Book Title: Jinabhashita 2002 09
Author(s): Ratanchand Jain
Publisher: Sarvoday Jain Vidyapith Agra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/524266/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhASita vIra nirvANa saM. 2528 zrI digambara jaina revAtaTa siddhodaya siddhakSetra nemAvara (ma.pra.) meM nirmANAdhIna paMca bAlayati evaM trikAla caubIsI jinAlaya kA pratirUpa bhAdrapada, vi. saM. 2057 sitambara 2002 Jain Edulation International Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudeva vidyAsAgara DaoN. vandanA jaina vidyA kA hI sAgara hai kailAza mar3avaiyA gagana kA hara sitArA aba tumhAre gIta gaayegaa| prabhaMjana dekhakara sAhasa tumhArA, Thahara jaayegaa| sarovara kI isI mATI meM, tumane janma pAyA hai| naye aMkura sarIkhA patha, tumheM bacapana se bhAyA hai| tumhAre mAna aura sammAna para jaga jhUma jaayegaa| gagana kA hara sitArA aba tumhAre gIta gaayegaa| vidyA kA hI sAgara hai yA sAgara kI hI vidyA ye, hAr3a mAMsa deha bIca jJAna-gIta-gAgara hai| samyak jJAna, samyaka dRSTi, samyak cAritra yukta, bIsavIM sadI kA Azcarya ye ujAgara hai| jJAna au caritra jaise pA gaye zarIra eka aura isa zarIra meM samAyA dharma Agara hai| sUraja kI dhUpa aura candramA kA rUpa liye, tIrthaMkara sA dharatI pai Aja vidyAsAgara hai| liyA saMkalpa mukti mArga para calane kI belA meN| pavana bhI ho gayA gatihIna, usa acaraja kI belA meN| vijaya kA patha ye sAhasa kI nizAnI dekha paayegaa| gagana kA hara sitArA aba tumhAre gIta gaayegaa| tumhArA dekhakara tapa tyAga, pUrvaja muskarAte haiN| gagana se kuMdakuMdAcArya jI kuMdana luTAte haiN| unhIM sA yaza tumhArA, isa dharA para phaila jaayegaa| gagana kA hara sitArA aba tumhAre gIta gaayegaa| jJAna kI pipAsA jise dekha aura aura bar3he, jJAna muktAoM meM ye hIrA hai-javAhara hai| jijJAsA kI harI bharI bhUmi pai vitAna divya, saumya, sarala, zveta-zAMta, jJAna-dIpta-cAdara hai| sindhu meM to saritAyeM DUbatIM haiM A-Akara, kintu isa sAgara se nikalatI jnyaan-dhaaraayeN| lakSaNa-vilakSaNa-dazalakSaNa kA bhavya rUpa, Aja 'jinatA' kA paryAya vidyAsAgara hai| hai tumameM oja zAMti sA, damaka hai vIra sAgara sii| ziva sAgara sA jIvana darza terA hai o tejsvii| jJAna sAgara kA pAkara aMza jaga ye jgmgaayegaa| gagana kA hara sitArA aba tumhAre gIta gaayegaa| 'narmadA kA narama kaMkara' ho gayA hai 'mUka mATI', aura usa mATI meM samAyA 'samaya sAra ' hai| dakSiNa se uttara kA pAnI, pAnIdAra huA narmadA au betavA meM 'vidyA' vAlI dhAra hai| 'varNI' ke bAda kisI santa ne jagAyA aisA, aise lagA jaise yaha vahI avatAra hai| 'zravaNabelagolA' jaise A gaye hoM madhya-deza, uttara se dakSiNa kA setu 'vidyAsAgara' hai| nahIM saMdeha aba hamako kabhI digbhrAMta hone kaa| yahI vizvAsa hai pakkA yahA~ pratyeka mAnava kaa| Dagara kA zUla banakara phUla, phira svAgata meM aayegaa| gagana kA hara sitArA aba tumhAre gIta gaayegaa| bhAgyAdeya tIrtha prAkRtika cikitsAlaya sAgara (ma.pra.) 75, citragupta nagara, koTarA bhopAla (ma.pra.)-462003 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raji. naM. UP/HIN/29933/24/1/2001-TC DAka paMjIyana kra.-ma.pra./bhopAla/588/2002 sitambara 2002 jinabhASita mAsika varSa 1, aGka 8 sampAdaka pro. ratanacandra jaina antastattva kAryAlaya 137, ArAdhanA nagara, bhopAla-462003 (ma.pra.) phona naM. 0755-776666 Apake patra : dhanyavAda sampAdakIya : uccatama nyAyAlaya kA sarAhanIya nirNaya * lekha * mahAzramaNa digambarAcArya zrI zAntisAgara : munizrI nirvegasAgara jI 5 jI mahArAja sahayogI sampAdaka paM. mUlacandra luhAr3iyA paM. ratanalAla bainADA DaoN. zItalacandra jaina DaoN. zreyAMsa kumAra jaina pro. vRSabha prasAda jaina DaoN. surendra jaina 'bhAratI' uttama mArdava : AcArya zrI vidyAsAgara jI7 parvarAja paryuSaNa : munizrI samatAsAgara jI 11 . na ahaM, na zarma..... : DaoN. surendra kumAra jaina 13 ziromaNi saMrakSaka zrI ratanalAla ka~varIlAla pATanI (me. Ara.ke.mArbalsa li.) kizanagar3ha (rAja.) zrI gaNeza rANA, jayapura * aura mauta hAra gaI : paM. mUlacanda luhAr3iyA 15 * samAja ke utthAna meM yuvAoM kI bhUmikA : ku. samatA jaina 18 .jijJAsA-samAdhAna dravya-audArya zrI gaNezaprasAda rANA jayapura : paM. ratanalAla bainAr3A 20 : mahAvIra prasAda pahAr3iyA 23 || paricaya : di. jaina zramaNa saMskRti saMsthAna sAMgAnera samAcAra 12, 25, 31 prakAzaka sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) phona : 0562-351428,352278 .varSA yoga : cAturmAsa 2002 . sadasyatA zulka ziromaNi saMrakSaka 5,00,000 ru. parama saMrakSaka 51,000 ru. saMrakSaka 5,000 ru. AjIvana 500ru. vArSika 100 ru. eka prati 10 ru. sadasyatA zulka prakAzaka ko bhejeN| jarUrata hai zAkAhAra ke pahacAna-cihna ke niyama ke pAlana kI 31-32 -kavitAe~: * gurudeva vidyAsAgara : DaoN. vandanA jaina AvaraNa pRSTha 2 *vidyA kA hI sAgara hai : kailAza mar3avaiyA AvaraNa pRSTha 2 * vAha re ! dUdha ke dhule : muni zrI uttamasAgara jI 19 .AtmakathAH eka bUDhI gAyA kI AtmakathA : zrImatI raMjanA paToriyA 6 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apake patra, dhanyavAda : sujhAva zirodhArya jinabhASita meM Apake sampAdakIya sabhI spaSTokti sahita | jinabhASita ke jUna-julAI ke aMka mile| jUna aMka AcArya evaM samAja ke lie Agamika vivAdoM ko sulajhAne meM kAphI | zrI jJAnasAgara jI munirAja ke prareka kartatva evaM vyaktitva ko upayogI evaM prazaMsanIya haiM / badhAI svIkAra kreN| samarpita hai| viparIta paristhitiyoM meM vidyAdhyayana pazcAta saMskRtapaM. zivacaraNalAla jaina, zAstrI hindI meM jayodaya, vIrodaya, dayodaya, bhAgyodaya Adi vipula sAhitya sItArAma mArkeTa, mainapurI (u.pra) kI racanA adbhuta evaM prareka prasaMga hai, 'vItarAgatA kI parAkASThA' jUna 2002 kI jinabhASita patrikA prApta huii| isameM udvelita karatA hai| unakA saMdeza 'mokSamArga para calane ke lie sampAdakIya lekha mahAkavi AcArya zrI jJAnasAgara jI kA 30vA~ samarpita bhAva se samIpa Aye use zaraNa denA aura svayaM anAsakta samAdhi divasa evaM anya sabhI lekha paThanIya, mananIya evaM atyaMta rahakara apane AcaraNa meM tatpara rahanA' AtmArthI ke kalyANa hetu jJAnavarddhaka haiN| patrikA kA itane suMdara rUpa meM niyamita prakAzana hI rAjamArga hai| 'zrutapaMcamI hamArA kartavya' Alekha mArgadarzaka hai| mahAna upalabdhi hai, jisake lie Apako hArdika badhAI va koTizaH Aja ke samaya jabaki yatra-tatra jinavANI kA bahiSkAra apane dhnyvaad| dvArA hI kI jA rahI ho, zrutapaMcamI kA saMdeza dizAbodhaka siddha patrikA niraMtara pragati patha para agrasara rahakara uccatama hotA hai| jJAtavya hai ki 19.1.1935 meM gvAliyara sTeTa me mahagA~va U~cAiyoM ko prApta kare aisI merI zubhabhAvanA hai| maiM isameM barAbara meM jainadharma ke drohiyoM dvArA jaina maMdira apavitra kara jainazAstra jalA sahayoga pradAna kruuNgaa| mere pAsa 100jaina patra Ate haiM, unameM diye the| taba pariSada ke prastAva para sara seTha hukamacandra jI ke ApakI patrikA sarvazreSTha hai| netRtva meM 10 mahAnubhAva rAjamAtA gvAliyara se nyAya pradAna hetu DA. tArAcandra jaina bakhzI 'vIra' sampAdaka : 'ahiMsA vANI' mile| aura 19.1.1936 ko (mahagA~va atyAcAra kANDa) kI varSI jinabhASita ke aMka atyanta paThanIya tathA anukaraNIya | para upavAsa jalse evaM tAra Adi se Andolana kiyaa| aisI sAmagrI se sAtha barAbara mila rahe haiN| maI aMka meM donoM pUjA jAgarUkatA aba samAja meM dikhAI nahIM detii| ciMtA kA viSaya hai| paddhatiyA~ Agamasammata lekha pddh'aa| bIsapaMtha aura terApaMtha,paddhatiyA~ vizvAsa hai ki jinadevatA-vANI, guru Adi kI rakSA kA bhAva deza ke kone-kone meM (ye donoM paddhatiyA~) pracalita haiN| uttara jAgRta hogaa| bhArata meM terApaMtha kI bahulatA, parantu dakSiNa meM bIsa paMtha pracalana meM | julAI aMka ke devadarzana hindutva aura jaina samAja, ahiMsA haiN| ata: sAmAjika sAmaMjasya ke lie jana bhAvanAoM kA sammAna para hamalA, sampAdakIya evaM anya Alekha vastu svarUpa kA citraNa honA caahie| eka tIrthasthala para varSoM se sArvajanika mastAkAbhiSeka | karate haiN| samAja ke karNadhAra, apane ApasI matabheda bhulA kara meM paMcAmRta abhiSeka nahIM hotA thA, parantu eka vyakti ke mahAmantrI mahAvIra kI vItarAgatA/ahiMsA ko kendra bindu banAkara apane banane para vahA~ yaha paddhati apanAyI gii| aisI sthiti meM terApaMthI astitva kI rakSA meM saMgaThita ho tabhI hamArI AtmiyatA akSuNNa logoM meM roSa dekhA gyaa| itanA hI nahIM jaba abhiSeka karane vAloM | banI rhegii| ekAMkI apanI-apanI prazaMsA, ghaTakoM meM vibhAjana ne jala se abhiSeka kI mA~ga kI, taba vaha anasunI kara dI gii| Adi sa lAbha kA apakSA hAna hA Adhaka hai| ata: naya-naya aise logoM ke lie isa lekha se zikSA lenI caahie| janabhAvanA ko | vivAda bindu utpanna kara samAja meM vigraha/vibhrama ke bIja boye jA sarvopari mAnakara kisI ko bhI dUgrahI nahIM bananA caahie| rahe haiN| sampAdaka jI, Apa apane dIrgha anubhava evaM jaina samAja kI julAI mAha meM devadarzana para pUjya AcArya vidyAsAgara jI vyaktivAdI chInna-bhinna sthiti ko dRSTipAta kara patrikA ke mAdhyama mahArAja kA pravacanAmRta, zrI ajita prasAda jaina kA "hindutva aura | se ekatA ke sUtra saMjone kI kRpA kareM, isI se jina zAsana, vIra jaina samAja" tathA je.ela. saMghavI kA "ahiMsA para hamalA" lekha | zAsana jayavanta rhegaa| vyakti nahIM zAsana mahAna hai| par3hakara yadi samAja jAgarUka bana sake to acchA hai / mUkamATI para DaoN. rAjendra kumAra baMsala, amalAI sampAdakIya sampAdaka kI vidvattA kA digdarzana karAtA hai| jinabhASita julAI 2002 kA aMka prApta huaa| hama hamezA AtmAnveSI AcArya zrI vidyAsAgara jI, ratnatraya kA prakAzapuMja, jinabhASita ke naye aMka kI pratIkSA karate rahate haiN| anya ajaina ke sAtha jijJAsA-samAdhAna bhI pUrNa lekha hai| sAmagrI kA cayana mitroM ko bhI isake aMka dikhAte samaya gaurava kA anubhava hotA hai| utkRSTa gaiTa, apa sundara hai| isake lie bdhaaii| isa aMka kA Alekha 'hindutva aura jaina samAja'- zrI ajita DaoN. narendra jaina"bhAratI" variSTha sampAdaka pArzva jyoti | prasAda jI kA kAphI mahattvapUrNa va prAsaMgika hai| philahAla jaina a.di.jaina u.mA. vidyAlaya sanAvada (ma.pra.) | samAja kA pradhAna lakSya alpasaMkhyaka' vAlA muddA hI honA caahie| 2 sitambara 2002 jinabhASita Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja ke isa yuga meM binA adhikAra ke koI bhI kArya muzkila hai| | zrI caraNoM meM jhuka gyaa| "bAraha bhAvanA" jahA~ mana ko bhAyI to aura adhikAra prApta karane ke lie lar3anA par3atA hai| vahIM damA kA upacAra vAlA prAkRtika cikitsA para AdhArita pratyeka aMka kA sampAdakIya to zodhapUrNa hotA hI hai, | Alekha bhI acchA lgaa| zaMkA-samAdhAna bhI kAphI jAnakAriyA~ detA hai| yaha patrikA jaina | patrikA isI taraha prakAzita hotI rahe evaM pragati karatI samAja meM ghara-ghara meM pahu~cAnI caahie| rahe, isI bhAvanA ke saath| DaoN. anekAnta jaina prakAza jaina rozana vyAkhyAtA jatArA, TIkamagar3ha, ma.pra. lAla bahAdura zAstrI saMskRta vidyApITha, naI dillI jinabhASita kA pratyeka aMka yathA samaya prApta ho rahA hai| jinabhASita jUna 2002 kA aMka milA jisameM Apane AcAryazrI ke muni dIkSA divasa para samarpita julAI 2002 kA AcArya zrI jJAnasAgara jI ke bAre meM kAphI vistAra se btlaayaa| aMka sAragarbhita evaM saccA digdarzana karAne vAlA hai| vizeSataH yaha saMpUrNataH acchI aura smaraNIya patrikA sAbita huI hai| maiM ApakA sampAdakIya, 'mUkamATI: eka utkRSTa mahAkAvya' ne zrAvakoM patrikA meM nirantara nikhAra dekha rahA huuN| kI jijJAsA ko eka nayA AyAma diyA hai| apane Apa meM advitIya iMjI. Aloka laharI, isa utkRSTa mahAkAvya ko hRdayaMgama karane meM hama alpajJa apane ko HD-22, DAyamaMDa sImeMTa,narasiMhagar3ha, damoha (ma.pra.) patrikA jinabhASita behada upayogI patrikA hotI jA rahI hai asahAya pAte haiM, lekina ApakI TippaNI evaM vyAkhyAoM ke dvArA julAI aMka ke mukhapRSTha para AcAryazrI vidyAsAgara mahArAja jI kA ise samajhanA sarala ho jAtA hai| citra bahuta ArkaSaka lgaa| sAtha hI aMdara ke pRSThoM para muni zrI AcArya zrI ke sAhitya para ho rahe zodha kArya kI vistRta kSamAsAgara jI dvArA AcAryazrI ke jIvana paricaya kA prastutIkaraNa jAnakArI prApta huii| yadi isa saMbaMdha meM bhopAla meM vidvadvarga kA eka semInAra Ayojita kiyA jAve to samAja ke sabhI vargoM ko tathyaparaka bahuta bhaayaa| isa anupama prastuti para saadhuvaad| zrIpAla jaina, neharu vArDa, goTegA~va (ma.pra.) jAnakArI evaM dharma lAbha prApta hogaa| isa saMbaMdha meM Apake dvArA jUna, 2002 kI jinabhASita patrikA prApta huii| itane kama kiye gae prayAsa se sabhI lAbhAnvita hoNge| dAmoM meM itanI sundaratA ke sAtha pAThakoM ke liye pratimAha behada punaH jinabhASita ke uttarottara vikAsa ke lie hamArI jJAnavardhaka paThanIya sAmagrI dete rahanA sacamuca sarAhanIya kArya hai| | shubhkaamnaaeN| isake liye patrikA ke sampAdaka maNDala ke sadasya, prakAzaka va aravinda phusakele upAdhyakSa-pArasa jana kalyANa saMsthAna sammAnIya saMrakSaka sadasya badhAI ke pAtra haiN| eka sujhAva hai ki I.DablyU.esa.-541, koTarA, bhopAla yadi yaha patrikA mAha ke prathama saptAha meM hI prApta ho jAye to isase _ 'jinabhASita' maI 2002 kA sampAdakIya "donoM pUjA pAThakoM ko jyAdA sAMtvanA milegii| paddhatiyA~ Agamasammata' vastutaH samyaka vizleSaNa hai| Apane isa mahAkavi AcArya zrI jJAnasAgara jI mahArAja ke 30veM taraha samanvaya kA jo prayAsa kiyA hai vaha tabhI asarakArI hogA samAdhi divasa para prakAzita Alekha sampAdakIya ke rUpa meM rucikara jaba ki loga pUjA ke yathArtha ko smjheNge| lgaa| (AcArya vidyAsAgara mahArAja) ke guruvara ke anya jJAnavardhaka dAmodara jaina, Alekha par3hate hI mana praphullita ho uThA aura parama pUjya guruvara ke / S-334, neharu nagara, bhopAla subhASita apanA uddezya siddhi kA nahIM, siddha banane kA honA caahie| saMyama aura sAdhanA Atmadarzana ke lie ho, pradarzana ke lie nhiiN| pradarzana karane se darzana kA mUlya kama ho jAtA hai, yadi usake sAtha digdarzana aura jur3a jAye to usakA mUlya aura bhI kama ho jAtA hai| . sAdhana vahI hai jo sAdhya ko dilA de| kAraNa vahI hai jo kArya ko sampAdita kre| auSadhi vahI hai jo roga ko dUra kre| tapa vahI hai jo nara se nArANa banA de| AcAryazrI vidyAsAgara 'sAgara bUMda samAya' se -sitambara 2002 jinabhASita 3 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya uccatama nyAyAlaya kA sarAhanIya nirNaya bara ko | jhaDAporTa ne apane ka ratA aura skUla bhArata ke uccatama nyAyAyala ne dinAMka 12 sitambara ko| jhaMDI de dii| mAdhyamika kakSAoM ke navanirmita rASTrIya pAThyakrama prArUpa 2002 korTa ne apane phaisale meM kahA ki saMvidhAna dhArmika zikSA ko saMvidhAna ke anurUpa ghoSita karane kA jo nirNaya diyA hai, vaha | | kA adhyayana pratibaMdhita nahIM karatA aura skUloM meM isase saMbaMdhita atyanta sarAhanIya hai| dUdha kA dUdha pAnI kA pAnI kara dene vAle isa pAThyakrama lAgU karane ko sarakAra kA gairadharmanirapekSa kArya nahI nirNaya ne bhAratIya asmitA kI rakSA kI hai aura deza ke vibhinna kahA jA sktaa| nyAyamUrti emabI zAha, DIema dharmAdhikArI aura dharmAvalambiyoM ke mana meM jo kSobha vyApta thA usakA zamana kiyA hai| ecake sema kI tIna sadasyI khaMDapITha ne do-eka ke bahumata se rASTrIya zaikSika anusandhAna pariSad (ena.sI.I.Ara.TI.) | aruNA rAya aura anya kI janahita yAcikA para yaha phaisalA sunAyA ke pUrvavartI pAThyakrama kA nirmANa karanevAle tathAkathita vizeSajJoM | yAcikA meM keMdra para Aropa lagAyA gayA thA ki sarakAra samIkSA ke ne hindI, itihAsa aura samAjavijJAna kI pAThyapustakoM meM bhArata ke nAma para pAThyakrama meM apanI rAjanItika aura dhArmika vicAradhAra vibhinna dharmoM evaM jAtiyoM ke viSaya meM aisI anargala, azobhanIya, | ko zAmila karanA cAhatI hai| aprAmANika bAteM ThUsa dI thIM, jinase una dharmoM evaM jAtiyoM ke prati khaMDapITha ne kahA ki mahAtmA gA~dhI khuda dharma kI zikSa ghRNA aura anAsthA kA bhAva utpanna hotA thaa| isane una dharmoM ke | dene ke pakSadhara the| zikSA ko mUlya AdhArita banAne kI dRSTi se anuyAyiyoM ke svAbhimAna ko gaharI coTa pahu~cAI thI, jisase | dhArmika zikSA dene meM kucha bhI galata nahIM hai| nyAyamUrti zAha ne unakA hRdaya kSobha se Andolita thaa| 11vIM kakSA ke itihAsa kI | kahA ki jisa pAThyakrama ko cunautI dI gaI hai usameM aisI koI pustaka meM jainadharma ke viSaya meM yaha likhA gayA thA ki jainoM ke dhArmika zikSA zAmila nahIM hai, jisase apanI icchA kA dhArmika caubIsa tIrthaMkaroM meM se kevala bhagavAn mahAvIra hI aitihAsika adhyayana cunane ke chAtroM ke maulika adhikAra kA saMrakSaNa karane puruSa haiM, zeSa teIsa tIrthaMkara kAlpanika haiM aura bhagavAn mahAvIra vAle saMvidhAna ke anuccheda 21 kA ullaMghana hotA hai| nyAyAdhIzoM ne kI sAdhanA kA jo rUpa varNita kiyA gayA thA, vaha jainadharma meM mAnya | isa saMbaMdha meM tIna alaga-alaga nirNaya die| sAdhanA se bilakula viparIta aura azobhanIya thaa| jainadharmAlambiyoM nyAyamUrti dharmAdhikArI ne apane alaga phaisale meM nyAyamUrti ne kendrIya zAsana se isakA ghora virodha kiyA thaa| anya zAha se sahamati vyakta karate hue kahA ki dhArmika zikSA to dharmAvalambiyoM kI tarapha se bhI virodha prakaTa kiyA gayA thaa| isake sarakArI sahAyatA prApta skUloM aura alpasaMkhyakoM dvArA saMcAlita phalasvarUpa mAnava saMsAdhana maMtrAlaya ne nayA pAThyakrama nirmita karAyA zikSA saMsthAoM meM bhI lAgU kI jA sakatI hai| nyAyamUrti sema ne jisameM se ukta Apattijanaka aMzoM ko nikAla diyA gyaa| sAtha | hAlA~ki nyAyamUrti zAha ke phaisale se Ama taura para sahamati vyakta hI pAThyakrama meM sabhI dharmoM ke mUla siddhAntoM kI zikSA dene kA | kI, lekina unhoMne keMdrIya zikSA salAhakAra borDa se vicAraprAvadhAna kiyA gayA, jisase vidyArthiyoM ko sabhI dharmoM ke bAre meM | vimarza na karane ko lekara sarakAra kI AlocanA kI / khaMDapITha ne sahI jAnakArI mila sake aura unake prati samabhAva utpanna ho|| itihAsa aura hiMdI sahita sAmAjika vijJAna ke pAThyakramoM ko vastutaH sarvadharmasamabhAva arthAt kisI bhI dharma ke prati ghRNA na | lAgU karane para lagI aMtarima roka haTA lii| isase lAkhoM chAtroM ne honA hI rASTrIya dRSTi se dharmanirapekSatA hai| rAhata kI sA~sa lI hai, jo abhI taka ina pustakoM ke binA kAma kintu ukta pAThyakrama ke vicAradhArA-vizeSa se pratibaddha calA rahe the| korTa ne kahA ki enasIIAraTI dvArA taiyAra skUlI nirmAtAoM evaM rAjanItika daloM ne sarakAra ke ukta kadama kA ghora pAThyakramoM ko sirpha isa AdhAra para ki keMdrIya parAmarzadAtrI borDa virodha kiyA, usa para zikSA ke bhagavAkaraNa aura tAlibAnIkaraNa | se salAha mazavirA nahIM kiyA gayA, nirasta karanA asaMvaidhAnika ke Aropa lagAye tathA navIna pAThyakrama ko lAgU hone se rokane ke lie uccatama nyAyAlaya meM janahita yAcikA prastuta kara dii| uccatama / borDa koI vaidhAnika nikAya nahIM hai| khaMDapITha ne sarakAra nyAyAlaya ne usa samaya pAThyakrama ko lAgU karane para roka lagA dI ko bhaviSya kI zikSA nIti ke lie borDa ke purnagaThana kA nirdeza thI kintu aba viSaya para vidhivat sunavAI kara tathA gaMbhIratApUrvaka diyaa| isa phaisale se suprIma korTa kA mArca 2002 kA aMtarima vicAra vimarza kara yaha nirNaya diyA hai ki navIna saMzodhita pAThyakrama Adeza radda ho gayA, jisameM nae pAThyakrama ko deza bhara meM lAgU na to asaMvaidhAnika hai, na hI dharmanirapekSatA kI bhAvanA ke viruddha, kiye jAne para roka thii| korTa ne kahA ki pAThyakrama taiyAra karane ata: use lAgU kiyA jA sakatA hai| nirNaya kA vivaraNa, pratiSThita | vAlI enasIIAraTI eka vaidhAnika saMsthA hai| enasIIAraTI dainika samAcAra patra dainika bhAskara', bhopAla (dinAMka 13, sitambara, zikSA meM mUlyoM ke mahattva aura sabhI dharmoM ke prema saMbaMdhI sAra ko 2002) meM isa prakAra diyA gayA hai acchI taraha samajhatI hai|" "naI dillI, 12 sitaMbara (ejeNsiyaaN)| suprIma korTa ne kendrIya mAnava saMsAdhana vibhAga ke uparyukta prayAsa evaM Aja bhagavAkaraNa ke AropoM ko khArija karate hue mAdhyamika | mAnanIya uccatama nyAyAlaya ke saTIka nirNaya se bhAratIya saMskRti skUloM ke rASTrIya pAThyakrama prArUpa-2002 ko lAgU karane aura | evaM dharmanirapekSatA ke vAstavika svarUpa kI rakSA huI hai| etadartha saMzodhita pAThyakrama vAlI itihAsa evaM hiMdI sahita sAmAjika | hama donoM kI bhUri-bhUri prazaMsA karate haiN| vijJAna kI pustakeM prakAzita karane ke lie keMdra sarakAra ko harI / ratanacandra jaina 4 sitambara 2002 