaM hi phalaM sAkSAt pAramparyaNeti / sAtAdajJAnanivRttiH pAramparyaNa hAnAdimiti / prameyanizcayottarakAlabhAvitvAttasyeti // 1 // __tadvividhamapi phalaM pramANAminnameveti yogaaH| abhinnameveti mogatAH / tanmatahayanirAsena svamataM vyavasthApayitumAha // 2 // kathaJcidabhedasamarthanArthaM hetumAha // 3 // ayamaryo yasyaivAtmanaH pramANAkAreNa pariNatistasyaiva phalarUpatayA pariNAma itye kamamAtra pekSayA prmaannphlyorbhedH| karaNakriyApariNAmabhedAbhedaH / ityasya sAmarthasiddhavAnoktam / pAramparyaNa sAkSAcca phalaM vaidhAbhidhAyi yat / devebhinnamabhinnaJca pramANAtadihoditam // 3 // iti parIkSAmukhalaghuvRtto phalasamuddezaH paJcamaH / / 0 // For Private and Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AbhAsoddezaH / athedAnImuktapramANasvarUpAdicatuSTayAbhAsamAha // 1 // tataH uktAt pramANasvarUpa saMkhyAviSayaphalabhedAdanyat viparItaM tadAbhAsamiti // 1 // tatra kramaprAptaM svarUpAbhAsaM darzayati // 2 // 82 asvasaMviditajva gRhItArthaM ca darzanajca saMzaya Adi yeSAM te saMzayAdayazceti sarvvaSAM haH / zrAdizabdena viparyyayAnadhyavasAyayorapi grahaNam / tatrAsvasaMviditaM jJAnaM jJAnAntarapratyakSatvAditi naiyAyikAH / tathAhi jJAnaM svavyatiriktavedanavedyaM vedyatvAt ghaTavat iti / tadaGgatam / dharmmijJAnasya jJAnAntaravedyatve sAdhyAntaH pAtitvena dharmmitvAyogAt / svasaMviditatve tenaiva hetoranaikAntAt / mahezvarajJAnena ca vyabhicArAddAsijJAnenApyanekAntAdarthapratipattAyogAcca / na hi jJApaka pratyakSaM jJApyaM gamayati zabdaliGgAdInAmapi tathaiva gamakatvaprasaGgAt / anantarabhAvijJAnagrAhyatve tasyApyaSTahItasya parAjJApakatvAt tadantaraM kalpanIyam / tatrApi tadantaramityanavasthA / tasmAnnAyaM pakSaH zreyAn / etena kAraNajJAnasya parokSatvenAsvasaMviditatvaM bruvannapi mImAMsakaH pratyuktaH / tasyApi tato'rthapratyakSatvAyogAdartha karmma tvenApratIyamAnatvAt / apratyakSaM tarhi phalajJAnasyA - pratyakSatA tata eva syAt / atha phalatvena pratibhAsanAnocet karaNajJAnasyApi karaNatvenAvabhAsanAt pratyakSatvamastu / tasmAdarthapratipattAnyathAnupapatteH karaNajJAnakalpa nAvadarthapratyakSatvAnyathAnupapatte jJAnasyApi pratyakSatvamastu | atha karaNasya caturAderapratyakSatve'pi rUpaprAkaTayAdAbhicAra iti cenna / bhinnakartta - karaNasyeva tadvAbhicArAdabhinnakartRke karaNe sati karttRpratyakSatAyAM tadabhinnasyApi karaNasya kathaJcit pratyakSatvenApratyakSataikAntavirodhAt / prakAzAtmano'pratyakSatve pradIpapratyakSatvavirodhavaditi / gRhatagrAhidhArAvAhinaM gRhItArthaM darzanaM sogatAbhimatam / nirvikalpakaM tacca svaviSayAnupadarzakatvAt prapramANam / vyavasAyasyaiva tajjanitasya tadupadarzakatvAdarthavyavasAyasya pratyakSAkAreNAnuraktatvAt / tataH pratyattasyaiva prAmAkhyam / vyavasAyastu gRhItagrAhitvAt zrapramANamiti / tana subhASitam / darzanasyAvikalpakasyAnupalakSaNAt / tatsadbhAvAyogAt sadbhAve vA naulAdAviva taNakSayAdAvapi tadupadarzakatvaprasaGgAt / tatra viparItasamAropAneti cet tarhi siddhaM naulAdau samAropavirodhigrahaNalakSaNo nizcaya iti / tadAtmakameva pramANaM tadAbhAsamiti / saMzayAdayazva prasiddhA eva / tatra saMzayaH ubhayakoTisaMsparzo syAbuvA puruSoveti parAmarzaH / viparyyayaH punaratasmiMstaditi vikalpaH / vizeSAnavadhAraNamanadhyavasAyaH // 2 // For Private and Personal Use Only kathameSAmasvasaMviditAdInAM tadAbhAsatetyatrAha // 3 // gatArthametat // 3 // atra dRSTAntaM yathAkramamAha // 8 // puruSAntarajca pUrvvarthizca gacchattRNasparzazca syANupuruSAdizca teSAM jJAnaM tadiva taddat // 8 // parajca sannikA vAdinaM prati dRSTAntamAha // 5 // 7
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghuvRttiH / aymrthH| yathA catUramayoH saMyuktasamavAyaH manapi na pramANaM tathA catUrupayo rapi / tasmAdayamapi pramANAbhAsa eveti / upalakSaNametat / ativyAptikacanamavyAptizca / mannikarSapratyakSavAdinAM cakSuSi sannikarSasyAsammavAt / atha catuH prAptArthaparicchedakaM vyavahitArthAprakAzakatvAt pradIpavaditi tasiddhiriti matam / tadapi na saadhauyH| kAcAcapaThalAdivyarvAhatArthAnAmapi cakSudhA pratibhAsanAt hetorasiddhaH / zAkhAcandramasorekakAladarzanAnupapattiprasaktezca / na ca tatra krame'pi yogapadyAbhimAna iti vaktavyam / kaaldhyvdhaanaanuplbdhH| kiJca kramapratipattiH prAptinizcaye sati bhavati na ca kramaprApto pramANAntaramasti / tejasatvamastauti cenna tsyaamiddhH| atha cakSustaijasaM rUpAdaunAM madhye rUpasyaiva prakAzakalAt pradIpavaditi / tadapi apa-locitAbhidhAnam / maNyaJjanAdeH pArthivalepi rUpaprakAzakatvadarzanAt / pRthivyAdirUpaprakAzakave pRthivyAdyArabdhavaprasaGgAcca / tasmAt manikarSasthAvyApakavAna pramANatvam / / karaNajJAnenAvyavadhAnAceti // 5 // pratyattAbhAsamAha // 6 // parokSAbhAsamAha // 7 // prAka prapaJcitametat // 7 // parokSabhedAbhAsamupadarzayan prathama kramaprApta maraNAbhAsamAha // // atasminnananumUta ityarthaH / zeSaM sugamam // 8 // pratyabhijJAnAbhAsamAha // dvividhaM pratyabhijJAnAbhAsamupadarzitam / ekatkhanibandhanaM sAdRzyanibandhanaceti / tatrakale sAdRzyAvabhAsaH sAdRzye caikatvAvabhAsaH tadAbhAsamiti // 9 // sAMbhAsamAha // 10 // tajJAnamiti vyAptilakSaNasambandhajJAnamityarthaH // 10 // idAnImanumAnAbhAsamAha // 11 // idaM vakSyamANamiti bhAvaH // 11 // tantra tadavayavAbhAsopadarzanena samudAyaspAnumAnAbhAsamupadarzayitukAmaH prathamAvayavAbhAsamAha // 12 // iSThamabAdhitamityAdi sallakSaNamuktaM idAnauM tadviparItaM tadAbhAsamiti kathayati // 13 // prasiddhAviparItaM tadAbhAsamAha // 14 // abAdhitaviparItaM tadAbhAsamAvedayana sa ca pratyakSAdibAdhita eveti nidarzayannAha // 15 // eteSAM kameNodAharaNamAha // 16 // sparzanapratyakSaNa zudhAsya sparzAtmako'giranubhUyate // 16 // anumAnabAdhitamAha // 17 // atra pakSo'pariNAmI zabdaH kRtakavAdityanena bAdhyate // 17 // prAgamabAdhitamAha // 18 // bhAgame hi pusapAzritatvAvize'pi paraloke dharmasya sukhahetutvamuktam // 18 // lokabAdhitamAha // 19 // For Private and Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaabhaasoddeshH| loke hi prANyaGgave'pi kasyacicchacivamacivajca / tatra narakapAlasyAzucitvabheveti lokabAdhitatvam // 19 // svavacanabAdhitamAha // 20 // idAnoM dekhAbhAsAna kramaprAptAnAha // 21 // eghAM yathAkrameNa lakSaNaM sodAharaNamAha // 22 // mattA ca nizcayazca masAnizcayo asanto sattAnizcayo yasya sa bhavatyasatUsattAnizcayaH // 22 // tatra prathamabhedamAha // 23 // kathamasyAmiddhatvamityAha / / 24 // dvitIyAsiddhabhedamupadarzayati // 25 // prasthApyasiddhatA kamityAzaGkAyAmAha / / 26 // tayeti mugdhabuddhi pratItyarthaH // 26 // aparamiddhabhedamAha // 27 // asyAsiddhatAyAM kAraNamAha // 28 // tena sAMkhyenAjJAtatvAt / tanmate ghAvirbhAvatirobhAvAveva prasiddho notpttaadiriti| prasthApyanizcayAdasiddhamityarthaH // 28 // viruddha hetvAbhAsamupadarzayannAha // 29 // kRtakatvaM pariNAmavirodhinA pariNAmena vyAsamiti // 29 // anekAntikaM hetvAbhAsamAha // 30 // apizabdAnna kevalaM pakSasapakSayoriti dRSTavyam / sa ca hividho vipakSe nizcitavRttiH zaGkitavRttizceti // 30 // tatrAdyaM darzayannAha // 31 // kathamasya vipakSe nizcitA vRttirityAzaGkayAha // 32 // zaGkitattimudAharati // 33 // prasthApi kathaM vipakSa vRttirAzate ityatrAha / / 34 // avirodhazca jJAnotkarSa vacanAnAmapakarSAdarzanAditi nirUpitaprAyam // 34 // akiJcitkarasvavapaM nirUpayati // 35 // tatra siddhe sAdhye heturakiJcitkara iti sadAharati // 36 / / kathamasyAkiJcitkarasamityAha // 37 // aparajva bhedaM prathamasya dRSTAntIkaraNahAreNodAharati // 30 // akijitkaratvamiti zedhaH // 38 // ayajva dodho hetulakSaNavicArAvara eva na vAdakAla iti vyaktIkurvanAha // 39 // dRSTAnto'nvayavyatirekabhedAd vividha ityuktam / tatrAnvayadRSTAntAbhAsamAha // 40 // sAdhyajca sAdhanaJca ubhayajca sAdhyasAdhanobhayAni / asiddhAni tAni peviti vigrahaH // 40 // etAnekavAnumAne darzayati // 41 // For Private and Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priikssaamukhldhuvRttiH| indriyasukhamabhivasAyam / tasya pauruSeyatvAt / paramANurasiddhasAdhanaM tasya pUrtatvAt / ghaTazcAsiddhobhayaH pauruSeyatvAnamUrttatvAcca // 11 // sAyavyApta sAdhanaM darzanIyamiti dRSTAntAvasare pratipAditam / tahiparItadarzanamapi tadAbhAmityAha // 42 // kuto'sya tadAbhAsatetyAha // 4 // tasyApyamUrtatAprApta rityarthaH // 43 // vyatirekodAharaNAbhAsamAha // 4 // apauruSeyaH zabdo sUrtakhAdityatravAsiddhAH sAdhyasAdhanobhayavyatirekA yatreti vigrahaH / tatrAsiddhasAdhyavyatirekaH paramANustasthApauruSeyatvAt / indriyamukhamasiddhasAdhanavyatirekam aAkAzanvasiddhobhayavyatirekamiti / / 44 // sAdhyAbhAve sAdhanavyAvRttiriti vyatirekodAharaNamaghaTako khyaapitm| tatra tahiparautamapi tadAbhAsamityupadarzayati // 45 // bAlavyutpattArtha tattrayopagama ityuktam / idAnI tAn pratyeva kiyadhaunatAyAM prayogAbhAsamAha // 16 // tadevodAharati // 4 // avayavatrayaprayoge satItyarthaH // 17 // caturavayavaprayoge tadAbhAsamAha // 40 // avayava viparyaye'pi tattvamAha // 4 // kathamavayavaviparyaye'pi prayogAbhAsa ityAzaGkAyAmAha // 50 // idAnImAgamAbhAsamAha // 51 // udAharaNamAha / / 52 // kazcinmANavakairAkulIkRtacetAstatsaGgAparijihIrSayA pratAraNavAkyena nadyA deza tAn prasthApayatItyApsoktaranyatvAdAgamAbhAsatkham // 22 // prathamodAharaNamAtreNAtuSyannadAharaNAntaramAha // 53 / / atrApi sAMkhyapazuH svadurAgamajanitavAsanAhitacetA dRSTeSTavisaddhaM sarvaM sarvatra vidyata iti manyamAnastathopadizatItyanApsavacanavAdidamapi tathetyarthaH // 53 // kathamanantarayorvAkyayostadAbhAsatvamityAzaGkAyAmAha // 54 // avisaMvAdAdarUpapramANalataNAbhAvAna tavizeSarupamapItyarthaH // 54 // idAnauM saMkhyAbhAsamAha // 55 // pratyakSaparokSamedAt haividhyamuktam / tadaparItyena pratyakSameva pratyakSAnumAne evetyAdyavadhAraNaM saMkhyAbhAsam // 55 // pratyakSamevekamiti kathaM saMkhyAbhAsamityAha // 56 // ataddiSayatvAt aprtykssvissykhaadityrthH| zeSaM sugamam // prapaJcitameva etat saMkhyAle pratipattinirAkaraNe