Book Title: Dev Dravya Nirnay
Author(s): Manisagar
Publisher: Naya Jain Mandir Indore
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032002/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PY SUNAN LASTA NYA SOSP , ang ANTASTANTANTANA zrIjinAya nasaH deva dravya nirNayaH (prathama vibhAga) deva dravyakA zAstrArtha saMbaMdhI patra vyavahAra aura saMkSepameM deva dravyakA sArarUpa nirNaya. paramapUjya paramaguru zrImanmahopAdhyAyajI zrI 1008 zrI sumati sAgarajI mahArAja ke laghu ziSya paM0 muni-zrImaNisAgarajI mahArAja. chapavAkara prakaTa kartAHzrI indaura va ujjaina ke saMghakI dravya sahAyatAse zrI jinadatta sUrijI jJAnabhaMDArake kArya vAhaka gopIpurA zItalavADI surata, aura zrIjinakRpAcaMdra sUrijI jJAnabhaMDAra ke kAryavAhaka nayA jaina maMdira indaura. zrIvIranirvANa 2446, vikrama saMvat 1971 phAgaNa sudI 16 zrIlakSmI-vilAsa sTIma presa, indaura meM mudrita, prathama bAra 3000 kaoNpI bheTa mUlya satyagrahaNa. S shipsanelona -LAY TASHACSUNSE ASEASEASE Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000000000 | 993590050000000000000 jAhira khabara bRhatparyuSaNA nirNayaH isagraMthameM vIraprabhuke garbhApahArarUpa dUsare cyavana kalyANaka ko mAnane meM zaMkA karanevAloMkI saba zaMkAoMkA samAdhAna sahita / tathA abhI kaI sAdhu loga paryuSaNA ke vyAkhyAna meM usakA niSedha karate haiM, unhoMkI saba kuyuktiyoMkA khulAsA sahita AgamapAThAnusAra va vaDagacchAdI prAcIna, sabagacchoMke pUrvAcAryoM ke race graMthAnusAra acchItarahase kalyANaka mAnanekA siddhakarake batalAyA hai. aura laukikaTippaNAmeM jaise kabhI kArtikAdi kSayamahineAtehaiM, taba unhoM meM dIvAlI-jJAnapaMcamI-kArtikacaumAsI-kArtikapUrNimA-pauSa dazamI vagairaha dharmakArya karane meM Ate haiM taisehI zrAvaNAdi adhika * mahino meM bhI paryuSaNAdi parvake dharmakArya karanemeM koI doSa nahIM hai, isa viSaya meM bhI paryuSaNAke bAda 100 dina taka Thaharane vagairaha saba zaMkAoMkA samAdhAna sahita prAcIna zAstroMke pramANoMke sAtha vistAra pUrvaka nirNaya likhA hai, aura haribhadrasUrijI-hemacaMdrAcAryajI navAMgIvRttikAra abhayadevasUrijI-devendrasUrijI-umAsvAtivAcaka-jinadAsagaNimahattarAcArya vagairaha sabagacchoM ke prAcInAcAryoM ke race graMthAnusAra zrAvaka ko sAmAyika karane meM pahile karemibhaMtekA uccAraNa kiye bAda pIchese iriyAvahI karanekA sAbita karake batalAyA hai. usI mujaba AtmArthI bhavyajIvoMko sAmAyikAdi dharmakArya karanese jinAjJA kI ArAdhanA ho sakatI hai, isakA bhI acchI tarahase nirNaya kiyA hai. ina saba bAtoMkA khulAsA dekhanA cAhate ho to "bRhatparyuSaNA nirNayaH" graMtha bheTa milatA hai usako maMgavAkara dekho, DAka kharca ke nava Ane lageMge, devadravya nirNaya ke prakAzakoM ke ThikAnese milegA.. ppppellepellpppppepellndpppppppe Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIjinAya nmH|| devadravyakA zAstrArthasaMbaMdhI patravyavahAra aura saMkSepa meM devadravyakA sArarUpa nirnny| maMdira meM zrIjinezvara bhagavAnkI pUjA AratI karane saMbaMdhI bolIke caDhAve kA dravya bhagavAn ko arpaNa hotA hai, isaliye vaha dravya bhagavAn kI bhakti ke sivAya anya jagaha nahIM laga sakatA. jisapara bhI usa dravyako abhI sAdhAraNa khAte meM le jAne saMbaMdhI zrImAn vijayadharma sRrijI kI navIna prarUpaNArUpa yaha devadravyakI carcAne jaina samAja meM bahuta virodha bhAva phailAyA hai, hajAroM loga saMzaya meM gire haiM, lAkhoM rupayoMkI devadravyakI Avaka ko bar3A bhArI dhakkA pahuMcA hai, isa viSaya kA pUrApUrA samAdhAna pUrvaka nirNaya honeke liye bahuta loga utkaMThita ho rahe haiM, isa navIna prarUpaNAkI carcA saMbaMdhI zrImAn-vijayakamalasUrijI AnandasAgara sRrijI vagairaha anumAna DeDha sau do sau munijana sAmane hue the, magara nyAyapUrvaka zAMtise abhItaka usakA nirNaya hokara samAja kA pUrApUrA samAdhAna nahIM ho sakA aura Apasa meM chApAchApI se hajAroMkA kharcA ho gayA, niMdA, IrSAse kleza baDha gayA, logoMke karmabaMdhana bahuta hue, aura zAsanakI hIlanAbhI huI, kucha sAra nikalA nhiiN| idhara zrImAn vijayadharma sUrijI kI tarapha se gaye Asoja mahine ke jainapatra meM isa viSayake zAstrArtha karanekI jAhira sUcanA prakaTa huI thI, magara unake sAmane koIbhI sAdhu zAstrArtha karane ko khar3A nahIM huA. usase samAja meM baDI bhArI khalabhalI macI, logoMkI zaMkAne vizeSa jora kiyA aura bhaviSyameM Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana ko bar3I bhArI hAni pahuMcane kA kAraNa huA, idhara una logoMko bolane kA mokA milA ki hamato zAstrArtha karane ke liye taiyAra the magara hamAre sAmane pakSavAloMmeM se koIbhI sAdhu khaDA nahIM ho sakA. ityAdi vyavasthAko dekhakara maiMne zAstrArtha karanekA maMjUra kiyA aura unako patra bhejA, usakI nakala nIce mujaba hai:- .. zAstrArtha maMjUra. zrImAn-vijaya dharmasUrijI ! amadAbAda, baDaudA, surata, muMbaI, ratalAma, indora, dhUliyA, vagairaha Apa jahAM cAhe vahAM devadravya saMbaMdhI vivAdavAle viSayakA zAstrArtha karaneko maiM taiyAra hUM. saMvat 1978 kArtika zudI 10, muni-maNisAgara, TheH-koTevAle zeThajIkI havelI ratalAma. yahI lekha jaina patrake aMka 44 veM meM aura mahAvIra patrake aMka 15 veM meM chapakara prakaTa ho cukAthA, usake javAba meM dhUliyAse zrImAn vijayadharmasUrijI kI taraphase vidyAvijayajIne jaina patrake aMka 45 veM meM chapavAyA thA ki 'tuma indora Avo tumAre sAtha zAstrArtha karane ko hamArI tarpha se koI bhI sAdhu khaDA hogA.' isa prakAra se chapavAkara unhoMne zAstrArtha ke liye indora zahara pasaMda kiyA aura mere sApa zAstrArtha karane kA svIkAra karake mereko maunaekAdazIke lagabhaga indora zAstrArthake liye bulavAyA, isake javAba meM maiMne unako patra likhA usakI nakala nIce mujaba hai. indora meM zAstrArtha. zrImAn vijayadharma sUrijI--devadravyasaMbaMdhI vivAda Apane hI uThAyA hai.'1-2-3-4 patrikAeM bhI Apane hI likhI haiM, isaliye isa vivAdake zAstrArtha saMbaMdhI koIbhI lekha ApakI sahI binA pramANabhUta mAnA jAvegA nahIM. yadi Apa anya kisI ko zAstrArtha ke liye khaDA karanA cAhate Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoveM to bhI mereko koI harakata nahIM hai, magara sabhA meM jo satya nirNaya Thahare so usI samaya Apako svIkAra karanA par3egA aura jisakI prarUpaNA jhUThI Thahare usako usI samaya saMgha samajha sabhA meM apanI bhUlakA micchAmi dukkaDaM denA paDegA. yaha donoM bAteM agara Apako maMjUra ho to apanI sahI se sUcanA dIjiye, yahAMpara maunekAdazIko upadhAnakI mAlA kA mahotsava va dIkSA honevAlI hai, so hone bAda maiM indora tarapha Ane ko taiyAra hUM. pahile pratijJA honI cAhiye pIche zAstrArtha kA divasa mukarara honese anya muni mahArAja bhI padhArane kA saMbhava hai saMvat 1978 mAgasara vadI 8. muni maNisAgara, ratalAma. upara mujaba patra rajiSTarI se ghUliye bhejA thA, vo vihAra karake sIrapura hokara mAMDavagaDha AnevAle sunA thA, isaliye sIrapura aura mAMDava - gaibhI isa patra kI nakala rajISTarI se bhejI gaI thI, tInoM jagaha ke rajISTara patra unhoMko mila gaye unakI pahuMca AgaI hai aura yahI patra mahAvIra patra ke aMka 16 veM meM aura jaina patra ke aMka 47 veM meM chapakara prakaTa bhI ho cukA hai. * aura ratalAma meM upadhAna tapa kI mAlA pahirane kA tathA 'mAlavA jaina samAja sammelana' kA mahotsava thA, usapara indora se svayaMsevaka maMDala bhI AyA thA unake sAtha indora zrImAn pratApamunijI ko anukrama se do patra bheje; unhoM kI nakala - nIce mujaba hai. prathama patrakI nakala. zrImAn pratApamunijI yogya anuvaMdanA sukhazAtA vaMcanA mahAvIra patrake aMka 16 veM meM lekha merI tarapha se chapA hai usamujaba zrIvijaya dharma sUrijI indora AyeM taba unake pAsase sahI bhijavAnA, maiM indaura Aneko taiyAra hUM. saM0 1978 mAgasara sudI 11, muni maNisAgara, ratalAma. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeha prathama patra hIrAlAla jI jindANI, paMcamalAlajI borA, geMdAlAlajI DosI, mANakacaMdajI rAThoDa, kanaiyAlAlajI rAMkA, mAMgIlAlajI kaTArIyA aura amolakacaMdabhAI ke sAtha bhejA thA. - dUsare patrakI nakala. zrImAn pratApa munijI yogya anuvaMdanA sukhazAtA baMcanA. zrImAn vijayadharma sArajI indora Ave taba zAstrArtha meM satya grahaNa karavAne kI sahI jaladI se bhijavAnA, sahI Anese maiM ratalAma se indora 5-6 rojameM pahuMca sakU~gA, Apa vahAM hI ThaharanA. sahI binA zAstrArtha hotA nahIM, kamajora ko sahI karanA muzkila hotA hai isaliye anya bAtoM meM viSayAMtara karatA hai, yaha to Apa jAnate hI haiM, vizeSa kyA likheM. saMvat 1978 mAgasara zudI 12, muni-maNisAgara, ratalAma. yaha dUsarA patra dhanarAjajI aura juhAramalajI rAMkA ke sAtha bhejA thA, yaha upara ke donoM patra zrIpratApamunijI mArphata indora Aye taba unhoMko pahuMcAye gaye, jisaparabhI " maNisAgara kI zAstrArtha karane kI icchA nahIM hai, isaliye indora nahIM AtA" ityAdi jhUThI jhUThI bAteM mere liye phailAI. taba maiMne eka heDabila chapavAyA thA, vaha nIce mujaba hai. devadravya saMbaMdhI indora meM zAstrArtha. zrImAn-vijayadharma sAraMjI ! merI tarpha se mahAvIra patra ke aMka . 16 ve meM aura jaina patrake aMka 47 meM lekha chapA hai, usa mujaba deva dravya saMbaMdhI zAstrArtha kI sabhA meM jo satya nirNaya Thahare so usI samaya aMgIkAra karane kI va jisakI prarUpaNA jhUThI Thahare usako usI samaya sabhA meM micchAmi dukkaDaM dene kI Apa pratijJA kariye, maiM indora zAstrArtha ke liye Ane ko taiyAra hUM. yaha bAta dhUliyA, sIrapura aura mAMDavagaDha ke rajISTara patroM meM Apa ko likha cukA hUM aura mahAkIra va jainapatra meM bhI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chapa cukI hai, isaliye maNisAgara kI zAstrArtha karane kI icchA nahIM hai usase indora nahIM AtA ityAdi bAteM karanA saba jhUTha hai| yaha vivAda ApanehI uThAkara jaina samAja meM carcA phailAyI hai, usa se hajAroM loga saMzaya meM gire haiM, aura deva dravya meM bar3I bhArI hAni pahuMcane kA kAraNa huA hai, isaliye isa zAstrArtha meM ApakI sahI binA koI bhI lekha pramANabhUta mAnA jAvegA nahIM, aura isake liye Apako jiyAde bhI ThaharanA paDegA magara vihAra karane ke bahAne zAstrArtha ko uDA sakate nahIM. vihAra to janmabhara karanA hI hai dharmakArya ke liye jiyAdA Thaharane meM bhI koI doSa nahIM haiM. ApakI pratijJA patra meM sahI honepara zAstrArtha kA divasa mukarara honese bahuta sAdhu-zrAvaka isa zAstrArtha meM zAmila hone ke liye indaura Ane ko taiyAra haiM, isaliye agara apanI bAta saccI samajhate ho to sahI karane meM kabhI vilaMba na kareMge yA jhUThI samajha karake bhI apanI bAta jamAne ke liye upara se hAM hAM karate ho aura aMdara se icchA na honepara jhUThe jhUThe bahAne batalAkara zAstrArtha se pIche haTanA cAhate ho to - apanI prarUpaNAko pAchI khIMca lenAhI yogya hai, nahIM to sahI kariye. yaha vivAda sAmAnya nahIM hai, isaliye suhIpUrvaka nyAyaseMhI honA cAhiye. iti zubham / saM0 1978 pauSa vadI 3. muni-maNisAgara, ratalAma. - isa heDabila ko rajISTarI se unhoMko bhejA gayA thA ( usakI pahuMca AgaI thI ), aura indora, ratalAma vagairaha zaharoM meM bhI bAMTA gayA thA, usapara bhI unhoMne isa heMDabila kA kucha bhI javAba nahIM diyA mauna kara liyA aura dhUliyA, sIrapura, mAMDavagaDha ke tInoM patroM meM, va zrI pratApamunijI vAle do patroM meM aura upara ke haiMDabila meM sApha khulAsA likhA gayA thA, ki " zAstrArtha kI sabhA meM satyagrahaNa karane Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI aura jhUTha kA micchAmi dukkaDaM dene kI Apa pratijJA kariye, zAstrArtha ke liye maiM indora Ane ko taiyAra hUM" ityAdi upara kI tamAma bAtoMko jAnate hue bhI samAja ko satya bAta batalAne ke badale apane mahAvrata bhaMga hone kA vicAra bhUlakara ulaTI rItise "maNisAgara hajusudhI indora Avela nathI ane temanA patro thI. mAlUma paDe che ke te zAstrArtha kare tema jaNAtu nathI " ityAdi jaina patrake aMka 49 veM meM vidyAvijayajI ke nAma se tAra samAcAra chapavAkara samAja se dhokAbAjI kI, merepara jhUThA AkSepa kiyA aura yahI samAcAra dUsarI bAra phirabhI jaina patra ke aMka 7 veM meM eka anubhavI ke nAma se chapavAye aura samAja ko aMdhere meM rakhA, khUba kapaTabAjI khelI. taba maiMne unhoM ko khAcaroda se eka patra likhakara bhejA thA, usakI nakala nIce mujaba hai: deva dravyakI zAstrArtha saMbaMdhI jAhira sUcanA / tA. 12 pharavarI san 1922 ke jainapatra meM - deva dravya nA zAstrArtha nuM chevaTa ' nAmake lekha meM " muni-maNisAgara indaura AyA nahIM zAstrArtha kiyA nahIM aura una ke patroM para se zAstrArtha karane kA mAluma bhI paDatA nahIM" aisA lekha eka anubhavIke nAmase chapavAyA hai, vaha saba jhUTha hai, maiMne " devaM dravya saMbaMdhI indorameM zAstrArtha'' nAmA heMDabila chapavA kara zrImAn vijayadharma sUrijI ko indora rajiSTarI se bhejA thA aura vahI heDabila mahAvIra patrake aMka 18 veM meM prakaTa bhI ho cukA hai. usameM " zAstrArtha kA satya nirNaya grahaNa karanekI aura jisakI prarUpaNA jhUThI Thahare usako usI samaya sabhAmeM apanI bhUlakA micchAmi dukkaDaM dene saMbaMdhI sahI karanekA yA apanI prarUpaNA ko pIchI khIMca lenekA sApha khulAsA likhA thA " usapara unhoM ne mauna dhAraNa kara liyA, kucha bhI javAba nahIM diyA. isa se ' aniSedha so anumata' isa kahAvata mujaba vijayadharmasUrijIne va unhoM ke ziSyoMne deva dravya saMbaMdhI vartamAnika apanI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prarUpaNA ko pIchI khIMca kara mere sAtha zAstrArtha baMdha rakhanekA sAbita ho gayAthA. isaliye maiM indora zAstrArtha ke liye nahIM AyA thA. abhI bhI Upara mujaba zrImAn vijayadharma sUrijI apanI sahI se pratijJA jAhira kareM to maiM indora zAstrArthake liye Ane ko taiyAra hUM. unhoM ke ziSyoM meM se koI bhI zAstrArtha kare, mereko maMjUra hai. mUjhe upara mujaba pratijJA maMjUra hai, unhoMko maMjUra ho to sahI bhejeM, maiM taiyAra hUM. phajUla anubhavI ke nAma se jhUThA lekha chapacAnA kisIko yogya nahIM hai. vizeSa sUcanA - zrImAn vidyAvijayajI ! sahI karake nyAya se dharmavAda karane kI tAkata hotI to chala prapaMca se jhUThe lekha chapavAkara logoM ko bhrama meM gerane kA sAhasa kabhI na karate aura zuSka vitaMDavAda choDakara zrIgautamasvAmI, zrIkezIsvAmI mahApuruSoM kI taraha logoM kI zaMkA aura visaMvAda dUra karane ke liye nyAya se zuddha vyavahAra karate. vizeSa kyA likheM. samvat 1978 phAgaNa vadI 11 budhavAra. hastAkSara muni