jinabhASita Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAzramaNa digambarAcArya zrI zAMtisAgara jI mahArAja 48vIM puNya tithi ke avasara para ahiMsA aura satya kI khAda se saMpuSTa bhAratIya saMskRti ke / paudha kA saMrakSaNa aura saMvardhana karane meM zramaNa paramparA, saMta dhArA kA apanA eka mahatvapUrNa yogadAna hai, jise bhUlAnA nahIM apitu bulAnA, smRti meM banAye rakhanA hI satpuruSoM ke prati AsthA aura samarpaNa kA pratIka hai "sarvajana sukhAya sarvajana hitAya" ke sarvodayI uddezya ke sAtha hI nija kalyANa ke hetu anekoM AtmAoM ne isa bhUmi para sAdhanA kI, aura sAdhanA ke bala para tar3apatI mAnavatA ko samaya-samaya para AdhyAtma aura prema vAtsalya ke zItala jala se snapita karAte hue sukha aura zAMti pradAna kii| aisI hI zramaNa paramparA ke ujjavala nakSatra " cAritra cakravartI AcArya zrI zAMtisAgara jI mahArAja" hue| jinhoMne lagabhaga 82 varSa pUrva bhautika sukha-suvidhAoM, iMdriyajanya viSaya kaSAyoM se mukha mor3a, san 1919 meM samasta Arambha aura parigraha ko tyAga kara prakRti puruskRta digambaratva ko aMgIkAra kiyA tathA "paropakAya satavibhUtaya:" isa sUkti ke anusAra isa nazvara deha ko paropakAra jaise satkAryoM meM vItamoha hokara samarpita kara diyaa| san 1872 dakSiNa prAMta ke yelagula grAma meM mA~ satyavatI kI kokha se dvitIya kintu advitIya bAlaka kA janma, nAmakaraNa huA 'sAtagauDA', jyotiSAcAryoM kI ghoSaNA bAlaka eka mahAna saMta banegA prANi mAtra kA abhaya prdaataa| huA yUM hI "pUta ke guNa pAlane meM" vAlI kahAvata caritArtha hotI calI, bAlaka karuNA prema, samavRtti, gaMbhIratA Adi guNoM ke sAtha-sAtha dUja ke cA~da kI taraha yauvana kI dahalIja para pahu~ca gyaa| zauca ko jAte hue sAtagaur3A ne dekhA ki eka sarpa mer3haka ko khAne daur3a rahA hai turaMta patthara para loTA de mArA sarpa viparIta dizA meM bhAga gayA, ghara lauTane para phUTA loTA dekha mA~ ne pUchA, samAdhAna milane para mA~ kI A~khoM se azrudhArA baha par3I aura gauravAnvita huI vaha mA~ kaha par3I dhanya hai bUTA tUne kokha saphala kara dii| karuNA hRdayI puruSa pakSiyoM ko bhI kabhI khetoM se nahIM ur3AtA pAsa hI chanA huA zuddha jala bhI rakha detA pIne ke liye pariNAma svarUpa phasala kama nahIM jyAdA hI paidA hotI thI "vasudhaiva kuTumbakam" kI bhAvanA jo mana meM thii| AdhyAtmika vikAsa ke liye Avazyaka hotI hai deha ke prati nispRhatA, nirIhatA kI, jisakA vikAsa hotA hai dRr3ha saMkalpa se, sAdA jIvana ucca vicAra se 18 varSa kI umra se hI ArAma dAyaka gAdI kA tyAga kara mA~ ke dvArA kAte khAdI ke vastra pahanate hue 25 varSa kI umra meM pAdatrANa kA bhI tyAga kara diyA sahiSNutA kI vRddhi ke liye| abhI tyAga kA krama TUTA nahIM 32 varSa kI umra muni zrI nirvegasAgara jI 44 meM hI ghI va tela kA AjIvana tyAga kara dina meM mAtra eka bAra hI zuddha sAtvika bhojana grahaNa karane kI dRr3ha pratijJA/ Akhira, aMtatogatvA yaha mATI kA putalA mATI meM hI milanA hai kyoM na isake dvArA kucha cetana kI zAzvata sattA kA vikAsa kiyA jaae| aura vairAgya bhItara hI bhItara bar3hatA hI calA gayA ki san 1914 meM guru devendrakIrti se nivedana kiyA gayA ki mujhe zramaNa dIkSA pradAna kI jAe, para " beTA talavAra kI dhAra para calane ke samAna yaha vrata hai| dhIre-dhIre kadama bar3hAne para patana kA bhaya nahIM rahatA, isaliye pahale utkRSTa zrAvaka ke vrata aMgIkAra kro|" guru ke isa upadeza ko Adeza mAna zullaka dIkSA svIkAra kii| bhagavAna neminAtha kI nirvANa bhUmi giranAra jI siddha kSetra meM UparI vastra kA tyAga kara mAtra eka laMgoTIdhArI kA pada svIkAra kiyA tathA AjIvana savArI kA bhI tyAga kara diyaa| ataH tAtkAlika kSetrIya tathA sAmayika pratikUlatAoM ke bAvajUda bhI Agamika caryA kA nirdoSa pAlana karate hue, apane guru ko hI punaH dIkSita kara "guruNAM guruM " kA dAyitva svIkAra kiyA / kaThora tapazcaryA muni jIvana meM dhAraNA pAraNA arthAt eka upavAsa eka AhAra nirantara, kabhI lagAtAra 2, 3, 4,5 se lekara lagAtAra 16 dina taka nirAhAra nirjala rahakara deha ko tapAgni meM tapAkara AtmA ko kundana kI taraha nirmala aura prakAzamAna banAne kI sAdhanA svarUpa 35 varSa ke muni jIvana meM lagabhaga 10,000 (dasa hajAra ) upavAsa kiye| ......... upasarga aura parISahoM ko apavarga kI prApti kA sAdhana mAna saharSa svIkArate hue samatA kA nitya prati vikAsa karate rhe| bastI se sudUra ekAMta guphA meM dhyAna magna ve sAdhaka bhikhArI ke dvArA roTI mA~gate hue roTI na milane para kIla lagI lakar3I se mArate hue lahUluhAna hone para bhI videhI kI taraha zAnta aura nirAkula, niSpratikAraka bhAvoM se sahana karate hue, "zAMti sAgara " isa nAma ko sArthaka kara rahe the| cITiyoM, daMsa mazaka, kSudra kITa, makor3e tathA bicchU Adi kI pradatta pIr3A to mAno ApakI sAdhanA vikAsa / karma nirjarA meM sahayogI hI banA rahI ho tathA nagna deha para ghaMToM sarpa kA lipaTanA, siMha kA sAmane baiThe rahanA, mAno Apake prema aura ahiMsaka bhAvoM se ve mitratA ko prApta ho rahe ho, aura rAjAkher3A kI vaha zatru dvArA prahAra kI ghaTanA ke bAvajUda bhI zatru ke prati bhI vahI anukampA kA bhAva ApakI hRdaya kI vizAlatA, "pApI se nahIM pApa se ghRNA karo" kahAvata ko pratibimbata karatA hai| ramatA jogI bahatA pAnI, paropakAra ke sat uddezya se nirantara -sitambara 2002 jinabhASita 5 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatizIla bar3e-bar3e pahAr3a, utthAna patana ke samakSa bhI himmata na | kI nirvANa sthalI kuMthalagirI siddha kSetra para mahAvratoM kI nirdoSatA hAratI huI saritA ke sadRzya dakSiNa bhArata se prArambha kI padayAtrA, | hetu sallekhanA vrata ko aMgIkAra kiyaa| 17 agasta san 1955 ko aruka-athaka / ahiMsA satya aparigrahavAda kA divya saMdeza jana- yama sallekhanA rUpa pratijJA grahaNa kI, tathA sabhI khAdya padArthoM kA jana taka pahu~cAte hue kaTanI, lalitapura, mathurA, dillI, jayapura, | tyAga kara mAtra jala zeSa rakha"mRtyu mahotsava" kI utsAha pUrvaka Adi nagaroM, mahAnagaroM meM cAturmAsa kara aneka dhArmika va sAmAjika | taiyArI prArambha kii| deha kSINa hotI calI gayI aura AtmA puSTa utthAna ke kArya ApakI mahatI anukampA se hI sambhava hue haiN| | hotI calI gaI, samatA to mAno AsamAna ko hI chU rahI ho, Agama graMthoM kI surakSA hetu tAmrapatra meM utkIrNana, bAlavivAha para nirAkula, paramazAMta, Atma pariNAmoM ke sAtha bhAdoM sudI dUja ko pratibaMdha, zUdroM ke uddhAra hetu kalyANakArI upadeza tathA digambara | prAtaH 6 baje AtmA ne "mahAprayANa" kara diyA, nazvara deha yahIM sAdhuoM ke vihAra para lagA pratibaMdha sadA ke liye haTA / anekoM | par3I rahI aura AtmA svarga loka padhAra gii| vyaktiyoM ne ApakI vItarAga mudrA, sadupadeza se prabhAvita sadA- | satya hI hai jinhoMne apane jIvana ko saMyama sadAcaraNa sadA ke liye vyasanoM, pApoM, kurItiyoM ke anukaraNa se tilAMjali | rUpI puSpoM se zrRMgArita kiyA, ve hI jIvana ke antima kSaNoM kA de dii| saharSa svAgata karate haiM, aura isa jIvana rUpI maMdira para kalazArohaNa "jAtasya hI dhruvo mRtyuH" jisakA janma huA usakI | karate haiN| Aja mahAyogI hamAre bIca nahIM hai phira kyA unake mRtyu nizcita hI hogI cAhe vo mahAvIra, rAma, kRSNa, buddha athavA | Adarza unakI caryA hamArI AtmA ko Aja bhI AMdolita nahIM koI bhI mahApurUSa kyoM na ho, lekina praNa/vrata ko chor3a prANoM kI | karatI, satpatha para calane kI preraNA nahIM detI ? avazya detI hai ! rakSA karanA dRr3ha saMkalpita mahAmAnava ko maMjUra nahIM, aura jaba | aise mahAzramaNa, bAlabramhacArI, mahAtapasvI, upasarga vijayI, digambara AMkhoM kI jyoti maMda par3ane lagI, jIva jantuoM kA samIcIna | jainAcArya zrI zAMti sAgara jI mahArAja ke caraNoM meM sampUrNa vizva rakSaNa asaMbhava sA pratIta hone lagA taba dezabhUSaNa kulabhUSaNa muniyoM | kA bArambAra koTizaH namana namana namana ------- eka bUr3hI gAya kI AtmakathA zrImatI raMjanA paToriyA tuma kyoM itanA haTha kara rahI ho mujhase? mere jIvana meM | bachar3e baila ke rUpa meM kisAna kI sevA kara rahe haiM / jaba maiM bUr3hI aisI kyA dilacaspa bAta hai, jo maiM tumheM sunAU~? para tuma nahIM | ho gaI taba eka dina kisAna ne mujhe dUsaroM ke hAtha beca diyaa| mAnatI to mujhe apanI jIvana kathA kahanI hI hogI, suno| ve loga mujhe kasAIkhAne le aae| vahA~ bahuta sI dUsarI merA janma Aja se kaI varSa pahale eka kisAna ke ghara | gAe~ va bheDa bakariyA~ thiiN| sabake cehare para mauta kI chAyA thii| huA thaa| maiM subaha zAma apanI mA~ kA tAjA dUdha pI liyA karatI | paraMtu kucha bhale loga Ae aura mujhe va mere sAtha vAlI gAyoM ko aura usI ke sAtha jaMgala carane jAyA karatI thii| mA~ kA pyAra kharIdakara le cle| ye loga "gauhatyA virodhI samiti" ke pAkara maiM matavAlI bana jAtI aura sAre jaMgala ko apanI uchalakUda sadasya the| tabhI se maiM gauzAlA meM rahatI huuN| mujhe yaha bhI patA tathA zarAratoM se bhara detii| mere bAlasAthI dUsare bachar3e the| isa calA hai ki merI jAti kI rakSA ke lie bar3e-bar3e AMdolana prakAra kucha varSoM se maiM sayAnI ho gaI aura taba merA jIvana bhI kie jA rahe haiN| lekina duHkha kI bAta yaha hai ki jo loga thor3A badalA merI mA~ aba bUr3hI ho cukI thii| acAnaka eka dina sar3akoM para jitane utsAha se nAre lagAte haiM ve utane utsAha se vaha mara gii| marate samaya mA~ ne mujhe kisAna kI sevA karane kA | mere sAmane cArA nahIM ddaalte| Adeza diyaa| kucha hI samaya bAda maiMne eka suMdara bachar3e ko janma isa taraha merA jIvana sukhadu:kha kI dhUpa-chA~va se gujarA diyaa| mAlika aura mAlakina donoM hI mujhe cAhate the, maiM bahuta hai| yaha kitane duHkha kI bAta hai| jisa bhArata meM gAyoM ko mAtA dUdha jo detI thii| merA bachar3A unake putra ke samAna thaa| mere dUdha se kA sthAna diyA jAtA hai| usI bhArata meM usakA katla kiyA mAlika ke yahA~ dahI, makkhana, ghI kI kamI nahIM rahatI thii| mujhe jAtA hai| isa gauzAlA se maiM sukhI hU~ aura jIvana ke AkhirI duHkha sirpha isa bAta kA thA ki kisAna bachar3e ko paryApta dUdha dina bitA rahI huuN| tumhArI hamadardI ke lie dhanyavAda / pIne nahIM detA thaa| kalekTara ba~galA ke sAmane dhIre-dhIre mere dina kaTate ge| merI do saMtAneM haiN| donoM sivila lAina, kaTanI (ma.pra.) 6 sitambara 2002 jinabhASita Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama mArdava AcArya zrI vidyAsAgara jI Aja parva kA dUsarA dina hai| kala uttama kSamA ke bAre meM | para kahA jAe ki Arogya lAo, to Arogya to roga ke abhAva meM Apane sunA, socA, samajhA aura kSamA bhAva dhAraNa kiyA hai| vaise | hI aayegaa| roga ke abhAva kA nAma hI Arogya hai| isI prakAra dekhA jAe to ye saba dasa-dharma eka meM hI garbhita ho jAte haiN| eka | mudutA ko pAnA ho to yaha jo kaThoratA Akara chipakara baiThI hai ke Ane se sabhI A jAte haiN| AcAryoM ne sabhI ko alaga-alaga use haTAnA hogaa| jAnanA hogA ki isake Ane kA mArga kauna sA vyAkhyAyita karake hameM kisI na kisI rUpa meM dharma dhAraNa karane | hai, use bulAne vAlA aura isakI vyavasthA karane vAlA kauna hai? kI preraNA dI hai| jaise rogI ke roga ko dUra karane ke liye vibhinna to AcArya kahate haiM ki hama hI saba kucha kara rahe haiN| jaise agni prakAra se cikitsA kI jAtI hai| davA alaga-alaga anupAta ke | rAkha se dabI ho to apanA prabhAva nahIM dikhA pAtI, aise hI mArdava sAtha sevana karAyI jAtI hai| kabhI davA pilAte haiM, kabhI khilAte | dharma kI mAlika yaha AtmA karmoM se dabI huI hai aura apane haiM aura kabhI iMjekzana ke mAdhyama se dete haiN| bAhya upacAra bhI | svabhAva ko bhUlakara kaThoratA ko apanAtI jA rahI hai| karate haiN| vartamAna meM to sunA hai ki raMgoM ke mAdhyama se bhI cikitsA | | vicAra kareM, ki kaThoratA ko lAne vAlA pramukha kauna hai? paddhati kA vikAsa kiyA jA rahA hai| kucha davAeM suMghAkara bhI abhI Apa sabakI apekSA le leN| to saMjJI paJcendriya ke pA~coM ilAja karate haiN| itanA hI nahIM, jaba lAbha hotA nahIM dikhatA to | indriyoM meM se kauna sI indriya kaThoratA lAne kA kAma karatI hai? rogI ke mana ko sAntvanA dene ke lie samajhAte haiM ki tuma jaldI | kyA sparzana indriya se kaThoratA AtI hai, yA rasanA indriya se AtI ThIka ho jaaoge| tuma rogI nahIM ho| tuma to hamezA se svastha ho | hai, yA ghrANa yA cakSu yA zrota, kisa indriya se kaThoratA AtI hai? ajara-amara ho| roga A hI gayA hai to calA jAyegA, ghabarAne kI | to kAI bhI kaha degA ki indriyoM se kaThoratA nahIM aatii| yaha koI bAta nahIM hai| aise hI AcAryoM ne anugraha karake vibhinna dharmoM | kaThoratA mana kI upaja hai| eka indriya se lekara asaMjJI paMcendriya ke mAdhyama se Atma-kalyANa kI bAta samajhAyI hai| taka koI bhI jIva aise abhimAnI nahIM mileMge jaise ki mana vAle pratyeka dharma ke sAtha uttama vizeSaNa bhI lagAyA hai| sAmAnya | aura vizeSakara manuSya hote haiN| thor3A sA bhI vitta-vaibhava bar3ha jAe kSamA yA mArdava dharma kI bAta nahIM hai, jo laukika rUpa se sabhI | to cAla meM antara Ane lagatI hai| manamAnA to yaha mana hI hai| mana dhAraNa kara sakate haiN| balki viziSTa kSamA bhAva jo saMvara aura ke bhItara se hI mA~ga paidA hotI hai| vaise mana bahuta kamajora hai, vaha nirjarA ke lie kAraNa hai, usakI bAta kahI gayI hai| jisameM | isa apekSA se ki usakA koI aGga nahIM hai lekina vaha aGgadikhAvA nahIM hai, jisameM kisI sAMsArika khyAti, pUjA, lAbha kI aGga ko hilA detA hai| vicalita kara detA hai| jIvana kA DhA~cA AkAMkSA nahIM hai| yahI uttama vizeSaNa kA mahattva hai| parivartita kara detA hai aura sabhI indriyA~ bhI mana kI pUrti meM lagI dUsarI bAta yaha hai ki kSamA, mArdava Adi to hamArA nijI | rahatI haiN| svabhAva hai, isalie bhI uttama dharma hai| isake prakaTa hue binA hameM mana sabakA niyantA banakara baiTha jAtA hai| AtmA bhI isakI mukti nahIM mila sktii| Aja vicAra isa bAta para bhI karanA he | capeTa meM A jAtI hai aura apane svabhAva ko bhUla jAtI hai| taba ki jaba mArdava hamArA svabhAva hai to vaha hamAre jIvana meM prakaTa mudRtA ke sthAna para mAna aura mada A jAtA hai| indriyoM ko khurAka kyoM nahIM hai? to vicAra karane para jJAta hogA ki jaba taka mArdava | mile yA na mile cala jAtA hai lekina mana ko khurAka milanI dharma kA viparIta mAna vidyamAna hai taba taka vaha mArdava dharma ko | caahiye| aisA yaha mana hai| aura ise khurAka mila jAye, isake prakaTa nahIM hone degaa| kevala mRdutA lAo, aisA kahane se kAma | anukUla kAma ho jAe to yaha phUlA nahIM samAtA aura nita nayI nahIM calegA kintu isake viparIta jo mAna kaSAya hai use bhI haTAnA | mA~geM pUrI karavAne meM cetanA ko lagAye rakhatA hai| jaise Aja kala pdd'egaa| jaise hAthI ke Upara baMdI kA baiThanA zobhA nahIM detA, aise | koI vidyArthI kaoNleja jAtA hai| prathama varSa kA hI abhI vidyArthI hai hI hamArI AtmA para mAna kA honA zobhA nahIM detaa| yaha mAna kahA~ abhI-abhI kaoNleja kA mukha dekhA hai| vaha kahatA hai-pitAjI! se AyA? yaha bhI jAnanA Avazyaka hai| jaba aisA vicAra kareMge to hama kala se kaoNleja nahIM jaayeNge| to pitAjI kyA kaheM? socane mAlUma par3egA ki ananta kAla yaha jIva ke sAtha hai aura isa taraha | lagate haiM ki abhI eka dina to huA hai aura nahIM jAne kI bAta se jIva kA dharma jaisA bana baiThA hai| isase chuTakArA pAne ke do hI | kahA~ se A gayI? kyA ho gayA? to vidyArthI kahatA hai ki pitAjI upAya hai yA kaho apane vAstavika svarUpa ko pAne ke do hI | Apa nahIM samajheMge nayI par3hAI hai| kaoNleja jAne ke yogya saba upAya haiN| eka vidhi rUpa hai to dUsarA niSedha rUpa hai| jaise roga hone | sAmagrI caahie| kapar3e acche caahie| paoNkeTa meM paise bhI cAhie -sitambara 2002 jinabhASita 7 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura yUnivarsiTI bahuta dUra hai, rAstA bar3A car3hAva vAlA hai isalie | hAni honA Avazyaka hai| yadi mAna kI hAni ho jAtI hai to mArdava skUTara bhI caahie| usa para baiThakara jAyeMge isake binA par3hAI | dharma prakaTa hone meM dera nahIM lgtii| sambhava nahIM hai| Apa zAntinAtha bhagavAna ke caraNoM meM zrIphala car3hAte haiM to yaha kauna karavA rahA hai? yaha saba mana kI hI karAmAta hai| bhagavAna zrIphala ke rUpa meM Apase koI sammAna nahIM cAhate na hI yadi isake anurUpa mila jAe to ThIka anyathA gar3abar3a ho jaayegii| harSita hote haiM, balki ve to apanI vItarAga mudrA se upadeza dete haiM jaise sArA jIvana hI vyartha ho gayA, aisA lagane lagatA hai| kapar3e | ki jo bhI mAna kaSAya hai vaha saba yahA~ visarjita kara do| yaha jo cAhie aise ki bilkula TinopAla meM tale hue hoM hA~ jaise pUriyA~ | mana, mAna kaSAya kA sTora banA huA hai, use khAlI kara do| talatI hai| yaha saba mana ke bhItara se AyA huA mAna-kaSAya kA | jisakA mana, mAna kaSAya se khAlI hai vahI vAstavika jJAnI hai| bhAva hai| saba loga kyA kaheMge ki kaoNleja kA chAtra hokara ThIka | usI ke liye kevalajJAna rUpa pramANa-jJAna kI prApti huA karatI kapar3e pahanakara nahIM aataa| eka chAtra ne hamase pUchA thA ki sacamuca | hai| vahI tInoM lokoM meM sammAna pAtA hai| aisI sthiti A jAtI hai taba hameM kyA karanA cAhie? to hamane hama pUchate haiM ki Apako kevalajJAna cAhiye yA mAtra mAnakahA ki aisA karo TopI pahana lenA aura dhotI pahanakara jAnA, vaha kaSAya cAhiye? to koI bhI kaha degA ki kevalajJAna caahie| ha~sane lgaa| bolA yaha to bar3A kaThina hai| TopI pahananA to phira lekina kevalajJAna kI prApti to apane svarUpa kI ora, apane bhI sambhava hai lekina dhotI vagairaha pahanU~gA to saba gar3abar3a jo | mArdrava dharma kI ora prayANa karane se hogii| abhI to hama svarUpa se jaayegii| saba se alaga ho jaauuNgaa| loga kyA kaheMge? hamane kahA | viparIta kI prApti hone meM hI abhimAna kara rahe haiN| vAstava meM dekhA ki aisA mana meM vicAra hI kyoM lAte ho ki kyA kaheMge? apane ko | jAe to indriya jJAna, jJAna nahIM hai / indriya jJAna to parAzrita jJAna hai| pratibhA sampanna hokara par3hanA hai| vidyArthI ko to vidyA se hI svAzrita jJAna to Atma-jJAna yA kevalajJAna hai| jo indriya jJAna prayojana honA caahiye| aura indriya ke viSayoM meM Asakta nahIM hotA, vaha niyama se atIndriya Aja yahI ho rahA hai ki vyakti bAharI camaka-damaka meM | jJAna ko prApta kara letA hai; sarvajJa dazA ko prApta kara letA hai| aisA jhUma jAtA hai ki sArI kI sArI zakti usI meM vyartha hI vyaya 'manorapatyaM pumAnniti mAnavaH' kahA gayA hai ki manu kI hotI calI jAtI hai aura vaha lakSya se cUka jAtA hai| yaha saba mana saMtAna mAnava hai| manu ko apane yahA~ kulakara mAnA gayA hai| jo kA khela hai| mAna kaSAya hai| mAna-sammAna kI AkAMkSA kAThinya | mAnavoM ko eka kula kI bhA~ti eka sAtha ikaTThe rahane kA upadeza lAtI hai aura sabase pahale mana meM kaThoratA AtI hai, phira bAda meM | detA hai, vahI kulakara hai| sabhI samAna bhAva se rheN| choTe-bar3e kA vacanoM meM taduparAnta zarIra meM bhI kaThoratA Ane lagatI hai| isa bhedabhAva na Ave tabhI mAnava hone kI sArthakatA hai| apane mana ko kaThoratA kA vistAra anAdikAla se isI taraha ho rahA hai aura vaza meM karane vAle hI mahAtmA mAne gaye haiN| mana ko vaza meM karane AtmA apane mArdava-dharma ko khotA jA rahA hai| isa kaThoratA kA, | kA artha mana ko dabAnA nahIM hai, balki mana ko samajhAnA hai| mana mAna kaSAya kA parityAga karanA hI mArdava dharma ke prakaTIkaraNa ke | ko dabAne aura samajhAne meM bar3A antara hai| dabAne se to mana aura lie anivArya hai| adhika tanAva-grasta ho jAtA hai, vikSipta ho jAtA hai| kintu mana ATha madoM meM eka mada jJAna kA bhI hai| AcAryoM ne isii| ko yadi samajhAyA jAye to vaha zAnta hone lagatA hai| mana ko kAraNa likha diyA hai ki-jJAnasya phalaM kiM? upekSA, ajJAnanAzo samajhAnA, use prazikSita karanA, tattva ke vAstavika svarUpa kI vA' upekSA bhAva AnA aura ajJAna kA nAza honA hI jJAna kA phala ora le jAnA hI vAstava meM, mana ko apane vaza meM karanA hai| hai| upekSA kA artha hai rAgadveSa kI hAni honA aura guNoM kA AdAna jisakA mana saMvega aura vairAgya se bharA hai| vahI isa saMsAra se pAra (grahaNa) honaa| yadi aisA nahIM hotA to vaha jJAna kAryakArI nahIM ho jAtA hai| jaise ghor3e para lagAma ho to vaha sIdhA apane gantavya hai| 'le dipaka kue~ par3e' vAlI kahAvata AtI hai ki usa dIpaka | para pahu~ca jAtA hai| aise hI mana para yadi vairAgya kI lagAma ho to ke prakAza kI kyA upayogitA jise hAtha meM lekara bhI yadi koI | vaha sIdhA apane gantavya mokSa taka le jAne meM sahAyaka hotA hai| kUpa meM gira jAtA hai| sva-para kA viveka honA hI jJAna kI sabhI daza dharma Apasa meM itane jur3e hue haiM ki alagasArthakatA hai| para ko heya jAnakara bhI yadi