iti neha punasacyate // 56 // ____ itaravAdipramANeyattAvadhAraNamapi vighaThata iti lokAyatikadRSTAntahAreNa janmate'pi saMkhyAbhAsamiti darzayati // 57 // For Private and Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaabhaasoddeshH| yathA pratyakSAdibhirekakAdhikoH vyAptiH pratipattuM na zakyate mogatAdibhiH tathA pratyakSeNa lokAyatikaH parabuddhayAdirapautyarthaH // 57 // atha parabuddhagAdipratiprattiH pratyakSaNa mAmUt anyamA bhaviSyati ityaashngkaah||8|| sacchabdena prvddhgaadirbhidhiiyte| anumAnAdeH parabuddhavAdiviSayale pratyakSakapramANavAdo hIyate ityarthaH // 5 // atrodAharaNamAha // 59 // sogatAdInAmiti zeSaH / kiJca pratyakSakamamANavAdinA pratyakSAdyeokAdhikapramANavAdibhizca svasaMvedanendriyapratyakSabhedo'numAnAdibhedazca pratibhAsabhedenaiva vaktavyo gatyantarAbhAvAt / sa ca tajhedo lokAyatikaM prati pratyakSAnumAnayoritareSAM vyAptijJAnapratyakSAdipramANeviti sarveSAM pramANasaMkhyA vighaTate // 59 // etadeva darzayati // 6 // idAnIM viSayAbhAsamupadarzayitumAha // 11 // kathameghAM tadAbhAsatetyAha // 6 // kiJca tadekAntAtmaka tatvaM svayaM samarthaM asamartha vA kAryakAri syAt / prathamaparne dUSaNamAha // 13 // sahakArisAnnidhyAttatkAraNAnneticedavAha // 14 // viyuktAvasthAyAmakurvataH sahakArisamavadhAnavelAyAM kAryakAriNaH puurvottraakaarprihaaraavaaptisthitilkssnnprinnaamoppttrityrthH| anyathA kAryakaraNAbhAvAt / prAgabhAvAvasthAyAmivetyarthaH // 6 // atha dvitIyapatta doSamAha // 65 // atha phalAbhAsaM prakAzayannAha // 66 // kutaH pataye'pi tadAbhAsatetyAzaGkAyAmAdyapakSe tadAbhAsakhe hetumAha // 6 // phalameva pramANameva vA bhveditibhaavH|| 6 // ghyAvRttavA saMvRttAparanAmadheyayA tatUkalpanArikhatyAha // 6 // zrayamoM yathA phalAdijAtIyAt phalasya vyAvRttA phalavyavahAraH tathA phalAntarAdapi sajAtIyAyAvRttirapyastItyaphalatvam // 6 // atrevAbhedapate dRSTAntamAha // 6 // atrApi prAktanyeva prakriyA yojanauyA / / 66 // abhedapataM nirAkRtya prAcArya upasaMharati // 70 // bhedapakSaM dUdhayannAha // 71 // atha yatraivAtmani pramANaM samavetaM phalamapi tatraiva samavetam iti samavAyalakSaNapratyAsattayA pramANaphalavyavasthitiriti nAtmAntare tatprasaGga iti cettadapi na sUktamityAha // 72 // samavAyasya nityatvAApakatvAcca sarvAtmanAmapi samavAyasamAnadharmakalvAnna tataH pratiniyama ityarthaH // 72 // idAnoM svaparapakSasAdhanadUSaNavyavasthApnupadarzayati // 73 // vAdinA pramANamupanyastam / tacca prativAdinA duSTatayoddhAvitaM punarvAdinA parihatam / For Private and Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhalaghutiH / tadeva tasya sAdhanaM bhavati prativAdinama dUSaNamiti / yadA tu vAdimA pramANAbhAsamukta pativAdinA tathaivodbhAvitaM vAdinA cAparihataM tadA tadAdinaH sAdhanAbhAso bhavati prativAdinazca bhUSaNamiti // 13 // prayoktaprakAreNAoSavipratipattinirAkaraNahAreNa pramANatatvaM svapratijJAtaM parIkSya mayAditattvamanyatroktamiti varbhayabAha // 7 // sambhavavidyamAnam / anyat pramANatattvAt nayasvarUpaM zAsvAntaraprasiddham / vicAraNIyamiha yuktA pratipattavyam / tatra mUlamayo ho dravyArthikaparyAyArthivabhedAt / tatra dravyArthikasdhAmaigamasaMgrahavyavahArabhedAt / paryAyArthikazcaturdA RtusUtrazabdasamabhisar3hevambhUmabhedAt / pranyonyaguNapradhAnamUtamedAmedaprakSapaNo maigmkH| nekaMgamo maigama iti niruktaH sarvathAbhedavAdaH sdaabhaasH| pratipakSavyapekSaH sanmAtragrahI saMgrahaH / brhmvaadstdaabhaasH| saMgrahahautabhedako vyvhaarH| kAlpaniko medsdaabhaassH| zuddhaparyAyagrAhI pratipatasApekSaH jusuutrH| kSaNikAntanayaH sdaabhaasH| kAlakArakaliGgAnAM bhedAt zabdasya kathaJcidarthabhedakathanaM zabdanayaH / arthabhedaM vinA zabdAnAmeva naanaakhekaantssdaabhaasH| paryAyamedAt padArthanAnArthaniSpakaH samabhidaH / paryAyanAnAkhamantareNApondrAdibhedakathanaM tdaabhaasH| kriyAzrayeNa bhedprruupnnmitymbhaavH| kriyAnirapekSavena kriyAvAcakeSu kAlpaniko vyavahArastadAbhAsa iti / iti nayatadAbhAsalakSaNaM saMkSepeNoktam / vistareNa nayacakrAt pratipattavyam // athavA sammavavidyamAnamanyabAdalakSaNaM patralakSaNaM vAyatroktamiha draSTavyam / tathAcAha / samarthavacanaM vAda iti / prasiddhAvayavaM vAkyaM svaSTasyArthasya sAdhakam / sAdhugUr3ha padamAyaM patramAhuranAkulam // iti // 14 // idAnImAtmanaH prArabdhanirvahaNamoddhatyaparihAraJca darthayannAha // vyadhAM kRtavAnasmi / kimarthaM sNvide| kasya mAdRzaH / ahajca kathammataH ityAha bAlo mndmtiH| pranoddhatyasUcakaM vacanametat / tattvajJavaJca prArabdhanirvahaNAdevAvamIyate / kintat parIkSAmukham / tadeva nirupayati / zrAdamiti / kayoH? heyopAdeyatattvayoH / yayavAdarzaH prAtmano'laGkAramakhitasya sorupyaM vesapyaM vA prativimbopadarzanabAreNa sUcayati tathedamapi heyopAdeyatattvaM sAdhanadUSaNopadarzanaddAreNa nizcAyayatItyAdarzalena nirupyate / ka iva parIkSAdakSavat / parIkSAdatta iva / yayA parIkSAdattaH svaprArabdhazAstraM nirUr3hayAMladhAhamapItyarthaH // 0 // akalazacAryat prakaTIkRtamakhilamAnanibhanikaram / tat saMkSipta sUribhisarumatibhiyaMktametena / / iti parIkSAmukhalaghupatto pramANAdyAbhAsasamuddezaH ghaTaH paricchedaH // zrImAn vejeyanAmAmUdagraNI rguNazAlinAm / badaraupAlavaMzAlivyomadyamaNikarjitaH // 1 // sadIyapanI bhuvi vizrutAsIt nANAmbanAmA guNazAladhaumA / yAM revatIti prathitAmbiketi prabhAvatauti pravadanti santaH // 2 // For Private and Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaabhaasoddeshH| tamAmabhUvizvajanInavRtti dardAnAmbuvAho muvi horapAthaH / skhagotravistAranabhoMzumAlI samyakaratnAbharaNArcitAGgaH // 3 // sasyoparodhavazato vizadosakotaH mANikyanandikRtathAsvamagAdhabodham / spaSTIkRtaM katipayairvacanesadAraH bAlaprabodhakarametadanantavIryaH // 4 // iti prameyaratnamAlAparanAmadheyA parIkSAmukhavRttiH samAptA / For Private and Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. priikssaamukhsuutr-lghuttiH| aMza aMzu ... 16, 42 agni 2, 4, 5, 6, 19, 24, 33, 50 ... 24 agrimat ... ... ... 29 55 agrihotra 6,7,24,47 agra 6,20,25,33,43 8,54 agraNI ... ... 5 agraha ... ... ... 42 .... ... 22 agrahaNa ... ... ... 23 ... . agrAhaka ... 16, 23 5, 6, 20, 42, 31 aghaTana 2, 18, 22, 23, 29, 32, 42 21,51 aghaTita ... ... ... 14 aMzumAlin prakaraNa akalaGka akasmAt ... akAdAcitkAla prakArakakha ... prakiJcitkara akiJcitkaratva prakRta prakozala prakrama akramavatkha prakramina prakriyA prakriyAdathin prakSa prakSaNika prakSapAda prati akhila ... 2, 3, 5, 16,30, 51,55 44, 47 aGgaukaraNa ... ... 11, 32, 45 ... 43 aGgIkartavya ... 40, 47 44 aGkIkRta ... 21 aGgali ... 23 pracalita ... ... 20 acAkSuSatva ... 4 acAsa ... 41 ... 16 acetana 19, 20, 21, 23, 31, 41 47 ... 23 ajanya 1,18, 24, 25, 54 prajJa ... ... 5 ajJAta 31,40 ... ... 55 ajJAtava ... 6,51 ... 37,47, 49 ajJAna 5,9,10,48 ajJApakatva ... 16 aJjana ... 14 aNana agarbha agAdha pragRhIta ago agocara pragauNakha For Private and Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. 57 ... ... . adhIna anu ... 36, 42, 47 adhikriyamANa pratajjanya ... 1 adhigati prataDeza ... 20 adhirUr3ha ... pratadrUpa adiziSTa ... ... 28 pradhunA ... ___... 13, 20, 36 pratikrAnta 18 adhunAtana atikrAntatva ... 39,43 adhakSa 1, 2, 13, 14, 15, 16, atiprasaGga 6, 7, 15, 28, 39, 43, 46 17, 18, 23, 24, 35, 38 atirikta ... 12, 30, 34 adhyayana ___... 36, 38 ativyavahita ... ... 33 adhyavasAya 18, 43 ativyApti ... ... 9,18,50 adhyAsita ... ___... 16, 21 24 atizaya ... 15, 19 adhyAhAra atizayavat ... ... ... 19 anaMza 32,43,88 pratIta ... 3, 15, 35, 36, 38 anagni atIndriya 1, 18, 20, 26, 36, 31, anaGgatva 38, 39 anaGgIkaraNa ... ... 32 anatikrama ... atIndriyala ... 18, 38 anatilakana ... atIndriyArtha ... anatitti ... atuSyat 52 anadhikaraNatva pratyakta 44 anadhikAra atyanta ... ... 44 anadhyavasAya ... 10, 27, 46 atha 9, 12, 13, 20, 21, 22, 25, ananukArin ... 27, 35, 30, 40, 41, 42, 44, ananyathAbhUta ... 15,19 45, 46, 47, 48, 49, 50, 53, 54 ananvaya ... 16,48 athavA ___... 1,31, 42, 54 ananta ... 6,45, 48 zradarzana 15, 26, 51 anantara 6, 32, 49, 52 ... 11, 15, 21, 24, 37 anantarbhAva 11, 16, 32, 33 pradoSa ... 38 anantavIrya zradravya ... ... 45 anapekSa ... 11, 42 44 ahata 24, 25 anapekSaNa pratavAdin 9,26 anapekSatva 1, 12, 43 adharma ... 5 anapekSA adhika ... 53 anapohita ... adhikaraNa ... 20, 23, 42, 45, 47 anapohitala ... adhikaraNabhUta... ... ... 22 anabhinna ... adhikAra ... ... . 31 anabhijJakha No com 00-2000 atIndriyatA ... | adRSTa . 20. 0 c For Private and Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pUra parIkSAmukhasUtra-laghuvRttiH / anabhyasta 12, 13 anabhyAsa 11, 13 anabhyupagama 15, 2231, 41, 43, 46 anartha anarthaka t analpa anavakAza anavagata anavagrAzca anavacchinna anavajJa anavatAra anavadya anavadhAraNa anavadheya anavasthAna anazvara anAkula anAgata anAtmajJa anAdaraNIya anAdi anAditA anAdibhUta anApta anAvaraNa anAvaraNatva anAvRta anAzritatva 626 anAsAdayat anAsAdita nitya anityatva ... 90. ... ... *** ... ... ... ... *** ... ... ... anavabhAsana 24 anavasyA 11, 15, 21, 20, 30, 42, 44, 45,46, 49 2, 15 21 ... ... 39, 40, 43 21, 22, 29 20 ... ... 12, 24 28, 43 30 23 aniSTa 36, 31, 38 80 ... ... 11, 24, 20, 35, 19 25 ... ... ... www.kobatirth.org ... 54 35, 36, 38 ... ... ... 43 80 ... ... 18, 24, 35, 30, 40 37 anupapanna 21 anupapannatva 52 anupayoga anindriya aniyata zraniyatatva zraniratizayatva anirAkRtatva. anirAkRti anivRtti pranizcaya anizcita 18 19, 45 *** aniSTi anauza anukampA anukaraNa anukUla anugama anugraha anuccAraNa anutpanna anutpatti 21 anupalakSaNa 46 anupalambha 89 196 anupahata 5, 6, 18, 20, 30, 42 anubhava 22 anubhavana ... pranudaya pranunmatta anupadarzakatva 30 anupapatti 4, 7, 9, de ... For Private and Personal Use Only ... ... ... ... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... 5, *** 20, 23 1, 11 45 12, 44 16, 28 12 8EUR 14, 22, 26, 27, 28, 29, 34, 35, 30, 38, 88, 49, 50 80, 89, 89 26, 35 3 43, 49 anupalabdhi 3, 4, 14, 28, 32, 33, 34, 38, 50 ... ... ... 100 ... 38 25 51 1, 10 26, 20, 30 26 20 24 32 32 16 1, 17 39 89 ... ... ... ... ... 21 28 ... 200 2, 4, 16, 28, 33, 34, 35, 36, 43, 45 34, 40 11, 22, 43, 49 1