maNisAgara, mAlavA khAcaroda. ka yaha upara kA patra bhI khAcaroda se indaura unhoMko rajISTarI se bhijavAyA thA ( usakI pahuMca bhI AgaI hai ) isa patrakA bhI kucha bhI javAba nahIM diyA, mauna hokara baiThe. hama khAcarodase vihAra kara badanAvara gaye, vahAM se bhI SoSTa kArDa rajISTarI se bhejA usakI nakala yaha hai. zrImAn vijayadharma sUrijI yogya sukhazAtApUrvaka khAcarauda se raMjISTara patra bhejA thA vaha Apako pahuMcA vihAra kara Aja Idhara Aye haiM, yahAM se vihAra kara baDanagara hokara phAgaNa zudI 13 ko yA caitra vadI 2-3 ko indora Apa se zAstrArtha karane ke liye Ate haiM. Apa vihAra na kareM. nivedana. maiMne hogA, vahAM se Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mere sAtha ApakI tarapha se kauna zAstrArtha karegA usakA nAma likheM. satyagrahaNa karane kI sahI bhejeM. saMvat 1978 phAgaNa sudI 6, muni maNisAgara, mAlavA badanAvara. yaha rajISTara pahuMcA taba usakA javAba AyA vaha yaha hai. zrIyuta maNisAgarajI, pISTa kArDa malyuM. zAstrArtha mATe ahiM AvAnI tamane koIe manA hotI karI, ratalAma thI ahiM sudhAno rasto khullo hato ane atyAre paNa rasto khulo che jene zAstrArtha karavoja hoya te to AvI rIte nirarthaka patroM lakhI vyartha kharca gRhastho pAse naja karAve. indora sITI, phAgaNa zudI 10, 2448, zAstrArtha ne mATe je kaI niyamoM pratijJApatra vigereMnI AvazyakatA che, te madhyastha nimAtAM tamAre amAre bannee karavAnA che, te karI levAze, jo Avazo nahiM ane vyartha patroM lakhyA karazo to lokone pelI kahevata yAda karI paDaze ke -' bhase te nahiM kUtaro caraNa kATe, labAu lahe 'upamA eja sATe ' aTalA mATe jaladI Avo ane zAstrArtha karo. vidyAvijaya. yaha patra mereko badanAvara likhAthA, maiM caitra badI 2 ko indora AyA, aura usIroja zAstrArthake liye unhoMko patra bhejA, vaha yaha hai. zrImAn vijayadharma sUrijI ! yogya vaMdanA pUrvaka nivedana - Apane devadravya saMbaMdhI apane vicAroM kI 4 patrikAoM meM aneka jagaha bahuta anucita bAteM likhI haiM, usasaMbaMdhI zAstrArtha ke liye maiM yahAMpara AyA hUM, vaha Apako mAlUmahI hai. isa zAstrArtha meM satya nirNaya Thahare usako aMgIkAra karanekI aura jisakI prarUpaNA jhUThI Thahare usako usI samaya sabhAmeM saMgha samakSa apanI bhUlakA micchAmi dukkaDaM denekI pratijJA Apa maMjUra kareM. mere ko bhI yaha pratijJA maMjUra hai. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApakI taraphase kauma zAstrArtha karegA usakA nAma likho, saMgha taraphase madhyastha banAne vagairaha bAtoMkA usake sAtha khulAsA kiyA jAve. saMvat 1978 caitra badI 2, budhavAra. The.-jaina zvetAMbara lAyabrerI, morasalI galI, indora.. . hastAkSara muni maNisAgara. . yahAMse eka patra unakA aura eka patra merA kramase jAnalenA. .. ghamaDasI-juhAramala kA noharA, malamagaMja, indora sITI, caita vadi (hindI) 3,2448. zrIyuta maNisAgarajI, .... ApakA, pUjyapAda paramaguru AcArya mahArAja zrI ke nAmapara ceta adi 2 kA patra milA / Apa indora meM tazarIpha lAye haiM, so mAlUma hI hai| hama loga zAstrArtha ke liye pahile bhI tayAra the, ababhI tayAra haiM aura Age bhI tayAra rheNge| Apa zAstrArtha karane ko Aye haiM : so acchI bAta hai| nimna likhita bAtoM ke uttara zIghra dIjiye, tAki zAstrArtha ke liye anyAnya tayAriyAM karane karavAne kI anukUlatma ho / *. 1 Apa zAstrArtha karameko Aye haiM, so kisI eka samudAyika pakSakI tarphase AyeM haiM,yA Apa apanI hI tarphase zAstrArtha karanA cAhate haiM? 2 ApakI hAra-jIta aura bhI kisI ko maMjUra hai ? 3. Apa kisa kI AjJA meM vicarate haiM ? jisakI AjJA meM vicarate haiM, usakI AjJA zAstrArtha ke liye lI hai ? ... ina praznoM ke uttara diye jaayeN| ApakA-vizAlavijaya. zrImAn vijayadharmasUrijI,.. . ... ApakI tarpha se zrImAn vidyIvajayajI* kA- patra, abhI milaaH| * yadyapi patra meM nAma vizAlavijayajI kA hai, magara patra vidyAvijayajIne likhA hai, jhUThAhI kapaTatAse vizAlavijayajI kA nAma rakkhA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zAstrArtha karane ko kisI samudAyika pakSa tarphase nahIM AyA magara madhyastha pakSa meM merI tarpha se logoM kI zaMkA dUra karane ke liye zAstrArtha karanA cAhatA hUM. - 2 satya nirNaya Thahare vaha mereko maMjUra hai. anya satya ke abhilASI jo satya dekheMge vaha grahaNa kareMge unhoMkI khuzI kI bAta hai. . 3. maiM mere guru mahArAja upAdhyAyajI zrImAn mumatisAgarajI mahArAja kI AjJA meM hUM, unhoMke sAthameM hI indora AyA hUM, unhoMkI isa viSaya meM zAstrArthase satya nirNaya karanekI AjJA hai. saMvat 1978 caitra vadI 3 guruvAra. hastAkSara muni-maNisAgara, indora. indora siTI, caita vadI 5, 2448. zrIyuta maNisAgarajI, Apa patra kA javAba denemeM itanI zIghratA na kareM ki, patra kisane likhA hai aura kisako javAba de rahA hUM, isakA bhI khyAla na rhe| ___yaha jAna karake baDA hI Azcarya huA ki, Apa kisI samudAyika pakSa kI tarpha se nahIM kiMtu apanI hI tarpha se zAstrArtha karane ko Ae haiM, aura ApakI hAra-jIta sirpha Apa hI ko svIkArya hai. jaba aisI avasthA hai to phira Apa ke sAtha zAstrArtha karane kA pariNAma kyA ? kyoM ki, Apa jaina samAja meM na aise pratiSThita evaM vidvAn sAdhuoM meM gine jAte haiM ki, jisa se ApakI hAra-jIta kA prabhAva hai, isaliye maiMne jAna karake upayogapUrvaka khyAla se vidyAvijayajI kI kapaTatA jAhira hone ke liye unakA nAma likhA hai, saba patroM meM vizAla vijayajI kA nAma kapaTatA se jhUThAhI likhA hai, maNisAgara. * isakA samAdhAna upara kI phuTa noTa meM likha cukA hUM, maNisAgara, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAja ke Upara kucha bhI paDe. khaira tisa parabhI Apa hamAre kisI sAdhuse hI zAstrArtha karanA cAhate haiM, to hama taiyAra haiM. Apa yahAM ke zrIsaMgha ko zAstrArtha kI tayAriyAM ke liye sUcanA kareM, jisase kama se kama yahAM ke zrIsaMgha ko to phAyadA ho. saMgha ko ekatrita kareM, usa samaya hama ko sUcanA karanA. jarAsA isa batAkA bhI khulAsA kariyegA ki, Apa ke gurujI zrImAn sumatisAgarajI kisI kI AjJA meM haiM yA svataMtra haiM ? ApakA --vizAlabijaya: zrImAn vijayadharma sUrijI, ApakI tarpha se patra milA, usa meM Apa zAstrArtha ko ur3Ane kI pravRtti karate haiM, yaha yogya nahIM hai. maiM ApakI 4 patrikAoM kI anucita bAtoMpara zAstrArtha karanA cAhatA hUM. 9 maMdirajI meM bhagavAn kI pUjA AratIkI bolI ke car3hAve kA mukhya hetu Apane kleza nivAraNa kA ThaharAyA hai. 2. pUjA AratI ke caDhAve kA dravya deva dravya khAte saMbaMdha nahIM rakhatA hai, aisA likha kara sAdhAraNa khAte le jAnekA Apane ThaharAyA hai. 3 devadravya kI vRddhi bahuta ho gaI hai, isa liye abhI deva dravya baDhAne kI jarUrata nahIM hai, aisA likhA hai. 4. devadravya kI vRddhi ke liye bolI bolane kA car3hAvA karanekA pATha koI bhI zAstra meM nahIM hai, aisA likhA hai. .5 pUjA AratI vagairaha ke bolI bolane ke caDhAve kA - dravya sAdhAraNa khAte meM le jAne meM koI prakAra kA zAstrIya doSa nahIM AtA hai, aisA likhA hai. 6 svapna utArane vagairaha kA dravya deva dravya nahIM ho sakatA isaliye sAdhAraNa khAte meM lejAne kA ThaharAyA hai. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. dhArmika rivAja dezakAlAnusAra phirate Aye haiM, usa mujaba pUjA AratI vagairaha kA dravya deva dravya meM jAnekA jo rivAja hai usako phiravAkara sAdhAraNa khAte meM le jAne kA likhA hai. . . 8 pUjA AratI vagairaha ke caDhAveko asuvihitoM kA AcaraNa ThaharAyA hai. - 9 prabhukI bhakti ke kAryoMmeM cahAvA nahIM hosakatA aisA likhA hai, ityAdi. ApakI likhI aneka bAtoMko maiM bahutahI anucita samajhatA hUM, isaliye zAstrArtha karane ko tayAra hUM. Apane mere sAtha isa viSaya meM zAstrArtha karane kA maMjUra kiyA thA aura indaura meM zAstrArtha karane ko bulavAyA hai, aba zAstrArtha ko uDAnA cAhate ho yaha yogya nahIM hai.... 1 saMvat 1978 ke " jaina " patra ke aMka 45 veM meM mere akele ke sAtha Apane zAstrArtha karane kA maMjUra kiyA thA. aba samudra dAyika pakSa kA bahAnA lekara zAstrArtha ko uDA dete ho yaha anucita hai, 2." jaina" patra ke aMka 49 veM meM tAra samAcAra . chapavAkara mere ko indora zAstrArtha ke liye celeMja (jAhira sUcanA ) dekara jalda bulavAyA thA. maiM zAstrArtha liye Idhara AyA to Apa aba pratiSThA vidvattA vagairaha ke bahAnoMse zAstrArtha uDAnI cAhate ho, yaha bhI anucita hai. : 3 " jaina " patra ke aMka 7 veM meM maiM zAstrArtha karane ko indora nahIM AyA, usapara Apa AkSepa karavAte haiM, aba AgayA to ADI TeDhI dhAtoM se zAstrArtha uDAne kI kozIza karate haiM, yaha bhI anucita hai. ... ... .. 4 phAgaNa sudI 10 ko Apane mere ko badanAvara posTa kArDa likhavAyA hai, usameM jaldI indora Avo aura zAstrArtha karoM, zAstrArtha ke liye niyama pratijJA vagairaha bAteM vAdI prativAdI donoM ko milakara tai kara Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lenekI AvazyakatA batalAI hai. aba saba bAteM tai karanekA yahAMke saMghapara gerakara Apa alaga honekI ceSTA karate haiM, yaha bhI anucita hai. 5. ApakI tarphase caitra vadI 3 ke patra meM, maiM indora zAstrArtha ke liye AyA; usa bAta ko Apa khuzIke sAtha svIkAra karate haiM, aura merese 3 prazna pUchethe, usakA uttara merI tarapha se Apako milane para zAstrArtha kI anyAnya tayAriyAM karane karavAne kA maMjUra karate haiM. jaba 3 praznoM ke uttara merI taraphase Apako mila gaye, taba Apa cupa baiThakara yahAM ke saMgha ko zAstrArtha kI tayAriyAM karavAne kA mere akelese kahate haiM aura Apa alaga ho jAte haiM, yaha bhI anucita hI hai... ..... 6 ratalAma se maiMne Apako rajisTara kArDa bhejakara sApha khulAsA likhAthA ki, Apa logoMne indora ke zrAvakoM ko sikhalAkara zAstrArtha karanekA baMdha rakhavAyA hai, aisI aphavAha logoMmeM sAgarajIke vakta phailIthI. aura yahAMpara bhI aba yahI mAlUma huA hai ki zAstrArtha meM bahuta kharcA karanA paDegA va bahuta dinataka zAstrArtha calanese usakI vyavasthA karanemeM logoMke saMsArika kAryoMmeM bAdhA pahuMcegI aura Apasa meM jhagaDA ho gayA to baDI muskala hogI. hajArokA kharcA, hamezA kA virodhabhAva, badanAmI uThAnA paDegI ityAdi bAtoM ke bhaya se yahAM kA saMgha isa zAstrArtha ko nahIM cAhatA. yaha ApabhI jAnatehI hoMge phira bhI zAstrArtha ke liye saMgha para geranA, yaha to jAnabujhakara zAstrArtha uDAnekA rastAlenA yogya nahIM hai. 7 deva dravya saMbaMdhI apanI prarUpaNA ke AgevAn ApahI haiM, isa liye isa viSaya meM Apake sAthahI zAstrArtha karanA yuktiyukta hai. maiM Apake sAthahI zAstrArtha karanA cAhatA hUM. magara Apa apanI tarapha se kisIko bhI zAstrArtha ke liye khaDA kara sakte haiM. yaha bAta bahuta daphe maiM Apa ko likha cukA hUM, to bhI " Apa hamAre kisI sAdhu se hI zAstrArtha karanA cAhate haiM" aisA jhUTha likhavAte haiM yaha bhI yogya nahIM hai, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. 8 vidvAn hokara anucita kArya kare, to usakA pratikAra karanA hara eka kA kartavya hai. abhI vidvattA, pratiSThA va samudAya se bhI yukti pUrvaka satya ko samAja vizeSa dekhane vAlA hai. isa liye Apa vidvattA, pratiSThA va samudAya kI bAta likhakara zAstrArtha uDAnA cAhate haiM yaha bhI sarvathA anucita hai. . . . . ____9 anyAnya bAtoM ko Age lAnA choDakara satyagrahaNa karane kI va jhUTha kA micchAmi dukkaDaM dene kI pratijJA kariye, aura nyAya ke anusAra pratijJA, madhyastha, sAkSI va samaya niyata karake anya tayAriyoM ke liye donoM saMpase milakara saMgha ko sUcanA denekA maMjUra kariye.. 1 vizeSa sUcanA:-yahAM ke svayaMsevaka maMDala ke AgevAn zrIyuta hIrAlAlajI jindANIne donoM tarpha se patravyavahAra baMdha karake isa viSayakA zAMtipUrvaka zAstrArtha honeke liye koI bhI rastA nikAlane kA kahA thA, yaha bAta donoM pakSavAloM ne maMjUra kI thI. maiMne unhoMke upara hI vizvAsa rakhakara kahA ki Apa jo yogya vyavasthA kareMge vaha mereko mAnya hai, taba unhoMne Apa logoMkI tarphase salAha lekara do sAkSI Apa kI tarphase, do sAkSI merI tarphase aura eka madhyastha niyata karake zAstrArtha karane kA ThaharAyA thA. maiMne usa bAtako svIkAra kiyA thA. Apane bhI pahile to anumati dI phira pIchese nAmaMjUra kiyA aura bIca meM saMgha kI ADa lI yaha bhI Apake yogya nahIM hai. ... 2 sAgarajI ke samaya se, Apako yahAM ke saMgha kI vyavasthA mAlUma hI thI to phira Apane saMgha kI anumati liye binA mereko zAstrArtha ke liye jaldI kyoM bulavAyA? bulavAneke vakta anumati na lI, aba zAstrArtha ke vakta saMghakI bAta bIcameM lAte haiM, yaha bhI anucita hai. ... 3 ApakA aura merA to prItibhAva hI hai. isa zAstrArtha meM koI aMgata kAraNa nahIM hai. Apa sAdhAraNaM khAte ko puSTa karanA cAhate Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 haiM, vaise hI maiM bhI cAhatA hUM. magara devadravya kI Avaka ko sAdhAraNa khAte. le jAne saMbaMdhI ApakI navIna prarUpaNA vyavahArika dRSTise aura zAstrIya dRSTise bhI anucita honese isa viSaya kA vizeSa nirNaya hone ke liye zAstrArtha karanA paDatA hai. isa liye Apa ko ucita hai ki zuSka vivAdakI hetu bhUta anyAnya bAteM bIcameM lAnA choDakara dharmavAdake. liye pratijJA, madhyastha vagairaha vyavasthA karane ko jaldI se svIkAra kareMge. 4 merA zAstrArtha Apake sAtha hai, ApakI tarphase koI bhI patra likhe, magara maiM to Apako hI likhuMgA. jabataka ki Apa pratijJA karake apanI tarphase zAstrArtha karanevAle munikA nAma na likha bhejeMge. maherabAnI karake UparakI tamAma bAtoMkA alaga alaga khulAsA likhanAjI. saMvat 1978 caita vadI 10 muni maNisAgara, indora. indora siTI, caita vadI 10, 2448. zrIyuta maNisAgarajI, 'Apa kA ' caube kA cIThThA ' milA. jo manuSya eka daphe yaha likhatA thA ki ' maiM indorakI rAjyasabhA meM zAstrArtha karane ko taiyAra hUM " vaha Aja indora ke seThiyoM ko ekatrita kara zAstrArtha kA ni nahIM kara sakatA hai, yaha kitane Azcarya kI bAta hai ? saMghake ekatrita karane kI garja hamako nahIM par3I hai| yadi Apako zAstrArtha kara vijaya patAkA pharrAne kI sAta daphe garja paDI ho, to Apa saMgha ko ekatrita kariye aura hamako bulAiye / jisa gAMva meM zAstrArtha karanA hai, usa gAMva kA bhI saMgha zAstrArtha meM sammilita nahIM hotA hai, to phira tumhAre sAtha thUka ur3Ane meM phAyadAhI kyA hai ? bAkI AcArya mahArAja zrI kI patrikA meM Apane jo jo anucita bAteM dekhI haiM, vaha Apa ke buddhivaiparItya kA pariNAma hai, yaha bAta Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrArtha ke samaya Apa ko bakhUbI samajhA dI jAyagI * / ApakA vizAlavijaya. zrImAn vijayadharma sUrijI, ApakI tarpha se patra milA. yadyapi anya bAtoM meM Apa yogya haiM, magara isa viSaya saMbaMdhI to upadeza kI jagaha Agraha pakaDa liyA hai isa liye Apa nyAya mArga ko va apanI vidvatsA ko doSI banA rahe haiM. 1 mere caitra vadI 10 ke patra ke pratyeka bAtakA khulAsA javAba Apa nahIM de sakate haiM, agara de sakate ho to aba bhI dIjie. 