para ke vimocana kA alaga hokara bhI sambandhita haiM / mArdava dharma ke abhAva meM kSamA dharma bhAva jAgRta nahIM hotA aura jJAna kA mada A jAtA hai ki maiM to raha pAnA saMbhava nahIM hai, aura kSamA dharma ke abhAva meM mArdava dharma jJAnI hU~ to hamArA yaha jJAna hamArA ekamAtra bauddhika vyAyAma hI TikatA nahIM hai| mAna-sammAna kI AkAMkSA pUrI nahIM hone para hI khlaayegaa| to krodha utpanna ho jAtA hai| mudRtA ke abhAva meM choTI sI bAta se jJAna kA abhimAna vyartha hai| jJAna kA prayojana to mAna kI | mana ko Thesa pahu~ca jAtI hai aura mAna jAgRta ho jAtA hai| jaba mAna hAni karanA hai, para aba to mAna kI hAni hone para mAnahAni kA | jAgRta ho jAtA hai to krodha kI agni bhar3akane meM dera nahIM lgtii| korTa meM dAvA hotA hai| mArdava dharma to aisA hai ki jisameM mAnakI / dvIpAyAna muni ratnatraya ko dhAraNa kiye hue the| varSoM kI 8 sitambara 2002 jinabhASita Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dina nahIM hai| tapasyA sAtha thii| usa tapasyA kA phala, cAhate to mIThA bhI ho / prApta kara sakatA hai| mAna ko jI sakatA hai| itanA saMyama to kaSAyoM sakatA thA kintu ve dvArikA ko jalAne meM nimitta bana gye| divyadhvani kI jItane ke lie Avazyaka hI hai| samyagdarzana to jIva janma se ke mAdhyama se jaba unheM jJAta huA ki mere nimitta se bAraha varSa ke hI lekara A sakatA hai lekina mukti pAne ke liye samyagdarzana ke bAda dvArikA jalegI to yaha socakara ve dvArikA se dUra cale gaye ki | sAtha jo vizuddhi cAhiye vaha cAritra ke dvArA hI aayegii| vaha kama se kama bAraha varSa taka apane ko dvArikA kI ora jAnA hI | apane Apa AyegI, aisA bhI nahIM samajhanA caahiye| AcAryoM ne nahIM hai| samaya bItatA gayA aura bAraha varSa bIta gaye hoMge-aisA kahA hai ki ATha sAla kI umra hone ke uparAnta koI cAhe to socakara ve vihAra karate hue dvArikA ke samIpa eka bagIce meM samyagdarzana ke sAtha cAritra ko aGgIkAra kara sakatA hai| lekina Akara dhyAnamagna ho gye| vahIM yAdava loga Aye aura dvArikA ke | cAritra aGgIkAra karanA hogA, tabhI mukti kA mArga prazasta hogA bAhara pheMkI gaI zarAba ko pAnI samajhakara pIne lge| madirApAna | aura mukti milegii| kaSAyoM para vijaya pAne yogya samatA pariNAma kA pariNAma yaha huA ki yAdava loga naze meM pAgala hokara dvIpAyana cAritra ko aGgIkAra kiye binA AnA/honA saMbhava nahIM hai| Atma muni ko dekhakara gAliyA~ dene lage, patthara pheMkane lge| jaba bahuta kI ananta zakti bhI samyakcAritra dhAraNa karane para hI prakaTa hotI dera taka yaha prakriyA calatI rahI aura dvIpAyana muni ko sahana nahIM huA to taijasa Rddhi ke prabhAva se dvArikA jalakara rAkha ho gyii| eka bAta aura kahU~ ki sabhI kaSAyeM paraspara eka dUsare ke tana to sahana kara sakatA thA lekina mana sahana nahIM kara sakA aura | lie kAraNa bhI bana sakatI haiN| jaise mAna ko Thesa pahu~catI hai to krodha jAgRta ho gyaa| krodha A jAtA hai| mAyAcArI A jAtI hai| apane mAna kI surakSA mahArAja zrI (AcArya zrI jJAnasAgara jI) ne eka bAra | kA lobha bhI A jAtA hai| eka samaya kI bAta hai ki eka vyakti udAharaNa diyA thaa| vahI Apako sunAtA huuN| eka gA~va kA mukhiyA | eka santa ke pAsa phuNcaa| usane suna rakkhA thA ki santa bahuta thaa| sarapaMca thaa| usI kA yaha prapaJca hai| Apa ha~siye mata / usakA | pahu~ce hue haiN| usane pahu~cate hI pahale unheM praNAma kiyA aura prapaJca sabako dizAbodha dene vAlA hai| huA yaha ki eka bAra | vinayapUrvaka baiTha gyaa| carcA vArtAlApa ke bAda usane kahA ki usase koI galatI ho gayI aura use daMDa sunAyA gyaa| samAja | Apa hamAre yahA~ kala Atithya svIkAra kriye| apane yahA~ hama galatI sahana nahIM kara sakatI aisA kaha diyA gayA aura logoM ne Apako kala ke bhojana ke liya nimantrita karate haiN| santa jI ikaTThe hokara use ghara jAkara sArI bAta kaha dii| ghara ke bhItara | nimantraNa pAne vAle rahe hoMge, isalie nimantraNa mAna liyaa| dekhA usane bhI svIkAra kara liyA ki galtI ho gayI, majabUrI thii| para | nimantraNa 'mAna' liyA, isameM bhI 'mAna' lagA hai| itane se kAma nahIM clegaa| logoM ne kahA ki yahI bAta maJca para dUsare dina ThIka samaya para vaha vyakti Adara ke sAtha unheM Akara sabhI ke sAmane kahanA hogI ki merI galatI ho gayI aura | ghara le gayA, acchA Atithya huaa| mAna-sammAna bhI diyaa| anta maiM isake lie kSamA cAhatA huuN| phira daNDa ke rUpa meM eka rupayA meM jaba santa jI lauTane lage to usa vyakti ne pUcha liyA ki denA hogaa| eka rupayA koI mAyane nahIM rkhtaa| vaha vyakti karor3a ApakA zubha nAma mAlUma nahIM par3a skaa| ApakA zubha nAma mAlUma rupayA dene ke lie taiyAra ho gayA lekina kahane lagA ki maJca para | par3a jAtA to bar3I kRpA hotii| santa jI ne bar3e utsAha se batAyA Akara kSamA mAMgane to sambhava nahIM ho skegaa| mAna khaNDita ho ki hamArA nAma zAntiprasAda hai| vaha vyakti bolA bahuta acchA jaayegaa| pratiSThA meM baTTA laga jaaegaa| Aja taka jo sammAna milatA nAma hai| maiM to sunakara dhanya ho gayA, Aja mAnoM zAnti mila gyii| AyA hai vaha calA jaayegaa| vaha unako bhejane kucha dUra dasa bIsa kadama sAtha gayA usane phira sabhI saMsArI jIvoM kI yahI sthiti hai| pApa ho jAne para, | se pUchA liyA ki kSamA kIjiye, merI smaraNa zakti kamajAre hai| maiM galatI ho jAne para koI apanI galatI mAnane ko taiyAra nahIM hai| bhUla gayA ki Apane kyA nAma batAyA thA? santa jI ne usakI ora asala meM bhItara mAna kaSAya baiThA hai vaha jhukane nahIM detaa| para hama | gaura se dekhA aura kahA ki zAntiprasAda, abhI to maiMne batAyA thaa| cAheM to usakI zakti ko kama kara sakate haiM, aura cAheM to apane | vaha vyakti bolA hA~ ThIka-ThIka dhyAna A gayA ApakA nAma pariNAmoM se use saMkramita (TrAMsapharDa) bhI kara sakate haiN| use | zAntiprasAda hai| abhI jarA dUra aura pahu~ce the ki puna: vyakti bolA agara pUrI taraha haTAnA cAheM to AcArya kahate haiM ki eka hI mArga | ki kyA karU~? kaise merA karma kA tIvra udaya hai ki maiM bhUla-bhUla haiM -samatA bhAva kA Azraya lenA hogaa| apane zAnta aura mudR | jAtA huuN| Apane kyA nAma batAyA thA? aba kI bAra santa jI ne svabhAva kA cintana karanA hogaa| yahI puruSArtha mAna-kaSAya para | ghUrakara use dekhA aura bole zAntiprasAda, zAntiprasAda-maiMne kahA vijaya pAne ke lie anivArya hai| naa| vaha vyakti cupa ho gayA aura Azraya pahu~cate-pahu~cate jaba AtmA kI zakti aura karma kI zakti ina donoM ke bIca | usane tIsarI bAra kahA ki eka bAra aura batA dIjiye ApakA dekhA jAye to AtmA apane puruSArtha ke bala se Atma-svarUpa ke | zubha naam| use to jitanI bAra sunA jAya utanA hI acchA hai| cintana meM mAna kaSAya ke udaya meM hone vAle pariNAmoM para vijaya | aba santa jI kI sthiti bigar3a gayI, gusse meM A gye| bole kyA nAma 100 jinabhASita 9 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / kahatA hai tU kitanI bAra tujhe batAyA ki zAntiprasAda, zAntiprasAda vaha vyakti mana hI mana muskarAyA aura bolA, mAlUma par3a gayA hai ki nAma ApakA zAntiprasAda hai para Apa to jvAlAprasAda haiM / apane mAna ko abhI jIta nahIM pAyA, kyoMki mAna ko jarA sI Thesa lagI aura krodha kI jvAlA bhar3aka utthii| baMdhuoM ! dhyAna rakho jo mAna ko jItane kA puruSArtha karatA hai vahI mArdava dharma ko apane bhItara prakaTa karane meM samartha hotA hai / puruSArtha yahI hai ki aisI paristhiti Ane para hama yaha socakara cupa raha jAyeM ki yaha ajJAnI hai| mujhase ha~sI kara rahA hai se yA phira sambhava hai ki merI sahanazIlatA kI parIkSA kara rahA hai| usake sAtha to hamArA vyavahAra, mAdhyastha bhAva dhAraNa karane kA honA caahiye| koI vacana vyavahAra anivArya nahIM hai| jo vinayavAna ho, grahaNa karane kI yogyatA rakhatA ho, hamArI bAta samajhane kI pAtratA jisameM ho, usase hI vacana vyavahAra karanA caahiye| aisA AcAryoM ne kahA hai / anyathA 'maunaM sarvatra sAdhanam' mauna sarvatra / sadaiva acchA sAdhana hai| dvIpAyana muni ke sAtha yahI huA ki ve mauna nahIM raha pAye, aura yAdava loga bhI zarAba ke naze meM Akara mauna dhAraNa nahIM kara ske|' madirApAnAdibhiH manasaH parAbhavo dRzyate' maMdirApAna se mana kA parAbhava hote dekhA jAtA hai| parAbhava se tAtparya hai patana kI ora cale jaanaa| apane sahI svabhAva ko bhUlakara galata rAste para mur3a jAnA / gAlI ke zabda to kisI ke kAnoM meM par3a sakate haiM lekina Thesa sabhI ko nahIM pahu~catI Thesa to usI ke mana ko pahu~catI hai jise lakSya karake gAlI dI jA rahI hai| yA jo aisA samajha letA hai ki gAlI mujhe dI jA rahI hai| merA apamAna kiyA jA rahA hai| I pAna muni ko bhItara to yahI zraddhAna thA ki maiM muni huuN| merA vaibhava samayasAra hai| samatA pariNAma hI merI nidhi hai| mArdava merA dharma hai| maiM mAnI nahIM hU~, lobhI nahIM huuN| merA yaha svabhAva nahIM hai / ratnatraya dharma unake pAsa thA, usI ke phalasvarUpa to unheM Rddhi prApta huI thii| lekina mana meM paryAya buddhi jAgRta ho gayI ki gAlI mujhe dI jA rahI hai| AcArya kahate haiM ki 'pajjayamUr3hA hi parasamayA' jo paryAya meM mugdha hai, mUr3ha hai vaha para samaya hai| paryAya kA jJAna honA bAdhaka nahIM hai parantu paryAya meM mUr3hatA A jAnA bAdhaka hai| paryAya buddhi hI mAna ko paidA karane vAlI hai| paryAya buddhi ke kAraNa unake mana meM A gayA ki ye mere Upara patthara barasA raheM haiM, - 10 sitambara 2002 jinabhASita mujhe gAlI dI jA rahI hai aura upayoga kI dhArA badala gyii| upayoga meM upayoga ko sthira karanA thA, para sthira nahIM rakha pAye / upayoga Atma-svabhAva ke cintana se haTakara bAhara paryAya meM laga gayA aura mAna jAgRta ho gyaa| jo apane Apa meM sthita hai, svastha hai use mAna-apamAna saba barAbara haiM / use koI gAlI bhI de to vaha socatA hai ki acchA huA apanI parakha karane kA avasara mila gyaa| mAlUma par3a jAyegA ki kitanA mAna kaSAya abhI bhItara zeSa hai| yadi Thesa nahIM pahu~catI to samajhanA ki upayoga, upayoga meM hai| jJAnI kI yahI pahacAna hai ki vaha apane svabhAva meM avicala rahatA hai| yaha vicAra karatA hai ki dUsare ke nimitta se maiM apane pariNAma kyoM bigADUM? agara apane pariNAma bigADUMgA to merA hI ahita hogaa| kaSAya duHkha kI kAraNa hai| pApa-bhAva duHkha hI hai| AcArya umAsvAmI ne kahA hai 'duHkhameva vA' Ananda to taba hai ki jaba duHkha bhI mevA ho jAye / sukha aura duHkha donoM meM sAmya bhAva A jAye / mAna kaSAya kA vimocana karake hI hama apane sahI svAsthya kA anubhava kara sakate haiM, sAmya bhAva lA sakate haiM / jaise dUdha ubala rahA hai aba usako adhika nahIM tapAnA hai taba yA to use sigar3I se nIce utAra kara rakha diyA jAtA hai yA phira agni ko kama kara dete haiN| taba apane Apa vaha dhIre-dhIre apane svabhAva meM A jAtA hai, svastha ho jAtA hai arthAt zAnta ho jAtA hai aura pIne yogya ho jAtA hai| aise hI mAna kaSAya ke ubAla se apane ko bacAkara hama apane svAsthya ko prApta kara sakate haiN| mAna kA ubAla zAnta hone para hI mArdava dharma prApta hotA hai| mAna ko apane se alaga kara deM yA ki apane ko hI mAna kaSAya se alaga kara leM, tabhI mArdava dharma prakaTa hogaa| anta meM itanA hI dhyAna rakhiye ki apane ko zAntiprasAda jaisA nahIM karanA hai| hA~, yadi koI gAlI de, koI pratikUla vAtAvaraNa upasthita kare to apane ko zAntinAtha bhagavAna ko nahIM bhUlanA hai| apane pariNAmoM ko saMbhAlanA apane Atma pariNAmoM kI sa~bhAla karanA hI dharma hai| yahI karane yogya kArya hai jinhoMne isa yogya kArya ko sampanna kara liyA ve hI kRtakRtya kahalAte haiM / vahI siddha parameSThI kahalAte haiM, jinakI mudRtA ko aba koI khaNDita nahIM kara sktaa| hama bhI mudRtA ke piNDa baneM aura jIvana ko sArthaka kreN| subhASita jIvana nizcita hI saMgharSamaya hai, lekina sAdhaka use harSamaya hokara apanAtA hai / sAhasa, dhairya, sahiSNutA nahIM hone ke kAraNa hI citta vikSipta sA hotA hai aura citta kA caMcala honA sAdhaka kI sabase bar3I kamajorI hai / AcArya zrI vidyAsAgara 'sAgara bU~da samAya' se 'samagra' se sAbhAra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvarAja paryuSaNaH vicAra ke vAtAyana se muni zrI samatA sAgara jI parvarAja paryuSaNa kA puna: Agamana ho rahA hai| yaha parva hii| hai ki kSamA kA bhAva hI saMpUrNa dharma-sAdhanA kI manobhUmi pradAna nahIM parvarAja mAnA gayA hai| paryuSaNa kA artha hai saba ora se indriya | karatA hai| isake Ane para hI mRdutA Adi zeSa dharmoM kI bAta aura mana kI asaMyata pravRtti ko rokakara AtmA ke bAre meM cintana | AtI hai| kSamA se prAraMbha huI yaha dharma-yAtrA AtmaramaNa rUpa brahmacarya manana krnaa| isa paryuSaNa kA hI dUsarA nAma dazalakSaNa parva hai| meM pariNata ho jAtI hai| tathA anta meM sAmUhika kSamAvANI kA lakSaNa se kisI vastu ko jAnA pahacAnA jAtA hai| jina bAtoM se | Ayojana kara parva kA samApana kara diyA jAtA hai| kisI ko mApha hama apanI AtmA ko jAna pahacAna sakate haiM, anubhava kara sakate | kara denA yA kisI se mAphI mA~ga lene mAtra kA nAma kSamA nahIM hai haiM vaha hai dshlkssnn| ina dazalakSaNoM se AtmA ke vizuddha dharmamaya / kyoMki yaha kArya to bahuta UparI aupacArika bhI ho sakatA hai para hone kI jAnakArI milatI hai| yahA~ isa bAta ko bhI samajhanA isa dharma kA artha to sahanazIlatA sahiSNutA se hai| pratikUla jarUrI hai ki yaha dazalakSaNa vibhinna dharma nahIM hai balki dharma ke daza paristhitiyoM ke upasthita hone para bhI kSamA, samatA kA bhAva dhAraNa aMga hI haiN| arthAt pRthak-pRthak sattA meM nahIM kintu inakA sammilita | karanA kSamA dharma hai| mArdava dharma mRdutA kA pratIka hai| dhana, pada, AcAra-bodha hI dharma hai| ise isa taraha se samajhanA cAhiye ki dharma | jJAna, bala, vaibhava Adi ko pAkara bhI ahaMkAra nahIM karanA tathA eka suvAsita puSpa hai aura dazalakSaNa usakI pAMkhurI hai| dharma eka | vinamratA kA vyavahAra karanA mArdava dharma hai| jo mana meM hai vahI hAra hai aura dazalakSaNa usakI maNiyA~, yA dharma eka sAgara hai aura vANI aura karma meM niSkapaTa bhAva se Acarita ho, isI bhItara dazalakSaNa usakI lhreN| ata: kucha bhinna dikhAI dete hue bhI yaha | bAhara kI eka jaisI pariNati ko Arjava dharma kahA hai| zauca saba mUlata: abhinna hI hai| yadi soMceM ki dharma ke daza hI lakSaNa | pavitratA kA pratIka hai, jisameM zArIrika zuddhi ke sAtha-sAtha kyoM haiM? to isakA abhiprAya meM itanA hI samajhatA hU~ ki sunA gayA | saMtoSa rUpa jala se lobha kaSAya kI nivRtti kara Atmazuddhi kI hai ki rAvaNa dazamukhI thA, (yathArtha meM vaha ekamukhI hI thA, usake | jAtI hai| pA~cavA dharma satya kA hai, jisameM parama satya ko pAne ke hAra meM dazamukha dikhAI dete the) to lagA ki jaba rAvaNa arthAt | liye hita mita priya vacanoM kA vyavahAra kiyA jAtA hai| saMyama ke anIti aura adharma ke dazamukha ho sakate haiM to nIti aura dharmarUpa | dharma meM mana aura indriyoM ke viSayoM se virata Atma-niyaMtraNa kI rAma ke dazamukha kyoM nahIM ho skte| paryuSaNa ke yaha dazamukha | zikSA lI jAtI hai| prANi rakSA vAlI parama ahiMsaka caryA isa dharma nyAya, nIti aura dharmarUpa AtamarAma ke hI dazalakSaNa haiN| meM apanAnA par3atI hai| tapa kA dharma Atmazodhana ke liye parama paryuSaNa ke ina dinoM ko parva kahA gayA hai| parva kA artha | rasAyana hai| tapakara jaise svarNa zuddha ho jAtA hai vaise hI karma avasara, sandhi, pora yA kisI se jor3ane vAlA bindu, yaha saba parva | kAlimA haTane se AtmA nirmala ho jAtI hai| aMtaraMga aura bahiraMga ke hI paryAyavAcI mAne gaye haiN| jina kSaNoM meM jIvana jIne ke liye | ke bheda se 12 prakAra ke tapa mukti ke sAdhana mAne gaye haiN| tyAga nayA prakAza milatA hai, paramAtmA ke prati prema prIti kA bhAva prakRti pradatta naisargika prakriyA hai| vRkSa meM patte Ate haiM, phala lagate janmatA hai| nayA Ananda ullAsa umaMga kA vAtAvaraNa banatA hai| haiM aura jhara jAte haiN| prANI jo zvAMsa letA hai use chor3anA hI par3atA purAnI dinacaryA badalatI hai| khAnapAna aura vicAroM meM parivartana kA | hai| rAga ke vazIbhUta kiye gaye saMcita dravya kA caturvidha dAna meM krama zuru ho jAtA hai aura mana sadvicAroM se bharakara tana kA sAtha dene | lagAnA tyAga dharma hai| isake bAda Ane vAlA AkiJcanya dharma hameM lagatA hai, baira virodha visambAda se haTakara vAtsalya maitrI aura | ekadama nirvikalpa rakhanA cAhatA hai| maiM, merA aura tu, terA kI sauhArda kI abhivRddhi hotI hai vaha hai dazalakSaNa prv| saca bAta to | sUkSma vikalpadhArA se bhI isameM mukta honA par3atA hai kyoMki tyAga yaha hai ki parva hamArI udAsa TUTI huI jiMdagI ko utsava se jor3akara | ke bAda bhI mana kI yaha vikalpadhArA AtmazIlana meM bAdhaka banatI calA jAtA hai| yaha dazalakSaNa parva prativarSa mAgha, caitra aura bhAdramAsa | hai| isa dharma ke Ate hI paramabrahma meM ramaNa kI sthiti AtI hai| ke zuklapakSa kI paMcamI se caturdazI taka tIna bAra AtA hai kintu | deha ke azuci svabhAva ko samajhate huye viSaya vAsanA virakta bhAdramAsa kI vizeSatA hI kucha alaga hai| suhAvanA mausama, varSA AtmaramaNatA kA nAma hI brahmacarya hai| Rtu kA Agamana, samazItoSNa prakRti, tathA vyavasAya kI maMdatA / prakRti bhI hameM dazalakSaNa vAle naisargika jIvana ko apanAne Adi kAraNoM se sAre deza meM bhAdramAsa kA hI yaha parva vizeSa | kA saMdeza detI hai| bIja se vRkSa taka kI yAtrA meM yaha dharma kA utsava ke rUpa meM manAyA jAtA hai| kSamA, mArdava, Arjava, zauca, | jIvana avatarita hote dikhatA hai| kSamAzIlA mUka sahiSNu mA~ satya, saMyama, tapa, tyAga, AkiJcanya aura brahmacarya rUpa ina | dharatI kI goda meM jaba vinamratA kA bIja giratA hai, apane kaThora dazalakSaNoM meM kSamA ko prathama sthAna diyA gayA hai| jisakA kAraNa | kavaca ko galA kara khuda ko miTAkara mATI meM milatA hai taba -sitambara 2002 jinabhASita 11 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phUTane vAle sIdhe sarala aMkura svacchatA ke gIta gAte Age bar3hate haiM / satya ke asIma AkAza kA anubhava pAne vAle una paudhoM ko jIvana rakSA hetu saMyama kA baMdhana DAlanA hI par3atA hai| sUraja ke prakhara tapa meM tape paripakva phaloM kA jaba dAna hotA hai taba tyAga kI mUrti banA vaha vRkSa AkiJcanya akelA khar3A huA usa yogI sA pratIta hotA hai jo sthita prajJa paramabrahma meM tallIna ho gayA hai| bIja se vRkSa taka kI isa jIvana yAtrA meM hameM jo bodha milA hai maiM samajhatA hU~ ki vaha apane Atmadharma kA samUcA sAra saMdeza hai| kSamA se bramhopalabdhi taka kA yaha UrdhvArohI upakrama hamArI AdhyAtmika UrjA kA pUrNa pragaTIkaraNa hai| aise isa parvarAja paryuSaNa phirojAbAda meM abhUtapUrva dharma prabhAvanA anyAnya vidvAnoM ne bhI zrAvaNa pratipadA vIra dezanA ke mahatva para prakAza ddaalaa| chadAmI lAla jaina, zrI mahAvIra jinAlaya meM muni saMgha virAjamAna hai, pratidina prAtaH 7.45 se 9 baje taka munizrI ke pravacana hote haiM, jisameM jaina-jainetaroM kI apAra bhIr3a rahatI hai| ravivAra ko vizeSa pravacana vibhinna sthAnoM para badala-badala kara dopahara 3 baje se 5 baje taka hote haiM, jisameM kramazaH tInoM mahArAja bar3A hI prabhAvotpAdaka pravacana dete haiN| muni zrI samatAsAgara tathA muni zrI pramANasAgara va ailaka zrI bar3e hI zruta marmajJa vidvAna haiM / Agama ke saMdarbha meM Adhunika vijJAna tathA vyAvahArika pakSa ko jor3akara isa prakAra DhAla dete haiM ki abAlavRddha tathA vidvAna, sabhI zrotAoM ke hRdaya meM biThA dete haiM / pratidina 3 se 4 baje taka sarvArtha siddhi tathA 4 se 5 baje taka ratnakaraNDa zrAvakAcAra kA adhyApana bhI cala rahA hai (ravivAra ko chor3akara) phirojAbAda kA samAja bar3A hI bhAgyazAlI hai| yahA~ AcArya zrI mahAvIra kIrti muni zrI vidyAnaMda, AcArya zrI vidyAsAgara jI, AcArya zrI vimalasAgara sasaMgha, AcArya zrI sanmatisAgara ( aMkalIkara) sasaMgha, muni zrI amitasAgara jI sasaMgha muni zrI nirNayasAgara jI Adi mahAna saMtoM kA cAturmAsa huA hai| AcArya zrI vidyAsAgara jI kA 1975 meM isI mahAvIra jinAlaya meM cAturmAsa huA thaa| Aja unhIM ke parama ziSyoM ne dhUma macA rakhI hai| DaoN. vimalA jaina phirojAbAda phirojAbAda meM parama pUjya AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke parama ziSya muni zrI samatAsAgara jI tathA muni zrI pramANasAgara jI mahArAja evaM ailaka zrI nizcayasAgara jI kA pAvana varSAyoga sthAnIya mahAvIra bAhubalI jinAlaya prAMgaNa meM abhUtapUrva dharma prabhAvanA ke sAtha ho rahA hai| mahArAja zrI kA sasaMgha maMgala praveza 13 julAI ko prAtaH kAla huaa| 14 julAI ko AcArya zrI vidyAsAgara jI kA 34vA~ dIkSA divasa bar3I hI dhUmadhAma se manAyA gayA, jisameM bhArata ke