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. 56 A M anubhUta ... ... 14, 15, 30 jantaHpAtitva ... 24, 49 anumAna 1, 2, 3, 5, 6, 7, 10, 12, antaHpAtin ... 21 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 21, antaHpraviSTa ... 24 23, 24, 26, 27, 28, 29, 30, antya 31, 32, 34, 35, 36, 38, 40, antara ... 28 43, 4,48,50, 51, 52, 53 antara anumAnabAdhita ... 50 antaraGga 9, 19, 40 anumAnAGgakha ... 30 antarAla anumAnAbhAsa 50 antarita anumAnAvayava ... 3 antaroyaka ... anumApaka ... 35 antaroyakatva 24, 43 pramumiti ... 14 antareNa ... 17, 18, 30, 35, 40 anumeya 26, 28, 48 antargata ... anuyAyI ___ .... 46 antarbhAva ... 13, 26, 32, 33 anuraktatva ... 49 antarbhAvanauya anurajyamAna ... ... 43 antarmukha ... ... ... 11 anurAga ... 43 andha anurodha ... 31 anya ___ ... 11, 30, 39, 42, 54 anuvAda ... 8 anyatara ... ... 15, 44 anuvidhAna ... ___ ... 1 anyatva ... ... 12,39, 52 anuvidhAyikha ... 11, 23, 43 anyathA 2, 4, 7, 9, 13, 14, 16, 20, ... 4,39, 43, 45, 46 26, 27, 29, 30, 32, 34, 35, 31, anuSaGga ... 16, 19, 20, 24, 39 38 39, 41, 43,44, 47, 49, 53, anuSThAna ... ... ... 8 anyathAva ... anuSA ... ... ... 5, 6 anyathAbhUta ... ... 15, 36 anusArin ... ... 31, 37 anyathAyoga ... ... ... 19 aneka 36, 38, 41, 43, 44, 46 anyApoha ... ... 35, 39, 40 anakakha ... ... ... 36 anyonya ... ... 42, 44, 54 anekAtmaka anvaya 1,3,6,11,10, 21, 26, anekAnta 4, 22, 34, 45, 46, 47 27, 31, 33, 41, 43, 47, 51, anekAnta ... 22, 49 anvayadRSTAnta amekAntika 5, 6, 19, 21, 24, 26, anvita ... 41, 43, 44, 51 anvIyamAna ... anekAntikatva 6,28 anveSaNa ... anauddhatya 54 apakarSa ... 16, 51 anta ... ... 4, 31 apakRSTa ... ... 41 apakSadharmatva anuvRtta For Private and Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhasUtra-laghuttiH / apagata ... ... ... 19 apratibaddha apagama ... ... ... 19 apratibandha ... 3, 32 apanoda 2,26, 29 apratibhAsamAna ... 41 zrapara ... 5, 11, 20, apratihata ... 30, 36, 38, 42, 47, 46, 51, 54 apratIti ... praparAmRSTava ... 21, 23 apratIyamAnala aparijJAna ... 8,20 apratyakSa ... 13, 49, 52 apariNAma ... ... 51 apratyakSatA ... apariNAmin 5,6,50 apratyakSala ... 26, 36, 46 aparihata ... ... 54 apramANa ... 13, 15, 49 aparyAlocita 50 apramANaka ... 35 apahotR ... ... apramANakha ... apasArita ... 19 aprameya apAsta ... ... 13, 45 aprayoga api 8,9,10, 12, 13, 21, 29, apravRtti ... 15, 21, 40 30 31, 32, 34, 36, 38, 39, 41, aprastuta 42, 43, 45, 40, 49, 51, 52, 54, amAmANya 11, 12, 13, 14, 15, 16, apitu ..... 9, 20, 28 apUrva ... 8, 9, 10, 36 aphalatva ... 53 apUrvArtha .... 1,9,10 prabalA apekSa .... ... 12 bAgha apekSaNa ... 2,. abAdhita apekSaNIya ___... 25 abuddhi apekSA 12, 10 abodhakava ... apekSA 2, 11, 13, 14, 16 22, abodhya 23, 27, 28, 29, prabhavana ... 22 44, 18 abhAva 1-9, 11, 12 - 24, 26 - apekSita 46, 52, 53 apezala 22 abhidadhAna apoha ... ... 16, 39, 40 abhidhAtavya ... ... 31, 13 apocha 40 abhidhAna 8, 24, 25, 28, 29, 32, apauruSeya 36, 38, 40, 41, 44, 45 apauruSeyatA ... ... 36, 37 abhidhAyakatva ... apauruSeyatva ... 35, 30, 38, 52 abhidhAyi ... aprakAzakatva ... 50 abhidhAyitva ... ... 39, 40, 48 apratipatti 45 abhidhIyamAna apratipanna ... 89 abhidheya MM70 33 For Private and Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra abhidheyatva abhinna 36, 38 ambuvAha 5,0, 21, 41, 42, 44, ambhas 45, 48, 49 33, 35, 31, 39 ambhodhi zrabhiprAtha abhimata 10, 30, 49 abhimAna 50 abhimukha 15 abhilASa 89 abhivyakti 22, 35 35 abhivyanyamAna ... abhivyaJjaka zrabhisambadhyamAna 22, 35 80 42, 45, 40 abhisambandha abhihita 8, 9, 12, 13, 20, 31, 13 vara prabheda 7, 10, 13, 15, 41, 45, 48, 53, 54 prabhyupeta abhra avAnta amara zramala prabhUrta amUrtatA amUrttatva amUla pramRta zrameya ... ambikA ambubheda ... ... ... ... ... abhyanujJAna 21, 43 abhyasta abhyAsa 12, 13 11, 13 abhyupagata abhyupagantavya 10, 16, 31, 42 27, 28 abhyupagama 10, 13, 14, 20, 21, 22, 24, 26, 27, 31, 38, 39, 43, 44 ... ... *** ... ... ... ... ... ... ... ... ... www.kobatirth.org ... INDEX. ... ... ambhoruha prayathArthatva prayukta 19, 40 prayogolaka aravinda ariSTa arka zrarcita artha 25 zrarthavat 6, 19, 41 arthavAda 28 arthakAritva 50 arthakriyA 36 arthagrahaNa 52 arthAntara arthApatti 19 arthin C arpaNa 24 3 12, 15, 19, 20, 22, 26, prayoga 28, 29, 39, 44, 45,46 6, 9, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 24, 20, 28, 29, 30, 32, 35, 36, 30, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45,46, 40, 48, 49 41 22 ... 8 avak 54 avagdarzin 26 avagbhAga For Private and Personal Use Only ... ... ... ... ... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... 25 ... 3, 32 36 55 1, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 17, 18, 19, 20, 22, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 30, 38, 39, 40,46, 40, 48, 49, 50, 51, 52,54 22 4, 12, 15, 42, 44, 45, 84, 89 10 39 18 5, 15, 42 6, 15, 16, 35, 36 21, 38 ... ... ... ... ... ... www ... ... ... ... ... ... 61 400 55 24 8 ... 17 4, 28 20, 2 36
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 62 alaM oc W We . 2 parIkSAmukhasUtra-laghuttiH / arvAgbhAva ... ... ... 33 avastu ... ... 40, 48 arhat 9, 20 avastukha ... ... 40, 43, 40 15, 19, 30, 39, 46 avasthA 12, 13, 15, 22, 23, alaGkAra ... 8,10,54 25, 53 alabdhatva .... ... 29 avasthApayan ... ... 11 alAtacakra 17 avasthita mutti 32 pravAntara 0, 40 alpa 8, 25, 37 avApti ... 4,46,53 alpaprajJa ... 30 avAya avakAza 25, 26 avAstava avagata 13,37 pravAsavatva avagati 15, 29 avikalpa avagama 22, 39 avikalpaka ... avagAhana ... - avikRti ... zravagraha ... 10, 16, 17 avicArakala ... avacchinna ... 26 aviccheda ... avajcaka ... 35 pravidyamAna .... avatAra ... 27 avidyamAnava ... avadhAraNa 13, 52 avidyA ... ... avadhi 9, 18 avinAbhAva 2, 6, 9, 12, 13, 15, avadhAraNa 16, 26, 27, 30, 31 avadhata ... 21 pravinAbhAvitA ... ... 32 avabodha ... 38 avinAbhAviva 2,14, 24, 27, 30 avabodhakatva ... 19, 24 pravinAbhAvin ... 17, 23, 26 zravabodhana avinAbhUta ... ... 15, 43 zravabhAsa ... ... 11, 43, 50 pravimatipatti ... ... 11, 23 zravabhAsana ... 11, 14, 15, 24, 49 avibhAga ... ... 35, 41 avabhAsi ... ... 18, 27 avisaddha 3, 4, 6, 6, 32, 33, 45 avayava 3, 6, 22, 29, 30, 31, avirodha 6, 17, 22, 26, 32, 33, 34, 35, 42, 50, 52, 54 36, 51 avayavAbhAsa ... ... ... 50 avirodhakakha ... avavin ... ___... 42, 43, 45 avirodhi avarodhakatva ... ... 18 avirodhikha ... zravorodhikA ... ... 19 avivAda avazya 8, 29, 30, 32 aviveki avazyambhAva ... ... 24, 26 avizadatA ... avasara 25, 26, 27,35, 51, 52 praviziSTa m -2000 For Private and Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. aviziSThatva ... ... 17, 22 azeSatomukha ... vizeSa 21, 26, 32, 38, 41, azeSavedau ... 44, 50 azrAvaNava ... avizeSya ... ... ... 40 azva 39, 40 AviSaya 23, 43 azvinI .... 33 aviSayatva ... ... 15, 18, 19 aSTaka praviSayIkaraNa 15, 16 asaMgraha avisaMvAda 10, 14, 30, 52 asaMbaddha avisaMvAdaka ... asaMzaya avisaMvAdakatva asaMsparzin ... avisaMvAdikha avisaMvAdin ... ... 14 asat 6, 16, 21, 27, 31, 36, 41, pravRttimat ... 44, 51 pravedin 35 prasattA ... ... ... 2 avaikalpA ... asattva 6, 11, 12, 21, 26, 28, 44 avaikalya 33 asatpratipakSakha pravezadya 5 asanAva avyabhicAra ... ... 32 asadrUpa ... ... 22 avyabhicAritva ... 14 asannikRSTa ... 18, 36 avyavadhAna 1,16, 50 avyavasthApaka ... 9 asamartha ... avyApaka 18, 20 asamarthita ... pravyApakatva 27, 35, 36, 38, 47, 50 asamavAyikAraNa avyApitva ... 39 asamAna avyApti 9,10 asamautita ... pravyApya .... ... 16 asambaddha ... 24, 42 avyAvRtti ... ... 7 asambandha ... avyAhata ... ... 25 asambhava 6, 17, 19, 20, 23, 26,33, zravyutpanna 2,8, 27 35, 39, 40, 41, 44, 45, 40, 50 prazakti 18, 41, 88, 15 asambhavad ... ... 28 azuci ... ... ... 20 asambhavi ... 6,35 azucitva ... ... ... 51 asambhavikha ... azeSa 9, 19, 20, 21, 24, 41, 42, asambhAvana ... .... 42 43, 48, 49, 54 asambhAvya 16, 29 sby'mbnn ... 18, 19,20 asammata azeSajJatva ... ... 20, 23 asamyak 16, 21, 27 zratheSataH 1, 18 asarvagata ... 0mm ... 40 For Private and Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 43 prAcArya LE parIkSAmukhasUtra-laghuttiH / asarvaca 20, 23 bhAgamAbhAsa ... amahatva __... 22, 46 prAcakSANa ... ... ... 34 asAdhana 8,31, 34, 53 asAdhanakha ... ... ... 38 prANa ... ... .... asAdhAraNa ... ... 6,45, 48 Atman 4, 5, 7, 13, 15, 18, 19, asAmAnyatva ... ... ... 39 20, 32, 39, 40, 41 42, 44, 45, prasiddha 2, 5, 6, 9, 10, 11, 12, 47, 48, 49, 53, 54 16, 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26, AtmalAbha ... ... ... 15 27, 28, 35, 38, 43, 44, 50, prAtyantika ... ... ... 21 51, 52 prAdi 9, 12, 13, 17, 18, 19, 20, prasiddhatA ___.. ... ... 51 21, 23, 24, 26, 27, 28, 29, 30, prasiddhatva ... 16, 21, 23, 26, 51 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, asiddhi 6, 16, 38, 43, 40, 50 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, pramukha 40, 48, 49, 50, 51, 53, 54 asmada ... ... 23 zrAdimat ... ... ... 18 zramaraNa ... 38 zrAdya 21, 24, 30, 38, 39, 45, asmaya'mANa ... 45, 51 Adarza ___... ... , 19, 54 ahaGkAra ... 41 zrAdarzakha ... ... ... 54 ahamahamikA 11 prAdhAna aharja 48 prAdhAra 2,4, 22, 23,28,29,35, ahita 42, 47, 48 zrAdhArabhUta ... ... 22 prAnana prAkalita ... ... 27 zrAnantara .. prAkalpa ... ... ... 13 zrAnarthakya 21, 29, 32 zrAkAra 4, 6, 12, 17, 18, 25, bhAnupUvika ... 34, 35, 36, 41, 43, 45, 46, 47, AnumAnika ... 48, 49, 53 prAntara prAkAza ... .. 21, 47, 52 Apatti 14, 27, 36, 40, 42, 44 aAkulIkRta ... ... ... 