2 . sAgarajIke samaya madhyastha niyata kara pratijJA va sAkSI banAye bAda donoM milAkara anya tayAriyAM ke liye yahAM ke saMgha ko sUcanA dene kA niyama Apane svIkAra kiyA thA. aba mere sAmane usI niyama ko bhaMga kara ke Apa anyAya mArga para kyoM jAte haiM ? 3 yahAM ke saMgharbhase Apake kaI bhakta aise bhI dekhe gaye haiM ki vo loga ApakI isa bAtako ucita vahIM samajhate haiM, aMgIkAra bhI nahIM karate haiM, to bhI zAstrArtha meM apane gurukI bAta halakI na hone pAve; isaliye zAstrArtha honA nahIM cAhate haiM. aisI dazA meM yahAM ke saMgha kI ADa lenA, yaha kitanI kamajorI hai. 4 Apane hI zAstrArtha ke liye indora zahara pasaMda kiyA hai, aura merekobhI Apane hI zAstrArtha ke liye indora bulavAyA hai, magara yahAM ke saMghane mereko zAstrArtha ke liye nahIM bulavAyA. isaliye yahAM ke saMgha ko kahane kI mereko koI jurUrata nahIM hai, yadi Apa apanI bAta * na saMgha bIcameM paDe, na zAstrArtha karanA par3e aura na ina bAtoM kA khulAsA karane kA avasara Ave, na hamArI pola khule. kesI kapaTa tAkI caturAI hai. mANasAgara / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko saccI samajhate ho to bagara vilaMba zAstrArtha karane kA svIkAra kariye. isa nyAya mArga ko choDakara anya bAtoM kI ADa lekara apanI jhUThI bAtakA bacAva karanA cAhate ho so kabhI na ho sakegA. Apane navIna prarUpaNA karake jaina samAja meM kleza phailAyA hai, aura zAsana ko baDI bhArI hAnI pahuMcane kA kAraNa kiyA hai. isaliye yA to zAstrArtha kA strIkAra kariye yA apanI prarUpaNA ko pIchI khIMcakara jaina samAjase micchAmi dukaDaM dekara isa viSaya saMbaMdhI kleza ko itaneMsehI samApta kariye, .. 5 satyagrahaNa karanekI aura jhUThakA micchAmi dukkaDaM dene jitanI bhI ApakI AtmAmeM nirmalatA abhItaka nahIM huI hai, isaliye Apako yaha vAta bahuta bAra likhane parabhI Apane abhItaka isa bAtako svIkAra nahIM kiyA aura mukhya bAtako uDAneke liye vyartha anya anya bAteM likha karaM zAstrArtha se pIche haTate haiM. 'na saMgha vIcameM par3e aura na hamArI bAta khule ' aisI cAlabAjImeM kucha sAra nahIM hai. yadi ApakI AtmA nirmala ho to, jaise Apa anya jAhira sabhA bharate haiM, usameM yahAM kA saMgha AtA hai, vaisehI isa zAstrArthakI bhI jAhirasabhA bharanekA divasa vartamAnapatroMmeM jAhira kariye, usameM yahAM kA aura anyatra kAbhI bahuta saMgha sabhAmeM AvegA. vyartha saMghakI ADa lekara zAstrArtha se pIche kyoM haTate ho ? 6 " maiM indora kI rAjyasabhA meM zAstrArtha karane ko tayA hUM." yaha bAta Apane mere kaunase patra Uparase likhI hai, usakI nakala bhejiye, nahIM to jhUTha kA micchAmi dukkaDaM dIjiye, 7 Apane jainapatrameM " maNisAgara nA patro thI mAlUma paDe che ke te zAstrArtha kare tema jaNAtuM nathI." mere liye aisA chapavAyA hai. maiM zAstrArtha karanA nahIM cAhatA hUM. una patroMkI nakala bhejiye, agara to tIna roja meM chapavAkara jAhira kariye, nahIM to jhUTha chapavAne kA micchAmi dukkaDaM dIjiye, . . Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 8 maiMne caitra vadI 3 ke patra " madhyastha pakSameM logoM kI zaMkA dUra karane ke liye maiM zAstrArtha karanA cAhatA hUM " ityAdi sApha khulAsA likhA hai. jisapara bhI ' vijayapatAkA pharIne ' kA Apane jhUTha hI likhavAyA hai, isakA bhI Apako micchAmi dukkaDaM denA cAhiye. 9 saMyati jana hote haiM, vo to zAstrArthameM zAMtipUrvaka upayoga se satyakA nirNaya karate haiM, aura asaMyati mithyAtvI jana hote haiM, vo loga satyakA nirNaya karanA choDakara vyartha Apasa meM thUka uDAkara kleza baDhAte haiM. bar3e aphasosa kI bAta hai ki Apa itane baDe hokara ke bhI saMyati ke mArga ko choDakara asaMyati mithyAtviyoM kI taraha thUka uDAneko mere sAtha kaise tayAra hogaye ho. isa anucita bAtakA bhI Apako micchAmi dukkaDaM denA yogya hai. 10 sAmAnya sAdhu hotA hai, vaha bhI mithyA bhASaNase apane mahAvrata bhaMga, loka niMdA aura parabhavameM durgatikA bhaya rakhatA hai, magara Apa itane bar3e hokara ke bhI mithyA bhASaNa kA aura apanI bAta ko badalane kA kuchabhI vicAra nahIM rakhate haiM. zAsanakA AdhArabhUta AcArya pada hai. 'Apane usa pada ko dhAraNa kiyA jisapara bhI apanI bAtakA khyAla nahIM rakhate haiM, yaha kItanI aphasosa kI bAta hai. dekho jaina patrake lekhoM ko aura phAgaNa zudI 10 ke posTa kArDa va caitra vadI 3 ke patrako Apa apanI bAtako satya karanA cAhate ho to mere sAtha zAstrArtha kariye, nahIM to mere ko dhokA bAjI se indora bulavAyA aura aba zAstrArtha nahIM karate usakA bhI micchAmi dukkaDaM dIjiye. * hai, 11 ApakI tarpha se mereko vizAlavijayajI ke nAma se patra likhane meM Ate haiM, magara una patroM ko dekhanevAle anumAna karate haiM ki aise akSara va bhASA vizAlavijayajIkI na hogI kiMtu vidyAvijayajI vagairaha anyakI honA saMbhava hai isa liye Apako sUcanA dI jAtI hai Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki, vo patra yadi khAsa vizAlavijayajI ke hI likhe hue hoveM to . usake nirNaya ke liye Apa samaya deM usa samaya maiM 1-2 zrAvakoM ko bhejU. unhoMke sAmane unase likhavAyA jAve, usase zaka dUra ho. yadi vo patra vizAlavijayajI ne na likhe hoMge to kapaTatAse jhUThA nAma likhavAne saMbaMdhI Apako va likhanevAle donoMko micchAmi dukkaDaM denA paDegA. vizeSa sUcanA-zAstrArtha meM ApakA aura merA vAdI prativAdIkA saMbaMdha hone se itanA likhanA paDatA hai. isa meM nArAja hone kI koI bAta nahIM hai, magara Apa bImAra haiM isaliye mere patroM se yadi kucha bhI vizeSa takalIpha hotI ho to thoDe roja ke liye patra vyavahAra baMdha rakhA jAve, isa meM koI harakata nahIM hai. isa bAta kA javAba avazya likhavAnAjI. saMvat 1979, caitra zudI 9. ha. muni-maNisAgara, indora. indora sITI, vaizAkha va. 2, 2448. zrIyuta maNisAgarajI, . ___tumhArA patra milA hai. tumhArI yogyatA (!) ko yahAM kA saMgha acchI taraha jAna gayA hai. isa se tumhArI dAla nahIM galatI, to hama kyA kareM ? lekina usa krodha ke mAre, tumhAre patra se mAlUma hotA hai ki, tumhArI jIbha laMbI ho rahI hai. Apa Apa ke gurujI ko kahakara usakA kucha upAya karAve; nahIM to phira yadi vizeSa laMbI ho jAyagI to duHkha ke sAtha usakA upAya hamako karanA paDegA. basa, tumhAre isa patrakA uttara to itanAhI kAphI hai| ApakA hitaiSI--vizAla vijaya. zrImAn vijayadharma sUrijI, patra ApakA milA. apanI prarUpaNA zAstrArthameM sAbita kara sakate nahIM, isa liye phajUla jhUThI jhUThI bAteM likhate ho, maiMne yahAM ke saMgha Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko zAstrArtha karavAne kA kahA hI nahIM hai. dAla nahIM galanekA jhUTha kyoM likhata ho. zAstrArtha se pIche haTakara apanI ayogyatA kauna dikhalAtA hai, yaha to saba vAtaM prakaTa honese indora kA aura sarva zaharoM kA saMgha acchI taraha se jAna lebegA. mereko kisI taraha kA krodha nahIM hai, krodha kI kAi bAta likhI bhI nahIM hai. isa liye krodha kA bhI Apa jhUTha hI likhate ho. zAstrArtha kI bAtoM ke sivAya anya koIbhI maiMne vaisI bAta nahIM likhI hai. isa liye jIbha lambI hone kA bhI Apa jhUTha hI likhate ho. vizeSa sUcanA-vyartha kAla kSepa aura kleza ke hetu bhUta Apa ke aise jhUThe patravyavahAra ko baMba kariye. zAstrArtha svIkAra ke sivAya anya phajUla bAtoM kA javAba Agese nahIM diyA jAyegA. agara apanI bAta sacI samajhate ho to 3 roja meM mere patra kI pratyeka bAta kA khulAsA aura zAstrArtha kA svIkAra kariye. nahIM to saba patravyavahAra aura usakA nirNaya chapavAkara prakaTa kiyA jAyegA. usa meM ApakA jhUThA Agraha jaga jAhira hogA. vizeSa kyA likheM. saMvat 1979 vaizAkha vadI 9. hastAkSara muni-maNisAgara, indora. Upara ke tamAma patra vyavahArase satyake pakSapAtI pAThakagaNa acchI tarahase samajha sakeMge ki mere patroM kI pratyeka bAtoMkA nyAyapUrvaka pUrApUrA jabAba denA to dUra rahA; magara eka bAtakA bhI javAba de sake nahIM. aura jaina patrameM va heMDabilameM mere liye jhUThI jhUThI bAteM chapavAkara samAja ko ulaTA samajhAyA, merepara jhUThe AkSepa kiye, usakA micchAmi dukkaDaM bhI diyA nahIM. aura apanI prarUpaNA ko zAstrArtha meM sAbita karane kI bhI himmata huI nahIM. usame zAstrArtha karane kI bAteM karanA chor3akara Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhUThI jhUThI anya bAteM likhakara kleza baDhAnekA hetu karane lage isaliye phajUla aise jhUThe patravyavahAra ko baMdha karanA par3A || yaha bAta to prasiddha hI hai ki AtmArthI mahAnpuruSa hote haiM vo to apanA jhUThA Agraha choDakara tatkAla apanI bhUlakA micchAmi dukkaDaM dete haiM, va bhavabhIru honese lokalajjA na rakhate hue satya vAta grahaNa karate haiM. aura isa lokake svArthI, bAhya ADaMbarI va abhinivezika midhyAtvI hote haiM, vo to apane jhUThe Agraha ko kabhI chor3ate nahIM, unhoMko apanI bhUlakA micchAmi dukkaDaM denA vaDA muzkila hotA hai. isaliye mUlaviSayakI bAtako choDakara viSayAMtara se yA vyaktigata AkSepase, krodha va niMdAke kAryoM meM par3akara, kleza bar3hAne lagate haiM, aura apanI jhUThI vAtako jamAne ke liye aneka taraha kI kuyuktiyoM se dRSTirAgI bhole jIvoMko bhramameM DAlakara apanI bAta jamAne kI kozIsa karate haiM. aura vivAdastha zaMkAvAlI bAtoM kA pUrApUrA nirNaya na honase bhaviSya meM samAja ko bar3A bhArI dhakkA pahuMcatA hai. eka matapakSa jaisA hAkara samAja meM hameza kleza hotA rahatA hai. isa viSaya meM bhI aisA na ho, isaliye usakA nivAraNa karane ke liye aisI vivAdasya zaMkAvAlI bAtoMkA pUrApUrA nirNaya samAja ke sAmane rakhanA yogya samajhakara sarvataraha kI zaMkAoM kA samAdhAna pUrvaka aba Age usakA nirNaya batalAyA jAtA hai. isako pUrApUrA upayoga pUrvaka avazya bAMceM, satyasAra grahaNa kareM aura anyabhavyajIvoMko satya bAta samajhAne kI kozIza kareM, usase tIrthaMkara bhagavAn kI bhaktikA aura devadravyakI rakSA honekA baDA bhArI lAbha hogA. vizeSa kyA likheM. . Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAsa jarUrI sUcanA.. devadravya saMbaMdhI vivAda kA mere sAtha zAstrArtha karanA maMjUra kiyA, isake liye hI khAsa mereko indora bulavAyA, magara zAstrArtha meM satya grahaNa karane kA va jhUTha kA micchAmi dukkaDaM denekA svIkAra kiyA nahIM. tathA zAstrArtha karanevAle kisIbhI munikA nAmabhI jAhira nahIM kiyA. aura mere patroMkA nyAya se kuchabhI javAba na dekara, phajUla ADI TeDhI bAteM likhakara apanA bacAva karane ke liye " tumhArI jIbha lambI ho rahI hai; usakA kucha upAya karAveM. yadi vizeSa lambI ho jAyagI to duHkha ke sAtha usakA upAya hamako karanA pdd'egaa|" ityAdi vAkyoMse krodha, niMdA, aMgata AkSepa va mArAmArI jaisI pravRtti karane kI tayArI batalAI aura zAstrArtha kI bAta ko saMgha kI ADa lekara uDAdI. maiM pahile hI caitra vadI 10 ke patrakI 5-6 kalama meM, tathA caitra sudI 9 ke patrakI 3-4-5 kalama meM sApha khulAsA likha cukA hUM. ( dekho patravyavahAra ke pRSTha 13-16-17) usa prakAra kI vyavasthA hone se "na saMgha bIca meM paDe, na zAstrArtha hama ko karanA paDe aura na hamAre jhUThakI pola khule " isaliye bArabAra haraeka patrameM saMghakI bAta likhanA aura zAstrArtha se muMha chupAnA. yaha to prakaTahI kapaTavAjIse apanI kamajorI jAhira karanA hai, pAThaNagaNa isa bAta kA ApahI vicAra karasakate haiM. ___ aura dUsarI bAta yaha hai ki yaha zAstrArtha Apasa meM sAdhuoM sAdhuoMkA hI hai, zrAvakoM zrAvakoMke ApasakA nahIM hai. isaliye sAdhuoM ko hI milakara isakA nirNaya karanA cAhiye. aura zrAvaka loga to jaise vyAkhyAna meM satya dharma aMgIkAra karane ko Ate haiM, vaise hI isa zAstrArtha kI sabhA meM bhI zrAvakoM ko satyake abhilApI jijJAsu ke rUpa meM AnA yogya hai aura yahAM ke kaI zrAvaka to Apa ke bacAva ke liye Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrArtha ko cAhAtehI nahIM. to bhI yahAM ke saMgha kI sammati kI ADa lenA yaha kitanI baDI bhUla hai. __aura jaina itihAsake pramANase va duniyA bharake vAdI, prativAdiyoM ke dhArmika yA naiyAyIka zAstrArtha ke niyamake pramANa se bhI yahI pAyA jAtA hai ki vAdI prativAdIke sAtha zAstrArtha karane kA maMjUra karaleve. usa ke bAda jaba prativAdI Akara vAdI ko zAstrArtha ke liye AmaMtraNa kare, taba vAdIko usake sAtha avazya hI zAstrArtha karanA paDatA hai magara vahAM kisI taraha kA bahAnA nahIM batalA sakatA. agara usa samaya kisI taraha kA bahAnA batalAkara zAstrArtha na kare to usakI hAra sAbita hotI hai. isa nyAya se bhI jaba mere sAtha zAstrArtha karane kA maMjUra kara liyA aura maiMne yahAMpara Akara zAstrArtha karanevAle muni kA nAma mAMgA . va satyagrahaNa karane kI sahI mAMgI, taba bIca meM saMgha kA bahAnA batalA kara.zAstrArtha nahIM kiyA. isa para seM bhI pAThakagaNa vicAra leveM ki isa zAstrArtha meM kisakI hAra sAbita hotI hai.. ... ... ... ... ... .. ....zrImAna-vidyAvijayajI ko sUcanA. Apane AnaMda sAgara jI ke Upara. pauSa zudI 15, 24.48 ke roja indora meM eka heDabIla chapavAkara prakaTa kiyA thA, usameM Apake sAmane pakSavAle AnaMdasAgarajI vagairaha meM se koI bhI sAdhu Apake sAtha zAstrArtha karane ko bAhara nahIM Aye. usa saMbaMdhI Apa likhate haiM ki, ( eka mANasAgara ke sivAya anya kisIne bhI abhItaka zAstrArtha kI icchA pragaTa nahIM kI. usako likhA gayA ki tuma indora Ao, hama indora jAte haiM. vaha na to abhItaka indora AyA aura na usane zAstrArtha kA svAda cakhA.) isa lekhameM ' na indaura AyA aura na zAstrArtha kA svAda cakhA : aisA AkSepa Apa merepara karate haiM, aba maiM zAstrArtha kA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAda cakhane ko indora Apake sAmane AyA to Apane muMha chupAliyA, aura apane nAmase patra likhanemeM bhI Dara gaye. yaha kaisI bahAdurI. - aura ApakI sahI vAle phAgaNa zudI 10 ke posTa kArDa meM Apane zAstrArtha ke liye niyama pratijJA vagairaha bAteM donoM pakSavAloM ko tai karane kA svIkAra kiyA thA. vo ApakA vacana havA khAtA kahAM * calA gayA. aura Apane mere liye--zAstrArtha karane ko na Ave, zAstrArtha na kare, vyartha patra likhA kareM usapara kuttekA dRSTAMta likhA thA. aba vyartha patra likhakara dUsare kI ADameM zAstrArtha se kauna bhagatA hai, aura vo kuttekA dRSTAMta kisa para barAbara ghaTatA hai, usakA vicAra pAThakagaNa svayaM kareMge, usake sAtha sAtha Apa bhI karaleM. pAThakagaNako mUcanA. uparake patravyavahAra meM zAstrArtha saMbaMdhI mukhyatAse 9 bAteM maiMne vivAdastha ThaharAIthIM, nhIM bAtoMkA zAstrArtha meM nirNaya honevAlA thA. magara unhoMne zAstrArtha kiyA. nahIM. isaliye inhIM 9. bAtokA khulAsA aba likhA jAtA hai yadyapi zrImAn vijayadharma sUrijIne apane devadravya saMbaMdhI vicAroM kI 4 patrikAoMmeM yaha 9 bAteM Age pIche likhA haiM, paraMtuH maiM to patra vyavahAra ke anukrama mujaba yahAMpara nirNaya likhanA cAhatA hUM. usameM bhI svapna utArane ke dravyako devadravyameM lejAnA yA sAdhAraNa khAte, isa bAtakA sabase mukhya baDA bhArI vivAda hai. isaliye maiM bhI pahile isa bAtakA nirNaya batalAtA hUM, pIche anya saba bAtoM kA anukrama se nirNaya batalAne meM AvegA. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma // OM zrIpaMcaparameSTheibhyo namaH // devadravyake zAstrArthakA dUsarI daphe patravyavahAra. vaizAkha zudI 1 ke roja zrImAn vijayadharma sUrijIne bahuta zrAvakoM ke va mere parama pUjya guru mahArAja zrI 1008 zrI upAdhyAyajI zrImAn sumatisAgarajI mahArAja ke sAmane donoM pakSa tarpha se 4 sAkSI banAkara zAstrArtha karane kA aura usa meM apanI jhUTha Thahare to usakA micchAmi dukkaDaM denekA maMjUra kiyA thA. isa bAtapara maiMne unhoMko patra bhejA vaha yaha hai : zrImAn vijayadharma sUrijI - Apane kala zAmako bahuta zrAvakoM ke sAmane donoM pakSa tarpha se 4 sAkSI banAkara zAstrArtha honekA kahA hai agara yaha bAta Apako maMjUra ho to zAstrArtha karanevAle munike nAma ke sAtha do sAkSI ke bhI nAma likha bhejeM pIche maiM bhI do sAkSI ke nAma likhUMgA. zAstrArtha kA samaya, sthAna, niyama, madhyastha vagairaha bAtoM kA * usake sAtha khulAsA ho jAve to zAstra maMgavAne va dezAMtara se AnevAloM ko sUcanA dene vagairaha bAtoM kA subhItA hove, isaliye isa bAtakA jaladIse javAba milanA cAhiye. agara zAstrArtha honA Thahara jAve to patra vyavahAra to chapa cukA hai, magara Age usakA nirNaya chapavAnA baMdha rakhA jAve / vizeSa sUcanA : - devadravya saMbaMdhI iMdora kI rAjya sabhA meM zAstrArtha karane kA merA likhA huvA poSTa kArDa logoMko batalAkara kyoM bhrama meM gairate ho. devadravya ke zAstrArtha kI jAhira sUcanA to ApaneM Asoja mahine ke jainapatra meM prakaTa karavAyI thI aura kArtika zudI 10 ko maiMne Apa ke sAtha devadravya saMbaMdhI zAstrArtha karane kA maMjUra kiyA thA aura yaha poSTa kArDa to dhUliye meM Apake kiye huve paryuSaNA ke zAstrArtha ke liye tophAna saMbaMdhI ratalAma se ASADha sudImeM maiMne Apako Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ likhA thA. paryuSaNA kA zAstrArtha saMbaMdhI bAtako devadravya ke zAstrArtha meM lAkara bhole jIvoMko mAyA vRtti se bahakAnA choDa dIjiye, vizeSa kyA likhe, saMvat 1972 vaizAkha zudI 2. muni - maNisAgara, iMdora. isa patra ke javAba meM unakA patra AyA vaha yaha hai: zrIyut maNisAgarajI, vai. zu. 1 ke dina saMgha ke AgevAna gRhasthoM ke samakSa tumhAre gurujIne svIkAra kiyA thA ki saMghake AgevAna gRhasthoM ke samakSa Apa aura hama devadravya saMbaMdhI vAda-vivAda kareM. usameM yadi saMgha jAhira zAstrArtha ke liye ApakI hamArI yogyatA dekhegA, to apanI icchAnusAra prabaMdha karegA. aba Apako sUcanA dI jAtI hai ki Apake gurune maMjUra kiye anusAra Apa apanI yogyatA dikhAnA cAhate haiM to vai. zu. 9 zukravAra ke dina dupaharako 1 baje zeTha ghamaDasI juhAramala ke nohare meM AveM. aura usa samaya Ane ke liye ApabhI saMghake AgevAnoM ko sUcanA kareM. iMdora siTI vaizAkha su. 7, 2448. vidyAvijaya.. Uparake isa patrameM 4 sAkSI banAne kI bAtako uDAdI. zAstrArtha. karane vAle Apa yA anya kisI munikA nAma likhA nahIM. apanI taraphase do sAkSI ke nAmabhI likhe nahIM. zAstrArtha karanevAle kA nAma batAye binA tathA do sAkSI ne binA maiM unake sthAnapara jAkara kisake sAtha vivAda karUM aura nyAya anyAya kA va satya asatya kA phaisalA kauna deve . isa bAtakA khulAsA hone ke liye maiMne vaizAkha sudI 8 ke roja unako patra bhejA thA usakI nakala yaha hai. * zrImAn -- vijaya dharma sUrijI - patra ApakA milA. 1 satya grahaNa karanekA, jhUThakA micchAmidukkaDaM denekA, zAstrArtha karanevAle munikA nAma aura ApakI tarpha se do sAkSI ke nAma jAhira Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyoM nahIM karate. mere patrakI bAtoMkA nyAya se khulAsA jabAba likha sakate nahIM aura anya anya. ADI TeDhI bAteM likhakara bhole jIvoM ko kyoM bhramameM DAlate ho ? kare 2 mere guru mahArAja zrImAn upAdhyAyajI zrI 1008 zrI sumati sAgarajI mahArAjane jAhira zAstrArtha karanA chor3akara khAnagI meM zAstrArtha karanekA kahA hI nahIM hai, vyartha jhUTha kyoM likhate ho. aura jAhiraM zAstrArtha karane kI bAta ho cukI hai usIkA patra vyavahArabhI chapacukA hai, isaliye khAnagI meM apane sthAnapara zAstrArtha karane ko ApakA kahanA hI sarvathA nyAya viruddha honese pramANabhUta nahIM ho sakatA. 3 mere guru mahArAjake samakSa bahuta zrAvakoM ke sAmane Apane donoM pakSa tarpha ke 4 sAkSI banAkara zAstrArtha karanekA kahA hai. isa apane bacana kA pAlana karanA hoto do sAkSIke nAma likho agara kSaNa kSaNameM badalanA hI cAhate ho to ApakI marajI. 4 satya grahaNa karane kI aura jhUThakA micchAmi dukkaDaM denekI sahI huebinA jabAna mAtra se khAnagI meM isaviSaya kI koI bhI bAta nahosakegI. 5 ApakI sahI va zAstrArtha karanevAle munikA aura do sAkSI kA nAma jAhira honese tIsarI madhyastha jagahapara niyamAdi banAne ke liye maiM Aneko tayAra hUM. 6 ApakA aura merA prItibhAva hai isaliye Apake sthAnapara Ate haiM, phirabhI AveMge magara jAhira rUpameM zAstrArtha hone kA Thahara gayA isaliye isaviSayameM khAnagI bAteM karane ke liye maiM nahIM AsakatA. 7 vaizAkha sudI 1 ke roja paryuSaNA saMbaMdhI zAstrArtha vAle mere likhe huye pahile ke poSTa kArDa ke adhUre adhUre samAcAra . logoMko batalAkara Apa ulaTA pultt| samajhAne lage. jaba eka videzI zrAvaka madhyasthapane usa lekhakA satya bhAvArtha batalAne lagA, taba Apane usake Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 Upara bar3A bhArI krodha karake usa nirAparAdhI zrAvaka ko apane sthAna se bAhira nikAlane kA ekadama hukama kara diyA aura apane padakI, sAdhu panekI maryAdA ko bhUlagaye ( isa banAvako dekhakara logoM ko bahuta burA mAluma huA paraMtu ApakI zarmase kucha bole nahIM. magara Apake nyAyakI sahanazIlatA kI yogyatA ko acchI taraha samajha gaye ) usI taraha yadi satya kahane se mere parabhI Apa yA Apake anuyAyI kisI taraha se krodhameM Akara anartha khaDA kara baiTheM yA manamAnA jhUTha likha deveM to bayA bharosA? isa kAraNa se maiM Apake sthAnapara isa viSayasaMbaMdhI nahIM AsakatA. 8 satyagrahaNa karanekI sahI vagairaha bAteM teM hue binA hI pahile se saMgha ko sUcanA dene kA kahanA hI phajhUla hai. aura jaba mere sAtha zAstrArtha karane kA maMjUra karaliyA zAstrArtha ke liye hI indora jaladise mere ko bulavAyA, taba se hI isa zAstrArtha meM merI yogyatA sAbita ho cukI hai. aba phajUla bArabAra yogyatA ayogyatA kI aura saMgha kI Ada lenA yaha to apanI kamajorI chupAne kA khela khelanA hai. 9 itane para bhI seTha ghamaDasI juhAramalajI ke nohare meM Apake sthAna para hI mereko isa viSaya ke zAstrArtha ke liye bolAne kI Apa icchA rakhate haiM, to maiM Aneko tayAra hU~. magara vahAM kisI taraha kI gaDabaDa na hone pAve isa bAta kI saba taraha kI jokhamadArI kI sahI makAna ke mAlika seTha pUnamacaMdajI sAvaNasukhA ke pAsa bhijavAiye aura mere sAtha kauna vivAda karegA unakA nAma likhiye, ApakI tarpha se eka sAdhuke sivAya anya kisIko bIcameM bolane kA haka na hogA, tathA khAlI jabAna kI bAtoM se kAma na calegA. saba lekhI vyavahAra se savAla-jabAba hoMge. agara usameMbhI jitanI ApakI bAteM jhUThI ThahareM utanI bAteM ke Apa micchAmi dukkaDaM deMge yA nahIM ina saba bAtoMkA khulAsA Apake hAthakI sahI se 24 ghaMTe meM bhejiye, maiM Ane ko tayAra hUM mereko koI inakAra Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 nahIM hai. yaha dharmavAda honese anukramase saba bAtoM kA khulAsA karanA paDegA. magara 1-2 bAtoMke khulAsese kAma nahIM calegA, yaha khAsa dhyAnameM rakhanA. samvat 1979 vaizAkha zudI 8. hastAkSara muni maNisAgara, indora. Upara ke patrakA kuchabhI javAba diyA nahIM. aura jAhira sabhA meM yA khAnagImeM vaizAkha sudI 9 ke roja apane sthAnapara nyAyase satya grahaNa karane vagairaha bAtoMkI sahI karake apanI 4 patrikAoM kI jhUThI prarUpaNA ko sAbita kara sake nahIM tathA apanI jhUThI prarUpaNAko pIchI khIMcakara sarva saMghase apanI bhUlakA micchAmi dukkarDa detebhI lajjA AI isaliye sAdhudharma kI maryAdA choDakara gAliyoMke halake anucita zabda likhakara haiMDabilakA khela zurU kiyA aura mereko vaizAkha sudI 15 ko dUsarI daphe phirabhI apane sthAnapara zAstrArtha ke liye bulAyA taba usa samayapara bhI maiM vahAM zAstrArtha liye jAneko taiyAra thA. isaliye niyamAnusAra sahI ke liye unhoM ke pAsa AdamIke sAtha patra bhejA so liyA nahIM, vApisa karadiyA, taba usa patrako phira bhI dUsarI bAra rajiSTarI karavA kara bhejA usa patrakI nakala yaha hai . zrImAn -- vijaya dharmasUrijI ApakA haiMDabIla milA. 1 AdamIke jaise jaise bacana nikaleM taise taisehI usakI jAtikI, kulakI aura AtmAke pariNAmoM kI parIkSA jagata karaletA hai. Apane bhI apane guNoMke anusAra gAliyoM kA bharA huA haiMDabIla chapavAkara nATakoM ke haiMDabIloMkI taraha bAjAra meM cipakAkara indora ko apanA khUba paricaya batalAyA. aise kAmoMse hI zAsana kI hilanA, sAdhuoMpara se aprIti logoMkI hotI hai. Apake bhakta logahI Apake haiMDabAla kI ApakI vANIkI ceSTA dekhakara khUba haMsa rahe haiM, to phira dUsare haMse usameM kahanAhI kyA hai ? maiM Apake jaisA karanA nahIM cAhatA isaliye heMDabIla chapavAkara jabAba na detA huA, Apako patrase hI jabAba detA hUM. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 maiM vaizAkha sudI 9 ke roja Apake sthAnapara zAstrArtha karane ke liye Aneko tayAra thA. magara mere vai. zu. 8 ke patrameM likhe pramANe niyamAnusAra Apane apanI sahI bhejI nahIM. aura makAna ke mAlika ke pAsase bhI sahI bhijavAi nahIM, cupa baiThagaye. aura aba apanI kamajorI chupAne ke liye gAliyoMkA dhaMdhA le baiThe, khaira abhIbhI usa karAra mujaba Apa sahI bhejiye aura makAna ke mAlikake pAsasebhI sahI bhijavAiye tathA 4 sAkSiyoM meMse do sAkSI ke nAma Apa likheM to maiM dUsarI vakta phirabhI do sAkSI lekara pUrNimA ko Apake Thaharane ke sthAnapara zAstrArtha karane ke liye Aneko tayAra hUM. 3 yaha sAmAjika vivAda hai isameM gaccha bhedakA koI saMbaMdha nahIM hai. deva dravyake zAstrArtha karanekI zakti na honese gaccha ke nAmase logoMko bahakAnA yahabhI sarvathA anucita hI hai. ___4 prathama jAhira zAstrArtha karanemeM cupa hue, dUsarI vakta vaizAkha sudI 9 ke roja Apake sthAnapara zAstrArtha karanemeMbhI cupa hue, maunI mahAtmA bana gaye.? aba tIsarI vakta phirabhI maiM to pUrNimA ko Apake sthAnapara Aneko tayAra hUM. niyamAnusAra 24 ghaMTemeM apanI sahI jaladI bhejiye. avasara para mauna karake baiThanA aura pIche gAliyoMkA saraNA lekara bhAgiyegA nahIM... : 5 isa zAstrArtha meM saMgha kI sammati lenekI ADa lenAbhI phajUla hai. . kyoMki yahAM ke saMgha ke AgevAn to khulAsA kahate haiM ki--zAstrArtha ke liye hamane bulavAyA nahIM hai. hamArI salAha liye binAhI apanI marajIse zAstrArtha karanekA svIkAra karake patra likhakara bulavAyA hai. aba hamArA nAma bIca meM kyoM lete haiM. apanI zakti ho to zAstrArtha kareM nahIM to cupa baiThe. .. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 6 mere sAtha zAstrArtha karane kA maMjUra kara liyA usake liye hI jaladI se indora bulavAyA. aba apanI 4 patrikAoM kI khoTI khoTI bAtoM ko zAstrArtha meM sAbita karane kI himmata nahIM aura apanI prarUpaNA ko pIchI khIMcakara sarva saMgha se micchAmi dukkaDaM dete bhI lajjA AtI hai. isaliye yogyatA ayogyatA ke nAma se muMha chupAkara zAstrArtha se pIche haTakara kyoM bhagate ho. pahile zAstrArtha maMjUra karatI vakta ApakI buddhi kisa jagaha zakkara khAne ko calI gaI thI. aba yogyatA ayogyatA kA va yahAMke zAMta svabhAvI bhale saMgha kA aura gAliyAMkA saraNA lekara apanI jhUThI ijjata kA bacAva karane ke liye bhAge jA rahe ho, yahI ApakI bahAdurI jaga jAhira hogI. 7: bAra bAra apanI yogyatA ke abhimAna kI bAta likhate thoDA anaMta saMsAra baDhAnevAlI, bhole bhakti meM aMtarAya caDhAve kI . vicAra karo. devadravyako bhakSaNa karake jIvoM ko bhagavAn kI pUjA AratI ke karanevAlI, devadravya ke lAkhoM rupayoM kI Avaka ko nAza karanevAlI, hajAroM logoM ko saMzaya meM geranevAlI, bhaviSya meM maMdira, mUrti, tIrthakSetroM kI baDI bhArI AzAtanA karanevAlI, aura apane pada kI sAdhupane kI maryAdA choDakara gAliyoM se zAsana kI hilanA karAnevAlI va apane durAgrahako abhinivezika midhyAtva se puSTa karanevAlI, aisI ApakI yogyatA Apake pAsahI rakkhA jaina samAja meM se kisIko bhI aisI yogyatA kA aMzamAtra bhI mata ho, yahI deva guru va zAsana rakSaka devoM se merI prArthanA hai. zAstrArthaM se phala kyA aura hAranevAle ko daMDa kyA ? 8 zAMtipUrvaka nyAya se zAstrArtha hokara nirNaya ho jAve to hajAroM logoM kI zaMkA miTe, samAja kA kleza miTe, devadravya kI Avaka rUkI hai so AvegI, devadravya ke bhakSaNa ke pApa se samAja bacegA, devadravyakI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avaka jyAde hone se jIrNoddhAra tarikSA vagairaha bahuta bar3e bar3e lAbha hoMge. aura isa zAstrArtha meM jisakI prarUpaNA jhUThI Thahare usa hAranevAle ko rAjyadvArI yA Apasake klezakI-makazIjI, aMtarIkSajI, sametazikharajI, giranArajI vagairaha meM se koI bhI eka baDe tIrthakA AzAtanA miTAne kA daMDa diyA jAvegA aura jaba taka karAra mujaba tIrthakI AzAtanA nahIM miTAvegA taba taka usako saMgha bAhira rahanA paDegA.' isa karAra se bhI yadi ApakI 4 patrikAoMkI saba bAtoM ko satya ThaharAne kI himmata ho to zAstrArtha kariye. nyAya mArgakA ulaMghana kara diyA aura gAliyAM para Agaye, micchAmi dukkaDaM deneke lAyaka rahe nahIM. isaliye yaha karAra likhanA paDA hai. agara icchA ho to maMjUra karo. saMvat 1979 vaizAkha sudI 13. hastAkSara muni--mANisAgara, indora. Upara ke saba lekhase sarva zrIsaMgha ApahI bicAra kara sakatA hai ki isa zAstrArtha se tIrtharakSA vagairaha kA zAsana ko kitanA baDA bhArI lAbha hotA. maiM unhoM ke sthAnapara unake bulAnese vaizAkha sudI 9ke roja tathA pUrNimAke roja donoM bakhta zAstrArtha karaneke liye jAneko tayAra thA. magara unhoMne 4 sAkSI banAkara nyAyase zAstrArtha karanekA maMjUra kiyA nahIM. satyagrahaNa va hArane vAleko tIrtha rakSAkI zikSA karane vagairaha bAtoM kI sahIbhI dI nahIM. aura krodhase gAliyoMpara Akara apanI maryAdA bhUlagaye. niyamAnusAra jAhira sabhAmeM yA unake sthAnapara khAnagI meM zAstrArtha kiye binA vyartha yahAMke saMghakA aura gAliyoMkA saraNA lekara pUrNimA ke roja bhI Thahare nahIM baDI hI phajara vihAra kara gaye. isa prakArakI vyavasthA se sarva saMgha unake nyAyakI aura satyatAkI parIkSA ApasehI kara levegA iti zubham. saMvat 1979 vaizAkha sudI 15. hastAkSara muni-maNisAgara, indaura. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 zrI caturvidha sarva saMghako jAhira sUcanA. indorake saMghane apane zahara meM devadravyakI carcAsaMbaMdhI kleza baDhAnevAle. koIbhI haiMDabila chapavAne nahIM, aisA ThaharAva karake tA. 23-1-22 ke roja eka haiMDabila prakaTa kiyA thA usameM vijayadharmasUrijI jaba taka indora meM ThahareM taba taka apane ziSyoMkI mArphata kleza baDhAnevAle koI bhI haiMDabila nahIM chapavAne deMge, aisA karAra chapavAyA thA. vaha iMdaura ke saMghakA ThaharAva tathA vijayadharma sUrijI kA bacana karAra ina donoM bAtoM kA bhaMga huA. vaizAkha zudI 10 ke roja unhoMkI tarpha se vidyAvijayajI ke nAmase eka haiMDabila prakaTa huA hai, usameM sAdhu mahAtmAoMke avAcya aura anArya bhASAke zabda likhe gaye haiM usakA namUnA nIce mujaba hai: - " prasiddhI kI icchA pUrNa karane ke liye bahuta se manuSya kyA kyA nahIM karate ? loga bhale hI ' jIvarAma bhaTake nAtedAra ' kaheM, paraMtu usa -nimitta se bhI prasiddhI to hogI. holI ke tyoMhAra meM kaI loga vicitra veSa banAkara prajApati ke ghoDoMpara kyoM car3hate haiM ? isaliye ki ve yaha samajhate haiM ki isa nimittase bhI hamArI prasiddhI to hogI. hamako loga rAjA [ holIkA rAjA ] kaheMge. basa, isI prakAra jaina samAja meM bhI kaI nirakSara loga prasiddhI ke liye siratoDa prayatna kara rahe haiM. aura khAsa kara ke devadravyakI carcA meM aise kaI logoM ne bilameM se muMha nikAlA hai. lekina aise bina jokhamadAra alaTappuoM ke bacanoMpara jaina samAja kabhI dhyAna nahIM de sakatI ityAdi " aura usake nIce vaizAkha zudI 15 ke roja apane sthAnapara mereko zAstrArtha ke liye bulAnekA chApA hai. : isa haiMDabila meM devadravyakI carcA meM bhAga lenevAle sarva AcArya, upAdhyAya, pravartaka, gaNi, panyAsa va sarva munimaMDala, una sabakoM Upara ke vizeSaNa diye haiM aura sabakI bar3I bhArI avajJA kI hai . isa haiMDabila ko Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekhakara indora ke saba saMghako bahuta burA mAlUmahuA taba saMghane AgevAn seThiyoM kI aura anya sadgRhasthoM kI 36 sahIyoMvAlA eka vinaMtIpatra chapavAkara prakaTa kiyA aura vijayadharma sUrijI ke isa anucita kartavyapara apanA asaMtoSa jAhira kiyA. usa vinaMtIpatrakI nakala nIce mujaba hai:pUjyapAda AcArya zrImAn vijayadharma mUrijI se namra vinaMtI. devadravya kI carcA bAbada Apasa meM kleza baDhAne vAle gAlIgaloca ke va galIca bhASA ke heDabIla nahIM chapavAne kA tArIkha 23 / 1 / 22 ke roja " devadravya kI carcA aura indaura kA saMgha " nAmaka zIrSaka ke heDabIla meM indaurameM ThaharAva ho cukA hai. yaha bAta Apane bhI svIkAra karalI thI va usa vizvAsapara hI Apake kathAnusAra yahAM ke saMgha ke AgevAnoMne sahiyeM dI thIM. zrImAn AnaMdasAgarasUrijI ke aura Apake va muni maNisAgarajI ke aura Apake ApasameM jaisA patra vyavahAra huA thA vaisA donoM ne chapavAyA, usameM hama logoM ko koI ujara nahIM lekina vaizAkha zudI 10 ke dina ApakI tarapha se eka haiMDabIla chapakara pragaTa huA hai aura bAjArameM lagavAyA gayA hai va bAMTAgayA hai. usameM hama gRhasthI loga bhI jaise apazabda nahIM likha sakate vaise galIca bhASA ke halake zabda Apa sAdhu mahAtmA hote hue bhI Apane likhe haiM. usa se bAjAra meM zAsana kI hilanA horahI hai. Apa hama logoMko zAMti rakhane kA sadaiva upadeza dete haiM aura Apa khuda aise kleza baDhAne vAle kArya karate haiM yaha dekhakara hama logoM ko baDA aphasosa huA hai isa samaya hiMdU musalamAnoM meM saMpa horahA hai. aise avasara meM hamAre dharma guru aise ghRNita zabdoM ke heDabIla chapavAkara jAhira kareM yaha baDe duHkha kI bAta hai. Apane hamalogoM se maMjUra kiyA thA ki AyaMdA koI heMDabIla pragaTa nahIM kiyA jAvegA. hama Apake bacana ke vizvAsapara rahe the. Aja hamArA vo vizvAsa bilakula bhaMga hogayA. aise haiMDabIla chapavAkara Apane apanA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apamAna karavAyA aura anya darzaniyoM meM bhI ApakI baDI hilanA huI hai. ataeva Apase jAhira vinaMtI hai ki Apa apanA heMDabila vApasa lIjiye. aise haiMDabila para hama loga apanA asaMtoSa jAhira karate haiM. vizeSa kyA arja kareM. vizeSa vinaMtI - yahAM para zAstrArtha na hone kA pahile se hI nizcaya ho cukA hai tisapara bhI Apane zAstrArtha karanekA maMjUra kara liyA aura saMgha kI sammati liye binA muni maNisAgarajI ko bulavAyA. aba jaba ki vo Agaye to saMgha kI bAta bIcameM kyoM lAte haiM. ApakI icchA ho to zAstrArtha kareM yA na kareM, bIcameM saMgha kA nAma badanAma karane kI koI AvazyakatA nahIM hai. tArIkha 10/5/22 1 paratApacaMda hiMmatarAma 3 harakacanda zAMtidAsa 5 suganacaMda tejakaraNa surANA 7 jItamala koThArI 9 jorAvaramala bAgamala 11 nandarAma jaDAvacaMda 13 surajamala nAhaTA 15 mAnamala siremala 17 phojamala zrImAla 19 zikharacanda chAjeDa 21 kastUracanda pokharanA 23 amaracanda dIpacanda 25 saradAramala catara 27 hIrAlAla motIlAla 2 zivacaMda koThArI 4 dIpacaMda bhaMDArI 6 saradAramala mUlacanda jaicanda koThArI 10 phaujamala bacchAvata 12 cAMdamala uttamacanda 14 sAgaramala mehatA 16 hIrAcaMda javaracanda 18 harakacanda nemIcanda 20 mehatA sobhAgasiMga 22 pratApacanda dhUlajI 24 bAgamala sAMDa 26 pemacaMda asalAjI 28 hIrAlAla mehatA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 lallUbhAI bhAIcanda 30 metA pItAMbara kevalacaMda 31 bhAgIratha chAjeDa 32 sobhAgamala mehatA 33 misarIlAla pAlarecA 34 manAlAla koThArI 35 amolaka khoDIdAna 36 lakhamIcaMda amaracaMda Upara kA vinaMtI patra jaba chapakara prakaTa huA taba vidyAvijayajIne dIrgha vicAra kiye binAhI ekadama mana mAnA ' maNisAgarajIkA eka aura utpAta ' nAmaka heDabila chapavAkara prakaTa karavAyA. usameM likhA ki yaha saba sahiye maNisAgarane karavAI haiM, usa meM saba seThiyoMkI sahI nahIM hai, isa vinaMtIpatra ke sAtha saMghakI kuchabhI jokhamadArI nahIM hai, AcArya mahArAja jaina dharma kI rakSA ke liye apane prANoMkI Ahuti deneko tayAra haiM. jinhoMne rAjA mahArAjAoM ko pratibodha dekara jainadharma ke prati anurAga baDhAyA hai. maNisAgarako hamane indora se nahIM bulAyA dhUliye se bulAyA hai, galIca bhASA hamArI nahIM hai, maNisAgarakI hai, zAsana kI hilanA hamane nahIM karavAI hai, maNisAgara ne karavAI hai. aisI vinaMtIko hama raddIkI TokarIke svAdhIna karate haiM aisA vidyAvijayajIne jyeSTha vadI 2ke roja heMDabila chapavAkara apane bacAva ke liye pratyakSa jhUThI jhUThI bAteM likhakara bhole logoMko bharamAne kA sAhasa kiyA taba usapara maiMne eka vijJApana chapavAkara prakaTa kiyA thA usakI nakala yaha hai: vidyAvijayajI kA mRSAvAda. 1 jyeSTha badI 2 ke roja eka heMDabila chapavAkara vidyAvijayI ne likhA hai ki " maNisAgara ko hamane indaurase nahIM bulAyA dhUliyA se bulAyA hai," yaha pratyakSahI mRSA hai. kyoMki dekho abhI phAgaNa sudI 10 ke roja seTha ghamaDasI juhAramala ke noharemeM se vidyAvijayajIne khAsa poSTakArDa likhakara mereko badanAvarase zAstrArtha ke liye indora jaldI se Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 AnekA aura zAstrArtha karanekA likhA hai usakI nakala devadravyasambandhI zAstrArtha ke patra vyavahAra ke pRSTha 8veMmeM chapacukI hai. va unhoMke hastAkSara kA khAsa poSTakArDa bhI merepAsa maujUda hai. jisako zaka ho ve merepAsa Akara bAMca leveM. 2 usI poSTakArDa meM unhoMne zAstrArtha ke liye niyama, sAkSI, madhyastha vagairaha bAteM donoM ko milakara karalene kA sApha khulAsA likhA thA. aba vo badala gaye. yaha dUsarA mRSAvAda haiM. 3 vaizAkha sudI 10 ke roja unhoMne eka haiMDabila chapavAyAM hai usameM sAdhu dharmakI maryAdA ke viruddha galIca, avAcya va anArya bhASA likha kara zAMsanakI va apanI hilanA karavAI hai, aura apane guNa prakaTa kiye haiM. yaha bAta indaura ke logoM ko prakaTahI hai. jisaparabhI maNisAgarane galIca bhASA likhakara zAsana kI hilanA karavAI hai, aisA likhA yaha bhI tIsarA pratyakSa mRSA bhASaNa hai. maiMne Ajataka koI bhI vaisI bhASA kA yA kisI taraha kA haiMDabila indora meM chapavAkara prakaTa yaha bAta indorakA sarva saMgha acchI tarahase jAnatA hai. kiyA hI nahIM hai. 4 indorase hI poSa badI meM bhAvanagara ke jaina patra meM vidyAvijayajI ne tAra samAcAra chapavAkara mereko zAstrArtha ke liye celeMja (jAhira sUcanA) dIthI. aba maiM zAstrArthakeliye AyA to nyAyAnusAra niyama, sAkSI, madhyastha vagairaha vyavasthA karake zAstrArtha karate nahIM. yaha cauthA mRSAvAda hai. 5 usI tAra samAcAra meM " maNisAgara hajusudhI indora Avela nathI. ane temanA patrothI mAlUma paDeche ke te zAstrArtha kare tema jaNAtuM nathI, " aisA chapavAyA hai. maiM zAstrArtha karanA nahIM cAhatA una patroMkI nakala Ajataka batalA sake nahIM, aura jhUTha chapavAnekA micchAmi dukkaDaM detebhI lajjA karate haiM. yaha pratyakSa hI pAMcavI mAyA mRSA hai. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38.. 6 devadravya saMbaMdhI indorakI rAjya sabhAmeM maiM zAstrArtha karaneko tayAra hUM. aisA Apane poSa sudI 15 ke apane heMDabilameM chapavAyA hai. yaha chaThA mRSAvAda hai. maiMne aisA likhA nahIM hai. agara likhA kahate haiM to patrakI nakala prakaTa kareM, vyartha bhole logoMko bhramameM geranA yogya nahIM hai. 7 Apake jyeSTha vadI 2ke haiMDabilameM "maNisAgarajIkA eka aura utpAta " yahabhI pratyakSa sAtavI mRSA hai. maNisAgarane aisA koIbhI utpAta nahIM kiyA hai kiMtu vijayadharma sUrijIne sarva jaina samAja meM utpAta khaDA kiyA hai aura devadravya ko nAza karane kA bakheDA phailAyA hai, maiM to usa utpAta ko zAMta karane ke liye va devadravya kI rakSA karane ke liye Apa ke bulAne se zAstrArtha ke liye idhara AyA hUM, yaha sarvatra prasiddha hI hai. 8 Apane jyeSTha vadI 2 ke apane heMDabila meM vinaMtIpatrake sAtha saMghakI kuchabhI jokhamadArI nahIM hai. aisA likhA sobhI AThavAM mRSAvAda hai sahI karanevAle saMgha ke aMdara haiM, Apake anucita bartAva ko rokane kA sarva jainImAtra kA hakka hai usa vinaMtI patra meM saba sammata haiM. agara indora ke saMgha ke jo jo AgevAn yA sadgRhastha Apa ke vaizAkha sudI 10ke heDabila ko acchA samajhate hoveM aura aise avAcya va sAdhuke nahIM likhane yogya zabda likhane kI unhoMne Apako salAha dI hove aura 23-1-22 ke roja vAle heMDabila ke indorake saMgha ke ThaharAva ko bhaMga karanemeM sammata ho to Apane jina jinake nAma apane jyeSTha badI 2 ke heDabila meM chApe haiM unhoMke hastAkSara kI sahI prakaTa karavAiye. nahIM to ApakA likhanA saba jhUTha sAbita hogA aura AyaMdAbhI ApakA lekha saba jhUThA samajhA jAvegA. 9 maiMne vinaMtI patra meM kisI kI bhI sahI karavAI nahIM hai. bhApane apane guru mahArAja kA bacana bhaMga kiyA aura indorake saMghake Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.9 ThaharAva kA bhI bhaMga kiyA taba usapara indora ke nivAsiyoMne jAhira rUpa meM rAtri ko bajAra meM sahIyeM karavAI haiM yaha bAta to prakaTahI hai jisa para bhI merepara sahI karavAne kA Aropa rakhate haiM, yaha bhI ApakA navamA mRSAvAda hI hai. ghaMTe meM 10 ina saba bAtoM meM yadi vidyAvijayajI satyavAdI hoveM to 24 pUrA pUrA khulAsA prakaTa kareM, nahIM to lokalajjA choDakara apane mRSAvAda kA jAhira rUpa meM micchAmi dukkaDaM dekara zuddha hoveM va apanI AtmAko nirmala kareM aura yadi zAstrArtha karanA cAhate hoveM to apane guru mahArAja kI sahI lekara jAhira meM AveM. phira pIche se jhUThA jhUThA chapavA kara apanI ijjata rakhaneke liye prapaMcabAjIse bhole logoMko bharamAne kA dhaMdhAna leM baiTheM. maiM yaha vijJApana chapavAnA nahIM cAhatA thA magara Apane do haiMDabila chapavAkara usa meM bahuta anucita zabda likhe tathA jhUThI jhUThI bAteM likhakara bahuta logoM ko saMzaya meM gere, isaliye unhoM kI zaMkA dUra karaneke liye mereko itanA likhanA paDA haiM saMvat 1979 jyeSTha vadI 9. --------- muni - maNisAgara, indora. isa vijJApana patra kA kuchabhI javAba diyA nahIM, apane no ( 9 ) mRSAvAdoM ko satya sAbita kara sake nahIM va una bhUloM kA jAhira rUpa meM micchAmi dukkaDaM dekara apanI AtmAko nirmala bhI kiyA nahIM aura apane murumahArAjakI sahI lekara zAstrArtha bhI kiyA nahIM, cupa hokara kala roja yahAMse vihAra karagaye. usa para se unakI AtmA meM satyatA, nirmalatA va zAstrArtha karane kI kaisI yogyatA hai, usa bAtakA vicAra Upara ke saba lekhase sarva saMgha Apa hI kara levegA. aura saMghakI vinaMtI ko mAna nahIM diyA va apanI pratyakSa bhUla kA bhI svIkAra nahIM kiyA va jyeSTha vadI 2 ke apane haiMDabila meM jhUThI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 jhUThI bAteM likhakara apane durAgraha ko choDA bhI nahIM. taba usapara saMgha ke AgevAn gRhastha tarpha se eka sUcanA patra prakaTa huA vaha yaha hai : zrImAn vidyAvijayajI mahArAja, Apake jyeSTha vadI 2 ke haiMDabila ko dekhakara hameM atyanta Azcarya va kheda huA kyoM ki Apa usa meM likhate haiM ki bicAre maNisAgarajIne kucha gRhasthoM ke hastAkSara karavAkara tArIkha 10-5-22 ko eka haiMDabila nikAlA hai. mahAtmanU, to kyA Apa yaha bAta sapramANa sAbita kara sakate haiM ki zrImAn maNisAgarajI mahArAjane hI gRhasthoM se hastAkSara karavAkara vaha heMDabila nikAlA hai ? Apa likhate haiM ki indora ke kucha gRhasthoM ke hastAkSara se hI tArIkha 10-5-22 kA haiMDabila chapA hai usa meM ekAdha AgevAn ke sivAya anya kisI AgevAna kI sahI nahIM hai to kyA haiMDabila para sahI karanevAle gRhastha saMgha meM nahIM kahalA sakate ? yadi kahalA sakate haiM to kyA unakI prArthanA mAnane yogya nahIM hai ? Apa ke haiMDabila