vibhinna kSetroM se aneka gaNamAnya vyaktiyoM ne Akara bhAga liyA, zobhAyAtrA tathA vinayAMjali evaM saMsmaraNa sunAne kI zrRMkhalA prAtaH tathA madhyAhna donoM bAra kAphI dera taka clii| munidvaya tathA ailaka jI ne apane guru ke prati AbhAra bhakti pradarzita karate huye rocaka saMsmaraNa sunaaye| prAcArya narendra prakAza jI, zrI anUpacaMda eDavokeTa, DaoN. vimalA jaina tathA bainAr3A bandhu (AgarA), seTha samAI lAla kannauja tathA TIkamagar3ha, mainapurI Adi ke aneka vidvAna tathA gaNamAnya zreSThI padhAre the / 24 julAI ko madhyAhna kAla meM sAdhu saMgha kA varSAyoga sthApanA kAryakrama bar3e hI harSollAsa tathA dhUmadhAma se huaa| bAhara se kAphI gaNamAnya zreSThI tathA vidvAna anumodanA hetu pdhaare| 25 julAI ko vIrazAsana jayaMtI kA kAryakrama bhI bar3I dhUmadhAma se huaa| munizrI ne sAragarbhita pravacana diye| 12 sitambara 2002 jinabhASita ko sirpha pAramparika parva hI nahIM mAnanA caahie| ise eka AdhyAtmika prayogazAlA bhI kahA jA sakatA hai jisameM hama svayaM para risarca karate haiM, svayaM kA anveSaNa, svayaM kI khoja karate haiN| yahI eka aisA avasara hai jisameM hama dazadharma ke rasAyana se Atmatattva kA zodhana karate haiM isaliye ina parvoM se hama aupacArika nahIM kintu vAstavikatA se judd'e| parva se jur3e huye AyojanoM ke prayojana ko bhI yadi hama AtmasAta kareM to aMdara kucha nutana, kucha nayA atizaya Ananda ghaTita ho sakatA hai / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttamakSamA dharma na ahaM, na zarma; na zarma; bhUla se pare kSamA dharma "kSamA vIrasya bhUSaNam" arthAt kSamA vIroM kA AbhUSaNa hai ise kahanA sarala hai, kintu jIvana meM utAranA bahuta kaThina hai| manuSya bhUla kare aura usakA parimArjana karale, bhUla bar3I hai to prAyazcita karale aura apane mUla svabhAva meM vApisa A jAye to use khIra kahalAne se koI kaise roka sakatA hai| yaha vIratA mA~gane se nahIM AtI, chInane se nahIM milatI, kharIdane para prApta nahIM hotI balki ise guNagrahaNa ke bhAvapUrvaka hRdaya meM dhAraNa karanA par3atA hai / sAmAnyatayA kahA jAtA hai ki krodhakaSAya ke abhAva kA nAma kSamA hai, kintu yaha niSedhAtmaka hone se uttama kSamA kI koTi meM nahIM aatii| jaba kSamA hRdaya meM sthApita ho aura krodhotpatti ke anekAneka prasaMga upasthita ho jAyeM phira bhI vyakti kSamAzIla banA rahe to kSamA dharma prabhAvI hotA hai| jainAcArya kahate haiM ki kohaNe jo Na tapAdi, suraNAra- tiriehi kiramANe vi / upasagge vi ravadde tasya khamANimmalA hodi // arthAt deva, manuSya aura tiryajyoM (pazuoM) ke dvArA ghora va bhayAnaka upasarga pahu~cAne para bhI jo krodha se saMtapta nahIM hotA, usake nirmala (pavitra) kSamA dharma hotA hai| kSamAbhAva se cittavRti hiMsA se dUra hotI hai, vairabhAva se dUra hotI hai, prANImAtra ke prati mitratA evaM dayA ke bhAva janma lete haiM, karuNA kI avirala dhArA dIna duHkhI janoM para amRta varSA kA siMcana kara puSTa banAtI hai, baira ke sthAna para nirvaira aura nirveda kA svara cahu~ora guMjAyamAna hone lagatA hai| apamAna ke prasaMga kisake jIvana meM nahIM Ate aura mAna kisakA khaNDita nahIM hotA? krodha ko zAnta kiye binA kauna sukhI ho pAtA hai ? hiMsA kI saMskRti se kauna sA parivAra, samAja aura rASTra pratiSThA ko prApta hotA hai? jIvana kI bagiyA meM phUla mahakate haiM to murajhAte bhI haiN| jo murajhAte haiM unakA duHkha na manAkara naye phUla ugAne kI ceSTA hI sArthaka hotI hai| mAnavIya bhUloM kI sahajatA para nepAlI bhASA ke pramukha kavi zrI vikramavIra thApA ne likhA hai ki - binA vedanA kI bhI kyA jindagI kaheM jahA~ tIkSNa zUla na ho / usa AdamI ko bhI kyA AdamI kaheM jisakI jindagI meM bhUla na ho // kSamA mAnava kA svabhAva hai, yaha krodha kaSAya ke abhAva meM hotI hai| uttama zabda jor3ane se tAtparyaM samyagdarzana sahita jAnanA cAhiye, kyoMki samyagdarzana ke binA dharma nahIM hotA hai| kisI bhI prakAra ke kaTuka vacana kahe jAne para, anAdarita hone para, zarIra kA ghAta kie jAne para bhI bhAvoM meM malinatA na AnA hI uttama kSamA DaoN. surendra kumAra jaina 'bhAratI' hai| kSamAvAn vyakti ke mana meM hamezA yahI bhAvanA rahanI cAhie ki 44 khammAmi savva jIvANaM savve jIvA khamaMtu me| mittI me savva bhUesa vairaM majjhaM Na keNa vi // arthAt maiM saba jIvoM para kSamA karatA hai, saba jIva mujhe kSamA kreN| merI sabhI se mitratA hai, merI kisI se bhI zatrutA nahIM hai / dazalakSaNa dharma pUjana meM kavivara dyAnatarAya jI ne kahA hai ki'uttama kSamA jahA~ mana hoI, antara bAhira zatru na koii|" zatrutA se rahita sukhI jIvana kI lAlasA kise nahIM hai, kintu saba krodha ko krodha se jItanA cAhate haiM, hiMsA ko hiMsA se pATanA cAhate haiM, vaira ko vaira se kATanA cAhate hai; jo trikAla meM saMbhava nahIM hai| kSamA eka anokhA dharma hai jo marma para pahu~cakara saMsAra evaM saMsAra se pAra zAnti kA patha prazasta karatA hai| kSamA kI mahattA apratima hai| nItikAra kahate haiM ki puSpa koTi samaM stotraM, stotra koTi samaM japaH / jayakoTi samaM dhyAnaM, dhyAna koTi samaM kSamA / arthAt karor3oM puSpoM kI komalatA ke samAna stotra hotA hai| bhagavAna ke karor3oM stotroM ke samAna japa hai| karor3oM japa ke samAna dhyAna hai aura karor3oM dhyAna ke samAna kSamA hai| tAtparya hai ki eka kSamA ke hone para karor3oM stotra, japa evaM dhyAna karane kI AvazyakatA nahIM; kiMtu eka kSamA ke nahIM hone para karor3oM japa, tapa, dhyAna nirarthaka haiN| saMsAra ke sabhI mahApuruSoM ne vaibhAvika pariNati karAne vAle krodha ko chor3akara zItalatA dAyaka kSamA ko aMgIkAra kiyA tabhI ve mahApuruSa bana ske| gajakumAra muni ko sasura ke dvArA sira para gIlI miTTI kI bAr3a lagAkara jalate aMgAre bharakara jalA diyA gayA kintu ve samatA bhAva meM sthita rhe| unake lie Atma vaibhava hI sabakucha thA, ve zarIra ke prati niSThura evaM nirmamatva bane rhe| pA~coM pANDava tapta lauha AbhUSaNoM ko pahanAye jAne para zarIra ko jalatA huA dekhate rahe, kintu parama zaktimAna hone para bhI badalA lene kA vicAra nahIM kiyA aura sadgati paayii| rAma sItA kA haraNa karane para bhI rAvaNa ke prati nirvaira bane rahe tathA maryAdita jIvana jIte rhe| ye prasaMga jIvana ke aise sukhada prasaMga haiM jo parama sukha kA patha prazasta karate haiN| kSamA kI sAkAra mUrti digambara saMta hote haiM jo na rAga karane vAle para rAga karate haiM aura na dveSa karane vAle para dveSa / ve to bItarAgatA ke pathika evaM vItarAgatA ke upAsaka hote haiN| jisane saMsAra ko kSamA kara kSamA kA saMsAra raca liyA hai, saMsAra ke bairI krodha ko jIta liyA hai, jisane sabhI jIvoM ko apanA mitra banA -sitambara 2002 jinabhASita 13 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liyA hai, jisakA mana paropakAra meM lagA huA hai, jise satAnA nahIM / rAjakumAra muni para pAMzula zreSThI kA upasarga, cANakya Adi AtA, jise svabhAva meM ramane kI kalA A gayI hai, aisA sAdhaka | pA~ca sau muniyoM para maMtrI dvArA kiyA gayA upasarga, sukumAlamuni kSamAzIla hotA hai aura parama ahiMsA dharma kA pAlana karatA hai| / ko syAlinI dvArA khAyA jAnA, sukauzala muni kA vyAghra dvArA ghRNA kA koI saMsAra nahIM hotA, balki saMsAra se ghRNA khAyA jAnA, paNika muni kA jala kA upasarga sahakara mokSa jAnA, miTe; yaha mahApuruSa kI bhAvanA hotI hai| krodha eka naze kI taraha zreNika dvArA yazodhara muni ke gale meM mRta sarpa DAlanA aura muni ko hai jo viveka ko mAratA hai,saMyama ke bA~dha ko tor3atA hai, kukarma se cIMTiyoM dvArA kATe jAne para bhI upha taka na karanA kSamA zIlatA ke joDatA hai, zarIra ko tapta karatA hai, prakRti se dUra le jAtA hai, naraka | aise vilakSaNa udAharaNa haiM jinheM jAnane-sunane para apane krodhiyoM gati meM le jAtA hai, ataH krodha tyAjya hI hai| para hI krodha Ane lagatA hai| svayaM ke apakRtyoM para ghRNA hone zAnta vyakti hI sAdhanA kA adhikArI hotA hai| karmarUpI | lagatI hai aura svayaM se pyAra hone lagatA hai| aisI kSamA hamAre hRdaya maila kA kSaya kiye binA Atmika guNoM kI ArAdhAnA saMbhava nahIM | meM A jAye; yaha prayatna hama saba kreN| hai| jinAjJA hai ki kucha loga kSamA ko AdAna-pradAna kA bhAva mAnate haiM jo uvasamai tassa asthi aaraahnnaa| jabaki isakA vinimaya saMbhava nahIM hai| ise to dhAraNa kiyA jA jo na uvasamai tassa Nasthi aaraahnnaa|| sakatA hai, kiyA jAtA hai| kucha loga kSamA mA~gane ke lie dabAva arthAt jo upazAnta hotA hai usakI ArAdhanA saphala hotI | DAlate haiM, zakti kA bhaya dikhAte haiM, loka-lAja ke nAma para hai, jo upazAnta nahIM hotA hai usakI ArAdhanA ThIka nahIM hai| yAcanA bhI karate haiN| yaha saba nirarthaka parizrama hai kyoMki jaba taka upazAnta kA tAtparya upa = samIpa, zAnta = shaanti| ataH jo kSamA kA vicAra svayaM hI uttaradAyI vyakti ke mana meM janma nahIM zAnti ke samIpa hai vaha upazAnta hai / zAnti kA AdhAra AtmA hai letA taba taka kSamA yAcanA yA kSamA karane kA bhAva hI utpanna nahIM zarIra nahIM ata: AtmA kI nikaTatA Avazyaka hai| jo AtmA ke hotaa| nIti kahatI hai kinikaTa hai, kSamA usakA nijabhAva hai, ataH kSamA ke binA zAnti kI "kSamA bar3ana ko cAhie choTana ko utpaat|" "kSamA kalpanA yA zAnti kI kAmanA hI nirarthaka hai| yaha kSamA karmakSaya | vIrasya bhUSaNam" bhI isalie kahA hai| choTe AdamI kI kSamA se AtI hai| kSamA kama yAcanA adhika hai| bhaya yA prIti kSamA ke kAraka nahIM bhartRhari kahate haiM ki "bhaja kSamA" arthAt kSamA kI bhakti | haiN| zaktimAna kI kSamA yA ucca padAsIna vyakti kI kSamA sAmAjika kro| binA kSamA kI bhakti ke AtmavirodhI krodha- ripu para vijaya | mUlyoM evaM sauhArda kI sRSTi karatI hai, ataH kSamA yAcanA ke dvArA prApta nahIM ho sakatI ata: hamAre jIvana meM kSamA Aye tathA hama bhI kI jAya vaha zlAghanIya (prazaMsanIya) evaM AdaraNIya hI hai| pRthvI sadRza kSamA ko dhAraNa kara sakeM tabhI hama vIra haiM, tabhI hama kSamA ke lie samaya evaM avasara kI pratIkSA jarUrI nahIM hai / mAnava mahAvIra haiN| samAja daNDanIya kRtya ke lie daNDa kI vakAlata karatA hai, use dharmAtmA hone kA sabase bar3A pramANa kSamAzIla honA hai| | ucita mAnatA hai, pratAr3ita karatA hai vaha pApAsrava kara rahA hai ata: zrIrAma ne rAvaNa se kahA ki "tuma merI sItA mujhe vApisa kara do|| vaha dayA kA pAtra to hai hii| kSamA mA~ga lenA bhUla kA anta karanA merA tumase koI baira nahIM hai|" zrI datta muni vyantaradeva kRta upasarga hai, bhaviSya ke lie prAyazcita hai| kSamAyAcanA ke sAtha hI anta: ko jItakara kevala jJAnI hue| cilAtI putra muni vyantaradeva kRta | karaNa kI zuddhi ho jAtI hai| itane para bhI yadi koI kSamAyAcanA upasarga jItakara sarvArthasiddhi ko prApta hue| kArtikeya muni kroMca | ko ThukarAtA hai to use pApAtmA samajhakara kSamA kara denA caahie| rAjA ke prakopa ko sahakara deva hue| gurudatta muni ne kapila kSamAyAcanA sva ke prayojana kI siddhi (svArthapUrti) ke lie hai; brAhmaNa ke upasarga ko kSamA se jItA aura mokSa prApta kiyaa| zrI lekina yaha svArtha AdhyAtmika arthoM vAlA hai| isase jIvana meM dhanyamuni cakrarAjakRta upasarga se vicalita nahIM hue aura kevalajJAna nakArAtmakatA ke sthAna para sakArAtmakatA, niSkriyatA ke sthAna prApta kiyaa| pA~coM pANDavoM ne agni meM tapta AbhUSaNa pahanAye jAne para sakriyatA aura kSobha ke sthAna para kSema kI sRSTi hotI hai| kSamA para bhI upha taka nahIM kii| pA~ca sau muni daNDaka rAjA ke upasarga dene vAle se bhI adhika nirmala bhAvoM ke lie antardvandva kSamAyAcaka se vyathita nahIM hue aura siddha hue| bhagavAna pArzvanAtha para kamaTha ke mana meM calatA hai| pazcAtApa kI bhAvanA, udAratA, karuNAzIlatA, ne ghora upasarga kiyA aura pattharoM kI varSA kI, pAnI barasAyA ahiMsA Adi nija paristhitiyA~, sAmAjika-naitika-dhArmika dabAva bhagavAna ne anta taka kSamA ko dhAraNa kiyaa| kamaTha kA krodha pArzva Adi bAhya paristhitiyA~ kSamA yAcanA kI bhAvanA ko AsAna banA kI kSamA ke Age natamastaka ho gyaa| kahA bhI hai dete haiN| isake lie ahaM aura zarma kI bhAvanA se chuTakArA pAnA samatA sudhA kA pAna karake jo sadA niHzaMka haiM, Avazyaka hai| kSamAyAcanA, kSamAdAna aura kSamAzIlatA tInoM sukhada zokArtta na karatA unheM pratikUla koI prasaMga hai| bhaviSya kA nirmANa karate haiM ataH hara dRSTi se, hara sthiti meM kamaTha ne upasarga DhAyA thA satAne ke lie, upAdeya evaM anukaraNIya hai| pArzva ko kAraNa banA vaha mukti pAne ke lie| patA- ela-65, nyU iMdirA nagara, pArTa e, burahAnapura (ma.pra.) 14 sitambara 2002 jinabhASita Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... aura mauta hAra gaI paM. mUlacandra luhAr3iyA isa bhoga pradhAna yuga meM jaba ki cAroM ora upabhoktAvAdI prathama bAra mauta kA AkramaNa AcAryazrI ke buMdelakhaMDa kI AMtarika rUci aura pravRtti ko protsAhita karane vAle sabala nimitta | bhUmi para prathama praveza ke samaya satanA meM huaa| moha ko taba yaha pracura mAtrA meM upalabdha haiM, Adhunika zikSA prApta yuvaka-yuvatiyoM | avazya AbhAsa huA hogA ki isa saMta ko buMdelakhaMDa meM praveza kA bar3I saMkhyA meM saMyama ke durUha mArga para kadama bar3hAne ke lie aura buMdelakhaMDa meM pravAsa usake lie vizeSa saMkaTa kA kAraNa AkRSTa honA eka atIva AzcaryakArI ghaTanA ke rUpa meM itihAsa | bnegaa| satanA meM tIvra jvara kA prakopa huaa| sAdhAraNatayA yaha meM sthAna paayegii| isa ghaTanA ke mukhya sUtradhAra haiM yuga pravartaka bAta sahaja samajha meM nahIM AtI thI ki jvara kI itanI tIvratA meM bhI AcArya vidyAsAgara jinakI mohaka prazAMta vItarAga mudrA ke darzana | AcArya zrI apane pariNAmoM meM samatA kaise banAe rakhate the| asvastha mAtra se vyakti ke hRdaya meM vairAgya bhAvanA aMkurita ho AMdolita avasthA meM hI ve satanA se kaTanI A ge| zaharoM ke sabhI prakAra hone lagatI hai| binA kucha kahe bhI unakI camatkArI mudrA vaha saba ke pradUSaNa yukta vAtAvaraNa ko apanI AdhyAtmika sAdhanA ke kucha kaha detI hai jo upadezoM ke dvArA nahIM kahA jA sktaa| kyA anukUla nahIM jAnakara AcAryazrI ne kuMDalapura varSAyoga sthApita isameM adhika Azcarya kI bAta aura koI ho sakatI hai ki jina | karane kA mana pahale se hI banA liyA lagatA thaa| kaTanI meM eka kaoNleja zikSA prApta yuvaka-yuvatiyoM ke mAtA-pitA evaM gurujanoM | aura saMkaTa A gyaa| AcAryazrI ke prathama ziSya aura gRhastha ke prema, roSa, jhir3akI, dhamakI bhare upadeza Adeza bhI jinakI | jIvana ke laghu bhrAtA kSullaka samayasAgara jI unase bhI adhika ucchRkhala bhogavAdI jIvana praNAlI meM tanika bhI sudhAra nahIM lA | asvastha ho ge| ata: kaTanI se vihAra karane kI paristhitiyA~ pAte haiM, vahA~ una yuvaka-yuvatiyoM ko isa yugAMtarakArI saMta kI pUrNataH pratikUla thIM, kiMtu isa dRr3ha saMkalpI puruSArthI mahAtmA ko, prathama jhalaka mAtra aMtaciMtana ke lie vivaza kara detI hai aura ve | paristhitiyoM kI pratikUlatA apanI lakSya pUrti se kaba roka sakI saMta ke caraNa kamaloM ke samIpa bhauroM kI taraha maMDarAne lagate haiN| | hai| aura tIvra jvara kI avasthA meM hI vana ke anurUpa tIrtha kuMDalapura jahA~ yuvaka-yuvatiyoM ko sadAcAra ke sAdhAraNa niyamoM ko svIkAra | kI ora vihAra kara ge| apanI asvasthatA ko kadAcit na sahI karane ke lie aneka AgrahapUrNa upadeza bhI vizeSa anukUla pariNAma kiMtu apane prathama ziSya aura laghu bhrAtA kI asvasthatA bhI unako prApta nahIM karA pAte, vahIM pU. AcAryazrI kI vairAgya kI savizeSa kaTanI meM bAMdha nahIM skii| jisa dina AcAryazrI kuMDalapura pahuMce mauna upadeza dene vAlI vItarAga mudrA kA aisA jAduI prabhAva una | | usake dUsare dina maiM bhI kizanagar3ha se kuMDalapura phuNcaa| kaTanI ke yuvaka-yuvatiyoM ke hRdayoM para par3atA hai ki ve AjIvana brahmacarya siMghaI parivAra kI seThAnI jI ke AMsuoM se bhIge ve zabda Aja jaise asidhArA vrata pradAna karane ke lie AcAryazrI se Agraha bhI mere mana meM gUMjane lagate hai "bhaiyyA jI kaise bhI karake AcAryazrI karane lagate haiN| sAdhanA ke abhyAsa ke binA prAraMbha meM hI AjIvana | ko vApisa kaTanI le clo| yahA~ kuMDalapura meM saba kucha pratikUla vrata dene ke lie AcAryazrI ke rAjI nahIM hone para ve dukhI hote haiM, | hai aura kucha bhI anukUla nahIM hai| yahA~ macchara hai, jalavAyu Ardra kiMtu aMta meM guru AjJAnusAra sAvadhi vrata kI sAdhanA ke abhyAsa | hai, yahA~ dUdha nahIM hai, sabjI nahIM hai, vaidya nahIM hai, auSadhi nahIM hai| ke pazcAt AjIvana vrata grahaNakara saMyama kI zItala chAyA tale | yahA~ cAturmAsa kisI bhI taraha upayukta nahIM rhegaa| kiMtu isa Atma zAMti ko vikasita karate hue jIvana saphala banA rahe haiN| / alaukika mahAtmA ko pratikUlatAoM kI kaba ciMtA rhii| pratyuta isa alaukika saMta AcArya vidyAsAgara kA vyaktitva aisI unhoMne to pratikUlatAoM ko hI anukUlatA samajhA hai|" jIvitAzA hI aneka mudrA, vANI aura lekhanI kI lokottara vizeSatAoM kA dhanAzA ca yeSAM teSAM vithi vidhiH| kiM karoSi vidhisteSAM yeSAM puMja rahA hai| saMbhavataH yugajayI zaitAna (moha) ko yaha mahAna AzA niraashtaa|| aura aise dRr3ha saMkalpa zakti ke kAraNa pratikUlatAeM sAdhaka apanI sattA sAmrAjya kI ekachatratA meM bAdhaka pratIta huA svataH anukUlatAoM meM badala gaIM... aura mauta hAra gii| aura usane isa bAdhA ko dUra karane ke lie mauta se sahAyatA dvitIya bAra nainAgiri siddhakSetra para bhAdrapada mAsa meM AcAryazrI maaNgii| lagatA hai mauta ko moha para dayA AI aura usane moha kI | para roga ne bhISaNa AkramaNa kiyaa| sthiti itanI gaMbhIra ho gaI ki sahAyatA ke lie apanI pUrI zakti ke sAtha AcAryazrI para AkramaNa hama loga burI taraha ghabarA ge| saba upacAra viphala ho rahe the| do kiyaa| bhISaNa AkramaNa ke bAda prApta huI asaphalatA se mauta | tIna dina pahale hI paM. jaganmohana lAla jI zAstrI paryuSaNa parva meM nirAza huI aura eka do bAra nahIM lagAtAra 5 bAra AkramaNa karatI pravacana karane indaura gae the| AcAryazrI ne kahA -"merI samAdhi rahI, kiMtu hara bAra asaphala rahI aura aise mauta hAra gii| | kA samaya A gayA hai turaMta paMDita jI ko bulaao|" usI samaya -sitambara 2002 jinabhASita 15 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indaura AdamI bhejakara paMDita jI ko bulavAyA gyaa| paMDita jI / sAnidhya ke abhAva meM lagabhaga cAra varSoM se TAlA jAtA rahA yaha indaura meM paryuSaNa meM eka bhI dina pravacana nahIM kara pAe aura unheM | paMca kalyANaka utsava punaH anizcaya ke ghere meM A gyaa| jyoMlauTanA pdd'aa| paMDita jI ke Ane para AcAryazrI ne unheM kahA | jyoM paMca kalyANaka kI tithiyA~ nikaTa A rahI thIM hamAre zvAMsa "paMDita jI merA samAdhi kA samaya A gayA hai| maiM samAdhi lenA | Upara nIce ho rahe the| jayapura ke kuzala vaidya suzIla kumAra jI cAhatA hU~, Apa sahayoga kreN|" paMDitajI sthiti kI viSamatA ko | kA upacAra cala rahA thaa| eka-DeDha mAha kI lambI TAiphAiDa kI dekhakara bhI ghabarAe nahIM aura drar3ha zabdoM meM bole "AcAryazrI | bImArI ne AcAryazrI kI deha ko itanA kRSa banA diyA thA ki Apake zarIra para kevala ApakA hI adhikAra nahIM hai| yaha samAja uThanA baiThanA bhI dUbhara thaa| paMca kalyANaka utsava meM kevala 10kI sampatti hai| Apako isa prakAra gahana vicAra kie binA | 12 dina kA samaya zeSa raha gayA thaa| pU. AcAryazrI hamArI ciMtA samAdhi lene kI bAta nahIM socanI cAhie, abhI Apake dvArA isa | ko jAna rahe the aura samaya para kisI bhI taraha kizanagar3ha pahu~cane kali kAla meM mahatI dharma prabhAvanA honA hai| jaldI hI ApakA roga | ke lie cintita the| dUsare dina prAtaH kAla AcAryazrI ne, jisa dUra ho jaaegaa|" paMDitajI ke Age AcAryazrI niruttara ho gye| | maMdira meM Thahare hue the usakI vedI kI tIna pradakSiNA lgaaii| hamane dhIre-dhIre roga zamana hone lagA aura kucha hI dinoM meM pUjyazrI isa ko sAdhAraNa rUpa meM liyA, kiMtu saMbhavataH AcAryazrI to svastha ho ge| jisa camatkArI DhaMga se aisA bhISaNa roga huA usI apanI deha kI zakti ko tola rahe the| zAma ko lagabhaga 5 baje maiM camatkArI DhaMga se vaha dUra bhI ho gayA aura aise mauta hAra kara bhAga | kisI sajjana ke nimaMtraNa para bhojana karane gayA hI thA ki pIche se gii| maMdira ke mAlI ne Akara samAcAra diyA ki mahArAja pIchI kamaMDalu tRtIya bAra thubauna kSetra ke dvitIya cAturmAsa meM AcAryazrI | uThAkara maMdira ke bAhara A gae haiM aura cAMdapola kI ora jAne kI para atyaMta bhISaNa roga kA AkramaNa huaa| saMbhavata: isa bAra taiyArI meM hai| maiM ulaTe pAMva lauTA aura pU. AcAryazrI kA kamaMDalu pahale do bAra kI apekSA roga kI bhISaNatA adhika thii| roga ke | pakar3a calane lgaa| rAste meM Ae do-tIna maMdiroM meM AcArya zrI se kAraNa zarIra