52 pApanna 6, 19, 20, 29, 30, 42 aAkUpa ... 22 zrApAdita ... ... ... 45 prAkRSyamANa ... ... 30 prApekSikala ... ... ... 48 zrAkhyAna ... ... 41 prApta 4, 11, 12, 35, 36, 52 prAgama 2, 4, 5, 6, 11, 15, 18, AptaparIkSA ... ... ... 23 19, 20, 23, 24, 25, 27, 35, 50 prAptavAkya ... prAgamabAdhita ... ... 50 grAbharaNa __... ... ... ... 55 For Private and Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. 65. 20 mm - ___.. ... 25 prAbhAsa 1, 5, 6, 7,8,9,38, 49, prAsAdita ... 50, 52, 53, 54 zrAsidhu vAna prAbhAsatA .... 49, 53 prAsvAda ... aAbhAsatva ... ... 52 zrAsvAdana ... zrAmalaka ... 13 AsvAdyamAna prAthatatva ... 35 prAhita ... prAyAta 8,37, 46 Ahosvit ... 30, 42 prAyAthAtathya ... 30 aAhnAdana ... 41, 48 prArabdha ... zrAvaya prArabdhatva prArabhyatva 22 aArAdhana icchA ... ... 2, 23, 28 prArAma 22, 23, 38 itara 1, 2, 13, 19, 25, 40, 42, zrArAva 43, 52, 53 prArur3ha iti 8,9, 11, 13, 20, 32, 33, pAlambana 14.28 34, 35, 36, 30, 39, 40, 41, 42, prAli ... 54 43, 44, 46, 40, 48, 49, 50, 51, Aloka ... 1,17 52, 53, 54 mAlocana pAvaraka ... 19 ityambhAva ... ... ... 54 prAvaraNa 19, 20 ityAdi ___... 1,38, 46, AvirbhAva ... 51 itaretarAzraya ... ... 22 zrAvRta ... 16, 45 itaretarAzrayatva 15, 19, 26, 27, prAvRtti 38, 40 Avedaka 20, 23 idAnauM 9, 13, 18, 25, 27, 29, prAzaGkanIya ... ... 12 32, 33, 35, 30, 38, 48, 49, 50, prAzaGkA 13, 17, 27, 28, 29, 34, 51, 52, 53, 54 51, 52, 53 idAnIntana ... ... ... prAzaya ... 21,33 indIvara ... ... ... 42 prAzuvRtti prAzraya 22, 39, 40,54 indra prAzrayaNa ___... ... 18 indriya 1, 6, 9, 15, 17, 18, 19, AzrayAsiddhi 44, 46 21, 36, 37, 47, 52, 53 prAzrita 3,28,33, iyattA _... 13, 17, 41, 52 Azritala 46,50 iva ... ... 24, 54 prAsana ... 27 iSTa 2, 3, 4, 8, 9, 26, 27, 28, 32, 34, 45, 50, 52, 54 ... 23 ityaM prAsana ... For Private and Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 66 iSTatva devatA vighAtakRt iSTaviruddha Ipsita IhA Izvara uktatva ukti ucita ucchinna cr utasvit utkarSa uttara uttarakAla uttaracara uttha utthAna utthApana utpatti ... .00 utpanna utpannatva utpAda ... ukta 12, 13, 29, 30, 31, 32, 33, 35, 36, 30, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 45, ... ... ... ... ... ... 900 904 A ... ... ... ... ... ... ... ... GOD ... 000 600 ... parIkSA mukhasUtra- laghuvRttiH / 27 utpAdaka ... unnAma 2, 3, 4, 12, 13, 24, 21, 39, 32, 33, 39, 40, 44, 46, 53 unneya 48 unmatta 32, 33, 34 unmukhatA upakalpanamAna 12 14, 20, 38 20 ... ... 900 ... .. 29 16,48 20, 21 ... 40, 48, 49, 50, 52, 54 43, 44 ... ... 600 upakAra upakSipta upagama 3, 1, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 21, 22, 23, 24, 33, upacarita 35, 36, 31, 42, 43, 44, 4, 51 utpattimattva upacAra 46 upajAta utpadyamAna ... 21, 35 upadarzakatva 21, 31 upadarzana 47 upadarza ... www.kobatirth.org ... utpAdakatva 24 utpAdikA 19 utsecana udajvana udaya ... ... adh 13, 17, 22, 36 21 17 23 24,41 3, 4, 18, 19, 20, 33, 34, 41, 40 8,55 udAra udAharaNa 2, 11, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 34, 39, 46, 50, 51, 52, 53 52 udAharaNAbhAsa udAharan udAhRta udita udIcIna 52 uddiSTa 40 uddeza 41 udbodha 37 udbhava 30 udbhAvita 1 udA 20, 21, 22, 43 upadeza ... For Private and Personal Use Only ... ... ... ... 640 ... ... *** 930 600 ... ... 600 000 600 ... ... 530 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 630 ... ... ... ... 910 ... 33 34 24, 25, 40 14 25, 46 1, 4, 5, 7, 13 2, 3, 25 39 53, 54 23, 31 4 ... 900 900 ... 33 12 1, 10 20 22, 24, 41 EUR 3, 30, 31, 52 22, 31 11, 31 17 5, 49 9, 30, 50, 54 25, 50 8, 19 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63. ...
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra upanaya upanipAta upanyasta upanyAsa upapatti upapanna upapannatva upamAna upameya upayoga upayogitva uparodha upalakSaNa upalabdhi ... upazama upazamana upasaMhAra upakAra upasthApaka upAdAna 606 upAdeya upAya upekSA upeta upetatva sabhaya ... uma urumati ... 19, 25, 26, 27, 28, ... upalabhyamAna upalabhyamAnatva ... ... INDEX. 3, 29, 30, 31 uva 45 ullekha ... 4, 9, 10, 11, 13, 14, uSNatA 33, 34, 35, 36, 43, 45, 46, 53 38, 41 44 ... .... ... 3, 24, 30 30, 34 8, 55 17, 34, 50 3, 4, 12, 15, 32, 33, 34, 41, 43, 45 45,48, 36 upalambha 2, 20, 21, 22, 23, 26, 33, 34, 36, 41, 44, 49, 48 .1, 18 ... ... ... ... 6, 15, 18, 25, 26, 36 36 ... .... ... ... 200 www www ... ... ... ... ... 2, 3, 26, 28, 31 11, 28 17 www.kobatirth.org 5, 8, 9, 20, 21, 22, 23, 20, 35, 44 7, 8, 9, 54 28, 80, 89, 88, 89 5, 23, 25, 41 13 23 9, 22, 20, 28, 29, 32, 40, 43, 49, 51, 52 ... 53 ullekhanI 39 ughA ... ... ... ... Urjjita UrdadhvatA UrNanAbha Uha RjusUtra RSi ... evaM evaMbhUta 55 evakAra 54 evambhUta *** For Private and Personal Use Only ... ... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... 15 400 ... ... ... ... ... ... ... eka ekakAlIna ekatva 15, 23, 36, 40, 43, 44, 50 ekadeza 9, 16, 18, 36, 42, 43 26 ekazRGga ekAdhikaraNatva ekAnta 13, 20, 39, 40, 41, 45 22 ... 45 5,46 24, 25 2, 16, 26, 27 ... 20 11 25 3, 45, 50 47 900 ... ... ... 45 4, 9, 11, 12, 28, 34, 49, 53, 54 C ekAntavAdin ekAnvaya 41 ekAzraya 22 etAvat 17 eva 9, 10, 12, 13, 10, 20, 30, 31, 32, 34, 35, 36, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 41, 48, 50, 51, 52, 53 12, 21, 32, 41, 42, 45 25 30, 35 21, 54 ... ... 300 *** 67 ... 54 38 ... ... ...
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra aikya aizvarya autsargika auddhatya zrauSNa kaTaka kaNikA katipaya kathaM kathaJcit kathana kathambhata a kadambaka kapAla kamanIya karaNa karaNajanyatva karaNatva kartR karttava kan kalaza kalA kalApa kalpana kalpanA kalpanIya 000 R au ... ka ... ... ... ww ... ... ... ... 40 47 55 kAraNaka 12, 13, 34, 39, 40, 45, 51, 52 43, 44, 45, 46, 48, 49, 54 50, 54 kAraNahetu kAraNatva - kArAgAra kArin kAruNika kAryya parIkSAmukhasUtra - laghuvRttiH / kalpita kalpa kavalita kaSAya kAka kAca 22 21, 23 ... 11, 12 54 33 000 ... 1, 5, 0, 11, 18, 31, 31, 42, 44, 45, 48, 49, 50, 53 0, 20, 36, 30, ... ... ... www.kobatirth.org 89, 89 5, 43, 51 89 ... 600 1, 11, 20, 22, 23, 36, 38, 49 ... 1, 11, 18, 21, 44, 45, 49 33 4 4 36 32, 39 41, 42, 43, 44, 46, 40, 53 42, 48 ... ... kAntA kAraka kAraNa kAdAcitka kAdAcitkatva 1 49 kAryyakAritva kAryyakArin kAryava 44 kAryyaliGga kAryyahetu kAra kAla ... ... ... 13 26 50 25 22 2, 41, 48 31, 54 1, 2, 3, 4, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 31, 32, 33, 34, 36, 39, 41, 42, 44, 41, 49, 51,53 2, 12, 10 18 33 20 44, 53 10 For Private and Personal Use Only ... ... *** 000 ... 000 .00 ... ... ... ... ... ... ... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... ... kAlAtyayopadiSTa kAlAntara ... 600 ... 936 ... ... ... 2, 3, 4, 7, 11, 12, 13, 14, 18, 21, 23, 24, 25, 20, 28, 31, 32, 33, 34, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 41, 53 23, 42, 43, 44 53 12, 20, 21, 22 18 600 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29 37 30 3, 8, 12, 13, 17, 18, 20, 21, 22, 25, 28, 29, 31, 32, 34, 35, 36, 38, 42, 44, 46, 41, 50, 51, 54 19 35 ... ... 33 26
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. kiJcijana ... kintu N . CE M . G M kuTa O 89 kSaNa kAlpanika ... ... ... 54 koza ... 43 kijca 28, 35, 30, 39, 40, 41, kauTasthara ... ... 43, 44, 46, 50, 53 kvAnta __... 22 ... ... 37 krama 5, 24, 25, 26, 27, 29, kijjika ... ... 28 30, 31, 33, 35, 41, 42, 43, kidakAlika ... ... 19 4 4, 46, 47, 49, 50, 51 33, 39, 40,47 kramabhAva ... kimuta ... 40 kramabhAvin ... .... 5, 46 kimbhUta 10 kramin ... ... ... 44 kiyat ... 52 kriyamANa ... ... ... 42 kila kriyA 1, 11, 21, 22, 48, 54 kIdRza kriyAkArila ... 40, 43 kIrti kriyAdhArala ... krIr3ana kraur3A 24 kuNDala kleza 21, 23 kumbha tikarI 36, 42, 43, 44, 49 kSaNabhaGga kusuma kSaNasthAyin kUTastha kSaNika ... 33, 44, 54 kUpa 38, 47 kSaNikala 20, 42 39, 41, 42, 44, 55 kSama kRtaka 1,18,49 kRtakatva ... 5, 6, 50, 51 kSetra kRtasamaya kRttikA 3, 4, 33, 34 khaNDa khaNDavaH kRtrima khanana kRpA khara 2, 21, 22, 44 kokAyita kharaviSANa kevala 8, 10, 11, 10, ... 2, 21 23, 25, 28, 39 26, 30, 35, 36, 40, 41, 45, 51 khyApita kovalayatirekina kozoNDuka ... ___... 1, 17, 1% koTi 27, 46 gagana 22, 23, 35, 42 kodrava ... ... 16, 24, 43 gaganakusuma ... ... ... 28 kula kulAla www kRta kRtya vur m ... ... 23 khalu For Private and Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priikssaamukhsuutr-lghuttiH| gaNa 21, 53 grAhin gaganAja ... 23 gopAla 13, 14,31 gaganendIvara ... 42 granya ... gacchat 5 granyakAra ... 17,27 gattacchaNa 5, 49 graha ... ... 14 ... 41 grahaNa 9, 11, 12, 13, 15, 17, 19, gaNDaka ... 26 20, 23, 20, 34, 35, 36, 37, 38, gata 40, 41, 43, 44, 40, 48, 49 gatArtha 32, 49 grAhaka ___... 17, 29, 43, 44, 46 gati ... ,49 gatyantara grAdha 17, 29, 30, 40 ... ... 24 grAdhatA gandha ___... 41 grAhala gandhavatva __... 12 gamakatva 9, 10, 14, 26, 27, , " ghaTa 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 12, 32, 49 22, 23, 24, 36, 30, 41, 42, gamya ... 15 gamyamAna 43, 49, 52 ghaTikA ___... 13, 14, 39 gavaya 24, 41 gauta ... ... ... 40 9, 11, 12, 13, 19, 21, 25, 38, 36, 41, 43, 44, 45, cakAra 46,48, 54 cakra guNazAladhauman 54 cakraka 38,43 guNazAlin ... ... 54 cakSus 5, 12, 15, 10, 20, 36, guNin 45, 46 43, 49, 50 21, 38 catura ... caturavayava ... 4 catuSTaya 48 candra gRhIta 5, 6, 10, 12, 16, 20, candrakAnta 30, 36, 30, 38, 43, 49, 54 candramas go ... 2, 5, 33, 39, 40, 46 candrikA gocara ..... 4, 7, 15, 18, 39, camU 2, 29 ghaTI eu AC v su Ne MomRAM gocarakha gotra gova ... 43 caraNa 38, 55 sarAcara 5,36,46 caritArthatva For Private and Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. 