para se sApha jAhira hotA hai ki saMghakI vyAkhyA meM dhanI mAnI logoMkA hI samAveza ho sakatA hai anya kA nahIM to kyA yaha bAta zAstrokta aura pramANa bhUta hai ? Apane jo pahalA haiMDabila anucita bhASA meM vaizAkha sudI 10 ko nikAlA hai usa meM jina jina AgevAna gRhasthoM ke nAma likhe haiM unakI sammati Apane avazyahI lI hogI aisA hameM pUrNa vizvAsa hai. Apa likhate haiM ki AcArya zrIvijayadharmasUrijI mahArAja jaina dharma kI rakSA ke liye apane prANoM kI Ahuti deneko taiyAra rahate haiM aura jinhoMne rAjA mahArAjAoM ko pratibodha kara. jaina dharma ke prati anurAga baDhAyA hai. aise paramopakArI AcArya mahArAja se hamArA namra nivedana hai Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki ve makasIjIkA jhagaDA nipaTavAkara apanI aura apane samAja kI kIrti jagajAhira karake mAlava deza meM padhArane kI sArthakatA karaleM. yaha saubhAgya kI bAta hai ki aba AcArya mahArAja kI prakRtI acchI hogaI hai aura ve vihAra bhI kara sakate haiM. hameM pUrNa vizvAsa hai ki anya mahArAjAoM ke sadRzya zrImaMta gavAliyara nareza ko bhI pratibodha dekara isa tIrthakI AzAtanA dUrakara samAjakA kleza miTAkara hI AcArya mahArAja Age vihAra kareMge kAraNa ki yaha kArya Apake gurumahArAjasarIkheM prabhAvazAlI evaM paropakArI mahAtmAse hI sugamatApUrvaka ho sakatA hai. Apa anta meM apane ucca vicAroMkA pramANa dete hue likhate haiM ki aise heMDabila aura aisI vinaMtiyAM raddIkI TokarI ke hI svAdhIna karane lAyaka ginate haiM. Apako saMghakI vinaMtI raddI kI TokarI ke svAdhIna karanemeM kuchabhI saMkoca nahIM huA lekina kyA isake sAthahI sAtha Apane apane pUjya gurumahArAjake pavitra nAma ko bhI [ jinake nAma vinaMtI kI gaI thI aura jinake Apa AjJAkArI ziSya haiM ] raddIkI TokarIke svAdhIna kara diyA hai ? isase janatAko ApakI vizAla buddhi kA paricaya mila gayA. astu. kahAMtaka likhA jAya: saMghake namra prArthanA patra ko raddIkI TokarI meM DAlakara saMghakI orase Apane AcArya mahArAjasahita apane sAdhu maMDalako raddIkI TokarIke svAdhIna karaneke yogya sAbita karaliyA hai. isake liye Apako anekazaH sAdhuvAda-dhanyavAda haiM. tA. 20-5-22. saMghake AgevAn gRhastha. Uparake tamAma patravyavahAra ke lekhase, saMghakI vinaMtIke lekhase aura Upara ke sUcanA patrake lekhase zrIvijayadharmasUrijI apane parivArasahita indorameM apanI nyAya zIlatAkI, sAdhu dharmake maryAdA kI, aura devadravyake zAstrArtha meM satyatA kI kaisI zobhA.prApta karake yahAMse kala roja dupahara Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ko AgarA zahara kI tarapha vihAra karagaye, usakA vicAra pAThaka ApahI kara leMge. saM. 1979 jyeSTha vadI 11 somavAra muni - maNisAgara indora. vijaya dharmasUrijI kI kapaTa bAjI 1 pahile mere sAtha devadravya saMbaMdhI zAstrArtha karanekA maMjUra kiyA thA taba to maiM saba bAtoM meM yogya thA aba zAstrArtha karane ke samaya ayogya kahate haiM. yaha kaisI kapaTabAjI hai. 2 jaba indaura se phAgaNa sudI 10 ke roja poSTakArDa likhavA kara mere ko badanAvara se zAstrArtha ke liye indora jaldI AnekA likhavAyA aura usameM zAstrArtha ke liye niyama, pratijJApatra, madhyastha vagairaha bAteM donoMne milakara karalene kA likhA thA taba to indaura ke saMghakI sammati lenA bhUlagaye the. aba maiM unake likhepramANe AyA aura zAstrArtha karaneke liye taiyAra huA. jaba apanI pratijJA mujaba zAstrArtha kI zakti nahIM huI taba saMghakI sammati lenekI ADa lete haiM yaha kaisI kapaTabAjI hai. 13 vaizAkha sudI 9 ke roja mereko apane sthAnapara zAstrArtha karaneke liye bulAyA thA. jaba maiMne vyavasthA saMbhAlane ke saMbaMdha meM sthAna ke ( makAna ke ) mAlika kI sahI mAMgI taba bhijavAI nahIM aura Apane bhI satya nirNaya hove so grahaNa karane vageraha niyama maMjUra kiye nahIM, cAra ( 4 ) sAkSI banAye nahIM, zAstrArtha karanevAle muni kA nAmabhI batalAyA nahIM, saba bAtoM meM cupakI lagAdI. phira aba bolate haiM hama to zAstrArtha ke liye taiyAra the. yaha kaisI kapaTa bAjI hai. 4 vaizAkha sudI 15 ke roja phira bhI mereko apane sthAnapara zAstrArtha karane ke liye dUsarI vakta bulAyA paraMtu krodha meM bhabhaka gaye the, apanI maryAdA bAhara hogaye the. taba maiMne satyagrahaNa karane kI va hAranevAle ko tIrtha rakSAko zikSA karane vageraha niyamoM kI sahI ke liye patra bhejA so Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liyA nahIM, satya asatya nyAya anyAya ke phaisale denevAle sAkSI neme nahIM, vyavasthA saMbhAlane saMbaMdhI makAna ke mAlika kI sahI bhijavAI nahIM aura gAliyoM kA saraNA lekara pUrNimAko baDI phajara hI mAMDavagaDha kI yAtrAke nAmase vihAra karagaye. phira bolate haiM hama to zAstrArtha karane ko tayAra the yaha kaisI kapaTa bAjI hai... 5 apanI kalpanA mujaba bAteM likhakara prakaTa karanA sahaja bAta hai, paraMtu jaba apane sAmane prativAdI Akara usakA khulAsA karane ko taiyAra hove taba una bAtoMko zAstrArthase sabhAmeM sAbita karanA baDA muzkila hotA hai, aura pIche loka lajjA choDakara apanI bhUlako svIkAra karane meM bhI baDI muzkila samajhate haiM, isaliye apanI bAtako rakhaneke liye aneka tarahake prapaMca karane par3ate haiM. eka jhUThake pIche aneka jhUTha bolane paDate haiM, eka kapaTake pIche aneka kapaTa karane paDate haiM. yaha bAta devadravya ke zAstrArtha ke mAmale meM bhI pratyakSatayA dekhane meM AtI hai. hama zAstrArtha karane ke liye taiyAra haiM, taiyAra haiM, aisI bAteM karate haiM. magara zAstrArtha saMbaMdhI nyAya ke anusAra niyamAdi banAneke liye patra bheje unhoMko hAthameM lete bhI Darate haiM aura usakI suvyavasthA karane meM mauna haiM. agara sacce dilase nyAya ke anusAra zAstrArtha karaneko cAhate ho to phira satyagrahaNa karanekI, jhUTheko zikSA karanekI sahI karanemeM aura sAkSI, madhyastha, niyamAdi banAnemeM itanI bhAga nAsa kyoM karate haiM. zAstrArthakI bAteM karanemeM to muMha chupAte haiM aura phajUla bAteM likhavAkara kleza baDhAnemeM Age hote haiM, yaha kaisI kapaTabAjI hai. isakA vicAra pAThakagaNa ApahI karaleMge. vijayadharmasUrijI kA bar3A bhArI anartha / vItarAga prabhu ke bhaktaloga apane bhAvase zaktike anusAra bhagavAn kI bhAktake liye pUjA, AratI, svapna, pAlanA vagairahake caDhAve bolate haiM, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha AbhUSaNa, Avaka ke unase hI devadravya kI vRddhi hotI hai aura bahuta maMdiroM meM pUjA AratIko sAmagrI va pujArI naukara vagairahake kharca tathA bhagavAn ke maMdiroM kA jIrNoddhArAdi kArya calate haiM. yehI devadravya kI mukhya sAdhana haiM. unase hI bahuta zaharoM meM aura gAMvaDoM meM bhagavAn kI pUjA AratI ke kAma calate haiM. jaina samAja meM bahuta se loga sthAnaka - vAsI va terApaMthI ho jAne se bahuta maMdiroM meM pUjA AratI nahIM hotI, baDI bhArI AzAtanA ho rahI hai agara yaha devadravya kI Avaka kA sAdhana bhI baMdha ho jAve to jina jina maMdiroM meM isa sAdhana se sevA pUjA va jIrNoddhArAdika ke kAma calate haiM una una maMdiroM meM bhI pUjA sevA AratI jIrNoddhArAdi kAma ruka jAyaMge aura bhagavAn kI AzAtanA kA baDA bhArI anartha khaDA ho jAvegA. aura jAna bUjha kara pratyakSa meM devadravyakI Avaka kA bhaMga karanevAleko va devadravya ke bhakSaNa karane vAleko zrAddhavidhi, Atmaprabodha vagairaha zAstroM meM anaMta saMsArI mithyAtvI kahA hai. khAsa vijayadharma sUrijI eka jagaha likhate haiM ki pUjA AratI vagairaha ke caDhAve kA rivAja maMdiroM kI rakSA ke liye gItArtha pUrvAcAryaice aura saMghane milakara ThaharAyA hai. dUsarI jagaha phira likhate haiM kipUjA AratI ke car3hAve ke rivAja ko zurU karanevAle pUrvAcAyoM kI maiM bAra bAra prazaMsA karatA hUM. tIsarI jagaha likhate haiM ki bhagavAn kI bhaktike liye bhale ( acche ) nave nave ucita rivAja sthApana karo. cauthI jagaha likhate haiM ki - bhagavAnkA bhakta hokara bhagavAnko arpaNa kiyA huA dravya khA jAve yaha to dekhItA pratyakSa anyAya hai. pAMcavI jagaha likhate haiM ki 15 karmAdAnAdi kuvyApAra varja kara devadravyakI vRddhi karanA, ( pUjA AratI ke car3hAvekA rivAja bhagavAnkI bhakti, devadravyakI vRddhi, bhaktoMkA AtmakalyANa karanevAlA va 15 karmAdAnAdi kuvyApArarahita aura gItArtha AcaraNA se ucitahI hai.) to bhI aba chaThThI jagaha apane kathana meM pUrvA - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 para virodha ( visaMvAda ) Ane kA vicAra bhUlakara likhate haiM kipUjA AratIkA car3hAvA kleza nivAraNa ke liye hai usa dravya ke sAtha bhagavAn kA koI saMbaMdha nahIM hai vo devadravya nahIM ho sakatA. isa liye sAdhAraNakhAte meM lejAvo usase duHkhI zrAvaka-zrAvikAdikake upayogameM A sake. aisA likhakara bhole jIvoMke pUjA, AratI vagairaha ke caDhAveparase bhAva utAra diye, bhagavAn kI bhakti meM aMtarAya kiyA, devadravya kI Avaka meM bar3A bhArI dhakkA pahuMcAyA, aisI prarUpaNA se hajAroM loga saMzaya meM gira gaye haiM. isaliye bahuta logoMne caDhAvA bolane kA baMdha kara diyA hai. . kadAcit koI bolate haiM to dete bhI nahIM haiM usase vo pApameM DUbate haiM. bhaviSya meM dravyake abhAva se maMdiroM meM pUjA AratI honA bhI muzkila hogA. vijayadharmasUrijI apanI yaha baDI anartha kI karanevAlI prarUpaNA ko sAbita kara sakate nahIM. pIchI khIMcakara samAja kI samAdhAnIbhI karate nahIM aura una se isa bAta kA zAstrArtha se khulAsA pUchanevAloM para gAlAgAlI, niMdA IrSA se samAja meM kleza phailAte haiM. tathA apanI jhUThI prarUpaNA ke pakSa meM bhole logoMko lAneke liye pUjA AratI Adi caDhAve ke rivAja ko asuvihita arthAt agItArtha ajJAniyoMkA calAyA huA ThaharA kara suvihita gItArtha kalikAla sarvajJa zrIhemacaMdrAcArya vagairaha mahArAjAoM kI va tapagaccha kharataragacchAdi sarva gacchoM ke hajAroM prabhAvika pUrvAcAryoM kI tathA abhI sarva gacchoMke AcArya, upAdhyAya, sarva sAdhumaMDalakI baDI bhArI AzA tanA kararahe haiM. aura pUrvAcAryoMke AcaraNAkI bAtako uDAkara Agama paMcAMgI ke nAma se bAla jIvoM ko bahakAte haiM. dekho zAsana ko lAbhakArI sarva saMgha sammata gItArtha pUrvAcAryoMkI AcaraNAko na mAnanevAloM ko yA utthApana karanevAloM ko tapagaccha nAyaka zrImAn deveMdrasUrijI mahArAja viracita 'dharmaratna prakaraNa vRtti ' vagairaha zAstroM meM mithyA dRSTi ninhaba kahA hai. vijayadharma sUrijIne garIba zrAvakoMko devavatrya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 khilAkara anaMta saMsArI banAnekI bhAva hiMsAkA baDA bhArI anartha khaDA kiyA hai, ityAdi kAraNoMse yA to ' pUjA, AratI ke caDhAve kleza nivAraNa ke liye va usakA dravya devadravya nahIM ho sakatA yaha rivAja amuka samaya asuvihita ajJAniyoMne calAyA hai, ' ityAdi apane visaMvAdI jhUThe kathana ko sAbita karake batAveM athavA apanI prarUpaNA ko pIchI khIMcakara samAja kI samAdhAnI kareM agara sAbita karake na batAveM aura pIchI bhI na khIMce tathA hamezA sAla darasAla jagaha jagaha para vizeSa kleza baDhAte raheM to ye yadyapi vidvAn va AcAryapadadhAraka haiM aura sAhitya kA pracAra, jAhira lekcara vagairaha kArya karate haiM to bhI abhI va bhaviSya meM zAsanako hAnikAraka honese sabameM rakhaneke lAyaka nahIM haiM. isabAtakA sarva munimaMDala ko aura sarva zaharoM ke sarva saMghako avazya vicAra karanA cAhiye, nahIM to bhaviSyameM jaise sthAnakavAsI va terApaMthiyoM se maMdiroMko, tIrthoMko, va zAsana ko dhakkA pahuMcA hai, vaisehI inase bhI pahuMcane kA kAraNa khaDA hojAvegA aura ekamata pakSa jaisA hokara samAja meM hamezA kleza hotA rahegA aura devadravyakI baDI bhArI hAni pahuMcegI. usa pApa ke bhAgI [apana kyoM bure baneM, karegA so pAvegA, aisI abhI ] unakI upekSA karanevAle hoMge. jaina zAsanakI maryAdA. sarvajJa vItarAga bhagavAn ke avisaMvAdI zAsana meM koIbhI sAdhu apanI matikI kalpanA se eka zabda mAtra bhI zAsana kI maryAdAke viruddha prarUpaNA karatA to pahile usako samajhAkara rAstepara lAne meM AtA thA, kabhI samajhAne para bhI nahIM mAnatA aura apanI kalpanA kA Agraha nahIM choDatA to usako ninhava karake saMghabAhara karanemeM AtA thA. phira koI bhI jainI usakA sanmAna, saMsarga, vaMdana, pUjanAdi kuchabhI vyavahAra nahIM karatAthA, isaliye bhavisaMvAdI zAsanakI maryAdA barAbara calI AtI thI. ninhavoM kA adhikAra uttarAdhyayana aura AvazyakAdi sUtroMkI TIkAoM meM prasiddha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hI hai tathA ninhavoM kA satkAra karanevAloM ke liye mahAnizIthAdi AgamoMmeM yahAMtaka likhA hai ki, sAdhu--sAdhvI--zrAvaka-zrAvikA jo koI parapAkhaMDIkI prazaMsA kare, jo ninhavoMkI prazaMsA kare, jo ninhavoMke anukUla bhASaNa kare, jo ninhavoMke sthAnapara jAve, jo ninhavoMke sAtha zAstra saMbaMdhI pada--akSara kI prarUpaNA kare, jo ninhavoMko baMdana pUjana kare, jo ninhavoMke sAtha sabhAmeM AlApa saMlApa kare vo paramAdharmI hove, saMsAra meM paribhramaNa kare. ninhavoMko kisI tarahakI bhI sahAyatA denevAle tIrthakara gaNadharAdi mahArAjAoMkI AzAtanA karane vAle hote haiM, isaliye samyaktvadhArI AtmArthiyoMko vizeSAvazyaka ke vacanAnusAra to ninhavoM kA muMha dekhanAbhI yogya nahIM hai. sUyagaDAMgasUtrake 13 veM adhyayana kI niyukti ke pramANa se gItArtha pUrvAcAryoM kI nirdoSa AcaraNAko nahIM mAnanevAle ko jamAli, kI taraha ninhava kahA hai. aura devadravya kI ucita rItise vRddhi karanevAloM ko yAvat tIrthakara gautra bAMdhanekA phala AtmaprabodhAdi zAstroM meM kahA hai. bhagavAn kI pUjA--AratI--svapnapAlanA--rathayAtrA vagairaha bhaktike kAryoM ke caDhAvoM se devadravya kI vRddhi hotI hai, jaina zAsana kI unnati hotI hai aura bhakti se caDhAve lenevAloMkA kalyANa hotA hai. isa gItArtha pUrvAcAryoMkI AcaraNAkA niSedha karanevAlA bhI ninhavoMkI paMktimeM ginane yogya hai, usa ninhavako jitanI sahAyatA denA utanAhI bhagavAnkA, zAsanakA, sarva saMghakA gunhA karanA hai. usakA phala isa bhavameM kAyakleza, dhananAza va apakIrti aura para bhavameM / saMsAra meM paribhramaNa hotA hai. isaliye AtmahitaiSI sajjanoMko aisA karanA hatakArI nahIM hai. vizeSa kyA likheM. zrIcaturvidha sarva saMgha ko aMtima nivedana. vijayadharmasUrijI aura unhoMko maMDalIvAle.. kahate the ki dekho, aMdAja 400 sAdhuoM meM AcArya, upAdhyAya, pravartaka, panyAsa, gaNi Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 aura bahuta vidvAn munijana maujUda haiM, to bhI hamAre sAmane devadravya ke vivAda saMbaMdhI zAstrArtha karane ko koI bhI khar3A nahIM huA, isaliye hamArI bAta satya hai, unhoMkA Agraha jhUThA hai. eka AnaMdasAgara sUrijI indora meM zAstrArtha karaneko Aye the so bhI Thahara sake nahIM. Dara se mAMDava - gaDha tIrtha kI yAtrA ke bahAne vihAra kara gaye, ityAdi bAtoM se bhole logoM ko bahakAte the. aura jaba taka maiM bhI indora zAstrArtha ke liye nahIM AyA thA taba taka to maNisAgara zAstrArtha karane ko AtA nahIM, AtA nahIM ityAdi bAteM karate the paraMtu jaba maiM zAstrArtha ke liye indora - unake sAmane AyA to unake munimaMDala meM se vidvattA kA va apanI satyatAkA abhimAna rakhanevAloM meM se koI bhI sAdhu mere sAtha zAstrArtha karaneko khaDA nahIM ho sakA aura jAhira sabhA meM yA khAnagI meM unhoMne unake sthAna para nyAya keanusAra zAstrArtha karanA maMjUra kiyA nahIM. kisI tarahase bhI ADI - Ter3hI bAtoM ke jhUThe jhUThe bahAne lekara zAstrArtha se bhagane ke raste liye haiM. isaliye aba maiM unhoMkI jhUThI jhUThI prarUpaNA kI mukhya mukhya saba bAtoM kA nirNaya batalAtA hUM aura sarva muni mahArAjAoMko va sarva zaharoMke tathA sarva gAMvoM ke sarva saMgha ko jAhira : vinaMtI karatA hUM ki - isa nirNaya ko zaharoM zahara, gAMvoMgAMva aura pratyeka dezameM jAhira kareM. usase hajAroM loga saMzaya meM gire haiM unhoMkA uddhAra ho, samAja kA kleza miTe aura bhagavAn kI bhaktike, devadravya kI rakSAke, vRddhi ke lAbhake bhAgI hoM. iti zubham / , zrI vIra nirmANa samvat 2448. vikrama samvat 1979 jyeSTha zudI 1. hastAkSara parama pUjya upAdhyAyajI zrImAn sumatisAgarajI mahArAja kA laghu ziSya muni - maNisAgara, indora (mAlavA ). Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsananAyaka zrIvarddhamAna svAmine namaH . - devadravya kA saMkSepa meM sArarUpa nirNaya. (sAdhAraNa khAtemeM abhI dravya kI bahuta truTi honekA kAraNa aura usakI vRddhi ke upAya vagairaha bahuta bAteM Age likhane meM AveMgI. magara yahAM to devadravya kI Avaka ko sAdhAraNa khAte meM lejAne saMbaMdhI zrImAn vijayadharma sUrijI kI anucita bAtoM kA khulAsA likhane meM AtA hai.) pAThakagaNa isako pUrApUrA avazya baaNceN| 1. svapna utArane kA dravya devadravya hotA hai yA sAdhAraNa dravya hotA hai ? gRhastha avasthA meM bhagavAn logoMko dravyAdi dAna dete the, vaha dravya logoM ke upayoga meM AsakatA thA. usI taraha svapna utArane kA va ghoDIyA pAlanA vagairaha kArya bhI bhagavAn ke gRhastha avasthA kI kriyA rUpa hone se usakA dravya bhI sAdhAraNa khAtameM rakhanA yogya hai. usa se sAta kSetroM meM usakA upayoga ho sake, yaha kahanAbhI sarvathA anucita hai. 1. dekhiye, bhagavAn to rAjyadharma va paropakAra dRSTi se logoMko dravyAdi dAna dete the, isa liye vaha dravya logoMke upayoga meM AsakatA thA, magara apane loga to svapna utArane vagairaha kArya bhagavAn ke upara upakAra buddhise nahIM karate haiM, kiMtu anaMta upakArI; mokSadAtA, vItarAga Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] bhagavAn kI sevA bhakti apane Atma kalyANa ke liye karate haiM, dekhiye trizalAmAtA ke caudaha svapnoMke adhikAra saMbaMdhI kalpasUtra kI ' kalpadruma kalikA' nAmA TIkA kA pATha :--- 2 "he rAjan ! caturdata gajAvalokanAt caturdhA dharmopadeSTA bhaviSyati, vRSabhadarzanAd bharatakSetra samyaktvabIjasyavaptA bhaviSyati, siMha darzanAd aSTakarmagajAn vidrAvayiSyati, lakSmIdarzanAd saMvatsaradAnaM dattvA pRthvI pramuditAM kariSyati, tIrthaMkara lakSmIbhoktA ca bhaviSyati. puSpamAlA darzanAt tribhuvana janA asya AjJA zirasi dhArayiSyaMti, caMdra darzanAt pRthvImaMDale sakala bhavya lokAnAM netra hRdayA''lhAdakArI ca bhaviSyati, sUryadarzanAt pRSThe bhAmaMDala dIptiyukto bhaviSyati, dhvaja darzanAd agre dharmadhvajaH caliSyati, kalaza darzanAd jJAna-dharmAdi saMpUrNo bhaviSyati, bhaktAnAM manoratha pUrakazca. padmasaro darzanAd devA asya vihAra kAle caraNa yoradhaH svarNAnAM padmAni racayiSyaMti, kSIrasamudra darzanAd jJAna-darzanacAritrAdi guNa ratnAnAmAdhAraH dharma maryAdA dhartA ca bhaviSyati, devavimAna darzanAt svargavAsinAM devAnAM mAnya ArAdhyazca bhaviSyati, ratnarAzi darzanAt samavasaraNasya vapratraye sthAsyati, nidhUmA'gni darzanAd bhavya jIvanAM kalyANa kArI, mithyAtvazIta hArI ca bhaviSyati. atha sarveSAM svapnAnAM phalaM vadati. he rAjan ! eteSAM caturdaza svapnAnAM avalokanAt caturdaza rajjvAtmaka lokasya mastake sthAsyati" . 3 bhAvArtha-he rAjan ! cAradAMtavAlA hAthI dekhanese cAra prakAra ke dharmakA upadeza karanevAlA hogA, vRSabha dekhanese bharatakSetrameM samyaktva. rUpa bIjake bone vAlA hogA, siMha dekhanese ATha karmarUpa hAthiyoM kA vidArana karanevAlA hogA, lakSmI dekhane se saMvatsarI dAna dekara pRthvIko harSita karanevAlA aura tIrthakararUpa lakSmIko bhoganevAlA hogA. puSpamAlA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] dekhanese tIna jagata ke loga puSpamAlA kI taraha inakI AjJA mustakapara dhAraNa kareMge, caMdra dekhane se pRthvI maMDala meM sarva bhavya jIvoM ke netra aura hRdayako AlhAda ( harSa ) utpanna karanevAlA hogA, sUrya dekhanese unake pIche dIptiyukta bhAmaMDalako dhAraNa karanevAlA hogA, dhvaja dekhanese unake Age dharmadhvaja calegA, pUrNa kalaza dekhanese jJAna-dharmAdi saMpUrNa guNayukta aura bhakta janoMke saMpUrNa manorathoMkA pUrNa karanevAlA hogA padma sarovara dekhanese devatA inhoMke vihAra meM peroM ke nIce svarNake kamala raceMge, kSIra samudra dekhanese jJAna-darzana - cAritrAdi guNa ratnoMkA AdhAra bhUta aura dharma maryAdA kA dhAraNa karanevAlA hogA, deva vimAna dekhanese cAroM nikAya ke svargavAsI devoMko mAnya karane yogya aura ArAdhana karane yogya hogA, ratnarAzI dekhane se kevala jJAna hone para samavasaraNa ke tInagar3ha ke madhya bhAgameM virAjamAna honevAlA hogA, nirdhUma agni dekhanese bhavya jIvoM ke kalyANa karanevAlA aura mithyAtvarUpa zItako nAza karanevAlA hogA. aba sarva svamakAsArarUpa phala kahate haiM, he rAjan ! ina caudaha svapnoM ke dekhane se ApakA putra caudaha rAjaloka ke mastaka para baiThanevAlA hogA, arthAt sarva karma kSaya karake mokSameM jAnevAlA hogA. isa prakAra se kalpasUtra kI kalpalatA subodhikAdi sarva TIkAoM meM aise hI bhAvArthavAlA pATha samajha lenA; 4 aba dekhiye paryuSaNAparva meM prAyaH sarva jagahapara kalpasUtra : TIkAoM sahita bAMcane meM AtA hai, usameM UparakA viSaya saMbaMdhI pATha bhagavAn mahAvIra prabhuke janma adhikAra bAMcane ke dina sunane meM AtA hai. usa dina bora prabhuke Upara mujaba guNoMkI smaraNarUpa bhakti ke liye aura devadravyakI vRddhi ke liye svapna utAre jAte haiM, isaliye unakA dravya bItarAga prabhukI bhakti ke sivAya anya khAne meM kharca karanA sarvathA anucita hai, Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] 5 bhagavAn ke mAtA pitA jo utsava karate haiM, vaha tIrthaMkara bhagavAn vItarAga prabhukI bhakti ke liye nahIM karate, kiMtu aisA guNavAn hamAre putra huA hai; hamAre kulakA udyota karegA; hamAre kulakI vRddhi karegA, ityAdi guNoMse apane putrakI prIti se janmAdi utsava karate haiM. aura apana loga jo cyavana kalyANaka saMbaMdhI svapna utArane vagairaha kA . utsava karate haiM, vaha rAjyaputra jAnakara ke rAjakumArakI bhakti ke liye nahIM karate, kiMtu tIrthaMkara bhagavAn jAnakara Upara mujaba vItarAga prabhuke guNoMkI bhakti ke liye karate haiM. isaliye bhI usa saMbaMdhI jo dravya A vaha dravya devadravyarUpa hone se maMdirAdimeM bhagavAn kI bhakti meM laganA yogya hai. jisaparabhI usa dravyako sAdhAraNa khAtemeM rakhakara haraeka kArya meM upayoga karanese devadravyake nAzakA aura bhakSaNakA doSa AtA hai. 6 bhagavAn kA pAlanAmeMbhI nArela vagairaha rakhakara vIraprabhukI sthApanA karane meM AtI hai, pIche bhagavAn ke pAlane ke nAmase caDhAvA hotA hai - pAlane kA caDhAvA lenevAle bhI bhagavAnkA pAlanA samajhakara caDhAvA lete haiM magara rAjakumArakA pAlanA samajhakara caDhAvA na to kiyA jAtA hai,, aura na liyAhI jAtA hai usase unakA dravya bhI zrIvIra prabhuko arpaNa hotA hai. isaliye vaha devadravya hIM ginA jAtA hai unako sAdhAraNa khAte meM kahanA yaha kitanI baDI ana samajhakI bAta hai. 7 jabataka bhagavAn gRhastha avasthA meM raheM, dIkSA na leveM, taba taka unhoM ke mAtA pitAdika apanA putra samajhakara unase apane putrakA vyavahAra rakhate haiM. dIkSA lene bAda unake mAtA pitA bhI bhagavAn samajhakara vaMdana pUjanAdi vyavahAra karate haiM magara bhakta janoM ke Atma kalyANa ke liye bhagavAn kI bhakti karane meM to tIsare bhava meM tIrthaMkara nAma gautra bAMdhe tabase hI vaMdana pUjanAdi karane yogya bhagavAn ho cuke Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] isaliye devaloka se mAtA ke garbha meM Aye tabahI " samaNe bhagavaM mahAvIre paMca hatthuttare hotthA " arthAt ' zramaNa bhagavaMta zrImahAvIra svAmI ke pAMca ka.yANaka hastottarA nakSatrameM hue, aisA vacana khAsa sUtrakArane AcArAMga sUtrameM, sthAnAMga sUtrameM aura kalpasUtrAdi AgamoMmeM sApha khulAsA pUrvaka naigama nayakI apekSA se mUla pAThameM kathana kiyA hai. isI taraha se devaloka se garbhameM Aneke samaya indramahArAja bhI tIrthakara bhagavAn jAna karake hI vidhipUrvaka pUrNa bhakti sahita " namutthu NaM" karate haiM, . aura janma samaya meru zikharapara snAtra mahotsava tathA naMdIzvara dvIpameM aTThAI mahotsava karate haiM. yaha adhikAra kalpasUtrAdika meM prasiddha hI hai. . . 8 aurabhI dekho, apane loga abhI vartamAnameM janma saMbaMdhI snAtra pUjAkA mahotsava karate haiM, vaha tIrthakara bhagavAn samajha karake hI karate haiM. usameM phala, naivedya yA nagada rakama vagairaha jo kucha caDhAne meM AtI hai, vaha saba devadravyameM ginI jAtI hai magara janma saMbaMdhI maho. tsava gRhastha avasthA kI kriyA samajha kara usa dravyakA upayoga apane nahIM karasakate aura anya kisIkobhI usakA upayoga nahIM karavA sakate, jisaparabhI usakA upayoga apana kareM, anyase karAveM, to devadravyake bhakSaNa ke doSI baneM. taisehI svapna aura pAlanA ke kAryabhI gRhastha avasthAkI kriyA samajhakara unakA dravya anya kAryoMmeM lagA to devadravya kI hAnI karane ke doSI baneM. . . ... 9 aurabhI dekho vicAra karoM, zreNika rAjAkA jIva abhI to prathama naraka meM hai, tIrthakara huAbhI nahIM hai, AgAmI utsarpiNI kAlameM tIrthakara honevAlA hai, abhI to sirpha tIrthakara nAma gautra bAMdhA huA hai tobhI unakI pratimA padmanAbha tIrthaMkara rUpameM udayapura vagairaha zaharoM meM pUjIjAtI hai, unake Age caDhAyA huA dravya devavya ginA jAtA hai, magara anya kAryameM upayoga nahIM A sakatA. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |6] * 10 pArzvanAthasvAmI tIrthaMkara to abhI hue haiM magara jaba unhoMne tIrthakara nAma gautrabhI bAMdhA nahIM thA tabase hI gaI cauvIzI se hI bhAvI tIrthakara honevAle jAnakara pArzvanAthasvAmikI pratimA tIrthakara rUpameM pUjanA zurU hogayA thA unako caDhAyA huA dravyabhI devadravyameM hI ginA gayA hai. 11 aba vicAra karanA cAhiye ki tIrthakara huebhI nahIM tobhI unhoM kI bhakti ke liye caDhAyA huA dravya devadravya hotA hai, to phira sAkSAt tIrthakara hogae unhoMkI bhakti ke liye svapna utArane vagairahameM caDhAyA huA dravya devadravya hove usameM kahanAhI kyAhai ? isako sAdhAraNa khAtekahanA yahato pratyakSameM devadravyako anyakhAte lejAnekA doSI bananA hai. 12 . agara kahA jAya ki svapna aura pAlanA vagairehakA caDhAvA harIphAI yAne dekhAdekhIse karate haiM isaliye usakA dravya sAdhAraNa khAte lejAne meM koI doSa nahIM, aisA kahanAbhI sarvathA anucita hI hai. kyoMki dekhiye-eka zrAvakane bhagavAna kI 8 prakAra pUjA bhagAI to unakI dekhAdekhI kI harIphAI se dUsare ne 17 bhedI bhaNAI to bhI unakA dravya deva dravya hone se sAdhAraNa khAtemeM nahIM ho sakatA. aura bhI dekho--eka zrAvaka ne guru mahArAja ko vastra, kaMbala; pustakAdi vahorAye, to unakI dekhAdekhIkI harIphAIse dUsarene usase bhI bahuta vizeSa vastra, pAtra, kaMbala, pustakAdi vahorAye to bhI vo guru dravya hone se guru mahArAja ke hI upayoga meM A sakatA hai magara harIphAI ke nAma se sAdhAraNa nahIM ho sakatA aura anya kisI gRhasthI ke upayoga meM bhI nahIM A sakatA. isI taraha koI bhagavAn kI bhakti ke liye, koI deva dravyakI vRddhi ke liye, koI dekhAdekhI kI harIphAI ke liye, koI nAmake liye, koI samudAya kI zarma vagairaha koIbhI kAraNa se svapna, pAlanA, AratI, pUjA vagairaha kAryoMke caDhAve bole magara yaha saba kArya bhagavAnkI bhaktike liye kiye jAte haiM, usase inakA dravya devadravya hotA hai. isaliye harIphAIke Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] bahAne se sAdhAraNa kabhI nahIM ho sakatA. agara harIphAI ke nAma se svamAdika ke devadravyako sAdhAraNa khAtemeM kara liyA jAya to usI taraha harIphAI se maMdira, upAzraya banAye gaye hoveM unhoMko garIba gRhasthiyoMke rahane ke ghara banAne kA prasaMga Ane se dharmanAza karane ke mahAn doSakI prApti hogI. isaliye aisA kabhI nahIM ho sakatA. aura aisA kahanevAlA bhI zAstroM ke rahasya ko nahIM jAnanevAlA hone se ajJAnI ThaharatA hai. unake likhane se yA kahane se dharmanAza kA hetubhUta aisA anucita mArga AtmArthiyoM ko aMgIkAra karanA kabhI bhI sarvathA yogya nahIM hai. . 13 agara kahA jAya ki svapna utArane kA zAstra meM to nahIM likhA phira kaise utAre jAte haiM ? isa bAtakA javAba yaha hai ki zAstra meM to kalpasUtra ko paryuSaNAke dina zAma ko pratikramaNa kiye bAda rAtri meM sarva sAdhu kAussaga dhyAna meM khaDe khaDe sunate the aura eka vRddha gItArtha sabako sunAtA thA. aisA nizIthacUrNi, paryuSaNAkalpa niyukti vRtti vagairaha zAstroM meM khulAsA likhA hai, magara zrAvakoMko sunAnekA . kahIMbhI nahIM likhA. tobhI gItArtha pUrvAcAryoMne dharmapravRttikA vizeSa lAbha kA kAraNa jAnakara paryuSaNA parva meM vyAkhyAna samaya sabhAmeM bAMcanA zurU kiyA, usase hI Aja paryuSaNAmeM itanI dharma kI pravRtti abhI dekhane meM AtI hai. yaha adhikAra kalpasUtrakI kalpalatA, kalpadrumakAlikA, subodhikAdi TIkAoM meM prasiddha hI hai. isI taraha svapna va pAlanA vagairahake rivAja bhI bhagavAn kI bhakti ke liye aura devadravya kI vRddhi ke liye maMdiroM kI sAra saMbhAra rakSA jIrNoddhArAdika mahAn vizeSa lAbha ke liye gItArtha pUrvAcAryoM ke samaya se calA AtA hai. dharmavRddhike hetubhUta gItArtha pUrvAcAryoMkI . AcaraNAkA rivAja AtmArthiyoMko mAnya karanA hI zreyakArI hai isaliye 'zAstroM svapna utAranekA nahIM kahA'. aisA kahakara bhole jIvoMko bhramameM geranA aura dharmakAryameM vighna karanA, ... sarvathA anucita Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [-] hai, ataeva devadravyake bhakSaNa yA vinAzase anaMta saMsAra paribhramaNakA bhaya rakhanevAle AtmArthiyoM ko ucita hai, ki svapna aura pAlanA vagairaha ke devadravya ko sAdhAraNa dravya samajhakara kisI prakArase aMzamAtra bhI apane yA anya ke upayogameM lAnekA vicAramAtra bhI na kareM. 