kevala haDDiyoM kA DhA~cA mAtra raha gayA thaa| usa samaya | rUkane kI prArthanA kI, kiMtu ve to Age bar3hate ge| merA vicAra thA kA AcAryazrI kA phoTo dekhakara unheM pahicAna pAnA kaThina hai| ki unheM AdhA kilomITara se adhika calanA nahIM caahie| kiMtu tIna-cAra munirAja kaThinatA se unheM khar3Akara AhAra ke lie | ve to calate rahe aura cAMdapola daravAje ke bAhara khajAMcI jI kI uThAte the| kaI dina taka kevala AdhA pauna kaTorI kADhA mAtra | nasiyA~ meM Akara ruuke| aba hameM yaha vizvAsa ho gayA ki aba AhAra meM diyA jAtA rhaa| usa auSadhi ke AhAra ke samaya AcAryazrI kizanagar3ha kI ora vihAra kreNge| sAMyakAla vaidya jI saikar3oM brahmacArI, brahmacAriNI bahineM evaM zrAvaka, zrAvikAe~ aae| unhoMne kahA ki AcAryazrI ko eka-Der3ha kilomITara se dharmazAlA ke bagala kI caTTAnoM para auSadhi ke niraMtarAya AhAra ke adhika nahIM calAnA hai, nahIM to TAyaphAiDa kA puna: AkramaNa ho lie NamokAra maMtra kA jApa dete rahate the| aMta meM 15-20 dina ke jaayegaa| kizanagar3ha se aura bhI loga A ge| usa rAta hama so bAda dhIre-dhIre AcArya zrI svastha hone lage aura paryuSaNa ke caturdazI | nahIM sake / yojanAe~ banAne meM hI rAta nikala gii| rAta ko nau baje ke dina saba bhakta janoM kI prArthanA para 10 miniTa upadeza diyaa| kizanapola bAjAra se eka dukAna se lakar3I kA paTiyA va plAsTika saba zrotA dhanya ho ge| AgAmI 8-10 dinoM meM AcAryazrI uThane- kI rassI kharIdakara DolI banavAI jisameM AcAryazrI ko baiThAkara baiThane, calane lage aura dhIre-dhIre svastha hue| aise punaH mauta hAra | le jAyA jA ske| kizanagar3ha se eka jIpa meM cauke kA pUrA sAmAna gii| A gyaa| puruSa mahilAe~ bhI A ge| rAta ko gyAraha baje ajamera cauthI bAra pU. AcAryazrI ne mauta kA sAmanA kiyA kuMDalapura | kesaragaMja ke zrI zrIpata jI ko phona kiyA aura unase jaisavAla se kizanagar3ha kI yAtrA ke bIca jayapura meN| kuMDalapura se jayapura | nava yuvaka maMDala ke ATha majabUta yuvakoM ko DolI uThAne ke lie taka kI lagabhaga 700 kilomITara kI lagAtAra lambI yAtrA bhISaNa | bhejane ke lie khaa| unhoMne turaMta jIpa se ATha yuvakoM ko bhejA garmI ke dinoM meM pUrI kii| yaha yAtrA vAstava meM kaThina rhii| mArga | jo prAta: pA~ca baje taka jayapura pahu~ca ge| hama sabane milakara meM eka bAra to lAlasoTa ke Asa-pAsa AhAra kI vyavasthA bhI mITiMga kI aura AcAryazrI ko DolI se le jAne kI yojanA nahIM bana paaii| garmI meM lambA calane ke kAraNa jayapura Ate-Ate | bnaaii| hamane socA ki eka-Der3ha kilomITara taka calane ke bAda AcAryazrI ko tIvra jvara ne A gherA, jo dhIre-dhIre TAiphAiDa meM | sar3aka ke kinAre kisI vRkSa ke nIce thor3I dera taka vizrAma karane badala gyaa| niraMtara 106 DigrI ke Asa-pAsa jvara rahane lgaa| kI AcArya zrI se prArthanA kareMge aura jaba ve baiTha jAyeMge to uThane se AcAryazrI ke sAnidhya ke binA paMca kalyANaka utsava nahIM karAne pahale hI unheM cAra yuvaka pakar3akara DolI meM baiThA deMge aura kA saMkalpa lie madanagaMja-kizanagar3ha kI samAja unake jayapura | ekadama tejI se cala pdd'eNge| yuvaka itane utsAhI the ki ve kahane taka Ane se atyaMta harSita thI, kiMtu AcAryazrI kI yaha asAdhAraNa | lage ki cAra-cAra yuvaka bArI-bArI se DolI uThAyeMge aura eka asvasthatA samAja kI ciMtA kA kAraNa bana gii| pU. AcAryazrI ke | dina meM bIsa paccIsa kilomITara AsAnI se pAra kara leNge| caukA 16 sitambara 2002 jinabhASita Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAne ke lie rAste meM Ane vAle upayukta sthAnoM kI sUcI banAI / aise hI yojanA banAte prAtaH kAla ho gyaa| AcAryazrI sAmAyika ke bAda vihAra ke lie taiyAra hue| jayapura samAja ke bhAI-bahina evaM vaidya suzIla kumAra jI aae| vaidya jI ne hamase puna: kahA ki unakI kala kahI huI bAta kA pUrA dhyAna rakhA jaaye| AcAryazrI ne jayapura kI janatA dvArA kie jA rahe ghoSoM ke bIca vihAra prAraMbha kiyA / isa ko hama camatkAra nahIM to kyA kaheM ki AkAza meM kahIM bAdala dikhAI nahIM dete hue bhI ekAeka AcAryazrI ke vihAra ke samaya bAdala chA gae aura rimajhima barasAta prAraMbha ho gii| lagatA thA jaise jayapura se kizanagar3ha ke pUre vihArakAla meM indra ne Age-Age varSA kI vyavasthA kI ho| eka-do kilomITara taka bhIr3a kama ho gii| hama tathA ajamera ke yuvaka yojanA kI kriyAnviti ke lie ucita avasara kI pratIkSA kara rahe the| maiMne AcArya zrI se prArthanA kI ki ve vaidya jI kI rAya ke anusAra eka sAtha adhika dUra nahIM caleM aura abhI 5-7 miniTa vizrAma kara leveN| hamane sar3aka ke kinAre pATA lagA diyA thaa| DolI ke sAmAna kI jIpa sAtha cala rahI thii| AcArya zrI ne vizrAma svIkAra nahIM kiyaa| kahane lage zramaNa zrama karate haiM, vizrAma nahIM / AcAryazrI Age bar3hate rahe aura hama saba loga asahAya se bagaleM jhA~kane lge| punaH cAra-pA~ca kilomITara calane taka tanika vizrAma kI prArthanA kI, vaha bhI nahIM sunI gii| hama saba bahuta ghabarA ge| vaidya jI kI cetAvanI bAra-bAra yAda A rahI thii| thor3I dUra calane para maiMne AcAryazrI se punaH vaidya jI dvArA eka-do kilomITara se adhika nahIM calane kI bAta kahI aura punaH vizrAma kI prArthanA kii| AcAryazrI ne kahA vaidya jI ko apanI bAta kahane do aura mujhe apanA kAma karane do| AcArya zrI ke caraNa binA rUke bar3hate rhe| AcAryazrI ne hamako DolI taiyAra karane kA evaM unheM DolI para baiThAne kA bilkula avasara hI nahIM diyA aura gaMtavya kI ora unake caraNa bar3hate rhe| hama kiMkartavyavimUr3ha se eka dUsare kI ora dekhate rahe aura calate rhe| DolI meM jabardastI pakar3akara baiThA dene kI bAta to bahuta dUra rahI paraMtu DolI meM baiThane kI prArthanA karane kA bhI sAhasa hama meM se koI nahIM juTA skaa| AcAryazrI ke Atmabala aura Atma-teja ke Age sabhI bhIgI billI bane cupacApa sAtha-sAtha calate rhe| pAThaka gaNa anumAna nahIM lagA pAyeMge ki usa subaha Der3ha mAha kI deha tor3a bhISaNa TAyaphAiDa se pIr3ita AcAryazrI pahalI bAra kitanA cala lie hoNge| Apa adhika se adhika 5-7-8-10 kilomITara kA anumAna lagA rahe hoNge| kiMtu saca mAnie usa subaha AcArya zrI jayapura se 18 kilomITara calakara bhAMkaroTA aae| hama loga bahuta ciMtita the| hamane vaidyajI se kahA "vaidyajI hama kyA koI bhI, saMkalpa ke pakke AcAryazrI ke Age kucha nahIM kara sakatA thaa|" vaidya jI kahane lage "aise saMtoM kA jIvana to asAdhAraNa hai jisa para sAdhAraNa jIvana para lAgU hone vAle Ayurveda ke siddhAMta pUrNataH lAgU nahIM hote|" baidya jI ne yaha bhI kahA ki mere jJAna ke anusAra rogiyoM ke itihAsa kI pahalI ghaTanA hai ki jaba Der3ha mAha se tIvra TAyaphAiDa se pIr3ita rogI, pahalI bAra aThAraha kilomITara to bahuta hotA hai eka kilomITara bhI paidala cala sakA ho| yaha to lokottara mahAtmA ke jIvana kI, lokottara ghaTanA hai| aMta meM garbha kalyANaka ke dina sAMyakAla kizanagar3ha ke nikaTa AcArya zrI pahu~ca hI ge| vaha kizanagar3ha kA paMca kalyANaka mahotsava AcArya zrI kA sAnnidhya pA aitihAsika aura abhUtapUrva bana gyaa| aise phira mauta hAra gaI aura AcArya zrI jIta gae / pA~cavI bAra amarakaMTaka ke pAsa peMDrA ror3a meM AcArya zrI para jAnalevA harapIja roga kA AkramaNa huaa| roga ne pUrI tIvratA grahaNa kii| uThanA baiThanA bhI kaThina / AhAra auSadhi lenA bhI kaThina / prAraMbha meM roga kA nidAna nahIM ho skaa| bAda meM jaba nidAna huA to roga apane carama utkarSa para thaa| ATha-dasa dina atyaMta kaThinAI ke rhe| dhIre-dhIre roga zamana huaa| paraMtu phira bhI AgAmI kucha samaya taka roga kA prabhAva rahatA hai aura pUrNa svasthatA meM kucha mAha laga jAte haiN| sabhI loga yaha samajhate the ki abhI AcArya zrI paidala nahIM cala pAyeMge aura unheM paiMDrA roDa hI ThaharanA pdd'egaa| kiMtu lokottara saMta kI lokottara vRtti kisako Azcarya meM nahIM DAla degI ki AcAryazrI apUrNa svastha dazA meM hI bihAra kara 45 kilomITara kA lambA kaThina pahAr3I mArga calakara amarakaMTaka pahu~ca ge| aura aise phira mauta hAra gii| pU. AcArya zrI ke jIvana kI aneka ghaTanAe~ aura unakI caryA unakI lokottaratA ko siddha karatI hai bhayaMkara rogoM ke ukta pA~ca jAna levA avasaroM para jisa prakAra mauta ke mu~ha taka pahuMcakara puna: svastha hue, isase siddha hotA hai ki AcArya zrI kA jIvana meM saMgha kA vistAra evaM gaNa poSaNa kA mahAna kArya karanA zeSa thA isIlie mauta hara bAra hAra gii| janma ke sAtha mRtyu to nizcita hai kiMtu isa mahAna saMta kI AjJA lekara samAdhi sAdhanA ke sAtha hI mauta AyegI nahI to apanA niyojita prabhAvanA kArya pUrNa hone taka asAmayika anacAhI AI mauta pahale bhI hArI hai aura Age bhI haaregii| luhAr3iyA sadana, jayapura ror3a madanagaMja kizanagar3ha- 305801 jilA - ajamera (rAja.) muktaka yogendra divAkara koziza se dhUla meM bhI phUla mila jAtA hai, koziza se avasara bhI anukUla mila jAtA hai| sAgara kI laharoM se hAra nahIM mAne to, tairane se usakA bhI kUla mila jAtA hai| -sitambara 2002 jinabhASita 17 . Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAja ke utthAna meM yuvAoM kI bhUmikA ku. samatA jaina yuvA pIr3hI parivAra, samAja evaM rASTra kI mahattvapUrNa sampatti / kI saritA sUkhane nahIM denA caahiye| unheM hamezA prerita karate rahanA hai| vartamAna ke saMgharSoM aura cunautiyoM kA sAmanA karane para hI vaha | caahiye| jaba koI kArya yuvAoM dvArA galata kiyA jAtA hai, to bhaviSya banAtI hai| arthAt purAnI pIr3hI kA anubhava evaM naI pIr3hI | samasta anaitikatA evaM bigar3ate dUSita vAtAvaraNa kA Aropa bhI kA saMgharSa avazya hI kAryazIla hokara nayA nirmANa evaM phalIbhUta | prAyaH yuvakoM para hI lagA diyA jAtA hai, lekina hama yaha bhUla jAte ho sakatA hai| yuvA pIr3hI evaM purAnI pIr3hI ke madhya eka laMbA | haiM, ki yuvA zakti ko adharma, vidhvaMza evaM anaitikatA kI ora aMtarAla hotA hai| samAja kA utthAna yuvA hI kara sakate haiM, | unmukha karane meM usa samAja kA bhI yogadAna hai, jo svayaM zoSaNa, kyoMki bacapana viveka hIna hotA hai, jo khela kUda meM bIta jAtA | anAcAra aura atyAcAra kI nIMva para khar3A hai| Aja kI sthiti hai| tathA bur3hApA sAmarthyahIna hotA hai jo rogoM ke ghirane ke kAraNa | itanI viSama hai, ki hama apane ko chor3a sabhI ko bhraSTAcArI evaM nikala jAtA hai| yuvAoM meM viveka tathA sAmarthya donoM hI rahate haiN| patita siddha karane kA dAvA karate haiN| hama logoM meM se kisI ke bujurga purAnI bAteM evaM bIte jamAne ke gItoM ko doharAte rahate haiM, | pAsa bhI itanA samaya nahIM hai ki vaha AtmAvalokana karake isa aura use acchA batAte haiN| kabhI-kabhI aise kSaNa bhI Ate haiM jaba | samasyA kA sahI nidAna khoja ske| asaMtoSa aura vidroha kA viSa naI pIr3hI, purAnI mAnyatAoM, paramparAoM evaM dhAraNAoM ko ThukarAne | vRkSa niraMtara hI bar3hatA calA jA rahA hai| samAja aisA honA cAhiye, kI koziza karatI hai, jo ucita nahIM hai| ise naye aura purAnoM ke | jahA~ yuvakoM ke aMtargata bhAtRtva, prema, sneha, sadbhAva, dayA, karuNA, bIca saMgharSa kaha sakate haiN| kAla cakra to gatimAna hai; jo badalate sevA, paropakAra evaM dharma ke saptaraMgI madhura maMjula iMdra dhanuSa lhraayeN| pariveza, paristhitiyoM ke anusAra 'sva' ko DhAla lete haiM, ve purAne | yuvA varga samAja kI pahacAna aura deza kI zAna hotA hai| Aja vaha hokara bhI naye kahe jaaveNgeN| apane jIvana ke caurAhe para khar3A hokara kartavya vimukha ho rahA hai| vizva meM kisI bhI rASTra, samAja ne unnati kI hai, to usa yuvA samAja bhogavAda ke junUna meM apanI buddhi vAsanA se jor3a unnati kI nIMva yuvAoM ke kaMdhoM para hI milegii| saradAra bhagatasiMha, | cukA ho, vahA~ aisI paristhiti meM yuvA varga kI jIvana dizA khoja mahArAnI lakSmIbAI, tAtyATope, caMdrazekhara AjAda, khudIrAma bosa, 1 pAnA asaMbhava to nahIM, lekina kaThina avazya hai| Aja yuvA subhASacaMdra bosa jaise mahAna krAMtikAriyoM ne apanI kurbAnI dekara bhautikatA kI cakAcauMdha meM guma ho gaye haiM, ye TelIvijana saMskRti phiraMgI sarakAra ko khader3akara bhArata deza ko AjAdI kA maMgala | ke bar3hate prabhAva meM bhramita sI nakArAtmaka dizA kI ora bar3ha rahe prabhAta dikhAne kI bharapUra koziza kI thii| yuvA zakti kA mUlyAMkana | haiN| yuvAoM meM durvyasana bhI tejI se gati pakar3a rahe haiN| jaise juA aura sadupayoga jisa rASTra ke netA ne kara liyA ho, vaha rASTra kisI khelanA, zarAba pInA, taMbAkU, pAna, guTakhA Ama bAta ho gaI hai| na kisI dina vizva kA ajeya zatru aura svarga kA konA, avazya isakI ginatI phaizana meM hone lagI hai| isa prakAra durvyasana meM karIba bnegaa| 75% yuvA pIr3hI ulajhI huI hai, durvyasana tabhI chUTa sakate haiM, jaba naI pIr3hI buddhimAna, utsAhI evaM susaMskArI bhI hai| zikSA, | vaha dharma ke marma ko smjhe| dharma hI isa bhramAtmaka sthiti se vyavasAya Adi kSetroM meM hamArI yuvA pIr3hI dhIre-dhIre hI sahI kiMtu nikAla sakatA hai| lekina Aja bhI naI pIr3hI kA dharma ke prati pratiSThita hotI jA rahI hai| yaha jaina samAja ke lie khuzI kI bAta udAsIna honA svAbhAvika hai| Aja kI pIr3hI kisI bAta ko tarka hai Aja hamAre samAja ke yuvA hajAroM kI saMkhyA meM DAkTara, iMjIniyara, | kI kasauTI para kase binA mAnane ko taiyAra nahIM hai| kyoMki Aja sI.e., kendra evaM rAjya sarakAroM meM ucca padoM para haiN| patrakAra, kavi | kA yuga vaijJAnika yuga hai| para jaina dharma kI AdhAra zilA bhI to Adi kSetroM meM bhI naye cehare ubhara rahe haiN| zrama, sevA evaM saMskAroM vaijJAnika hai| AvazyakatA hai, unheM sahI tarIke se samajhAne kii| ke bala para hI vyakti Age bar3hatA hai| jisane saMskAroM ko gauNa | Aja sAre deza meM vidyArthiyoM meM anuzAsana hInatA bar3hatI jA rahI mAna liyA, vaha unnati kara hI nahIM sakatA hai| aura ye saMskAra hameM hai| usakA kAraNa dhArmika zikSA kA abhAva hai| yadi hama naI pIr3hI apane mAtA-pitA se milate haiN| mAtA-pitA kA vyavahAra binA | ko apanI saMskRti kA jJAna nahIM karAyeMge to vaha bhaTaka jaayegii| sikhAye hI baccoM ke aMta:karaNa meM udAratA, sadbhAvanA, maitrI, | dhArmika zikSA se naI pIr3hI ko susaMskRta, sabhya, ahiMsA priya sahayoga aura samAnatA jaise guNoM kA saphala evaM sthAI pratyAropaNa banAyA jA sakatA hai| aura unakA naitika stara patana kI ora jAne kara detA hai| se rokA jA sakatA hai| yuvA hI samAja ke karNadhAra, bhUta aura bhaviSya ke setu tathA | dharma ke vikAsa ke liye yuvA pIr3hI meM hameM kathanI aura vartamAna ke sazakta AdhAra hote haiN| unake aMtaraMga se hameM sauhArda | karanI ke aMtara ko samApta karanA hogaa| arthAt hameM karma aura 18 sitambara 2002 jinabhASita Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana meM ekarUpatA lAnI hogI tabhI hama yuvA pIr3hI ko dharma kI / saMgata kI triveNI hai| kiMtu prastutIkaraNa, bhASA-zailI purAnI hai, bhAvanA meM nihita vAstavika kalyANa kI ora kara paayeNge| jo naI pIr3hI ko kama AkarSita kara rahI hai| ise nayA rUpa denA yuvA zakti eka aisI zakti hai, jisase bar3e se bar3e kAma | jarUrI ho gayA hai| eka ora to hama pazcimI saMskRti ko bar3hAvA de AsAnI se ho jAte haiN| kyoMki yuvAoM meM joza hotA hai, kucha kara rahe haiN| vahIM dUsarI ora pazcimI saMskRti vAle zAkAhAra, rahanagujarane kI kSamatA hotI hai aura jo karanA cAhate haiM,use jalda hI sahana evaM phaizana meM bhAratIyatA kI nakala kara rahe haiN| sabhAkarake sabake sAmane prastuta karate haiM / yuvAoM kI tArkika zakti, saMsthAoM ke kAryakramoM meM athavA pravacanoM meM hama dekhate haiM ki socane, vicArane kI zakti baccoM aura vRddhoM kI apekSA adhika | bujurga evaM bacce yuvaka-yuvatiyA~ sabhI hote haiM kitu merA anubhava hai hotI hai| ve jo soca lete haiM, karake dikhalAte haiN| dharma ke pracAra- | ki kAphI saMkhyA meM yuvA pIr3hI dhyAna se pravacana/vyAkhyAna/bhASaNoM prasAra ke liye Avazyaka hai, ki nava yuvakoM ko isa ora prerita | ko sunate haiM tathA yadi kahIM unheM zaMkA hotI haiM, to pAsa baiThe loga kiyA jaaye| isI bAta ko lakSya karake jagaha-jagaha maMDala, yuvA | turaMta samAdhAna bhI karate haiN| kyA use inakI dharma prabhAvanA nahIM saMgaThana, yuvA pheDarezana Adi saMsthAyeM sthApita haiN| | mAna sakate haiM? avazya mAnate haiN| vijJAna ke navInatama ArAmadeha saMsAdhana aura bhoga sAmagriyA~ hamArA pratyeka jaina-parivAra se Agraha hai ki sAdhu-sAdhviyoM itane samaya ke pazcAta bhI mAnava jagata meM zAMti kA sauhArdapUrNa ke sAnnidhya meM hone vAle pravacanoM, sabhAoM meM avazya hI yuvA vAtAvaraNa nirmita karane meM samartha nahIM ho sakI haiM, aura nahIM pIr3hI ko bhejane evaM sAtha le jAne kA lakSya rkheN| yuvaka-yuvatiyoM bhaviSya meM kara pAnA hI saMbhava hai| Aja yuvA ko bhautika paryAvaraNa kI cakAcauMdha se haTAkara dharma kI Are prerita karanA hai, kyoMki se bhI kahanA hai ki ghara meM kabhI azlIla sAhitya na par3heM, balki vizva meM zAnti lAnA hai| zAMti lAne kA eka mAtra upAya dhArmika jaina sAhitya avazya pddh'eN| jisase ki apane saMskAroM ko pUrvavat bhAvanAyeM jAgRta karanA hai|| saMjAye rakheM aura garva kA anubhava kreN| tathA samasta yuvA varga se Aja aMgrejI zikSA yuvAoM para adhika hAvI hai| badalate Agraha hai ki hamezA ahiMsAmayI jaina-dharma kA pracAra-prasAra kreN| pariveza meM to aMgrejI zikSA galata nahIM hai| kiMtu apane dharma evaM taba hama kaha sakate haiM ki samAja meM yuvAoM kI ahaM bhUmikA hai| saMskAroM ke sAhitya ko bhI isameM jor3anA jarUrI hai| yuvA varga samAja kA utthAna yuvAoM ke dvArA hI huA hai, aura hotA rhegaa| Adi koI bAta svIkAranA bhI cAhatA hai, to usake lie vaijJAnika suputrI - zrI sureza jaina 'mAraurA' AdhAra honA jarUrI hai| hamArA dharma bauddhika, vaijJAnika evaM tarka jIvana sadana, sarkiTa hAusa ke pAsa zivapurI (ma.pra.) vAha re! dUdha ke dhule saba jana apane Apa ko, samajhata haiM nirdoss| kintu unheM yaha hoza nA, yaha bhI hai ika doSa // mAtra doSa hI dekha mata, kucha to guNa bhI dekh| doSa dekhanA ApakA, baDA doSa hai eka // kaThina kAma samajho vahI, jo khuda ko updesh| sarala kAma samajho vahI, jo para ko upadeza // sajjana pUjana bhajana meM, apanA samaya bitaay| durjana bhojana kalaha meM, jIvana vyartha gamAya // durguNa rUpI khUna se, bhare ho khuda hi aap| phira bhI dUdha ke hI dhUle, kyoM samajhata ho aap|| pApa kare dina rAta to, puNya kahA~ se aay| boye bIja babUla to, Ama kahA~ se Aya // muni zrI uttamasAgara jI kevala durguNa dekhanA, durjana kA hai kaam| jyoM sUara mala zodhatA, pAkara bhI phala-dhAma // sAthI kA sAthI bano, calo sAtha hI saath| yaha na bane to mata karo, sAthI kA hI ghAta / / A~kheM saba ko dekhatI, khuda ko dekhata nAhi / durjana bhI para doSa hI,-dekhe khuda ko nAhi / / sajjana kA dhana guNa rahA, durjana kA dhana doss| donoM udyama nita kareM, bharane nija-nija koSa / bolI golI se bar3I, kara detI hai ghaav| yAte aisA bola mata, bigar3e saba ke bhAva / / durjana kI aru Aga kI samajho eka hI jAta / dUsaroM ko to zuddha kare, svayaM rAkha ho jaat| (saMghastha AcArya zrI vidyAsAgara jI mhaaraaj)| -sitambara 2002 jinabhASita 19 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jijJAsA-samAdhAna paM. ratanalAla bainAr3A jijJAsA - trasa nAr3I kI lambAI kitanI hai? kyA trasa | artha - vRkSa meM (sthita) sAra kI taraha, loka ke bahumadhya nAr3I aura loka nAr3I eka hI bAta hai? bhAga meM eka rAjU lambI caur3I aura kucha kama teraha rAjU U~cI samAdhAna - lokanAr3I aura trasa nAr3I ko lagabhaga sabhI trasa-nAlI hai| trasanAlI kI kamI kA pramANa tIna karor3a, ikkIsa lekhakoM ne paryAyavAcI mAnA hai| yadyapi lokanAr3I zabda 'siddhAntasAra lAkha, bAsaTha hajAra do sau ikatAlIsa dhanuSa evaM eka dhanuSa ke dIpaka' Adi granthoM meM par3hane ko to milatA hai para lokanAr3I aura tIna bhAgoM meM se do (2/3) bhAga hai| trasanAr3I ke svarUpa meM bheda nahIM karake donoM kA eka hI svarUpa bhAvArtha - trasa nAr3I kI U~cAI 14 rAjU hai| isameM sAtaveM likhA hai| parantu jaba gaura se dekheM to loka ke madhya bhAga meM eka | naraka ke nIce eka rAjU pramANa kalakala nAmaka sthAvara loka hai| rAjU caur3I aura eka rAjU moTI tathA caudaha rAjU lambI lokanAr3I | isameM trasa jIva nahIM rhte| zeSa teraha rAjU meM se bhI Upara aura nIce tathA eka rAjU moTI, caur3I evaM teraha rAjU ke kucha kama lambI trasa | kA kucha sthAna ghaTAne se kucha kama teraha rAjU pramANa trasa nAr3I nAr3I ucita pratIta hotI hai| siddha hotI hai jo isa prakAra hailoka kA jitanA bhAga trasa jIvoM kA nivAsa kSetra hai use | 1. mahAtama prabhA nAmaka saptama bhUmi jo ATha hajAra yojana trasa nAr3I yA trasa nAlI kahate haiM / yadyapi pUrI caudaha rAjU lambI moTI hai, ke madhya bhAga