41 janita 12, 24, 31, 42, 49, 52 in mro carcita calana calAcala calita cANDAlika cArikha cArin cAsa cArvAka cintanIya cintA cintita citra cUr3A 25, 31, 40 cUta ceTikA zvetU cetas cetana cetanA cetohara ... 45 janma ... 45 janmin ... 15 janya 15, 18 japA 2, 3, 27 jala ... 5,8,12,36 16, 26 jalpita 13, 41 jAgrat ... 40 jAgrabodha 14, 40 jADya 23, 45 jAta ... 46 jAti jAtIyatva ... 13 jAtyuttarakha ... 12 jina 6,42, 47,53 jinadatta 20, 52 jIrNa ..... 21, 47 jIva ... .... 19 jauvat jaimini 10,34 jaiminIya ... 41,47 jJapti ...8,9, 11, 18 16,37 jJAta 'jJAna 1, 2, 4, 5, 6, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, ... 3 19, 20, 21, 23, 26, 27, 28, ... 34 31, 32, 34, 35, 30, 30, 45, 46, 48, 49, 50, 51, 53 jApaka sApita 20,24 jJApya 47 seya 39 jyeSThala ... 43 jyotiHzAstra jyotiriGgaraNa ... 32 jvara mmoMF ceSTA caitanya codanA chatraka kAyA jagat janana mr m M // 707 janayan janikA For Private and Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhasUtra-laghuttiH / 1 1,2,3 tAdRza IC tattvatra ... " 46 tAdAtmA 3, 32, 33, 41, 42, 43, 46 TIkA 21, 42 tAdRpya tANa takSaka tAlu tat puruSa ... 33 tAvat 8,12,35,37,36,42, tati 43, 44, 45 takha 7, 9, 11, 31, 41, 46, timira 26 tirobhAva tattvajJava 54 tirohita tatratya ... ... ... 22 tiryak / tathA 4, 6, 13, 20, 22, 33, taura 34, 35, 36, 30, 39, 41, 42, taurAdarzi ... 45, 46, 47, 48, 50, 52, 53, 54 tIvra tathAgata ... ... ... 16 tu 19, 29, 32, 43, 44, 46, 54 tathApi ... 8,20, 22, 29, 35, tuccha 36,39, 43, 40 40, 42 turaGga tathAbhUta ... 43 tulA tathAhi 13, 26, 35, 3, 40 42, tulya 44, 48 tulyavRttitva tathokta ... 31 sUrya sathopapatti ... tatha ___... 11, 40 tRNa 2, 5, 46 tRpti tadityAkAra ___... 2 tejas tadutpatti 3, 18, 32, 42 tejasa ... 20, 21, 22 tejasasa tanukaraNa ... ... 20 tri| 13, 20 tamaH ... 1, 12, 24 triguNa tamasa ... 17, 20 virUpa ..... 11, 12 tara ... ... 20 trirUpatA tarka 2,0, 15, 16, 27 triloka ... ... 20 tAbhAsa ... ,50 rupya ... 12, 26, 27 ... 12, 21, 22, 42, 44 vAvayava tAtparya ... ... 11, 18, 28 lie ... 2030 m tada . . 20 0 tanu ___... 41 0 0 For Private and Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. duSTatva duSTatA 9, 53 6, 23, 20, 43 ___... ... ... 9, 54 dUra / 15, 25, 35 dUSaNa 7,9,26,27,30,32,45, daNDau 47,53, 54 dUSayan daridra darzana 2, 4, 5, 12, dRzyamAna 19, 20, 23, 25, 26, 27, 29, dRSTa 1, 3, 6, 10, 15, 16, 21, 36, 30, 39, 41, 40, 48, 49 31, 39, 41, 45, 52 50, 52 dRSTAnta 2, 3, 10, 15, 19, 20,23, darzanIya __... ... 52 2 24, 29, 30, 31, 34, 35, 30, 42, darzin ... 21, 29, 36, 38 4 5, 46, 47, 49, 51, 52, 53 ... ... 12 dRSTAntAbhAsa .... ... 6,51 daviSTha ... 36 dRSTi __.. 15,48 dazadADima ... dRSTaSTaviruddha ... dazA 32, 47 deva 13, 20, 25 48 dahana ... 45 devadatta ... ... 2, 5, 40, 48 dADima .... 8 devavAca ... ... ... 40 dAnAmbu ... 55 devAgamAlaGkAra ... ... 24 dASTAntika ... 15 deza 1, 2, 4, 6, 13, 15, 17, 18, ... 18, 25, 26, 35, 46 16, 25, 26, 35, 36, 30, 44, 52 ... ... ... 25 dezAntara ... ... 35, 36,38 ... .. 40, 46 deha ... ... 40, 40, 48 dIpa ... 30 dehina 4, 10, 20, 33, 34, 41 doSa 6, 7, 9, 11, 12, 13, 16, duHkhin ... 24 17, 18, 19, 20 21, 22, 23, 24, duHsAdhyatva ... 36 25, 26, 27, 28, 29, 32, 35, 36, duradhigama ... 30 30, 39, 42, 43, 44, 45, 51, 53 durabhiniveza ... ... 30 dyAvAbhUmau ... ... ... 20 durabhisandhi ... 37 dyamaNi ... durAgama ... 25 draviNa ... 21 22, 45 dravya 5, 13, 15, 17, 18, 21, 22, 38, 43, 44, 46, 47 - dravyava .... 37 dravyAthika ... ... ... 54 10 dika divya 20 . 700 . durupapAda For Private and Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 98 parIkSAmukhasUtra-laghurattiH / 2010 di 22, 53 13, 14 iMdhA deta vaividhya dharma 2,5 namasa ACC AC . draSTavya 51,54 25, 32, 33, 46 nakiJcit dAra 33,34, 52, 54 naktaMcara naktajvara dvitIya dikha nArtha nata nadI 23, 24 6, 8, 52 nanu 8, 11, 12, 13, 17, 18, 20, 31,41, 52 22, 20, 28, 29, 30,31, 32, 34 35, 36, 30, 39, 40, 41, 44, 45 ... ... 55 dharmina ... ___ ... ... 2,3 namaH dhamma 10, 11, 15, 16, 18, 19, namaskAra 22, 26, 28, 29, 31, 36, 30, 45, naya 48,50, 53 nayacakra dhammakautti ... ... ... 14 nayana 14 naya dharmAtA ... ... ... 20 nara dharmitA ... ... 28 nazvaratva dhabhikha dharmin 6, 10, 28, 29, nANAmba 30, 44, 46, 49 nAnA 26 nAnAtva 22, 40, 42, 43, 46,54 dhAraNa nAma 10, 18, 20, 28,39, 4, 54 dhAraNA nAmakaraNa ... ghaar`aachi nAmadheya 53, 55 dhArikha nAmAntara dhiSaNa nAza ... 54 nAstitA ... 8 niHzeSa dhapa ... 45 niHzvamita 2, 4, 5, 6, 13, 23, 27, niHsaMzaya 26, 33, 30, 39 nikaTa dhUmadhvaja nikara ... 4,6 nikhila 13, 24 dhvani 35, 45 nigamana 3, 30, 31 of 0 naSTa 16, 24, o __com AC ACN dhau dhImat dhUma mm N ... 27 dhUmavattva ... ... For Private and Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. . .. AC AC WAE UC o N0 000 070 o nidhuvana ... .. New nija ... 45 nista nitamba ... 14 nirUpacarita ... nitagaM 19 nikar3havatU nitya 6, 18, 20, 33, 34, 42, nirUpaka 43, 44, 46, 47 nirUpaNa nityatA ___... ... 42 nirUpaNA nityatva ... 35, 36, 30, 53 nirUpAkhyatva ... nityavyApi ... __... ... ... 25 nirUpita nidarzana ... 2, 30, 45 nirupitatva ... ___ ... ... ... 27 nirNaya ,16, 26, 27, 30 nibandhana 2, 4, 12, 21, 22, 25, nirNIta ... 27,45 28, 35, 38, 44, 50 nirNatavya / nibandhanatA ... ... ... 45 nirdeza 8, 9, 10, 16, 32 nibha ... ... ... 54 nirdoSa nimitta 1, 2, 17, 21, 25, 31 41 nimala nimittatva ... ... ... 20 nimalana nimaulita ... ... ... 20 nirvikalpaka miyata 16, 18, 25, 29, 31, 35, 42 nivizeSa niyatatva ... ... ... 42 niviSayatva niyama 2, 8, 13, 16, 11,26, 27, nirvahaNa 29, 30, 31, 32, 31, 43 nirvikalpaka ... 9,49 niyamavatI ... 9,26 nihAsa niyoga ... 37 nivartamAna 42,88 niraMza nivir3a nirata 40 niviSTakha niratizayatva 23 nivRtta niranvaya 44 mivRtti 12, 11,38, 39, 40, nirapekSa 43, 48 nirapekSatA ... 24 nizcaya 2, 6, 9, 10, 18, 22, 26, nirapekSatva .... 54 29, 30, 35, 36, 40, 48, 49, niravayava ... ... ... 30 __50, 51 nirasta 35 nizcayAtmaka ... nirastatva ... ... 40 nizcita 2, 6, 13, 19, 26, 27, 30, nirAkaraNa 9, 11, 13, 38, 52, 54 32, 35, 40, 51 nirAmaya ... ... 4, 34 nizcitakRtti .... nirAzraya ... ... ... 39 nizcitA .... narAsa,11,28,30,31,35, 40, 48 0 m0 mmm 41,42 1- 27. For Private and Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 niSedha ni ... ... 20 nairmalpa priikssaamukhsuutr-lghurttiH| ... 6, 23, 30, 40, 42 paTala ___... 41 pataJjali ... niva 9, 48 patatra ... niSThA ... 21 patitva niSpannatva ... 42 patnI niSpAdana ... 41 patra nisarga .... 21 patha naula 2, 8, 9, 22, 27, 29, nauhAra __33, 38, 39, 54 ... - padArtha 18, 19, 20, 21, 23, nakaMgama 40, 43, 45, 54 naigama ... 54 payas ... ... ... 26 naigamaka ... 54 para 5, 7, 12, 13, 18, 19, naiyAyika 1, 49 20, 22, 29, 30, 31, 32, 33, ...... ... 12 35, 30, 36, 41, 44, 46, 47, nyAya 8,16, 28,46 49, 50, 53 parataH ... 1, 11, 13 paratA pakSa 2, 4, 6, 12, 13, 14, parakha 16, 19, 21, 22, 24, 26, 27, parabrahma 28, 29, 30, 31, 33, 35, 37, parabhAga 4,33 38,39, 40, 41, 42, 44, 40, parama 24,40 49, 50, 51, 53 paramapuruSa ... pattadharma .... ... 27 paramabrahman ... pakSadharmAtA ... ... 6, 26, 31 paramANu 6, 21, 33, 42, 43, 52 pakSadharmala 26, 27, 29 paramparA ... 4, 6, 34, 35, 30, pakSapAta 46,47 pakSayati .... 2 paraloka ... ... 6,14, 50 pakSAntara 20, 30 parasAmAnya ... ... ... 44 pakSAbhAsa ... 5 paraspara 3, 23, 33, 39, 42, 43, pattIkaraNa 44, 45 paJca ... 13 parApara 44, 46 18, 19, 20, 33 parAmarza 11, 15, 46 paJcalakSaNava ... .... ... 27 parArthi pajvavarNa ... ... 26 parArtha paJcAvayava -. ., 30, 34 parAryAnumAna ... .... ... 41 parikalpana ... www. AN paTa For Private and Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. ... 36, 41 t`lm llh gr parikalpanA .... ... 47 parIkSAmukhasUtra parikalpita 9,13, 27, 46 parIkSita parigraha ... ... 35 parokSyamANa ... paricchitti ... 11, 12, 13 parokSa 2, 4, 5, 6, 13, 25, paricchittAtmaka pariccheda 12, 54 parokSajJAnavAdi paricchedaka ... ... 50 parokSatA paricchedya ... 8, 10 parokSava paricchedyatva ... ... 1 parokSAbhAsa ... parijihIrghA 22, 52 paryyanuyoga ... 35, 46 parijJAna 16, 39 paryantatA pariNata .... 47 paryAptava pariNati ... ... 48 paryAya 5, 22, 43, 46 pariNamamAna ... paryAyagrAhI ... pariNAma 4, 5, 36, 41, 43, 46, paryAyatA 48, 51, 53 paryAyArthika pariNAmitva 9, 33 paryudAsa 36,40 pariNAmin ... 2, 3, 6 parvata 29, 36, 39 parityAga ... 21 pazu paridRzyamAna ... 13,43 ... 12 pazyatohara paripanyitva ... ... 16 pATha paripAThI 8, 23, 36, 41, 47 pAtra parimANamAtra ... ... ... 47 pAd parivarttamAna ... ... ... 28 pAda parisamApti ... ... 39, 42, 46 parihara ... 46 pAna parihAra 3, 4, 6, 18, 26, 32, 33, pAramparya 30, 40, 43, 53, 54 pArAvAra parihata ... ... 45, 53 pANaM ... ... ... 11 pArthivatva parIkSA ... ... 7,54 pAvaka parIkSAmukha ... 1,25, 40, 48, 54 pAzcAtya parIkSAmukhapaJjikA ... ... 8 piTaka parIkSAmukhalaghutti ... 8, 13, 54 piNDa parIkSAmukhatti ... ... 55 pizAca 36 pazcAt paridRSTa ... 31 pANi WAAMANAM parimANa ... V 29,47 dakA For Private and Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 77 parIkSAmukhasUtra-laghuttiH / 13 punaH pihita .... ... ... 20 pauruSeyatva paur3A ... ... 24 prakaTIkRta ... pauta 18 prakaraNa puTapAka ... 19 prakaraNasama ... 8,26, 32 prakarSa 8,30,34, 35,38,49, prakAra 13, 31, 32, 39, 43, 54 52, 53 prakAza 18, 49 punasaktatA ... 29 prakAzaka punarvacana prakAzakakha punavesu 33 prakRta 6, 15, 16, 19, 26, 27, pumas 33, 34, 35, 45 purassara 8,33 prakRti puraHsaratva ... 43 prakRtijJa purAtana ... ... 23, 28 prakRSTa puruSa 5, 6, 12, 18, 19, 20, 21, prakRSyamANa 23, 24, 25, 27, 36, 30, 38, prakriyA 39, 41, 49, 50 prakSaya puruSatva ... ... 1. pratauNa puruSArtha ... ... 41 prakhyA puruSottama ... ... 25 praghaTTaka 4, 33 praNIta 18, 19, 39 2, 3, 4 praNItala ... ... 12,35 pUrvavat 7 pratAraNa ... 52 pUrvArtha ... 