meM hI nArakiyoM kA nivAsa hai arthAt nIce loka nAr3I ke, nicale eka rAjU se kucha adhika bhAga meM trasa | ke 3999-1/3 yojana meM (3199466-2/3 dhanuSa) trasa jIva nahIM jIvoM kA nivAsa nahIM hai, phira bhI AcAryoM ne trasa nAr3I ko caudaha | haiN| ataH yaha saMkhyA 13 rAjU meM se ghaTAnI caahie| rAjU lambA bhI mAnA hai| jaisA ki 'siddhAMtasAra dIpaka' ke prathama 2. urdhvaloka meM sarvArthasiddhi vimAna ke dhvajadaNDa se adhikAra zloka naM. 72 meM kahA hai - IStprAgbhAra nAmaka AThavIM pRthvI 12 yojana dUra hai ISprAgbhAra lokasya madhyabhAge'sti trasanAr3I trsaanvitaa| pRthvI kI moTAI 8 yojana hai isake Upara do koza moTA ghatodadhi caturdazamahArajjUtsedhA rajjaveka vistRtA // 92 / / valaya,eka koza moTA ghanavAtavalaya tathA 1575 dhanuSa moTA artha - loka ke madhya bhAga meM trasa jIvoM se samanvita, | tanuvAtavalaya hai| urdhvaloka ke ina 96000 + 64000 + 4000 + caudaha rAjU U~cI aura eka rAjU caur3I trasanAr3I (nAlI) hai| 2000 + 1575 dhanuSa = 167575 dhanuSa hue| zrI trilokasAra gAthA 143 meM isa prakAra kahA hai isa prakAra adholoka aura urdhvaloka donoM trasajIva rahita loyabahumajjhadese rukkhe sAratva rajjupadaTajudA / / sthAna kA jor3a (32162241-2/3 dhanuSa) kama baiThatA hai| coddasarajjuttuMgA tasaNAlI hodi guNaNAmA // 43 // uparyukta pramANoM ke anusAra lokanAr3I kA vistAra 14 artha- lokAkAza ke madhya pradezoM meM (bIca meM) vRkSa ke rAjU aura trasa nAr3I kA vistAra 13 rAjU meM se 32162241-2/3 madhya meM rahane vAle sAra bhAga ke sadRza, tathA eka rAjU pratara sahita | dhanuSa kama mAnanA caahie| caudaha rAjU U~cI aura sArthaka nAma vAlI trasa nAlI hai| jijJAsA- kyA saMsArI avasthA meM jIva ko mUrtika kahA tilloyaNNattikAra A.yativRSabha ne to eka vivakSA se | jA sakatA hai? adhikAra 2 gAthA 8 ke dvArA sampUrNa loka ko bhI nAr3I kahA hai: samAdhAna - "jIva amUrtika hI hai" aisA ekAnta nahIM uvavAda-mAraNaMtiya-pariNada-tasa-loya-pUraNeNa gdo| hai| jaisA sarvArtha siddhi adhyAya-2, sUtra-7 kI TIkA meM kahA hai kevaliNo avalaMbiya savva-jago hodits-nnaalii||8|| hindI artha -AtmA ke amUrtatva ke viSaya meM anekAnta artha - athavA upapAda aura mAraNAMtika samudghAta meM | hai| yaha koI ekAnta nahIM ki AtmA amUrtika hI hai| karmabandha pariNata trasa tathA lokapUraNa samudghAta ko prApta kevalI kA Azraya | rUpa paryAya kI apekSA usakA Aveza hone ke kAraNa kathaMcit mUrta karake sArA loka trasa-nAlI hai| // 8 // trasa nAr3I kA svarUpa | hai aura zuddha svarUpa kI apekSA kathaMcit amUrta hai| tilloyapaNNattikAra ne adhikAra-2, gAthA-6 meM isa prakAra kahA baMdhaM paDi eyattaM lakkhaNado havai tassa nnaannttN| tamhA amutti bhAvo NeyaMto hoI jiivss| loya-bahu majjha dese tarummi sAraM va rjju-pdr-judaa| artha - yadyapi AtmA bandha kI apekSA eka hai, tathApi terasa rajjucchehA kicUMNA hodi tasa-NAlI // 6 // | lakSaNa kI apekSA vaha bhinna hai| ata: jIva kA amUrtika bhAva UNa-pamANaM daMDA koDi-tiyaM ekkviis-lkkhaannN| anekAnta rUpa hai| vaha eka apekSA se to hai aura eka apekSA se vAsa4i ca sahassA dusayA igidAla dutibhAyA // 7 // | nahIM hai| 20 sitambara 2002 jinabhASita hai: Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvArthasiddhi adhyAya -1 ke 27 veM sUtra kI TIkA meM isa | gAthArtha - jo ratnatraya sahita, niraMtara dharma kA upadeza dene prakAra kahA hai:-"rupiSu ityanena pudgalA: pudgala dravyasaMbandhAzca | meM tatpara hai, vaha AtmA upAdhyAya hai, munivaroM meM pradhAna hai, use jIvA: parigRhyante" sUtra meM kahe gaye "rupiSu" isa pada se pudgaloM | namaskAra ho| kA aura pudgaloM se baddha jIvoM kA grahaNa hotA hai| zrI rAjavArtika a.9 sUtra 24 kI TIkA meM isa prakAra kahA vRhadadravyasaMgraha gAthA-7 kI TIkA meM brahmadeva sUrI ne isa | hai -"vinayenopetya yasmAd vratazIlabhAvanAdhiSThAnAdAgamaM prakAra kahA hai:- hindI artha - "vavahArA mutti' kyoMki jIva zrutAkhyamadhIyate ityupAdhyAyaH" jisa vrata zIla bhAvanAzAlI anupacarita asadbhUta vyavahAra naya se mUrtika hai, ata: karma bandha mahAnubhAva ke pAsa jAkara bhavyajana vinayapUrvaka zruta kA adhyayana hotA hai| jIva mUrtika kisa kAraNa se hai? "baMdhAdo" ananta | karate haiM ve upAdhyAya haiN| jJAnAdi kI upalabdhi jisakA lakSaNa hai aise mokSa se vilakSaNa sarvArthasiddhi 309, sUtra 24 kI TIkA meM isa prakAra kahA anAdi karma bandhana ke kAraNa jIva mUrta hai| hai-"mokSArtha zAstramupetya yasmAdadhIyata ityupAdhyAya:" artha-mokSa tattvArthasAra 5/16-19 meM A. amRtacandra svAmI ne isa | ke lie pAsa jAkara jisase zAstra par3hate haiM vaha upAdhyAya kahalAtA prakAra kahA hai-"amUrtika AtmA kA mUrtika karmoM ke sAtha bandha asiddha nahIM hai, kyoMki anekAnta se AtmA meM mUrtikapanA siddha A. kundakunda ne bhI niyamasAra gAthA-74 meM isa prakAra hai| karmoM ke sAtha anAdikAlIna nitya saMbaMdha hone se AtmA aura | kahA hai- rayaNattayasaMjuttA jiNakahiyapayatthadesayA suuraa| karmoM meM ekatva ho rahA hai| isI ekatva ke kAraNa amUrta AtmA meM | NikkaMkhabhAvasahiyA uvajjhAyAerisA hoti / artha-ratnatraya se saMyukta bhI mUrtatva mAnA jAtA hai| jisa prakAra eka sAtha pighalAe hue | jinakathita padArthoM meM zUravIra upadezaka aura ni:kAMkSa bhAva sahita, svarNa tathA cAMdI kA eka piNDa banAe jAne para paraspara pradezoM ke | aise upAdhyAya hote haiN| milane se donoM ke ekarUpatA mAlUma hotI hai| AtmA ke mUrtika uparyukta pramANoM ke anusAra upAdhyAya parameSThI ke vizeSa mAnane meM eka yukti yaha bhI hai ki usa para madirA (mUrta padArtha) kA | 25 guNoM se rahita, adhyayana karane-karAne meM tatpara tathA AcArya prabhAva dekhA jAtA hai isalie AtmA mUrtika hai| kyoMki madirA | dvArA upAdhyAya pada para dIkSita munirAja ko bhI upAdhyAya parameSThI amUrtika AkAza meM mada ko utpanna nahIM kara sktii| | mAnanA Agama sammata hai| vartamAna meM aise upAdhyAya parameSThI kA zrI vIrasena svAmI ne dhavala pu. 13/11, 333 tathA dhavala abhAva nahIM mAnanA caahie| pu. 15/33-34 meM isa prakAra kahA hai-saMsAra avasthA meM jIvoM meM jijJAsA- kyA zAstroM meM aise pramANa milate haiM ki daMtamaMjana amUrtapanA nahIM pAyA jaataa| isIlie "jIva dravya amUrta hai tathA | karake hI maMdira jAnA cAhie? pudgala dravya mUrta phira inakA baMdha kaise ho sakatA hai" yaha prazna hI samAdhAna -zrI bhavyamArgopadeza upAsakAdhyayana meM bhaTTAraka nahIM utthtaa| prazna-yadi saMsAra avasthA meM jIva mUrta hai to mukta hone | jinacaMdrasUrI ne isa prakAra kahA hai : para vaha amUrtapane ko kaise prApta ho sakatA hai? uttara-yaha koI doSa dantakASThaM tadA kArya gaNDUSaiH shodhyenmukhm| nahIM hai kyoMki jIva meM mUrtapane kA kAraNa karma hai, karma kA abhAva tadA maunaM pratigrAhyaM yAvadeva visrjnm||347 / / hone para tadjanita mUrtatva kA bhI abhAva ho jAtA hai aura isalie kSetra pravezanAdyaizca mantraiH kssetrprveshnm| siddha jIvoM ke amUrtapane kI siddhi ho jAtI hai| isa prakAra saMsArI tataH IryApathaM zodhyaM pazcAt pUjAM samArabhet // 348 / / jIva vyavahAranaya se mUrta hai aura nizcayanaya se amUrta hai yaha siddha artha- deva pUjA se pUrva kASTha kI dAtuna karanI cAhie aura hotA hai| jala ke kulloM dvArA mukha kI zuddhi karanI caahie| tatpazcAt deva jijJAsA- jaina Agama meM upAdhyAya parameSThI ke 25 mUlaguNa | visarjana karane taka mauna grahaNa karanA cAhie // 347 // jinamaMdira meM hote haiN| vartamAna meM una 25 mUlaguNoM vAlA yA unameM se eka praveza karane Adi ke maMtroM kA uccAraNa karate hue dharma kSetra meM mUlaguNa vAlA bhI koI muni duSTigocara nahIM hotA? to kyA praveza karanA caahie| pazcAt IryApatha kI zuddhi karake pUjA ko vartamAna meM upAdhyAya parameSThI kA abhAva mAnanA caahie| prAraMbha kareM / / 348 // samAdhAna - jaina Agama meM upAdhyAya parameSThI kI paribhASA / zrI dharmasaMgraha zrAvakAcAra (paM. meghAvI) meM isa prakAra karate hue AcAryoM ne 25 mUlaguNadhArI ke alAvA jo paThana-pAThana | kahA haievaM saMgha ko upadeza Adi dene kA kArya karate haiM aura AcAryoM matveti cikurAnmRSTavA dantAmapi gRhvrtii| dvArA upAdhyAya pada para niyukta kiye jAte haiM unako bhI upAdhyAya deze nirjantuke zuddhe pramRSTe prAgudaGmukhaH / / 50 // parameSThI kahA hai| dravyasaMgraha gAthA-53 meM isa prakAra kahA hai gAlitairnimalaiIreH sanmantreNa pvitritaiH| jo rayaNattayajutto NiccaM dhammovadesaNe nnirdo| pratyahaM jinapUjArthaM snAnaM kuryAdyathAvidhi // 51 / / so uvajjhAo appA jadivaravasaho Namo tassa // 3 // | artha- jinapUjAdi meM snAna karane ko nirbAdha samajhakara -sitambara 2002 jinabhASita 21 samA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthoM ko cAhie ki apane keza tathA dA~toM ko dhokara pUrva dizA sabhI zAstra saudharma, sAnatkumAra, brahma, lAntava,Anata tathA athavA uttara dizA kI ora mukha karake jIvarahita, pavitra tathA | AraNa svarga ke indroM ko dakSiNendra mAnane meM eka mata haiM, parantu mArjana (jhAr3e) kiye hue kisI sthAna meM chAne hue tathA zAstrokta | pA~caveM evaM chaThe yugala ke kisa svarga meM indra rahatA hai isa saMbaMdha meM mantroM se pavitra kie hue nirmala jala se pratidina jinapUjA ke lie | zAstroM meM vibhinna mata pAye jAte haiN| snAna kareM 150-51 / / (a) nimnalikhita zAstroM meM pA~caveM yugala ke mahAzukra zrI yazastilakacampU upAsakAdhyayana (raciyatA-somadeva) | svarga meM chaThe yugala ke sahastrAra svarga meM indra mAne gaye haiM-zrI zloka naM. 439 meM kahA hai : tiloyapaNNatti adhikAra-8, gAthA naM. 131 se 135 evaM 341 se dantadhAvanazuddhAsyo mukhavAsovRtAnanaH / 352, siddhAMtasAra dIpaka adhikAra-15, zloka 6-7, zrI trilokasAra asaMjAtAnyasaMsargaH sudhiirdevaanupaacret||439|| gAthA 4541 artha- dAtona se mukha zuddha kare aura mukha para vastra lagAkara (A) nimnalikhita zAstroM meM pA~caveM yugala ke zukra svarga dUsaroM se kisI taraha kA samparka na rakhakara jinendra deva kI pUjA | meM aura chaThe yugala ke satAra svarga meM indra mAne gaye haiM-sarvArthasiddhi, kareM 1439 // rAjavArtika, tattvArthavRtti, zlokavArtika ina sabhI meM tattvArthasUtra sAgAradharmAmRta adhyAya 6 ke zloka naM. 3 kI svopajJa adhyAya-4, ke 19veM sUtra kI TIkA meM tathA vRhadadravyasaMgraha kI TIkA karate hue paM. AzAdhara jI ne zuciH zabda ke artha meM "vidhivat gAthA 35 kI TIkA meN| zauca, daMtadhAva na Adi karake" pUjana kare aisA kahA hai| (i) harivaMzapurANa sarga6 zloka naM. 101-102 ke anusAra isa prakAra uparyukta zrAvakAcAroM ke anusAra dantadhAvana | | brahma aura zukra svarga meM indra mAne gaye haiM tathA lAntava-kApiSTha (maMjana) karake hI maMdira praveza yA pUjana karane kA vidhAna pAyA | yugala svarga meM aura satAra-sahastrAra svarga meM indra mAne gaye haiN| jAtA hai| uparyukta tInoM matoM ko dhyAna meM rakhane se yaha nizcita hotA praznakartA - eca.DI. bopalakara, usmAnAbAda jijJAsA-svarga ke indroM meM se kauna-kauna se indra dakSiNendra 1. uparyukta "a" mAnyatA vAle zAstroM ke anusAra pahale, haiM aura kauna se uttarendra ? tIsare, pA~caveM, sAtaveM aura terahaveM, pandrahaveM svarga ke 6 indra dakSiNendra samAdhAna - tattvArthasUtra ke anusAra 16 svargoM meM 12 indra | indra haiM aura zeSa 6 indra, uttarendra haiN| haiM arthAt saudharma aizAna, sAnatkumAra va mAhendra meM eka-eka indra 2. uparyukta "A" mAnyatA ke anusAra pahale, tIsare, hai| brahma-brahmottara, lAntava-kApiSTha, zukra-mahAzukra, satAra-sahastrAra pA~cave, sAtaveM, noMveM, gyArahaveM, terahaveM, pandrahaveM svarga ke ATha indra ina cAra yugaloM meM eka-eka indra haiM tathA Anata, prANata, AraNa, acyuta ina cAra svargoM meM eka-eka indra hai| yahA~ yaha bhI samajha dakSiNendra haiM zeSa cAra indra uttarendra haiN| lenA cAhie ki svarga naM. 1-3-5-7-9-11-13-15 to dakSiNa 3. zrI harivaMzapurANa ke anusAra pahale, tIsare, pA~cave, ke haiM, yadi inameM indra rahatA hai to dakSiNendra hai aura zeSa bace hue | nauMveM, terahaveM aura pandrahaveM svarga ke 6 indra dakSiNendra aura zeSa 6 2-4-6-8-10-12-14-16 ye uttara ke svarga haiM, yadi inameM indra | indra uttarendra haiN| rahatA hai to uttarendra hotA hai| ___1/205, prophesarsa kAlonI, AgarA- 282002 (u.pra.) hai ki ('jinabhASita' ke sambandha meM tathyaviSayaka ghoSaNA prakAzana sthAna 1/205, prophesarsa kAlonI, AgarA-282002 (u.pra.) prakAzana avadhi mAsika mudraka-prakAzaka ratanalAla bainAr3A rASTrIyatA bhAratIya patA 1/205, prophesarsa kAlonI, AgarA-282002 (u.pra.) sampAdaka pro. ratanacandra jaina patA 137, ArAdhanA nagara, bhopAla-462003 (ma.pra.) svAmitva sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kAlonI, AgarA- 282002 (u.pra.) ___maiM, ratanalAla bainAr3A etad dvArA ghoSita karatA hU~ ki merI adhikatama jAnakArI evaM vizvAsa ke anusAra uparyukta vivaraNa satya hai| ratanalAla bainAr3A, prakAzaka 22 sitambara 2002 jinabhASita Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna, chAtrAvAsa,sAMgAnera eka Adarza saMsthA mahAvIra prasAda pahAr3iyA vizva vikhyAta gulAbI nagara jayapura se 10 kilomITara | zrI zItalacandra jI jaina bhI samarpita evaM vAtsalya bhAva se svayaM dakSiNa meM sthita sAMgAnera kI aitihAsika puNya dharA para parama pUjya | chAtroM ko zikSA pradAna kara rahe haiN| samaya-samaya para bAhara se saMta ziromaNi AcArya zrI 108 vidyAsAgara jI mahArAja ke AzIrvAda | vidvAnoM ko bulAkara bhI chAtroM ko prazikSita karAyA jAtA hai| evaM unake suyogya ziSya muni puMgava zrI 108 sudhAsAgara jI mahArAja chAtrAvAsa ke sabhI chAtra laukika evaM niyamita zikSA prApta karane kI maMgala preraNA se 1 sitambara 1996 ko zrI digambara jaina zramaNa | hetu zrI digambara jaina saMskRta mahAvidyAlaya jayapura meM pratidina jAte saMskRti saMsthAna antargata AcArya jJAnasAgara chAtrAvAsa kA | bIjAropaNa huA, bhavana kA zilAnyAsa huA aura mAtra 8-9 mAha chAtrAvAsa meM 10vIM kakSA uttIrNa chAtroM ko vidhivat ke alpa samaya meM hI chAtrAvAsa bhavana kI prathama maMjila ke 35 sAkSAtkAra lekara praveza diyA jAtA hai| ye chAtra 5 varSa chAtrAvAsa meM kamare va bhUtala kA vizAla dhyAna kakSa nirmita hokara usameM chAtrAvAsa rahakara rAjasthAna saMskRta vizvavidyAlaya se zAstrI (bI.e.) kI kA zubhArambha, 20 julAI 1997 ko vIra zAsana jayaMtI evaM guru | upAdhi prApta karane ke sAtha-sAtha chAtrAvAsa meM prAta: sAMya dharmagranthoM pUrNimA ke pAvana avasara para, kara diyA gyaa| 10vIM kakSA uttIrNa kI zikSA prApta kara yogya vidvAna banakara samAja ko samarpita hote chAtroM ko zAstrI kakSA (bI.e.) taka ke 5 varSIya adhyayana hetu | haiN| chAtroM ko prAta: sAyaM evaM rAtri ko chAtrAvAsa meM prArthanA, dhyAna, praveza de diyA gyaa| pUjana, jainadarzana kA adhyayana uparyukta varNita vidvAnoM evaM yogya vartamAna meM chAtrAvAsa bhavana kI tInoM maMjileM va sampUrNa brahmacArIyoM dvArA karAyA jAtA hai| brahmacArI bhAIyoM meM zrI saMjIva parisara kA nirmANa kArya pUrA ho cukA hai| bhavana meM chAtroM hetu 100 | bhaiyA, zrI maheza bhaiyA, zrI bharata bhaiyA Adi ucca koTi ke samarpita kamare, 6 zikSaNa kakSa, vAcanAlaya kakSa, atithi kakSa, dhyAna | vidvAna haiN| saMsthAna aura yahA~ ke chAtra ApakI sevAoM kA bharapUra kakSa, samasta chAtroM ke eka sAtha bhojana karane kI kSamatAvAlA | lAbha le rahe haiM, tathA inheM pAkara dhanya haiN| vyavasthApaka evaM adhIkSaka vizAla haoNla evaM susajjita bhojanazAlA pUrNa rUpa se taiyAra hai tathA | ke rUpa meM zrI sukAnta jI va saMskRta zikSaka ke rUpa meM zrI rAkeza inakA upayoga vartamAna meM raha rahe 135 chAtroM dvArA ho rahA hai| jI kI sevAyeM bhI ullekhanIya haiN| isake atirikta do maMjilA Adhunika suvidhAoM se yukta adhiSThAtA samaya kI mA~ga ko dekhate hue chAtroM ko kampyUTara kA nivAsa bhI gata varSa banakara taiyAra ho cukA thaa| jisameM chAtrAvAsa | prazikSaNa bhI diyA jAtA hai| saMskRta evaM aMgrejI kI atirikta ke adhiSThAtA evaM chAtroM ko AgamAnukUla dhArmika zikSA dekara | kakSAyeM lagAkara chAtroM ko ye donoM viSaya sudRr3ha karAye jAte haiN| mArga prazasta karane vAle khyAtiprApta vidvAna zrI ratanalAla jI bainAr3A, | chAtroM ko khela ke zAnadAra maidAna ke sAtha-sAtha khela kI Avazyaka anya brahmacArI zikSaka gaNa evaM jAne-mAne jana kavi tathA chAtrAvAsa | sAmagrI bhI upalabdha karAI jAtI hai| vAcanAlaya evaM pustakAlaya ke upaadhiSThAtA zrI rAjamala jI begasyA nivAsa karate haiN| aise | kI bhI suvidhA upalabdha hai| yahA~ chAtroM ko bhojana-vastra, nivAsa, zAnadAra aura darzanIya bhavana ko itane kama samaya meM pUrA karane kA | bijalI-pAnI, phIsa, kaoNleja Ane-jAne hetu vAhana suvidhA Adi zreya zrI gaNeza jI rANA kI adhyakSatA meM gaThita suyogya prabandhasamiti | saba niHzulka upalabdha hai| evaM usake do sadasya zrI mANakacandra jI muzarrapha evaM zrI ratanalAla hama garva se kaha sakate haiM ki yaha chAtrAvAsa Aja deza meM jI nRpatyA ko jAtA hai| digambara jaina jagata kI zAna hai aura yahA~ ke adhyayana kara nikalane saMsthAna kA mUla uddezya AcArya kundakunda deva kI paraMparA vAle chAtra nirvivAda rUpa se bhAratIya saMskRti aura sabhyatA meM Dhale meM AgamAnusAra chAtroM ko tathA anya zrAvakoM ko usake kartavyoM huye Adarza tathA saMskArita vyakti ke rUpa meM hI deza va dharma kI evaM saMskAroM se alaMkRta karate hue zramaNa saMskRti kI rakSA hetu | sevArtha nikalate haiN| upAsaka vidvAnoM ko taiyAra karanA hai, jisake lie saMsthAna meM alpa samaya meM chAtrAvAsa kI zAnadAra pragati ke pIche suyogya vidvAnoM evaM brahmacArI bhAIyoM dvArA pravacana kalA kA prazikSaNa, | nirgrantha dharma guruoM kA AzIrvAda evaM preraNA bhI rahI hai| saMta jaina darzana kA paThana-pAThana evaM vratavidhanAdi karAne kA prazikSaNa | ziromaNi AcArya zreSTha zrI 108 vidyAsAgara jI mahArAja, munipuMgava bhI diyA jAtA hai| isameM saMsthAna ke nirdezaka tathA digambara jaina | zrI 108 sudhAsAgara jI mahArAja sasaMgha kA to sthApanA se lekara saMskRta kaoNleja , jayapura ke prAcArya evaM deza ke jAne-mAne vidvAna | nirantara AzIrvAda evaM mArgadarzana milatA hI rahA hai, sAtha hI anya -sitambara 2002 jinabhASita 23 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___750 750 750 chAtrAvAsa meM padhArane vAle saMtoM ne bhI chAtrAvAsa kI pragati evaM | saMsthAna dvArA chAtrAvAsa ke chAtroM ko hI saMskArita nahIM uddezyoM ko dekhate huye bharapUra AzIrvAda evaM mArgadarzana diyA hai| kiyA jA rahA hai apitu samAja meM yA zrAvakoM meM dharma ke prati A chAtrAvAsa meM gatavarSa AcArya zrI 108 bAhubalI sAgara jI mahArAja | rahI udAsInatA ko dUra kara unake jIvana meM samyaka zraddhA jAgRta sasaMgha, upAdhyAya zrI 108 jJAnasAgara jI mahArAja sasaMgha, muni zrI | karate huye unheM pUjana, dhyAna, jainadarzana Adi kA prazikSaNa deza ke 108 taruNasAgara jI mahArAja sasaMgha, upAdhyAya zrI 108 samatAsAgara vibhinna sthAnoM para zivira lagA-lagAkara diyA jAtA hai / gatavarSa ke jI mahArAja, muni zrI 108 kSamAsAgara jI mahArAja, munizrI 108 | ziviroM evaM unase lAbhAnvitoM kA vivaraNa nimna prakAra hai : varadattasAgara jI mahArAja sasaMgha, muni zrI 108 ravinandI jI mahArAja kra. sthAna prAMta | zivirAvadhi zivi. saM. Adi padhAre aura chAtroM se sIdhI bAtacIta kI tathA unake jJAnArjana 01 | zivapurI madhyapradeza | 11 akTU. se 19 akTU. kI bhUri-bhUri prazaMsA karate hue chAtroM ko evaM saMsthAna ko bharapUra | bhopAla madhyapradeza 21 akTU. se 29 akTU. ___350 AzIrvAda diyaa| AcArya zrI 108 vidyAnanda jI mahArAja, AcArya 03 | meraTha uttarapradeza 21 akTU. se 30 akTU. zrI 108 varddhamAna sAgara jI mahArAja, parama viduSI AryikA 04 | koTA rAjasthAna 21 disa. se 31 disa. 2200 supArzvamati jI va unake saMghastha sAdhujanoM kA bhI chAtrAvAsa ko | solApura mahArASTra 02 maI se 14 maI AzIrvAda prApta huA hai| tAraMgA jI gujarAta 19 maI se 28 maI chAtrAvAsa ke chAtra kaoNleja jAkara jo laukika zikSA prApta | maDAvarA uttarapradeza 15 maI se 25 maI 350 kara rahe haiM, unakA gatavarSa kA parIkSA pariNAma bhI zreSTha rahA jo | gunA madhyapradeza 25 maI se 1 jUna nimna prakAra hai: 09 kRSNAnagara dillI 5 jUna se 15 jUna kakSA chAtra saM.] uttIrNa anuttIrNa parIkSA 10 | kailAza nagara dillI 16 jUna se 23 jUna prathama dvitIya tRtIya phala gA~dhI nagara, dillI 16 jUna se 23 jUna zreNI zreNI zreNI 12 | AgarA,chIpITolA uttarapradeza 20 jUna se 30 jUna kaniSTha upAdhyAya 100% | revAr3I hariyANA 14 apraila se 22 apraila variSTha upAdhyAya 17 | 01 | 01 96% |mAMtItugI mahArASTra 30 maI se 5 jUna 300 zAstrI prathama varSa 100% 15 | bArAmatI mahArASTra 