5 prati 35, 38,43, 47, 49, 51, 52, 53 pUrvArthava ... .... 10 pratikSipat ... ... ... 13 pUrva 8, 13, 18, 27, 32, 42, 44, pratikSapa ... ... ... 12 81, 47, 53 pratijJA 3, 5, 8, 9, 12, 16, 29, pUrvacara ... 31, 32, 33 pUrvacarahetu. ... ... ... 33 pratijJAta ... ... ... 54 pUrvArtha ... 49 pratiniyata ... 1, 18, 36, 3, 45 pRthaka ... 23 pratiniyatava ... 35, 30 pRthivI 41, 40, 50 pratiniyama ... 18, 25, 33, 36, 53 pRthustanI ... 26 pratipakSa ... 16, 21, 25, 54 pRSTha ... 28 pratipattavya ... . ... 11, 11, 54 ... 12 pratipatti 2, 4, 6, 15, 16, 21, 28, pota ... 30, 32, 34, 35, 36, 39, 40, 45, paurastA 49, 50, 52 " FOR m 20 peThaka For Private and Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. 3 pratyakta matipanna ... 15,29,36,44, 45 pratyakSAbhAsa ... pratipannala ... 28, 31, 35, 46 pratyakSAbhAsava... pratipAdaka ... 13, 31 pratyakSIkaraNa ... pratipAdana 6, 25, 27, 3. pratyakSoddeza ... pratipAdita 45, 52 pratyabhijJA ... pratipAditala... .... 38 pratyabhijJAna 2, 14, 15, 16, 25, 26, pratipAdya 31, 33 pratipAdyatva ... - pratyabhijJAnAmAsa ... 5, 50 pratipramANa pratyabhijJAyamAnatva pratibaddha ... 4 pratyaya 4, 12, 18, 19, 28, 35, pratibandha ... 1, 18, 19, 32 __30, 39, 40, 46 pratibandhaka ... ... ... 37 pratyAyana pratibhAsa 23, 24, 41, 45, 46, 53 pratyAsatti pratibhAsana 1, 7, 10, 16, 17, 45, ... 16, 41, 49 49, 50 pratyuta ... 15, 16, 30 pratibhAsamAnatva ... ... 24 pratyeka ... 32, 36, 39, 42, 46 pratibhAsin ... ... ... pratyeyatva 1 pratiyogin ... ... 2, 20, 48 prathama / ... 13, 22, 41, 43, 51, prativAdin 2, 0, 27, 28, 29, 38, 54 prativimba ... ... 36,54 prabodhakara prativyakti ... ... ... 40 prabhava pratiSedha 3, 4, 14, 15, 16, 32, prabhavatva 33, 40, 41, 43, 45, 47 prabhA pratiSedha ... ... ... 33 prabhAkara pratIti 1, 5, 6, 11, 12, 16, 17, prabhAvatI 16, 26, 36, 31, 39, 40, 45, 46 pramukha pratautika ... ... ... 45 pramada pratIndriya ... ... ... 17 pramendu .... pratIyamAna ... ... 36, 39, 45 pramANa 1, 2, 5, 6, 7, 8, 9, 10, pratyakSa 1, 2, 5, 6, 9, 10, 11, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 19, 20, 24, 25, 26, 28, 29, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 31, 35, 36, 30, 38, 40, 42, 43, 36, 38, 40, 43, 47, 49, 50, 44, 46, 48, 50, 52, 53, 54 52, 53 pramANatA pratyakSatA ___ ... ... 49 pramANatva pratyakSatva ... 47, 49 pramANabhUta ... 11, 14 pratyakSabAdhita ... ... 5 prathita UV30000 For Private and Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pradarzana priikssaamukhsuutr-lghuttiH| pradarzaka ... ... ... 8 prayoga 3, 4, 6, 10, 28, 29, 30, ... 29, 30, 31 31,34, 35, 36, 42, 43, 44, 46 pradIpa 1, 11, 11, 22, 48,49, 50 pravezabhAk ... ... ... 21 pradeza ... 12, 22, 36 prazna / pradhAna 2, 31, 40, 41 prasakti ... ... 24, 50 pradhAnamUta ... ... 54 prasaGga 11, 12, 14, 16, 21, 22, pradhvaMsa ... 21, 35, 37 23, 24, 26, 32, 33, 35, 36, prapaJca ... 13, 32, 40 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, prapaJcatA ... 27 46,45,46, 50, 53 prapaJcita 31, 35, 50, 52 prasajya ... ... 39, 40 25, 32 prasara ... prabodha ... 32 prasavadharmi ... ... .... 41 prayogAbhAsa ... ... 52 prasiddha 2, 5, 20, 24, 25, 28, prayojana ... 8, 9, 31, 32 29, 31, 47, 49, 51, 54 prarUpaNa ... 16,29,54 prasiddhatva ... ... ... praroha ... 24 prasiddhi .... ... ... 28 pralaya 16,24 prazui .... ... ..... 25 palApitva ... 27 prAk 3, 4, 22, 26, 31, 33, pravacana ... 40 35, 38, 39, 42, 44, 45, 50 ... 26 prAkaTara ___... 25, 49 pravattamAna 15,36,41 prAkRta ... 20 pravAha 13, 32, 53 praveza 3. prAgabhAva pravRttakha ... 43 prAcIna pravRtti , 17, 16, 24, prANa 38, 39, 41 prANin 4, 5, 24, 51 pramANasaMkhyA ... ... ... 16 prAdurbhAva pramANAbhAsa ... 5,8,50,54 prAdhAnya pramAtR ... ... 48 prApaNa pramiti ... 11, 31, 40, 47, 48 prApta . ... ... 48, 50 prameya 8, 18,40,48 prAsakAla mameyatva ... 6 prAli ___... 42, 46, 50, 52 prameyaratnamAlA 55 prAbhAkara ... ... ... 6 prayatna prAmANikala ... ... ... 11 prayAsa ... 36 prAmANya 1, 9, 10, 11, 12, 13, 14, prayukta 16, 18, 36, 30, 38, 39, 44, prayuktakha 45, 49 pravaNa A WACAN 10 m mn For Private and Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. prAmANyasvarUpa mAmAkhya svarUpoddeza mAmAkhyAtmikA prAya mArabdha prAsAda ... buddhi 3, 6, 18, 21, 23, 24, ... 13 20, 36, 39, 41, 42, 43, 47, 51, 53 8,54 buddhimat ... 20, 21, 22, 23 .... 54 boddhavya ... ... ... 45 21, 26 bodha ... 3, 13, 43, 55 bodhana 10 bandhAsanadhaya... 6, 17, 19, 20, 27, 28, 36, 42, 43, 48 priya prekSA pratAvat pratya parita 2000 prota mata bahirbhAva badhirbhUta m30 phala 5, 7, 9, 11, 16, 21, bahula 31, 32, 38, 48, 49, 53 bahudhA 30 phalavatU phalAbhAsa 1,53 bAdha ... 13 bAdhaka 13,20,23,34,44 ... ... ... 15 2, 9, 12, 13, 15, 16, 28,30,42,43 phalgu ... .. . bAdhakatva ... 17 bauddha brahman 3, 5,41 brahmavAda 8,41 bandha bandhamA bandhanAsuta bAdhana bAdhA bAdhita ... 23, 24, 25, 40, 45 bha 6, 11, 17 bAla ... 23,46 bhagavat ... 2, 5, 6, 11, 27, 88, bharaNi 50, 51 bharaNI 3, 6, 7, 11, 23, 25, 30, bharga 31, 34, 43, 52, 54, 55 bhava 24,40 bhavat ... 12 bhavadIya .... 20 bhavana ... 1 bhAga ...... ... ... 19 bhArata mn 2020 47, 48 ___...39, 40, 44 bAlaka euoc bAlA bIta ... .... 22 ___4, 21, 22, 23 buddha ... 11 For Private and Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priikssaamukhsuutr-lghuttiH| ma bhAva 2, 3, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 27, 28, 29, 31, 32, 33, makaranda ... ... ... ... ... 25 35, 38, 39, 41, 42, 43, 44, maNi ... ... 21, 32, 50 46, 45, 50, 53 maNDita ... ... ... 54 bhAvanA ... ... 20, 30, 43 mata 9, 11, 18, 21, 22, 24, bhAvAMza ___... ... ... 19 30, 31, 38, 39, 41, 44, 45, bhAvi 3, 15, 32, 42, 46, 49 47, 48, 50, 51, 52 bhAvitva ...3, 6, 21, 22, 33, 48 mati .... ,19, 22 bhAvya ... ... 23 mada bhASita ... 12, 13, 24, 25, 37 madacchid bhAsurAkAra ... ... 11 madana 16, 24 bhAkharakha 4- madirA 16, 24 bhitti ___... ... ... 4 madhya bhidyamAna ... 32 madhyadazA bhinna 5, 7, 12, 22, 25, manaHparyAya 27, 36, 40, 41, 42, 45, 46, manas 18, 47 48, 46 manu 16, 37 bhinava ___... ... ... 44 mnusuutr| bhuvana ... ... ... 20 manonayana 54, 55 mantra bhUta ... 6, 6, 23, 41, 47, 48 mandadhI bhUtala ... 4 mandamati bhUdhara ... ... ... 14 manyamAna ... ... ... 17 maraNa 3, 32, 3 ... 7,54 marAla bhRta ... ... ... 8 marIcikA 3, 4, 5, 7, 10, 13, 15, masa ... 12 10, 19, 21, 22, 23, 24, 25, mala 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, mahat 8,25,36,41 34,36,40-54 mahAnasa 40,54 mahAparimANa ... bhedakatva ..... 42 mahAbhUta bhojana ... 27 mahAmoha bhramara .... 26 mahiSa dhAnta ... 36 mahIdhara dhAnti . ... ... ... 36 mahezvara ... ... A w Row w MummMOMom 0.00 0 0 MM bhUyaH bheda . bhedaka 0 NACE 23, 46 For Private and Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. mA mAyA mANavaka mANikyanandi mAtuliMga ... mRgAri ...6, 52 mugya 1,8,13, 55 mRta ... 3 mupiNDa 4, 33 16, 30, 39 44,89 36,37 mAtR mAtra 18,48 mAdRza mAdRza mAna .... ... 12 mecaka ... . meya meyarUpatA 13, 25, 54 mesa 10, 20, 28, 47 mokSa ... ... modaka ... ... 17 moha ... 11, 16, 21, 23, 34 2007 mAnasa mAra maujAra .... 6, 12, 41 miyA mithyAtva maumAMsaka mukuTa mukta eum muktA mukti mukha mukhyatva mugdha mugdhabuddhi muni muNDa mudgara ... 5, 6, 27, 29, 39, 46 yakSa ... 41 yatra ... 25, 26, 41 yathA 5, 20, 35,36,38, 42, 50, 53 ... ... ... 21 yathAkathaJcit... ... ... 22 ... 21 yathAkrama 12, 20, 28, 30, yathArtha ___... ... 12. 16, 37 31, 35 yathArthana .... 17, 18, 20, 25, 31 yathAsaMkhya ... ... ... 1- yathokta ... 6, 23, 24, 26, 51 yadi 13, 40, 41, 43, 45 ... ... 51 yamalaka ... 48 yAjJavalkya ... ... ... 30 ... 5 yAdRza ... ... ... 21 13, 43 yAna ... 21 yAvat ... ... 5, 8, 12, 40 __4, 33 yukta 1, 12, 13, 14, 16, 20, 21, ... 23 22, 35, 36, 39, 43, 44, 45, 46 ... 46 yukti ... 10, 29, 40, 44, 54 ... 6,47, 52 yuktijJa ... ... ... 17 ... ... 22 yugapat ... 24, 36, 37, 42, 43, 44, 45, 46 ..... 19, 20, 41, 45, 54 yuvan . my 7 . muhUrta mUttekha mUrtimat marddhana mUla For Private and Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 84 yuvati yUtha yoga yogin yogya yogyatA yojanIya yoSya yoga yaugapadya rAjAnta zi rukSa rucira rUpa 606 ... rUpakSaNa revatI romAJca ... ... ... 000 ... ... 6, 9, 30, 25, 42, 43, 44, ra ... www raktArakta rakSas racanA racita rajata rajas ratna ratanandi 25 racyA 19 12 rathyApuruSa rama 3, 5, 13, 20, 21, 30, 32, 50 rahasya rahita rAga veb ... ... ... *** ... ... ... ... 690 21, 35, 42 9, 21 28 1, 4, 18, 39, 80 53 39 44, 48 46, 50 ... *** ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... parIkSA mukhasUtra - laghuvRttiH / 26 ... ... ... ... ... 85 89, 82 8, 22, 28 600 13,40 12, 20 19 800 www.kobatirth.org 8,26,15 ... 43 8, 13 3, 9, 10, 12, 15, 18, 19, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 31, 32, 34, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44,45,46, 40, 48, 49, 50, 52 3 ... ... 930 17, 38 6, 19, 30 ... 37 ... 4,33,54 lakSaNa 11, 1, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 18, 20, 21, 22, 26, 27, 30, 31, 32, 33, 35, 36, 30, 38, 39, 40, 43, 44, 46, 40, 48, 50, 51, 52, 53, 54 89 lakSaNatva lakSita lakSma lakSmI lagha laghu laghuvRtti latA lAghava lAJchita liGga 18, liGgatva liGgita 28 lokabAdhita 6 locana loma liGgin laiGgika loka lomakUpa lokAyatika lokika bHdh vaktavya vaktR ... For Private and Personal Use Only ... 650 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... ... 000 48 11, 12, 13, 14, 15, 16, 23, 32, 33, 34, 35, 36, . 40, 43, 46, 49, 58 16 43 13 13, 15, 40 5, 12, 20, 50, 51 50, 31 19 89 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26 22, 30 1, 8, 9 9 1, 8 ... ... ... 43 25,40, 48 13 ... ... ... ... .. 8 89 6, 52, 53 11, 30 54 20, 48, 50, 53 2, 28, 35, 39 ...
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pNjaab vakSyamANa vacana vacam vaTa vadaraupAla vadha vana vara varNa varNana varNita varttamAna varttin vammita valita vadha vazitA vastu 30, 31, 28, 35, 30, 38, *** vastutA vastutva vastubhUta ... vasta vahiH vahira vahi vA ... ... *** ... ... ... ... vAcakatva 89 vAcanika 54 vAcya 20 42 3, 30 10, 35, 36 12, 41 26 15, 18, 36, 39, 41, 42 vAyu 33 vArtta 48 vArtA 23 vArttika vAliza vASpa vAsamA vAstava vAstavatva vAca vikala .00 ... ... ... ... 000 ... 2, 3, 8, 12, 17, 18, 29, 30, 31, 32, 41, 43,46,89, 48, 51, 52, 54, 55 de ... ... ... 636 ... ... 600 ... 6, 19 vAk vAkya ... 13,40, 50 ... 60. ... 900 .. ... 21 8, 8, 9, 10, 20, 22, 23, 24, 20, 28, 29, 38, 39, 40, 41, 42, 44, 44, 45, 46, 48 ... 4, 33, 36, 30, 39, 40, 45,46,55 ... www.kobatirth.org ... INDEX. ... ... ... 80 18, 39, 40 12, 20 vAGmAtra vAc vAcaka 5, 25, 30, 41 3, 12, 20, 28, 30, 31, 32, 33, 35, 30, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 49, 13, 54 vAcyatva vAda vAdin 80 vikalatA vikalatva vikalpa ... 9, 39 4, 8, 9, 11, 13, 22, 28, 31, 52, 14 11 80 8, 39.54 ... *** For Private and Personal Use Only ... 9.6 18 e 8, 31, 35, 31, 39, 41, 42,45,46 8,36,38,39 ... ... 3, 31, 41, 51, 54 7, 9, 13, 14, 20, 29, 38, 43, 45, 49, 50, 52, 53, 54 24, 35 22 14, 43 15 15, 20 ... ... ... ... .... ... *** 600 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... ... ... ... 43, 52 7, 32, 28, 40 28, 44 17, 39, 43 89 12. 24 2, 15, 16, 21, 24, 25, 28, 30, 39, 40, 42, 13 15,41 604 ... ... ... 90 ... ... ... 9 vikAra vikRti vigraha vighaTana vighaTayan vighna vicAra 14, 21, 22, 23, 24, 46, 51 906 ... ... 000 .. 930 dae ... ... 41 25, 40, 51, 52 14 32 1 000 ...
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . 4 mom 1 0 4 4 vihama priikssaamukhsuutr-lghurttiH| vicAraNA ... ... ... 25 vipnuta vicAraNIya ... ... ... 54 viphala vicAryamANa ... ... 39, 40, 42 vibhAvanA vijAtIya ... ... 32, 53 vibhAvita vijambhitala ... ... .... 24 vibhu vijJAna 2, 5, 6, 10, 11, 12, vibhUti 15, 17, 18, 23, 31, 32, 34, vimati 37, 38,40 viyukta ... vijJAnAhatavAdin ... ... . virasa ... vidita ___... 37 vigaga ... ... ... 21 vidyamAna 32, 54 viruddha 3, 4, 5, 6, 19, 21, 23, vidyamAnatA ... 22 24, 26, 28, 39, 33, 34, 39, vidyA 8, 15 45, 4, 51, 52 vidyut 6, 23 viruddhava ... 9, 10, 16, 26 ... ... 8,35 virodha ... 14, 22, 23, 26, 28, vidhAta ... 23 29, 36, 39, 42, 43, 44, 45, vidhAna .... ... 24, 45 vidhi 3, 4, 11, 12, 19, 23, virodhin ... 10, 15, 25, 33, 34, 25, 32, 34, 30, 40, 45 __41, 49, 51 vidhvasta ... ... 15, 18 vilakSaNa ... ... .2, 21 vinA ... ... ... 54 vilakSaNakha ... ... 13, 27 vinAza ... ... 42, 43, 44 vilaya vinivRtti ... ... ... 38 dilasita ... 11, 12, 13, 23, 24, vineya ... ... 1,8,9,10 vipakSa 2, 6, 9, 16, 19, 20, 21, vivarjita ... ... 36, 38 26, 30, 35, 38, 42, 44, 51 vivarta ... 5,15, 24, 25, 46 viparIta 6, 19, 26, 27, 38, 41, vivarttakha ... 49, 50, 52 vivAda 16, 19, 21, 22, viparItadhyatireka ... ... 6 23, 24, 29, 30 viparItAnvaya ... ... ... 6 vivAha viparyAya 1, 8, 11,27, 28, 46, 49, 52 vitta ... 40 viparyasta .... 2, 27 viveka viparyAsa ... ... 9, 10, 11 vizada .... 1, 9, 16, 17, 18, vipazcit ... ... ... 23 20, 55 vipAka ... ... ... 21 vizadakha ... 21 vizadakha ... ... 16, 10 vipratipatti 2, 9, 13, 30, 31, 37, viziSTa 2, 4, 15, 15, 20, 26, ___40,48,54 30, 32, 3, 40 9, 10, For Private and Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra viziSTatA viziSTatva vizIryyamANatva 43. vizeSaNatva vizeSavattA vizeSita vizeSya ... ... viSayatA viSayatva viSayabhUta viSayAbhAsa vizuddha 25 vizeSa 1, 4, 5, 7, 9, 12, 13, ... ... 16, 10, 18, 20, 21, 22, 23, 24, 37, 34, 30, 38, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 40, 48, 49, 52 vizeSakAnta vizeSaNa ... ... ... 600 ... ... 9, 10, 24, 27, 28, 33, 38, 43, 46, 40 ... ... ... ... ... ... vizruta vizleSa vizleSita vizva vizvajanIna vizvataH viSadhara viSama 10, 11, viSaya 4, 5, 6, 7, 9, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, .. ... 2, 20 21, 23, 31, 21 ... ... ... ... ... www.kobatirth.org ... INDEX. www 89 10 vRttitva 22, 28 16, 38, 40 54 20, 41 ... 1, 18 24 ... 19, 20, 21, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 34, 36, 30, 38, 40, 41, 48, 49, 52, 53 ... 1, ... 44 vRkSa ... visadRza vistara vistAra visphAlana 55 30 vedya 18 15, 18 visphuTa vismRta 1, 53 11, 30 viSayina viSayIkRta viSAda viSANa 2, 21, 22, 24, 33, 44 visaMvAda 6, 13, 14 vaura vauryya vRkSatva vRtti vRttimat vRttimattva veda vedakAra vedana veditavya vaidyatva velA vekalya vaicitra vaijJeya vaidika vaidharmmana 23 vaiparItya 14 vaiyadhikarasya 20 vaighAtya vairAgya vairUpya 28 vailakSaNa 5 vaizadya vaizeSika vaiSamya ... For Private and Personal Use Only ... ... 000 ... 48 2, 4, 39, 42 34 6, 15, 16, 19, 21, 22, 42, 43, 44, 45, 46, 51, 55 21 ... ... ... ... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... ... 5, 10 17, 23, 41, 54 55 23 39 ... ... ... 45 36, 45 19, 25, 35, 36, 31, 38, 39 36, 38 49 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 600 ... 944 ha 49 49 53 12, 32 38 8, 54 ... ... ... acc nori 19 54 25 1, 5, 16, 17, 18, 19, 20 16 25 ... 37 ... 8 ... :: 37 35 52 45 28
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukhasUtra-laghuttiH / 32, 50 . .. 45 mA vesAdRzya ... ... ... 18 vyavahAra ... 7, 14, 17, 28, 32, dhyakta ... ... 20, 41, 54 53, 54 vyakti 2, 30, 39, 41, 46, 47 vyavahita vyaktIkuvat ... ... ... 51 vyasanitA ... .. ... 10 vyaJjaka ___... ... 35, 30 vyasta ... ... ... 17 vyAkhyAta vyatikara ghyAyAta 30, 39 vyatirikta ... vyAkhyAna vyatireka 1, 3, 5, 6, 11,17,16, 27, vyAcakSANa ... 28, 30, 31, 33, 43, 46, 51, 52 ghyAdhi ... vyatirekadRSTAnta ... ... 3 vyApaka 2, 4, 10, 14, 15, 16, vyatirephin ... ... ... 10 20, 20, 29, 33, 34, 38,44, 47 vyadhikaraNa ... ... ... 47 vyApakatva ... 35, 36, 4, 53 vyapadeza ... 28, 31, 41, 42, 45 vyApanauya ... ... ... 44 vyapAkRta ... 28 vyApAra 2, 3, 15, 19, 21, 22, vyapekSa 29, 30, 33, 36, 43 vyapekSaNa ... ... ... 24 vyApitva ... ... 36, 44, 46 vyapekSA ... ... 24, 25, 26 vyApin ... 5, 15, 32, 44, 46 vyabhicAra 1, 8, 14, 16, 18, 21, vyApta 3, 23, 29, 30, 31, 34, 24, 33, 36, 38, 39, 44, 49 35, 42, 44, 51, 52 vyabhicAri ... ... 13, 28 vyApti 2, 3, 4, 6, 7, 14, 15, 16, vyabhicArikha .... ... 14, 32 17, 19, 23, 26, 28, 29, 30, vyabhicArin ... ... 6, 23, 26 41, 44, 46, 47, 49, 50, 53 dhyartha ... ... 28, 42 vyAptigrahaNa ... ... ... 4 vyavaccheda 9, 10,26, 29, 30, 35, 40 vyApya 2, 3, 10, 11, 14, 15, vyavacchedya ... ... ... 10 27, 29, 33, 34, 38, 42, 44 vyavadhAna ... 3, 39,40, 50 vyAmoha ... ... 10,16, 24 vyavasAya ... ,10,17, 49 vyAvarNana ... ... 23, 25 vyavasAyAtmaka ... ... 1 vyAvRtta ... 4, 24, 43, 45, 46 vyavasthA 15, 16, 24, 28, 41, vyAvRtti , 23, 26, 39, 52, 53 44, 45, 53 vyAvRttika ... ... ... 20 vyavasthAna ... ... 3,12 vyAsa ghyavasthApaka yAhAra 3,14 vyavasthApita ... 2% vyutpatti ... 3, 6,30,31, 34, 52 vyavasthita ... .... 47 vyutpanna 4,6,31,34, 35 vyavasthitatva ... 36 gutpAdya dhyavasthiti ... 16 For Private and Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zakaTa zakuni zakti zakya zakyatva zakra zakramUrddhana zaGkA zaGkita zaGkatavRtti zaGkha zabda zayana zarabha zarAva zarIra zazarIrin prakhya zavala zaza zazaviSANa maa zAkhA zAntiSeNa zAla zAlinI zAlibIja zAleya zAsana 12 ... ... 19, 20, 21, 35, 34, 39, 45, 48 10,36,89 *** ... 640 ... ... ... ... ... 12, 13, 20, 26, 27, 29, 30, 32, 33, 34, 35, 36, 30, 38, 39, 48, 41, 49, 50, 51, 52, 54 zabdana 34 zabdazAstra ... 000 *** *** za ... 900 5, 18 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 11, *** ... ... ... ... ... ... ... *** ... ... ... *** 3, 4, 33, 41 46 ... ... 13, 30 13, 14 ... ... ... ... ... ... ... www.kobatirth.org ... INDEX. ... ... ... 30 zuddha 20 zUnya 26 zUnyatva 41 zRGga 10, 23 zRGgAra 4 zeSa *** ... 6,51 14 18 zizu ziSya zAkha 51 zauta zaula zAstrakRt ziMzapA ziMzapAtva 4, 33 zikhin zithila ziraH ziroratna zivaka zukti zuktikA 24, 39, 40 13, 45 zukla zuci zucitva 46 zodhayat 24 zyAma 24 zyAmalita 54 50 zrayaNa zravaNa C zrAvaNa zrI zrImat 54 13 43 zruta zruti zrUyamANa For Private and Personal Use Only ... 3, 8, 9, 30, 31, 32, 30, 50, 55 e ... 040 ... ... 444 0.0 ... ... *** ... ... ... ... 400 100 ... ... ... 600 600 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... ... ... ... 900 ... ... ... ... *** 300 ... ... ... .... ... ... ... 006 ... ... 400 ... ... 040 4, 10, 34 34 44 46 5 Ri ... ... ... ... *** 31 3, 33, 45 11, 31 syas 12 18 ... ... ... *** 16 13, 30, 31, 33, 34, 13, 50, 51, 52, 53 30 5, 26,46 *** ... 51 23, 54 *** <& ... ... 4, 34 13 ... ... 5 10 1 26, 35, 39 5, 6 25 8, 54 ... 13 28 20, 23, 30, 38 32