8 jUna se 16 jUna zAstrI dvitIya varSa | 08 | 13 | 100% | udayapura rAjasthAna 21 jUna se 29 jUna 400 zAstrI tRtIya varSa | 16 94% 17 | sahAranapura | uttarapradeza 22 jUna se 30 jUna 225 AcArya prathama varSa 01 01 | - 100% 18 | vizvAsa nagara, dillI 23 jUna se 30 jUna | 400 isa varSa julAI 2002 meM 37 chAtroM ko parIkSA evaM sAkSAtkAra yahA~ ke vidvAna chAtra paryuSaNa evaM anya paryoM para pravacanArtha lene ke bAda navIna praveza diyA gayA jina 15 chAtroM ne zAstrI tRtIya | bhI dezabhara meM jAte haiN| gata varSa dasalakSaNa parva meM pravacana hetu varSa uttIrNa kara lI usameM se 3 chAtroM ne AcArya meM praveza liyA hai, do saMsthAna ke chAtroM evaM sambandhita 129 vidvAnoM ko vibhinna sthAnoM chAtra bI.eD. karane ke liye dillI, evaM zregarI (karnATaka) cale gaye para bhejA gayA thaa| isa varSa bhI abhI taka bahusa~khyA meM vibhinna haiN| do chAtroM ne ema.e. meM praveza liyA hai, zeSa cha: chAtroM kI sevAyeM sthAnoM se patra prApta ho cuke haiN| AzA hai ki isa varSa aura bhI vibhinna jaina kaoNleja evaM jaina saMsthAeM prApta kara rahI haiN| vartamAna meM adhika vidvAnoM ko bheja skeNgeN| chAtrAvAsa meM adhyayanarata chAtroM kI sthiti nimna prakAra hai : saMsthAna meM chAtroM ko sabhI suvidhA niHzulka hone ke kAraNa kakSA gata varSa kI sthiti | vartamAna sthiti | saMsthAna para Arthika bhAra svAbhAvika hai| saMsthAna ke lekhe yathA (chAtra saMkhyA) (chAtra saMkhyA ) / samaya aMkekSita karAye jAkara Ayakara vibhAga ko vivaraNa prastuta kaniSTha upAdhyAya 27 kiyA jAtA hai| saMsthAna ko diyA gayA dAna Ayakara adhiniyama variSTha upAdhyAya 80jI ke antargata Ayakara se mukta hai| yaha bhI ullekhanIya hai ki zAstrI prathama varSa yahA~ die gaye sahayoga (dAna) ke eka-eka paise kA sadupayoga zAstrI dvitIya varSa 20 hotA hai tathA dAtAra ko jJAnadAna, AhAradAna,auSadhadAna evaM abhayadAna zAstrI tRtIya varSa (cAroM prakAra ke dAna) kA lAbha prApta hotA hai| ataH anurodha hai AcArya prathama varSa ki saMsthAna ko adhika-se-adhika tana-mana-dhana se sahayoga AcArya dvitIya varSa pradAna kara jIvanta pratimAyeM saMskArita karane evaM jinavANI ke 114 pracAra-prasAra meM sahabhAgI bana puNyArjana kreN| isake atirikta 8 anya sAdharmI yuvaka, jo kevala zikSaNa hI mAnad maMtrI lenA cAhate haiM, bhI chAtrAvAsa meM niyamita rUpa se adhyayana kara rahe haiN| zrI diga. jaina zramaNa saMskRti saMsthAna, sAMgAnera 24 sitambara 2002 jinabhASita 21 03 01 134 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAcAra samantabhadra vidyA vihAra kA bhavya zabhAraMbha / sahita kAphI vidvajjanoM ne adhyApana sevAe~ dii| zivira saMyojana nandanavana dhariyAvAda jilA udayapura (rAja.) meM jaina darzana zrI zAMtilAla jI DAgariyA sahita sampUrNa TIma ne zivira saMyojana ke mahAna saMta dUsarI sadI ke vAgbhaTa AcArya samantabhadra ke nAma se kA bhAra smbhaalaa| eka zikSaNa saMsthAna 2 julAI se prAraMbha kiyA gayA hai| zivirArthiyoM kI sevAmeM ni:zulka bhojana evaM pAThya pustakoM paramapUjya cAritra cakravartI AcArya zAMtisAgara jI mahArAja kI suvidhA dI gyii| kI paTTa paramparA ke dvitIya paTTAdhIza AcArya zivasAgara jI mahArAja vidita rahe pichale 5 varSoM se grISmAvakAza meM isI taraha ke kI ziSyA, jaina siddhAnta evaM darzana kI marmajJa viduSI AryikA zrI zikSaNa zivira dhariyAvAda meM lagAe jA rahe haiN| 105 vizuddhamati mAtAjI (satanA) ne apanI dvAdaza varSIya sallekhanA _ zAMtilAla jaina,dhariyAvada ke antima 5 varSa nandanavana kI bhUmi para sAdhanA karate hue samAdhi ajamera ke mahAvIra sarkila para nirmita bhavya pUrvaka maraNa kiyaa| ahiMsA stUpa kA lokArpaNa isI tapa:pUta bhUmi para AcArya zrI varddhamAna sAgara jI rAjasthAna ke mukhyamaMtrI zrI azoka gahalota ne kahA ki mahArAja ke AzIrvAda se saMsthApaka zrI kSetra siddhAnta tIrtha saMsthAna bhagavAn mahAvIra ke ahiMsA tathA jIo aura jIne do ke saMdeza ko nandanavana ne saMsthA ke antargata samantabhadra vidyA vihAra zikSaNa deza ke kone-kone ke sAtha-sAtha deza kI sImA se bAhara phuNcaaeN| saMsthA ko prAraMbha kiyA hai| zrI gahalota budhavAra ko dinAMka 31.7.2002 ko madhyAhna ajamera saMsthApaka zrI haMsamukha jaina pratiSThAcArya ke anusAra nikaTa meM mahAvIra sarkala para nagara sudhAra nyAsa dvArA deza meM eka mAtra bhaviSya meM isa zikSaNa saMsthA ko 300 bIghA jamIna para phailA kara nirmita ahiMsA stUpa ke lokArpaNa ke pazcAt Ayojita vizAla uccatama zikSA, chAtrAvAsa Adi ko rUpa diyA jaavegaa| isa zikSaNa | samAroha ko saMbodhita kara rahe the| meM eka kAlAMza jaina darzana kI zikSA ko anivArya rakhA gayA hai| hIrA caMda jaina isa varSa isa zikSaNa saMsthA meM 175 bAlakoM ne praveza liyA caturtha Atma-sAdhanA zikSaNa zivira hai, saMsthA taka lAne le jAne ke lie vAhana suvidhA upalabdha hai| dinAMka - 1-12-2002 se 8-12-2002 zikSaNa ke sAtha-sAtha bAlakoM ko naitika evaM cAritrika atyanta harSa kA viSaya hai paramapUjya AcArya 108 zrI unnayana para vizeSa dhyAna diyA jA rahA hai| vidyAsAgara jI mahArAja ke AzIrvAda se siddhakSetra zrI sammeda kalikAla ke bar3hate hue isa bhautika mAhaula meM sukha- | zikharajI ke pAdamUla meM sthita, prAkRtika chaTA se vibhUSita, udAsIna zAMti evaM saMtoSa pUrvaka nirApada jIvana kaise jI sakeM, zikSA ke Azrama isarI bAjAra meM bAla bra. pavana bhaiyA, kamala bhaiyA, vidvAna sAtha-sAtha kalAoM kI sugaMdhI jIvana meM kaise bar3ha sake ina sampUrNa ] bhAI zrI mUlacandra jI luhAr3iyA Adi ke sAnnidhya meM caturtha AtmaviSayoM ko madhyagata rakhate hue anuzAsana, svacchatA evaM sAdagI ke sAdhanA zikSaNa zivira kA Ayojana hone jA rahA hai| isa zivira sAtha isa saMsthA ne zikSaNa dene kA saMkalpa kiyA hai| kA mukhya lakSya hogAvartamAna meM kakSA tIna taka ke adhyayana karAye jA rahe haiN| isa bahumUlya paryAya kA avaziSTa samaya kisa prakAra bitAyA prativarSa 1-1 kakSA kI vRddhi karate hue kakSA 6 se bAlaka- jAye tAki AtmA kA vikAsa ho ske| bAlikAoM ke pRthak vibhAga ke sAtha-sAtha chAtrAvAsa suvidhA bhI samasta icchuka dharmAnurAgI bhAI bahanoM se anurodha hai ki diye jAne kA prAvadhAna hai| 15-11-2002 taka Azrama meM likhita sUcanA bheja deveM tAki e.ke.jaina | AvAsa evaM bhojanAdi kI samucita vyavasthA kI jA ske| jilA udayapura (rAja.) vizeSa jAnakArI ke lie samparka kareM ___ 1. zrI nareza kumAra jaina, sUraja bhavana, sTezana ror3a, paTanA dhArmika zikSaNa zivira sampanna phona naM. 231693 2. zrI mANika caMda jaina gaMgavAla, me. mANika dhariyAvAda jilA udayapura meM parama pUjya AryikA | caMda, azoka kumAra kuMjalAla sTrITa apara bAjAra rA~cI, (jhArakhaMDa) suprakAzamatI mAtAjI ke sAnidhya meM evaM pratiSThAcArya zrI haMsamukha phona naM. (A.) 203796, 315420 3. zrI pArasamalajI pATanI, jI jaina ke nirdezana meM chaha divasIya dhArmika zikSaNa zivira dinA~ka | epha I./285 (TaiMka naM. 12 ke nikaTa) sAlTa leka siTi, kolakAtA22 se 27 jUna taka sAnanda sampanna huaa| 700091 phona naM. - 3349032 4. zrImatI hIrAmaNI chAbar3A isa zivira meM sthAnIya ke atirikta 22 gA~voM ke zivirArthiyoM | "paMkaja' 188/1 jI, manikatallA meMna roDa, kolakAtA 700054 ne bhAga liyA zivirArthiyoM kI saMkhyA 450 rahI zikSaNoM meM jaina | phona - 3580755 dharma 1,2,3,4 bhAga, chahaDhAlA evaM zrAvaka saMskAra viSayoM kA nivedaka - adhyayana karAyA gyaa| TrasTI va kAryakAriNI samiti ke sadasyagaNa zrI pArzvanAtha pUjya mAtAjI suprakAzamatI jI, pratiSThAcArya zrI haMsamukha | digambara jaina zAMti niketana udAsIna Azrama jaina, paM. bhAgacandra jI jaina, paM. Adezvara jI, paM. motIlAla jI | isarI bAjAra (giriDIha) jhArakhaMDa phona - 06558-33158 -sitambara 2002 jinabhASita 25 va Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSAyoga : cAturmAsa 2002 sAhityamanISI jJAnavAridhi digambara jainAcArya pravara zrI 108 jJAnasAgara jI mahArAja ke dvArA dIkSita-zikSita jaina zramaNaparamparA ke Adarza santaziromaNi jainAcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja tathA unake dvArA dIkSita ziSyoM kA vIra nirvANa saMvat 2528, vikrama saMvat 2059, san 2002 kA varSAyoga cAturmAsa vivaraNa: (1) saMtaziromaNi AcArya zrI 108 zrI vidyAsAgara jI mahArAja, (2) muni zrI samayasAgara jI mahArAja, (3) muni zrI yogasAgara jI mahArAja, (4) muni zrI pavitrasAgara jI mahArAja, (5) muni zrI vinItasAgara jI mahArAja, (6) muni zrI nirNaya sAgara jI mahArAja, (7) muni zrI prabuddhasAgara jI mahArAja , (8)muni zrI pravacanasAgara jI maharAja, (9) muni zrI prasAdasAgara jI mahArAja, (10) muni zrI abhayasAgara jI mahArAja, (11) muni zrI akSayasAgara jI mahArAja, (12) muni zrI prazastasAgara jI mahArAja, (13) muni zrI purANasAgara jI mahArAja, (14) muni zrI prayogasAgara jI mahArAja, (15) muni zrI prabodhasAgara jI maharAja, (16) muni zrI praNamyasAgara jI mahArAja, (17) muni zrI prabhAtasAgara jI mahArAja, (18) muni zrI candrasAgara jI mahArAja, (19) muni zrI sambhavasAgara jI mahArAja, (20) muni zrI abhinandana sAgara jI mahArAja, (21) muni zrI sumatisAgara jI mahArAja, (22) muni zrI padmasAgara jI mahArAja, (23) muni zrI candraprabhasAgara jI mahArAja, (24) muni zrI puSpadantasAgara jI mahArAja, (25) muni zrI zreyAMsasAgara jI mahArAja, (26) muni zrI pUjyasAgara jI mahArAja, (27) muni zrI vimalasAgara jI mahArAja, (28) muni zrI anantasAgara jI mahArAja, (29) muni zrI dharmasAgara jI mahArAja (30) muni zrI zAntisAgara jI mahArAja, (31) muni zrI kunthusAgara jI mahArAja, (32) muni zrI arahasAgara jI mahArAja, (33) muni zrI mallisAgara jI mahArAja, (34) muni zrI suvratasAgara jI mahArAja, (35) muni zrI namisAgara jI mahArAja, (36) muni zrI nemIsAgara jI mahArAja evaM (37) muni zrI pArzvasAgara jI mahArAja kula : (1 AcAryazrI + 36 muni mahArAja) evaM bAla brahmacArIgaNa noTa - (1) AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke dvArA dIkSita prAya: sabhI sAdhugaNa bAla brahmacArI haiM / jaina zramaNaparamparA ke jJAta itihAsa/jAnakArI meM yaha prathama zramaNa saMgha hai jisameM vartamAna dIkSita 182 sAdhugaNa evaM AryikAe~ bhI prAya: bAla brahmacAriNI haiN| (2) AcAryazrI dvArA brahmacarya vrata grahaNa karane vAle deza ke vibhinna nagaroM meM lagabhaga 100 bAla brahmacArI bhAI evaM 300 bAla brahmacAriNI bahaneM bhI cAturmAsa kara rahI haiM / (3) AcAryazrI ke dvArA pratidina prAtaH kAla 'SaTkhaMDAgama' (vargaNAkhaNDa) pustaka naM. 12 kA tathA aparAhnakAla 'samayasAra' grantha kA svAdhyAya karAyA jAtA hai| (4) pratyeka ravivAra ko aparAhna 3 baje se AcAryazrI jI kA sArvajanika pravacana hotA hai| (5) rAvaNa ke putra Adi sAr3he pA~ca karor3a munirAjoM kI nirvANasthalI, revA-narmadA nadI ke taTa para avasthita siddhodaya siddhakSetra nemAvAra taka pahu~cane ke lie madhya relave ke dillI-muMbaI mArga (vhAyA-iTArasI (102 ki.mI.)-khaNDavA (135 ki.mI.) para nikaTavartI relve sTezana haradA se 22 ki.mI. hai| (6) nemAvara hetu indaura 130 ki.mI. (acche ror3a se ASTA hokara 175 ki.mI.) bhopAla (vhAyA nasarullAgaMja) 150 ki.mI. (acche ror3a se ASTA hokara 165 ki.mI.), khAtegA~va 14 ki.mI. evaM saMdalapura 9 ki.mI. se vAhana dvArA pahu~cA jA sakatA hai| (7) nemAvara se siddhavara kUTa 210 ki.mI., Una (pAvAgirI) 260 ki.mI., bAvanagajA (bar3avAnI), 360 ki.mI. (vhAyA indaura) hai| satavAsa-punAmA Dema hokara jAne se pratyeka kI 55 ki.mI. dUrI kama ho jAtI hai| maksI jI 210 ki.mI. baneDiyAjI 160 ki.mI. evaM gommaTagirI 130 ki.mI. dUrI para avasthita hai| cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina revA siddhodaya-siddhakSetra nemAvara- 455336 (devAsa) ma.pra. phona-kAryAlaya (07274) 77818,77990 samparka sUtra : (1) adhyakSa-sundaralAla jaina bIr3I vAle, 39/2, nyU palAsiyA, indaura-1 phona-(0731) (ni.) 530645 (kA.)536765 (2) kAryAdhyakSa- padmakumAra kAlA, zrI mahAvIra dAla milsa, bAnApurA-461221 hozaMgAbAda (ma.pra.), phona-(07570)(ni.)24655 (kA.) 25155, 25255 (3) mahAmaMtrI-bI.ela.jaina , denA baiMka ke sAmane, haradA-46133 phona-(07577)23003 (4)koSAdhyakSa- ramezacandra kAlA navaraMga vastra bhaNDAra, bhagavAna mahAvIra mArga, khAtegA~va (devAsa) phona-(07274) (ni.) 32713 (du.)32228 (1)muni zrI niyamasAgara jI mahArAja (2) muni zrI puNyasAgara jI mahArAja (3) muni zrI vRSabhasAgara jI mahArAja 2. 26 sitambara 2002 jinabhASita Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula : 3 (3 muni mahArAja) evaM bAla brahmacArIgaNa cAturmAsa sthalI : mahAvIra bhavana, bhigavana cauka, bArAmatI422103 (pUnA) mhaaraassttr| samparka sUtra : (1) bAlacandra nAnacanda saMghavI, Ananda nagara, po.bA. naM. 11, bArAmatI-phona (02112) 22426, 22618, (2) rAjakumAra hIrAcandra zahA, 31, mahAvIra patha, bArAmatI-24473 (kA.), 22474 (ni.), (3)prazAnta saMghavI, arihaMta janarala sTorsa, bhigavana cauka, bArAmatI-24753 (kA.), 25519 (ni.), (4) jayakumAra pahAr3e-21170, 27170 7. (1) muni zrI kSamAsAgara jI mahArAja (2) muni zrI bhavyasAgara jI mahArAja (dIkSA guru-ailAcArya zrI nemIsAgara jI mahArAja) kula : 2 muni mahArAja + bAla brahmacArIgaNa cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina baMjI TholiyA dharmazAlA, ghIvAloM kA rAstA, jauharI bAjAra, jayapura-302003 rAjasthAna phona-(0141) 564932 samparka sUtra : (1)hemanta sogAnI, eDavokeTa 2454, marujI kA cauka, ema.esa. bI. kA rAstA, jauharI bAjAra, jayapura mo. 98290-64506, phona-(0141)560506, 570178 (2) bhaTTAraka jI kI nasiyA, savAI rAmasiMha ror3a,jayapura phona - 381586, 218554 (3) pArasa jaina, mo. 9829054842 phona naM. 705259, 705266 (1) muni zrI guptisAgara jI mahArAja 19. kula - 1 muni mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina guptidhAma, jI.TI. karanAla roDa, mu. po. gannaura-131001 (sonIpata), hariyANA phona-(01264)61961 (1) muni zrI sudhAsAgara jI mahArAja (2) kSullaka zrI 10. gambhIrasAgara jI mahArAja (3) kSullaka zrI dhairyasAgara jI mahArAja kula - 3 (1 muni mahArAja +2 kSullaka mahArAja) evaM bAla brahmacArIgaNa cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina atizaya kSetra, bijauliyA mu.po. bijauliyA-311602 tahasIla mAMDalagar3ha (bhIlabAr3A) rAjasthAna samparka sUtra : (1) bhaMvaralAla paTavArI, jaina bhavana 11. (01489)36042(2) nemIcaMda dineza kumAra kAlA, kAlA bhavana-36029 (3) sureza luhAr3iyA-36381 (1) muni zrI samatAsAgara jI mahArAja (2) muni zrI pramANasAgara jI mahArAja (3) ailaka zrI nizcaya sAgara jI mahArAja kula : 3 (2 muni mahArAja + 1 ailaka mahArAja) bAla | brahmacArIgaNa cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina,seTha chadAmIlAla kA jaina mandirajI, jaina nagara, basa sTeNDa ke pAsa, phirojAbAda283203 (uttarapradeza) samparka sUtra : (1) vijaya kumAra jaina devatA-(05612) 98370, 25931 (2) prAcArya narendra prakAza jaina-46146 (3) kazmIracandra jaina mo. 98370-57611 (4) puSpendra jaina 'jhilamila' mo. 98370-50737, phona - 42099, 46493 (1) muni zrI svabhAvasAgara jI mahArAja kula - 1 muni mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina mandira jI, jureharA (bharatapura) rAjasthAna (1) muni zrI samAdhisAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI neminAtha digambara jaina atizaya kSetra- navAgar3ha (ukhalada),po. piMparI, jilA-parabhaNI (mahArASTra) phona-(02452)48901 pheksa: 21880 samparka sUtra : (1) motIlAla pATanI, pATanI nivAsa, jUnA moDhA, nAMdeDa-431604 (mahA.) phona(02462)42407 (2) maMtrI-basaMtarAva caMdranAvya, aMbure, aMbure nivAsa, vidyAnagara para bhaNI-431401 (mahA.) phona (02452)23477, 21880, 21909 (1) muni zrI saralasAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI candraprabhu digambara jaina mandira jI, piparaI gAMva- 473 440 (gunA) madhyapradeza saMparka sUtra : (1) nAthUrAma surezacandra jaina, kirAnA marceNTa, piparaI gAMva (gunA) ma.pra. (07541)47223, 47208, 47272 (1) muni zrI ArjavasAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina mahAvIra skUla, relave sTezana ke pAsa, zimogA-karnATaka saMparka sUtra : (1) ema. jaganAgana, zrutakevalI vizAkhAcArya Azrama, taponilayaM, kuMdakuMdanagara, tamilanADU (04183) 25912, 27018 (2) budharAja kAsalIvAla-pANDicerI(0413)33537, 333536 (3) sohanalAla koThArI,selama (0427)212060,212401,212179 (1) muni zrI uttamasAgara jI mahArAja (2) muni zrI pAyasAgara jI mahArAja kula : 2 muni mahArAja cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina mandira mahAtapuratAlukA-mADhA (solApura) mahArASTra saMparka sUtra : (1) dezabhUSaNa bAre, mahAtapura, phona(02183) 34192, 34344 -sitambara 2002 jinabhASita 27 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. kula : 2 muni mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI zAntinAtha digambara jaina mandira, paDAva roDa, maNDalA - 481661, madhyapradeza saMparka sUtra : (1) rAyaseTha nandana kumAra jaina, phona (07642 ) (ni.) 50012 (du.) 50723 (2) miTThanalAla jaina- 50156 (3) jayakumAra jaina 50085 (4) kanchedIlAla jaina 52551 (5) rameza candra jaina 50930 muni zrI sukhasAgara jI mahArAja - cAturmAsa sthalI zrI digambara jaina mandira jI, nAganUra, tAlukA-gokAka, jilA velagAMva, karnATaka saMparka sUtra : vI. je. gaMgaI - majhagAMva (belagAMva) (0831)480625, 488823 (2) e. e. ne mannAvara, belagAMva (0831) 452712 muni zrI mArdavasAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI zrI digambara jaina atizaya kSetra, AdIzvaragiri, nohaTA 477204 (damoha) madhyapradeza samparka sUtra (1) DaoN. santoSa goyala, phona (07606) 57224, 57222, (2) bhATiyA jI- 57261, 97261 15 (1) muni zrI apUrvasAgara jI mahArAja (2) muni zrI supArzvasAgara jI mahArAja 13. 14. 16. (1) muni zrI cinmayasAgara jI mahArAja ( 2 ) muni zrI pAvanasAgara jI mahArAja 17. kula - 2 muni mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI AdinAtha digambara jaina mandira mu. po. kothalI - 416101, tAlukA - zirola (kolhApura) mahArASTra saMparka sUtra : (1) dIpaka boragAve, 1195, rAjalakSmI 9vIM lAIna, jayasiMgapura (kolhApura) mahArASTra phona (02322) (ni.) 27474 (kA.) 28353 (2) basanta bhImagoMDA pATila, kothalI (02322) 25664 (3) RSabha pATila - 42243, (4) abhaya kumAra iMgale- 42254, (5) annA sAheba caugule - 42262 (1) muni zrI prazAntasAgara jI (2) muni zrI nirvegasAgara jI kula 2 muni mahArAja cAturmAsa sthalI : santa nivAsa, mahAvIra vihAra, bhagavAna mahAvIra mArga, sTezana ror3a gaMjabAsaudA - 464221 (vidizA) madhyapradeza phona (07594) 20464 saMparka sUtra (1) gulAbacandra jaina eDavokeTa, neharu cauka, gaMjabAsaudA- (07594 ) 20277, 20648, 22190 (2) siMghaI prabhudayAla jaina, mahAvIra mArga, gaMjabAsaudA (3) sAgaramala jaina-20556 (4) zreyamala jaina 21796 muni zrI ajitasAgara jI mahArAja (2) ailaka zrI nirbhayasAgara jI mahArAja 28 sitambara 2002 jinabhASita : kula 2 (1 muni mahArAja + 1 ailaka mahArAja ) cAturmAsa sthalI zrI digambara jaina prAcIna mandira jI, mahAvIra cauka, bairasiyA - 463106 (bhopAla) madhyapradeza saMparka sUtra : (1) adhyakSa- rAjendra jaina, mahAvIra janarala sTorsa, bAla vihAra, phona (07565) 62412, 62237 (2) ajita jaina - 62327 (3) subhASa jaina- 62483 (4)62327 (5)62268 (6) 62217 (ka) (1) AryikA zrI gurumati jI (2) AryikA zrI ujjvalamati jI, (3) AryikA zrI cintanamati jI (4) AryikA zrI sUtramati jI (5) AryikA zrI zItalamati jI (6) AryikA zrI sAramati jI (7) AryikA zrI sAkAramati jI (8) AryikA zrI saumyamati jI (9) AryikA zrI sUkSmamati jI ( 10 ) AryikA zrI zAntimati jI ( 11 ) AryikA zrI suzAntamati jI / (kha) (1) AryikA zrI dRr3hamati jI (2) AryikA zrI pAvanamati jI (3) AryikA zrI sAdhanAmati jI (4) AryikA zrI vilakSaNAmati jI (5) AryikA zrI vairAgyamati jI (6) AryikA zrI akalaMkamati jI (5) AryikA zrI nikalaMkamati jI (8) AryikA zrI Agamamati jI (9) AryikA zrI svAdhyAyamati jI ( 10 ) AryikA zrI prazamamati jI (11) AryikA zrI muditamati jI (12) AryikA zrI sahajamati jI (13) AryikA zrI saMyamamati jI (14) AryikA zrI satyArthamati jI (15) AryikA zrI samunnatamati jI (16) AryikA zrI zAstramati jI (17) AryikA zrI siddhamati jI / 18. (ga) (1) AryikA zrI Rjumati jI (2) AryikA zrI saralamati jI (3) AryikA zrI zIlamati jI / (gha) (1) AryikA zrI tapomati jI (2) AryikA zrI siddhAntamati jI (3) AryikA zrI namramati jI (4) AryikA zrI purANamati jI (5) AryikA zrI ucitamati jI / (Ga) (1) AryikA zrI upazAntamati jI (2) AryikA zrI OMkAramati jI / (ca) (1) AryikA zrI akampamati jI (2) AryikA zrI amUlyamati jI (3) AryikA zrI ArAdhyamati jI (4) AryikA zrI acintyamati jI ( 5 ) AryikA zrI alolyamati jI (6) AryikA zrI anamolamati jI (7) AryikA zrI AjJAmati jI (8) AryikA zrI acalamati jI (9) AryikA zrI avagatamati jI / kula : 47 AryikAe~ + 55 bAla brahmacAriNI bahaneM / cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina candAprabhu balAtkAragaNa mandira jI, gA~dhI cauka, cAvalI bAjAra kAraMjA (lAr3a)444105 (vAzima) mahArASTra saMparka sUtra : (1) jagadIza caure, rAhula esa. TI. DI. gA~dhI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. 