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parIkSAmukha sUtra-laghuttiH / zreyam zreyasI zrotR ... ...5, 50 4, 22, 34, 35, 46 ... 16,30 9,54 zrotra zloka vadha zvAsa zvan 8,39,44, ... ... 26 saMyoga ... 35 saMvitti 15, 22, 35, 37 saMvid - saMvidita ... 20 saMvRtti / saMvedana saMvyavahAra saMzabdana saMzaya ___... 6, 17, 53 17, 25 A 9, 10, 11, 27, 28, 30, 36, 3, 45, 48, 49 ... ... 28 6 ghaTa ghaTaka ghaTapAda ghor3azaka ghor3hA mr wom 6 . 22, 25, 30 6 0 0 ...Arue 1 0 0 ra, 18 0 saMkota saMkrAnti saMkSipta saMkSepa saMkhyA 1 We 0 13 saMzauti ... 42 saMsarga __ 26 saMsiddhi saMsaSThatva saMskAra saMskArya saMskRta ... 20 saMstavana ... ... ... 35 saMsthAna ... 39 saMsparza ... ... 48,54 saMsparthin ... 32, 41, 54 saMhati 1, 13, 14, 15, 16, 17, sakala 25, 20, 40, 49, 52, 53 saGkara ... 6, 52 saGkalana ___... 31 saGkata ... 13, 25, 54 saGga 31, 35 saGgata 34 saGgama 36,38 sadhAta 16 saciva ... 8 sajAtIya .... 18 saTA ... 30 sat __4, 13, 18, 34 .... ... 13 matkAye 13, 36, 43, 44 ... ... 45 saMkhyAbhAsa saMgRhIta saMgraha saMjJA saMjJika saMdarzana 4, 23, 30, 39, 40 .... 52 ... 40, 42 ... m: M - .... 11, 32, 43, 53 saMprApti saMbaddha saMbaddhava saMbhava saMbhAvana 8, 21, 22, 23, 24, 21, 28, 42, 44, 46, 54 ... ... ... 1 For Private and Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX. rU 53, 54 satya pattA 2, 6, 18, 20, 21, 22, samadhigamya ... ___ 23, 24, 21, 20, 36,38,44, samanantara ___45, 46, 51 samabhiruGa ... sattva 16, 22, 26, 28, 36, 31, samaya ... 15, 23, 33 42, 44, 45 samartha 9,24,25,30, 40, 42, satpratipakSa ... ... ... 27 satpratipakSakha ... ... ... 19 samarthana 3,39,30,46,48 __... 8, 12, 20, 41 samarthayamAna ... 2, 29 madavasyA ... ... ... 18 samarthita ... 21,46 sadRza 2, 5, 16, 21, 23, 36, 46 samavadhAna / 15, 53 sadbhAva 11, 12, 14, 18, 20, 22, samavazaraNa 23, 26, 28, 36, 37, 36, 40, samavAya 5, 9, 21, 22. 46,48,46 46, 50, 53 sanAtana __ ... ... 48 samavAya ... 45, 46 37, 44 smvaayl| sandarbha ... 13 samavAdhikAraNa sandigdha ... 2, 20, 27 samaveta sandigdhavipakSa ... ... 20 samasta 13, 10 2,6,26,30 samAkrAnta sandoha ... ... 48 samAgama panikarSa ... 9, 10, 16, 49, 50 samAna 12, 21, 29, 32, 33, manikarSaja ... 35, 36, 30, 38, 39, sannidhAna ... 22, 36 manidhi 18,36 samAnatva 23, 44 sadvibha ... - samApta saniveza 20, 21, 22, 23 samAropa ... 1,10,49 sanihita 15, 27 samAsa sanmAtra ... ... 40 samAsAdayat ... sanmAtragrahin ... 54 samIcIna sapakSa 26, 27,44, 51 samIpa samaparNa ... 26 samutpanna saphala ... ... .5 samudAya 8, 16, 28, 50 13, 30 samudita samakSa 10, 25 samuddeza ... 40, 48, 54 samakSatva ... 17 tampAsa samagratA 18 sampAdyakha samatulA 4 sampradAya ... 6 . ... 0 M 21 . .. 17 For Private and Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 62 parIkSAmukhasUtra-laghuttiH / MY sambandha 8, 13, 15, 18, 21, 22,30, savyapekSatA ... ... 31, 32, 34, 36,37,38,39, sayapekSakha 41, 42, 43, 45, 46, 40, 50 maha sambandhanauya ... ... ... 33 sahakArin 15, 25, 42, 44, 45, 53 sambandhitA ... ... ... 26 sahakRta sambandhin ... 13, 33, 40, 46 sahakrama ... sambhava 1, 1, 16, 20, 21, 23, sahacara ... 32, 33, 34 25, 26, 32, 36, 41, 42, 44 sahacAra .... ... 3, 4 sambhavat 0,54 sahacArina sambhavin 42, 45 sahaja ___4, 21, 36, 40 sambhAvana ... 39 sahabhAva ... 2, 27 sambhAvanA 36 sahabhAvin ... sambhAvita ... 15 mahotpAda sambhAvyamAnava ... 36 sAMkhya 6, 8, 15, 16, 26, 40, sammata 41,51, 52 samyaka 19 sAMkhyapazu ... samyaka sAMvyavahArika ... 1,17 sambandha 43 sAkalpa 15, 17,30 sarasa sAkSAt ... ... 6, 31, sarAva ... 24 sAkSAtkAri ... ... ... 19 saroja ... 12 sAkSAtkAritva sarva 12, 13, 21, 41, 52, 53 sAGkarya 35, 42, 43, 44 sarvagata __. ... .... 36 sAtizaya ... ... 21 savvaMgatakha ... ... ... 22. sAtmaka sarvaca 2, 6, 9, 15, 18, 19, 20, sAdikha ... 22 21, 23, 28, 30, 38 sAdRzya ... 15, 25, 36, 37, 50 sarvajJakha ... ... ... 20 sAdhaka ... 28, 36, 38, 54 sarvacA ... 36, 38, 43, 44, 54 sAdhakatva ... ... ... 15 sarvadarzin __... ... ... 29 sAdhana 2 3, 4, 6, 7, 9, 10, 14, sarvavittva 15, 19, 20, 21, 23, 24, 25, ___... ... ... 37 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, sarvavedila ... 21 34, 35, 36, 38, 41, 42, 43, sarvAtman ... 21, 36, 42, 43 44, 4, 51, 52, 53, 54 sarvAGgINa 47, 48 sAdhanatva / savikalpaka ... 16, 28 sAdhanavikala savizeSa 17,24 sAdhanAbhAsa sayapekSa ... 15 sAdharmatra ... MEArc For Private and Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra sAdhAraNa sAdhAraNa sAdhikA sAdhita sAdhIyas sAdhu mAdhutva sAdhya sAdhyatA sAdhyatva sAdhyasama sAnnidhya sApekSa sApekSatva sAphala sAmagrI sAmartha ... ... 46 50 24, 42, 54 20 2, 3, 4, 6, 9, 10, 15, 16, 10, 18, 22, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 44, 45, 49, 51, 52 20 sAkSA sAhasa ... *** ... *** ... ... ... *** ... ... ... ... ... 11, 54 12 20, 28 1, 3, 9, 11, 12, 13, 15, ... 800 ::::: 17, 18, 20, 25, 32, 42 3, 4, 20, 29, 32, 34, 42, 43, 48 sAmastA 18, 19, 36, 41 sAmAnya 2, 4, 5, 7, 9, 14, 16, 19, 20, 22, 23, 24, 30, 32, 36, 38, 39, 40, 41, 44, 45,46, 40 sAmpratika pArasvata sArUpya sarvva sAvadhAraNa sAvayavatva sAvaraNa sAvaraNatva sAvalambanatva... ... INDEX. 12, 23, 43 siMha 13 siddha 32 ... ... ... *** ... ... ... www.kobatirth.org ... 18,40 ... 20 31 21, 22 ... *** ... ... 23, 2, 25 sugama 89 suta 53 suparIkSita siddhatva siddhasAdhana siddhAnta siddhi 23, sukha supta suprasiddha suprasiddhatva subhASita sUkta sUkSma sUcaka 15 sUtra 15 sUri sRSTi sulabhatva suvyavasthita sUcana sUcI 3 26 1, 2, 5, 6, 8, 19, 20, 22, 29, 30, 38, 41, 42, 43, 45, 41, 48, 49, 51 29, 44, 48 19 38 sRSTikrama sopaskAra solluNTha 39 saurabha 40, 45 sorupya 19 saugata 1 14 saugatIya ... ... For Private and Personal Use Only ... ... 2, 10, 12, 18, 21, 22, 24, 26, 28, 30, 35, 36, 30, 38, 41, 44, 50 4, 6, 10, 10, 20, 21, 28, 33, 34, 41, 41, 48, 50, 52 17, 26, 28, 29, 30, 32, 30, 52 41 ... 000 ... ... ... 904 600 ... ... ... ... ... *** 000 ... ... ... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 0.0 ... ... *** ... ... ... ... ... 600 ... ... ... ... ... 1, 7 25, 31, 54 24, 41 89 11, 20 11 6, 9, 10, 14, 15, 16, 20 28, 29, 32, 38, 43, 48, 49, 53 14 49 23, 35, 36, 46 k ... ... ... ... *** ... ... ... ... ... 39 23, 25 24 27 *** ... 12, 20, ... 800 21, 53 15 54 4, 30, 35 20 ... ... ... ... ... ... 23 41, 54
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 parIkSAmukhasUtra-laghuttiH / ccccc 0. 0 0 sausthA ___... 45 svapna ... ... 15, 26 vandha ... 13 svabhAva 4, 9, 10, 12, 13, 14, 18, stana 47, 48 19, 24, 25, 29, 32, 33, 34, stanaMdhaya ... 3 36, 40, 42, 43, 44, 45, 46 ... 24 svabhAvabhUta ... ... ... 3ra sthANu 5, 27, 46 svabhAvaliGga ... ... ... 18 sthAyitva ... 43 svayaM 21, 27, 31, 44, 89, 49, 53 sthAyin ___... 42 svarUpa 1, 4, 6, 9, 12, 13, 15, 16, sthAsa 4, 5, 34 10, 23, 24, 25, 28, 31, 34, sthita 11, 12, 15 16, 18, 27, 35, 40, 41, 44, 45, 51, 54 28, 36, 30, 39, 40, 48 svarUpatA ... sthiti ... 4, 14, 42, 46, 53 svarUpasattva ... sthira ... ... ... 43 svarUpAbhAsa ... ... ... ....43 svarUpAsiddha sigdha .... ... 43 svarga ...3, 5, 33, 45, 49, 50 khargakAma sparzana svavacana spaSTatA 6 sayetara spaSTIkRta 55 svasaMvedana sphaTika svAtantrA sphuTa ... 13 svApUrvArtha smaraNa 2, 3, 14, 15, 20, 25, svArtha 26, 30, 38, 47 svArthAnumAna smaraNAbhAsa ... ... ...5, 50 svAzraya smRti 2, 3, 14, 16, 17, 19, 25, 3, 40, 47, 48 syAtkAra ... ... ... 48 hasa syAhAdi ... ... ... 45 hata va 1, 5, 6, 12, 13, 14, 15, 16, inta 17, 18, 19, 20, 21, 22, 24, 25, hara 27, 28, 29, 30, 31, 33, 38, hari 39, 42, 43, 44, 45, 46,47, harSa 48, 49, 51, 52, 53, 54, 55 hastin 5, 40 svataH 1, 11, 12, 13 hAni 12, 16, 24, 42 svataHsiMddha ... ... ... 12 hi 10,18,32, 33, 34, 35, ... 9, 40, 13 36,36, 42, 43,14,41,48 OU svaccha For Private and Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INDEX, hita 18,32, 33, 34, 35,36, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 39, 42, 43, 44, 47, 48 2 7, 29, 30, 31, 32, 33, 34, ... ... ... 10 35, 38, 39, 40, 41, 43, 44, honasA 46, 41, 48, 49, 50, 51, 53 haurapa ... ... 8,55 hetubhUtA ... ... ... 4, 33 khAbhAsa ... ... 5, 20, 51 hetu 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 11, heman 12, 13, 14, 16, 17, 18, 19, heya For Private and Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only