20. 21. 22. cauka kAraMjA, phona - (07256) 22641, 22909 (2) atulajI jaina, mahAtmA phule cauka, bhagavAna mahAvIra mArga23956 (3) Dojasa gurujI, rAjapurA (4) manohara bhAU DAkore, gA~dhI cauka- 22764, 22164 (5) zazikAnta caure - 22711 (6) pradIpa jaina-22682, 22642 (5) pramoda kumAra ruivAle 22415 (1) AryikA zrI mRdumati jI (2) AryikA zrI nirNayamati jI (3) AryikA zrI prasannamati jI kula : 3 ArthikAe~ bAla brahmacAriNI bahaneM cAturmAsa sthalI zrI digambara jaina dharmazAlA, varNI kAlonI, sAgara- 470002, madhyapradeza | : saMparka sUtra : (1) adhyakSa nirmala kumAra jaina paTanA vAle (07582) 23031 (2) nAthUrAma jaina paTanAvAle-23056 (3) pramoda kumAra gulAbacandra paTanAvAle 35469 (4) rAkeza jaina 22643 (6) mahendra sodhiyA 23735 (1) AryikA zrI satyamati jI (2) AryikA zrI sakalamati jI kula 2 AryikAe~ + bAla brahmacAriNI bahaneM / cAturmAsa sthalI zrI zAntinAtha digambara jaina mandira jI, mu. pro. pahAr3I nivAra (kaTanI) madhyapradeza saMparka sUtra (1) ratanacandra jaina (2) devacandra jaina (3) surezacandra jaina (07622)64205 (4) vijaya kumAra jaina-64206 (1) AryikA zrI guNamati jI (2) AryikA zrI kuzalamati jI (3) AryikA zrI dhAraNAmati jI (4) AryikA zrI unnatamati jI + kula 4 AryikAe~ bAla brahmacAriNI bhneN| cAturmAsa sthalI : zrI pArzvanAtha digambara jaina bar3A mandira dharmazAlA, dhaitala galI, bhagavAna mahAvIra mArga, siroMja464 228 (fafeen) saMparka sUtra : (1) adhyakSa- zIlacandra jaina bagaraudA vAle, kirAnA vyApArI, choTA bAjAra (du.) 53068 (ni.), 53328 (vi.) (2) maMtrI jitendra kumAra jaina koThAvAle, kaThAlI bAjAra - (07591) (ni.) 52881, (du.) 53293 (3) bhUpendra kumAra jaina, cA~danI cauka, javAhara bAjAra (ni.) 53050 (du.) 53850 (4) ravIndra jaina vijayarAja(ni.) 52696 (du.) 53237 (1) AryikA zrI prazAntamati jI (2) AryikA zrI vinamramati jI (3) AryikA zrI vinayamati jI (4) AryikA zrI anugamamati jI (5) AryikA zrI saMvegamati jI (6) AryikA zrI zailamati jI (7) AryikA zrI vizuddhamati jI kula : 7 AryikAe~ - + bAla brahmacAriNI bahaneM / cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina mandira, bAjAra muhallA 23. 24. barelA - 483001 (jabalapura) madhyapradeza saMparka sUtra : (1) adhyakSa-kanchedI lAla jaina (2) motIlAla jaina (3) vimala jaina (0761)890431 (4) amita jaina 890487, 890483, 890481 (1) AryikA zrI pUrNamati jI (2) AryikA zrI zubhramati jI (3) AryikA zrI sAdhumati jI (4) AryikA zrI vizadamati jI ( 5 ) AryikA zrI vipulamati jI ( 6 ) AryikA zrI madhuramati jI (7) AryikA zrI kaivalyamati jI (8) AryikA zrI satarkamati jI (9) AryikA zrI zvetamati jI kula : 9 AryikAe~ + brAla brahmacAriNI bahaneM / cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina dharmazAlA zrI pArzvanAtha digambara jaina mandira ke sAmane, rAghaugar3ha - 473226, (gunA) madhyapradeza saMparka sUtra : (1) adhyakSa pradIpa jaina, kamalA hArDaveyara sTorsa, phona (07544) 62671, 62849 (2) azoka jaina, saMjaya TreDarsa- 62349 (3) 62516 (4) prazAnta jaina 62352 (ka) (1) AryikA zrI anantamati jI (2) AryikA zrI vimalamati jI (3) AryikA zrI nirmalamati jI (4) AryikA zrI zuklamatijI (5) AryikA zrI atulamati jI (6) AryikA zrI niveMgamati jI (7) AryikA zrI savinayamati jI (8) AryikA zrI samayamati jI (9) AryikA zrI zodhamati jI ( 10 ) AryikA zrI zAzvatamati jI (11) AryikA zrI suzIlamati jI (12) AryikA zrI susiddhamati jI (13) AryikA zrI sudhAramati jI / (kha) (1) AryikA zrI Adarzamati (2) AryikA zrI durlabhamati jI (3) ArthikA zrI antaramati jI (4) AryikA zrI anunayamati jI (5) AryikA zrI anugrahamati jI (6) AryikA zrI akSayamati jI (7) AryikA zrI amUrtamati jI (8) AryikA zrI akhaNDamati jI (9) AryikA zrI anupamamati jI ( 10 ) AryikA zrI anarghamati jI (11) AryikA zrI atizayamati jI (12) AryikA zrI anubhavamati jI (13) AryikA zrI Anandamati jI (14) AryikA zrI adhigamamati jI (15) AryikA zrI amandamati jI (16) AryikA zrI abhedamati jI (17) AryikA zrI udyotamati jI / kula 30 AryikAe~ bAla brahmacAriNI bahaneM : + + 70 pratibhA maNDala kI brahmacAriNI bahaneM cAturmAsa sthalI zrI pArzvanAtha brahmacaryAzrama gurukula elorA- 431102 tAlukA khulatAbAda (auraMgAbAda) mahArASTra phona - (02437) 44491, 44432 saMparka sUtra (1) adhyakSa-tanasukha lAla Thole, mu.po. sajjanapura ( kasAbakher3A), tAlukA khulatAbAda -sitambara 2002 jinabhASita 29 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. (auraMgAbAda) (2) vhI. e. manorakara jaina, jJAnavidyA, plaoNTa naM. 59, naI gajAnana kaoNlonI, gArakher3A,auraMgAbAda, phona - (0240)442795 (3) vijayakumAra mahIndrakara jaina, chatrapati nagara, gArakher3A, auraMgAbAda-441206 25. (1) AryikA zrI prabhAvanAmati jI (2) AryikA zrI bhAvanAmati jI (3) AryikA zrI sadayamati jI 31. kula : 3 AryikAe~ + bAla brahmacAriNI bahaneM cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina mandira jI, naugAmA (bAMsavADA) raajsthaan| saMparka sUtra - (1) seTha lakSmIlAla - (02968) 20103 (2) seTha sAgaramala 20092 (3) seTha badAmIlAla - 20093 (4) pradIpa jaina-20084, 20048, (5) rAjeza 32. gA~dhI-20035 (1) AryikA zrI Alokamati jI (2) AryikA zrI sunayamati jI kula : 2 AryikAe~ + bAla brahmacAriNI bhneN| cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina mandira jI, bilaharA rAjA- 470051 (sAgara) madhyapradeza saMparka sUtra : (1) prakAzacandra nIleza kumAra jaina, kapar3A | 33. vyApArI, phona (07584) 48344 (2) zItalacandra bar3akula- 48329 27. (1) AryikA zrI apUrvamati jI (2) AryikA zrI anuttaramati jI 34. kula : 2 AryikAe~ + brAla brahmacAriNI bhneN| cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina mandira jI, banavAra - 470663, tahasIla-nohaTA (damoha) madhyapradeza saMparka sUtra : (1) mohana lAla klAtha marceNTa, banavAra (07606)58235 (2) devendra bamorayA -58206 (3) lIlAdhara jaina- 58225 28 . ailaka zrI dayAsAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina mandira jI, bijorI mu.po. bijorI, caragavA~ roDa (jabalapura) madhyapradeza saMparka sUtra : (1) kamala kumAra jaina (07621) 64230, | 36. 34230 (2) sujana kumAra jaina (3) maganalAla jaina ailaka zrI ni:zaMkasAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI AdinAtha digambara jaina mandira jI tilaka nagara, indaura- 452001, madhyapradeza saMparka sUtra - (1) DaoN. prakAzacandra jaina- (0731) 490619 (2) pradIpa goyala - 491190 (3) bhAgacandra luhAr3iyA 490151 30. (1) ailaka zrI udArasAgara jI mahArAja (2) kSullaka zrI nayasAgara jI mahArAja kula : 2 (1 ailaka jI + 1 kSullaka jI mahArAja) 30 sitambara 2002 jinabhASita cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina mandira jI bA~sAtArakher3A- 470672 (damoha) madhyapradeza saMparka sUtra : (1) mANika candra jaina (2) sureza jaina, gallA vyApArI- (07812)52248 (3) padma jaina, padma ilekTrikalsa-52252 ailaka zrI siddhAntasAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina mandira jI, khAndR kaoNlonI (bAMsavAr3A) rAjasthAna saMparka sUtra - (1) ajita bhAI phona-(02992)(ni.) 41002 (du.)42849 (2) azoka jaina baiMkavAle (ni.) 43034 (kA.)42965 ailaka zrI sampUrNa sAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina mandira jI ku~AvAlA, jainapurI revAr3I-123401 (hariyANA) saMparka sUtra : (1) pradhAna-ajita prasAda jaina- (01274) 53645 (2) rAjakumAra jaina-55104 (3) devindara jaina(ni.) 25764 (kA.) 54912 ailaka zrI namrasAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI : zrI digambara jaina bar3A mandira mu.po. mohanagar3ha - 472101 (TIkamagar3ha), madhyapradeza saMkarpa sUtra : (1) rAjendra siMghaI- (07673)45752 ailaka zrI prabhAvasAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI- zrI pArzvanAtha digambara jaina mandira jI, baleha, tahasIla-rahalI, mu.po. baleha (sAgara) madhyapradeza kSullaka zrI dhyAnasAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina dharmazAlA, cauka, bhopAla-462001, madhyapradeza phona (0755) 748935 saMparka sUtra - (1) adhyakSa-maheza siMghaI (ni.) 544985, 544986 (du.)537072,534672 (2) narendra jaina vaMdanA(ni.) 748426, 234104 (3) pappU bhUrA- 510313 kSullaka zrI pUrNa sAgara jI mahArAja cAturmAsa sthalI - zrI digambara jaina mandira jI, khamariyAbijaurA nohaTA (damoha) madhyapradeza saMparka sUtra - (1) adhyakSa-rameza candra jaina (07606) 57215 (2) DaoN. Ara.sI. jaina-23120, (3)subhASa jaina noTa - AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja se dIkSita vartamAna meM 59 muni mahArAja, 109 AryikAe~, 9 ailaka mahArAja tathA 5 kSullaka mahArAja jI, kula-182 sAdhakagaNa madhyapradeza, rAjasthAna, karnATaka, uttarapradeza, hariyANA, mahArASTra, ina 6 prAntoM meM varSAyoga kara dharmaprabhAvanA kara rahe 35. 29. haiN| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 32 kA zeSAMza cihna vastuoM para darzAne kA niyama lAgU ho jAne ke bAvajUda ke Upara nahIM darzAte hue pRSTha bhAga para darzAyA hai| pApulara bekavela, | jina utpAdoM para cihna nahIM dikhe usakI sucanA apane kSetra ke jabalapura ne apane pApulara phrUTa keka' utpAda meM aNDoM kA upayoga | khAdya/auSadhi nirIkSakoM, upabhoktA phorama maMtrI, sAMsada, vidhAyakoM hone para na bhUre raMga kA cihna lagAyA hai na utpAda banAne va usakI Adi se zikAyata karake dI jAnI caahie| isa savAla para vakIloM miyAda kI tArIkha dI hai| ko bhI satarka rahate hue svayaM vaidhAnika pahala karanA caahie| vizeSakara zAkAhArI upabhoktAoM ke hita meM zAkAhArI aba taka khAdya padArthoM para sirpha cihna prakAzita hone se vastuoM ko harA cihna dekhakara hI kharIdane kI jAnakArI milanA | kaI upabhoktA zAkAhArI/mA~sAhArI hone kI pahacAna nahIM kara pAe nitAMta Avazyaka hai| vibhinna sAmAjika saMgaThanoM, saMsthAoM ko | haiN| kAlI syAhI se chape cihna se to zAkAhArI/mA~sAhArI kI jo zAkAhAra meM vizvAsa rakhate haiM, unheM cAhie ki ve patra pahacAna saMbhava nahIM hai| isa saMbaMdha meM sAgara (ma.pra.) ke saMsada patrikAoM meM vijJApana se, pracAra paTTa likhavAkara, parce vitarita sadasya zrI vIrendra kumAra, jo sAMsada kI svAsthya evaM parivAra karake TI.vI. kebala, sinemA slAIDsa para zAkAhArI cihna kI kalyANa samiti ke sadasya haiM, ne svAsthya maMtrI zatrughna sinhA ke samakSa vibhAga kI 5 julAI kI baiThaka meM sujhAva diyA ki khAdya upayogitA kA pracAra kraaveN| santoM ko cihna saMbaMdhI jAnakArI padArthoM ke DibboM/paikeToM para hiMdI-aMgrejI donoM bhASAoM meM spaSTa dekara unake vyAkhyAnoM se bhI pracAra ho sakatA hai| matalaba yaha hai rupa se zAkAhArI/mA~sAhArI likhA jAnA caahie| sujhAva ko ki zAkAhAra kI bhAvanA ke hita meM jaise bhI saMbhava ho hare raMga ke vyAvahArika mAnate hue svAsthya maMtrI zatrughna sinhA ne khAdya paikeToM cihna kI upayogitA aura bhUre raMga ke cihna vAle khAdya padArthoM se para zAkAhArI/mA~sAhArI anivArya rupa se likhane va kriyAnvita bacane kI jAnakArI sAmAnyata: hara AdamI taka pahu~cAne kI koziza | karane kA nirdeza saMbaMdhita adhikAriyoM ko tatkAla de diyaa| kI jAnA Avazyaka hai| siddhodaya siddhakSetra nemAvara se janahitArtha jArI bhagavAn mahAvIra svAmI ke nAma para mArga kA nAmakaraNa va sImeMTa kAMkrITa mArga kA lokArpaNa bhagavAn mahAvIra svAmI ke 2601 veM janma jayantI | kAryoM kI sarAhanA kii| isa avasara para vizeSa atithi ke rUpa meM varSa meM sirAja jilA (viAdazA) ma 2 kAyakrama sampanna huy| bhopAla se Aye huye bhagavAn mahAvIra svAmI 2600veM janma zatAbdI prathama pUrva sAMsada zrI rAghava jI bhAI kI sAMsada nidhi se samAroha ke rAjya starIya sadasya evaM digambara jaina zAzvata tIrtharAja siMcAI vibhAga dvArA jaina bar3e maMdira ke sAmane ghetala galI meM sammeda zikhara jI TrasTa ke maMtrI zarada jaina bhopAla ne samAja ke nirmita sImeMTa kAMkrITa mArga kA lokArpaNa huaa| dvitIya, bujurgoM evaM adhyakSa ke mArgadarzana meM yuvA maNDala ke kAryoM kI isake pazcAt siroMja nagara pAlikA dvArA ghetala galI meM atizaya kSetra nasiyA jI taka ke mArga kA nAma bhagavAn mahAvIra svAmI sarAhanA karate hue anukaraNIya btaayaa| ullekhanIya hai ki yuvA mArga rakhA gyaa| uparyukta donoM kAryakrama nAmakaraNa evaM lokArpaNa maNDala siroMja dvArA sthAnIya zAsakIya aspatAla meM eka vArDa karate huye mukhya atithi pUrva sAMsada zrI rAghavajI bhAI ne kahA | kI goda lekara usakA nAmakaraNa bhI bhagavAn mahAvIra svAmI ke ki bhaviSya meM samAjahita meM jo bhI kArya mere dvArA saMbhava hoNge| nAma para kiyA gyaa| zarada jaina bhopAla ne batAyA ki zAsana ke unheM prAthamikatA ke AdhAra para pUrA kruuNgaa| kAryakrama kI nirdezanusAra pratyeka zahara, paMcAyata, TrasTa ke padAdhikAriyoM dvArA adhyakSatA karate huye kSetrIya vidhAyaka zrI lakSmIkAMta zarmA jI nAmakaraNa ke kArya ko Age bar3hAne kA prayAsa kiyA jAye (samparka ne bharapUra yathAsaMbhava sahayoga dene kI ghoSaNA kI aura kahA zarada jaina, 47, mAravAr3I ror3a, bhopAla phona 543522) / ki maiM bhI samAja kA eka aMga huuN| pUrva sAMsada eMva vidhAyaka zarada jaina jI ne digambara jaina samAja, siroMja dvArA dhArmika, sAmAjika 80 janakapurI, jumerAtI, bhopAla -sitambara 2002 jinabhASita 31 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarUrata hai zAkAhAra pahacAna cihna ke niyama pAlana kI jIva dayA, krUratA nivAraNa, zAkAhAra evaM prANIrakSA meM | vaha pratIka cihna ko pradarzita karane kI bAdhyatA AyAtakartA para AsthA, niSThA rakhane vAle kAryakartAoM evaM saMsthAoM ke athaka | bhI sunizcita kreN| prayAsoM se kendrIya svAsthya tathA parivAra-kalyANa maMtrAlaya (105 aneka utpAdakoM ne apane utpAdoM para ye pratIka chApana e, nirmANa bhavana, naI dillI) ne 'khAdya apamizraNa nivAraNa | prAraMbha kara diyA hai| mA~sAhArI khAdya padArthoM meM dillI kI briTeniya adhiniyama, 1954' meM saMzodhana kiyA hai| saMzodhana ke bAda aba kA utpAda 'guDa-De, phrUTa keka', mumbaI ke Dominoja pijjA ke mA~sAhArI/zAkAhArI khAdya padArthoM ke DibboM/pekiMga para yaha nizcita aneka utpAda, gur3agA~va (hariyANA) kI kampanI phrITo le iNDiya cihna pradarzita karanA anivArya kara diyA hai| isameM mA~sAhArI khAdya kA cikana phlevara yukta 'poTeTo cipsa' (AlU papar3I), naI dillI padArtha ko paribhASita karate hue batAyA gayA hai ki 'jisa khAdya kI nesle iNDiyA li. kA 'maigI rica kicana sUpa pAuDara tatha padArtha meM eka saMgaThaka ke rUpa meM pakSiyoM, tAjA jala athavA samudrI maigI-ekasTrA TesTa cikana' Adi para bhUre raMga se banA cihna dekhane jIva-jantuoM athavA aNDoM sahita koI bhI samagra jIva-jantu yA | meM AyA hai| kucha ailopaithika kaipasyUlsa, goliyA~ evaM pAuDara ke usakA koI bhAga athavA jIva-jantu mUla kA koI utpAda antarviSTa paikeToM para bhI mA~sAhArI bhUre raMga kA cihna pradarzita huA hai| udAharaNa hogA, to vaha padArtha 'mA~sAhArI khAdya' mAnA jaavegaa| kintu isake | ke liye-muMbaI kI yUnivarsala meDIkeyara kA utpAda, 'phrI phleksa', aMtargata dUdha yA dUdha se bane padArthoM ko mA~sAhArI khAdya nahIM mAnA | 'isTovana' va 'primosA' kepasyUlsa, dillI kI IsTarna-kepasyU prA. jaayegaa|' isa paribhASA meM aNDe ko mA~sAhAra zreNI meM zAmila | li. ke 'prosTonila' va 'megomosTa' kepasyUlsa, muMbaI ke renabeksI kiyA gayA hai| leboreTarI ke 'revITAla', revITala kepasyUlsa, lUpina limiTeDa ke mA~sAhArI khAdya padArthoM ke pekiMga para 'bhUre raMga' (brAuna | "rekoviTa' kepasyUlsa, beragena heltha keyara ke 'olevAna' kepasyUlsa kalara) tathA zAkAhArI padArtha para hare raMga kA eka jaisA cihna aura baiMgalora kI bannera phArmA. I. prA. li. kI 'seTa kAla moma' chApanA anivArya ho gayA hai| upabhoktA, vastu kI pahacAna cihna ke TebaleTsa Adi ke bAre meM kucha jAnakAra batAte haiM ki uparokta alaga-alaga raMga se kara skeNge| pratIka cihna kA AkAra utpAda davAiyoM meM prANija strota se prApta (haDDiyoM se nirmita) jileTina, ke nAma yA brANDa nAma ke lie prayukta akSaroM kI U~cAI ke barAbara | viTAminsa prayoga hone se yaha cihna darzAyA hai| dUsarI aura novArTija honA caahie| cihna ko utpAda ke nAma yA brANDa nAma ke ThIka kanjUmara heltha i.prA.li. muMbaI ke 'impekTa' pAuDara meM machalI tela Upara pradarzita kiye jAne kA prAvadhAna hai| sabhI prakAra ke pracAra- | ke atirikta aise hI anya viTAminsa milAye jAte haiN| prasAra, mIDiyA, vijJApana Adi meM pratIka cihna ko niyamAnusAra khuzI isa pahala se bhI hotI hai ki kucha utpAdakoM ne anivArya rUpa se darzana kI bAdhyatA rakhI gaI hai| pratIka cihna | niyama prabhAvazAlI hone kI tArIkha 20 jUna, 2002 se pahale hI bhare hue vRtta jo vyAsa se duganI paridhi kA ho, use eka varga ke apane utpAda para hare raMga kA zAkAhArI cihna cihnita kara diyaa| madhya meM rahanA caahie| mA~sAhArI khAdya padArthoM para pratIka cihna 4 inameM naI dillI kI nesTele ne maiggI 2 miniTsa nUDalsa', ke.AI.sI. akTUbara, 2001 se tathA zAkAhArI padArthoM para 20 jUna,2002 se phUDsa prA. li. muMbaI ke 'meksa AreMja', 'phUTa pAvara' para tathA darzAnA anivArya ho cukA hai| sarakAra kI khulI AyAta nIti se pArale biskuTa prA. li. muMbaI ne apane utpAda 'pArale monAko' AyAtita khAdya padArthoM para bhI pratIka cihna ko cihnita karane kA tathA 'pArale jI biskuTa evaM klAsika phuDsa ne 'phana breka' nAmaka 'TAmATo bAlsa', lipTana kI tAjA cAya, priyA golDa kaM. niyama lAgU hogA yA nahIM yaha jAnakArI aba taka sAmane nahIM A kI kiDsa krIma biskuTa Adi zAmila haiN| sakI hai| zAkAhArI upabhoktAoM, jinakI saMkhyA amerikA kI kucha utpAdaka upabhoktAoM ko bhramita karane/cihnoM kI eka bAjAra zodha kaMpanI 'ropara sTArca varlDavAiDa' dvArA 1997 meM jAnakArI nahIM hone kA lAbha uThAkara bhUre raMga kI jagaha lAla yA kiye gaye vizvavyApI sarvekSaNa anusAra bhArata meM 82 pratizata nikalI | bhaTA (mejaMTA) raMga se cihna banA rahe haiN| kucha ne utpAda/brANDa nAma hai| inakI zAkAhArI bhAvanAoM ke hita meM sarakAra ko cAhie ki | zeSa pRSTha 31 para 32 sitambara 2002 jinabhASita Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAkAhArI khAdya padArtha ke paikeTa para cinha zAkAhArI evaM mAMsAhArI khAdya padArtho ke paikeTa para pratIka cinha banAnA anivArya mAMsAhArI khAdya padArtha ke paikeTa para cinha (Lehar Nestle. zAkAhArI khAdya padArthoM parahare raMga (grIna kalara)vAlA cihna- dekheN| IRELACI Marie G SARALHAMPA BRITANNIA BRITANNIA DASS fant Cereal with Ma (Chanier-Salind andipaharanemand SwomNTHOR H AR NGONLINA NETraise GAST 1 TASTA A T Apple I MONACO VIVSYW.. Vadilal iim Maggi -Minutes CHORTinn04 Saffola The Heart of the SEREDMU PRIMR.11 Nutri Blend DOUBLE DIAMOND DOUBLE DIAMONE BRITANO reann Refind Rice Karol O) 12 polAgirI MUUSSCUSSES vestle CHOCO SESSO CHAKAN Health inka H MERE HORRETO TIFISED ROSHE Bhenshiyaedals Compites CAMEL V. NAGRECHA & CO. AParle-GET aisA na pAye jAne para turaMta upabhoktA phorama meM zikAyata kreN| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAdya padArtha-davAe~ kharIdane se pahale cihnoM ko pahacAneM mAMsAhArI khAdya padArthoM evaM davAoM para banA bhUre raMga (brAuna kalara) vAlA cihna - dekheM RECOVIS IMPACT, IMPACT, O raji.naM. UP/HIN/29933/24/1/2001-TC monginis SLICE CAKE SpotuNOMOOSTERT Domino's Pizza BMinerald berals Dietary s POWDER POWDER VINNINIS itaulatdan DAN BERURU rociencamewormDIOK arpanempera ROMone 12RUPENLOD Hungry Kyal meanwa IRA ./ (REVITAL MaggiD legato HTANISAKALLY Laus hd bhopAla (ma.pra.) se mudrita evaM sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kAlonI, AgarA-282002 (u.pra.) se prkaashit| svAmI, prakAzaka evaM mudraka :ratanalAla bainAr3A dvArA ekalavya oNphaseTa sahakArI mudraNAlaya saMsthA maryAdita, jona-I, mahArANA pratApa nagara, Ole DOETRANSLCHOOLITMEVENTINERALS POPon Oleton BAB=3-402 Filc 10,5 emon PROSTONTE O PROSTON'L versai Universal Magg 4.SCAPITNO : 2312 Essasur ofhotHE Extra Taste CHICKEN O PROPRIETARYT000) Primosao TiNOISoud uCATEGOUNTRan (Magam Roz roz akuch speciall ESTOV FreeFlex SETCal Mon Vitamin D. & Minerals Tablets i Calcio DAka paMjIyana kra.-ma.pra./bhopAla/588/2002 Zinfex-AO Popular MedicaIKA