14 agara kahA jAya ki svapna utArane vagairaha kArya karane ke pahilesehI zurUvAtameM usakA dravya devadravyameM nahIM le jAnekA aura sAdhAraNa khAtemeM le jAnekA ThaharAva kara diyA jAye to pIche koI doSa nahIM AvegA. yaha kahanA bhI ana samajhakA hI hai kyoMki bhagavAn kI bhaktimeM koI bhI kalpanA nahIM ho sakatI. jisaparabhI vaisA kare to vo bhagavAn kI bhakti nahIM, kiMtu dharmaThagAI kI dhUrtAI kahI jAyagI. bhagaghAn kI bhaktimeM arpaNa karI huI vastu Atma kalyANa mokSarUpa phala dene vAlI hai, usameM anya kalpanAkaranI anucita hai. dekhiye kisI zrAvakane apane dravyase lAkhoM yA karoDoM rupaye kharca karake mukuTAdi AbhUSaNa banA kara bhagavAnko arpaNa karadiye hoveM vo saba devadravya ho jAnese usako kAma paDe taba apane yA anya ke upayoga meM lene kI pahile karI huI kalpanA nahIM cala sakatI. vaise hI svapnAdikakA dravya bhI bhagavAn vIra prabhu paramAtmA ko arpaNa hotA hai. vo.saba devadvya ho jAne se usameM pahile karI huI kalpanA kabhI nahIM cala sakatI. jisaparabhI ajJAnavaza koI vaisA karegA to bhagavAn se dharmaThagAI karanekA va devadravya ke bhakSaNa karane kA doSI banegA. . . 15 eka hI dravyakA upayoga bhagavAn kI bhaktimeM yA sAdhAraNa khAte meM eka jagaha para ho sakegA magara donoM jagaha para nahIM ho sakegA. usI dravyase bhagavAn kI bhaktikA lAbha le lenA aura usI dravyase sAdhAraNa khAte. kA bhI lAbha le lenA yaha kabhI nahIM bana sakatA. isaliye bhagavAnkI bhaktikA lAbha lenA hoto. sAdhAraNa khAte ke lAbha lene kI AzA choDa do Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [] ; aura sAdhAraNa khAte kA lAbha lenA hoto bhagavAn kI bhakti ke lAbha kI AzA choDa do. donoM bAteM paraspara viruddha hone se ekasAtha ekahI : dravyase nahIM bana sakatI. jisameM bhI sAdhAraNa khAte meM bolA huA vya to devadravya meM jA sakatA hai magara bhagavAn kI bhakti ke nimitta bolA huA dravya devadravya honese sAdhAraNa nahIM ho sakatA. isaliye bhagavAn kI bhakti vagairaha dharma kAryoM meM pahilese anya kalpanA karanekA bAla jIvoMko sikhalAne vAle dharma ke ucchedana karane ke hetubhUta baDe bhArI anarthake doSI banate haiM. Aja bhagavAna kI bhaktirUpa svapna ke dravyameM aisI kalpanA karI to kala koI bhagavAn ke maMdira ko gRhasthI ke ghara banAne kI kalpanA karegA tathA koI apanI AvazyakatA paDane para maMdira becakara dravya ikaTThA karanekI kalpanA kara levegA. aura koI to bhagavAn ko caDhAe hue cAvala, phala, naivedya Adika vastuoM meM yA muniyoM ko vahorAe hue vastra - AhArAdi meM bhI vaisI kalpanA karake pIche apane garIba bhAIyoM ke upayoga meM lAnekA dhaMdhA le baiThegA. isase to dharma kI maryAdA ullaMghana karanekA mahAn anartha khaDA hogA. isaliye devagurukI bhaktirUpa dharmakArya meM to ekahI dRSTi rakhanA yogya hai. bhaviSya meM bhayaMkara anartha kI hetubhUta' aisI kalpanA karanekA kisI bhI bhavabhIrUko yogya nahIM hai. isa bAtakA vizeSa vicAra tattvajJa pAThakagaNa svayaM kara sakate haiM. 16 kaI AcArya upAdhyAya panyAsa va munimahArAja bhI svabha utArane ke dravyako jJAna khAte meM yA sAdhAraNa khAte meM rakhavAkara pustaka likhavAne meM yA lAyabrerI pAThazAlA vagairaha kAryameM aura garIba zrAvakAdikako dilAne vagairaha kArya meM kharca karavAte haiM, magara Upara ke vRtAMta se vaha devadravya bhakSaNa va vinAzake doSI banate haiM isaliye una mahArAjAoM ko cAhiye ki Agese vaisA na karAveM aura anAbhoga se vaisA karavAyA * hove to usako sudhArane kA upayoga karanA yogya hai. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1* ] 17 aba satya tattvAbhilASI janoMko merA yahI kahanA hai ki bhagavAn gRhastha avasthA meM dAna dete the vaha to paraupakAra buddhi se dete the, isaliye logoM ke upayoga meM A sakatA thA aura apana loga to svapna utArane vagairahake kArya bhagavAn kI bhakti ke liye arpaNa rUpa meM karate haiM isaliye isakA dravya bhagavAn kI bhakti meM hI laga sakatA hai. magara anya khAte meM nahIM laga sakatA jisapara bhI abhI isake dravyako sAdhAraNa khAtemeM lejAne kA jo Agraha karate haiM vo loga Upara mujaba bhaktisaMbaMdhI vyavasthA ko samajhe binA deva dravyake bhakSaNa ke doSI logoM ko banAte haiM aura Apa bhI banate haiM. yaha sarvathA hI anucita hai. 18 Upara ke lekhakA sArAMza :- gRhastha avasthA meM bhagavAn nahIM mAnakara sirpha rAjakumAra hI mAnakara una ke janmasaMbaMdhI snAtra pUjAkA mahotsava karate hoveM, usameM caDhAye huve phala naivedya yA nagadAdi dravya apane upayoga meM lesakate hoveM ? tathA padmanAbhAdi tIrthakara mahArAja abhI hue bhI nahIM haiM, sirpha nAma gautra bAMdhA hai, unhoMkI pratimA ke Age caDhAye hue dravyAdi apane upayoga meM Asakate hoveM ? tabato svapna utAranekA dravyabhI sAdhAraNa khAtemeM karane meM koI harakata nahIM hai. magara gRhastha avasthA meM bhI bhagavAn samajhakara janma saMbaMdhI snAtra pUjAkA mahotsava karate haiM usameM caDhAye hube dravyAdi devadravya honese apane upayoga meM nahIM A sakate tathA padmanAbhAdika kI pratimA ko bhI bhagavAn samajhakara unake sAmane caDhAye hue dravyAdi devadravya honese apane upayoga meM nahIM Asakate. usI taraha zrIvIraprabhuko bhI bhagavAn samajhakara unhoM kI bhakti ke liye svama utAre jAte haiM, unakA dravya devadravya hone se sAdhAraNa khAte meM nahIM ho sakatA. jisapara bhI koI karegA to vo devadravya ke bhakSaNa kA doSI banegA. yadyapi svapna bhagavAn kI mAtA ne dekhe haiM magara apana Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] loga to bhagavAn kI bhakti ke liye svapna utArate haiM isaliye usakA dravya devadravya hotA hai. usa dravyako koI svapna khAte ke nAma se rakkhe to bhI bhagavAn kI bhakti ke sivAya sAdhAraNa khAtemeM nahIM laga sakatA. 19 pAThakagaNa zrImAn vijayadharma sUrijI ke vicAroM kA eka namUnA dekhe apane hAtha se zrAvakoM ko kyA likhate haiM. " zrI nayAzaherathI li. dharmavijayAdi sAdhu sAtanA zrIpAlapura taMtra devAdi bhaktimAn maganalAla kakkala dozI yogya dharmalAbha vAMcazo tamAro patra malyo che. ghI saMbaMdhi prazna jANyA pratikramaNa saMbaMdhi tathA sUtra saMbaMdhi je bolI thAya te jJAna khAtAmAM levI vyAjabI che, supana saMbaMdhi ghInI upajo svapna banAvAM pAraNaM banAvayuM vigeremAM kharaca karavo vyAjabI che. bAkInA paisA devadravyamAM levAnI rIti prAyaH sarva ThekANe mAlama paDe che. upadhAnamAM je upaja thAya te jJAna khAte tathA keTalIka nANAM vigerenI upaja devadravyamAM jAya che vizeSa tamAre tyAM mahArAjazrI haMsavijayajI mahArAja bIrAjamAna che teozrIne pUchazo. eka gAvano saMgha kalpanA kare te cAlI zake nahI. sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA malI caturvidha saMgha je karavA dhAre te karI zake. Aja kAla sAdhAraNa khAtAmAM vizeSa paizo na hovAthI keTalAka gAmamAM svapna vigerenI upaja sAdhAraNa khAte levAnI yojanA kare che parantu mArA dhAryA pramANe te ThIka nathI. devadarzana karatAM yAda karazo. 17 zrImAn vijayadharma sUrijIne kAzI (banArasa) meM bahuta abhyAsa kiyA, duniyA meM phira karake Aye, bahuta zAstra va yuktivAda dekhA. pahile svapna ke dravya ko devadravya kahate the. aba apane pahileke vicAroM ko badala kara kalpanA mAtra se usI dravya ko devadravya sAtha saMbaMdha nahIM rakhane kA kaha kara sAdhAraNa khAte meM lejAne kA likhate haiM, bhole logoM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] so yaha kauna se zAstra pramANa se yA yukti se ko upadeza karate haiM kahate haiM usakA khulAsA Upara kI 19 kalamoM ke saba lekha ke sAthahI kareM. agara buddhihI phira gaI ho to isa bAta meM hama kucha bhI kaha sakate nahIM. pAThakagaNa Apa hI tattva bAta ko vicAra leMge. zrImAn- vijayadharma sUrijI - Upara ke lekhakI 19 kalamoM ko pakSapAta rahita hokara Apa pUrIpUrI paDhiye, nyAyayukta satya hove unako grahaNa kariye aura svapna va ghoDIyA pAlane ke caDhAve ke devadravya ko sAdhAraNa khAte meM le jAne saMbaMdhI ApakI anucita prarUpaNA ko pIchI khIMcakara apanI bhUlakA sarva saMgha samakSa micchAmi dukkaDaM dIjiye nahIM to uparakI 19 bAtoM kA pUrApUrA khulAsA kariye. vizeSa kyA likheM. 2 - pUjA AratI meM car3hAvA kleza nivAraNake liye hai yA bhagavAn kI bhakti ke liye hai ? zrImAn vijayadharma sUrijIne maMdira meM bhagavAn kI pUjA AratI kI bolI ke caDhAvekA mukhya hetu kleza nivAraNa kA ThaharAyA hai yaha sarvathA anucita hai kyoMki bhagavAn kI pUjA AratI ke car3hAve meM mukhya hetu kleza nivAraNa kA nahIM, kiMtu bhagavAn kI bhakti, devadravya kI vRddhi, jaina zAsana kA udyota aura apanI AtmA ke bhAvoM kI vizeSa nirmalatA hone se parama kalyANarUpa mokSa kI prApti kA kAraNa hai, dekhiye : 20 apane anubhava se bhI yahI mAlUma hotA hai, ki bahuta bhAvika jana apane manameM aisI bhAvanA rakhate haiM ki Aja amuka pakA divasa, hai, isaliye merI zaktike anusAra Aja 10 - 20, yA 100200 rupaye bhagavAn kI bhakti ke liye devadravya meM denA aura Aja to Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23 bhagavAnkI pahilI pUjA-AratI maiM karUM to merA kalyANa-maMgala hove, varSabhara bhagavAn kI bhakti meM jAve isI nimitta se merA dravya bhagavAn kI bhakti meM lagegA to merI kamAI kI mahenata saphala hogI ityAdi zubha bhAvanAse bhagavAn kI bhaktikeM liye hI bolI bolane kA caDhAvA hotA hai. 21 Aja baDe parvakA dina hai, mahAbhAgyazAlI hogA jisakI nyAyapUrvaka sukRta kI kamAI hogI, aura jisakA mahAn puNya kA udaya hogA, usa bhAgyazAlI ko Aja bhagavAn kI pahilI pUjA-AratI karane kA lAbha milegA aura usakA hI dhana Aja baDe dina meM bhagavAn kI bhakti meM lagegA isa prakArase caDhAve ke samaya samAja kI tarpha se kahane meM bhI AtA hai isaliye bhI pUjA AratI vagairaha kI bolI bolanekA mukhya hetu bhagavAn kI bhakti aura devadravya kI vRddhi kA hI siddha hotA hai. 22 bhagavAnkI pUjA AratIke caDhAveke samaya bhAva caDhate rakho, nANA (dhana) milegA magara TANA ( avasara ) nahIM milegA. Aja amuka mahAparvakA divasa hai, lakSmI asthira hai, bhagavAnkI bhaktikA lAbha lIjie ityAdi kathanase bhI bhagavAnkI bhaktihI dekhanemeM AtI hai. . . 23 parva ke dinoMmeM baDe baDe AdamiyoMko ikaThe hokara bhagavAn kI bhaktike liye baDA baDA car3hAvA bolate huve dekhakara garIba AdamiyoMke bhAva bhI bahuta nirmala ho jAte haiM. manameM vicAra karate haiM ki dhanya hai ina baDe AdamiyoM ko, jinhoMne pUrva bhakmeM sukRta kiyA hai isaliye inako yahAMpara sarva prakAra kI sAmagrI milI hai. isase itanA dravya kharca karake bhI pahilI bhakti yaha Aja karate haiM, maiMne pUrva.bhavameM sukRta nahIM kiyA isaliye garIba huA hUM, prabhu bhakti ke liye aisI sAmagrI meM re ko nahIM milI: yadi pUrva bhavameM maiM bhI sukRta karatA to mereko bhI isa bhava meM sarva sAmagrI milatI to maiM bhI isa se jyAdeM dravya, bhagavAn ko Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] arpaNa karake Aja aisI bhakti ko lAbha lene ko samartha hotA. isa prakAra apanI AtmAkI niMdA aura prabhu bhakti karanevAloM kI anumodanA karanemeM AtmA ke bhAvoMkI vizeSa vRddhi honese bhagavAnkI pUjA AratI kiye binA aura caDhAvekI bolI bolakara utanA dravya bhagavAnko arpaNa kiye binA bhI zubha bhAvanAse bhavya jIva apanA Atma kalyANa kara sakate haiM. usameM pratyakSa tayA mukhya kAraNa bhagavAnkI pUjA AratI kA caDhAvA hI samajhanA cAhiye. 24 bahuta zaharoMmeM aura gAMvaDoMmeM parvake dina sarva saMgha maMdira meM yA upAzrayameM vyAkhyAna samaya ikaTThA hotA hai. usa samaya bhagavAnkI pUjA vagairaha kA caDhAvA bolA jAtA hai, usa meM paraspara hajAroM rupayoMkA caDhAvA bolane kA utsAha dekhakara kabhI kabhI anya dhArmika logabhI bhagavAnkI aura bhagavAnkI bhaktike liye hajAroMkA caDhAvA bolanevAloM kI bar3I bhArI prasaMzA karate haiM ki dekho ina logoMko apane bhagavAnpara : kitanI baDI bhArI bhakti hai ki usameM dhanako to kaMkara ke samAna ginakara bhagavAn kI pUjA bhaktimeM itanA dravya arpaNa kara dete haiM ityAdi jaina zAsanakI prasaMzA karAnakA hetubhUtabhI caDhAvAhI hai, usakI prasaMzA * karanevAloMkobhI samyaktvakI prApti honerUpa mahAn lAbhakAkAraNa hotA hai. 25. agara kahA jAya ki pUjA AratIke samaya dhanavAn nirdhana Upara AkramaNa na kareM isaliye caDhAvA karanekA rivAja ThaharAyA hai to aisA kahanAbhI sarvathA anucita hai. dekhiye dhanavAna seThiye baiThe huebhI unhIMke naukara yA anya sAdhAraNa AdamI thoDese dAmoMmeM caDhAvA lekara bhagavAnkI pahilI pUjA AratI khuzIke sAtha kara sakate haiM aura dhanavAn seThiye pIchese pUjA AratI karate haiM. yaha bAta bahuta bAra apane pratyakSameM bhI dekhanameM AtI hai, isaliye pUjA AratI ke caDhAvemeM mukhya hetu eka eka ke Upara AkramaNa karanerUpa kleza nivAraNakA nahIM kiMtu Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] bhagavAna kI bhakti, deva dravyakI vRddhi aura AtmA ke kalyANa kAhI mukhya helu hai. isaliye kleza nivAraNa kA kahanA pratyakSa jhUTha hai. 26 agara kahA jAye ki- -caDhAvA hone se dhanavAn seThiye caDhAvA lekara pahilI pUjA AratI kara lete haiM usase garIba AdamiyoM ko pahilI pUjA AratI kA lAbha nahIM milatA, isaliye yaha rivAja anucita hai. aisA kahanA bhI yogya nahIM haiM kyoMki dekho khAsa bhagavAn ke samavasaraNa meM bhI vyavahAra dRSTi se rAjA, maMtrI, seThiye, senApati dhanavAn loga ityAdi Age baiThakara bhagavAn kI sevA bhakti pahile karate the aura garIba loga pIche baiThakara bhagavAn kI sevA bhakti pIchese karate the magara lAbha to apanI apanI bhAvanA ke anusAra sabako hI yathAyogya milatA thA. isI taraha dhanavAn seThiye caDhAvA lekara pahile pUjA AratI kareM aura garIba loga zAMtipUrvaka apanI zubha bhAvanA se pIche kareM tobhI usa meM koI harakata nahIM hai. garIba logoM ko to puNyavAnoMko caDhAvA lekara pahilI pUjA karate dekha kara, devadravya kI vRddhi aura unakI bhakti dekha kara anumodanA se vizeSa lAbha lenA cAhiye. usa me nArAja hone kI koI bAta nahIM hai. pahilI pUjA meM aura pIche kI pUjA meM jiyAdA kama lAbha nahIM hai, kiMtu lAbha to apanI apanI bhAvanA ke anusAra hai. tobhI caDhAvese pahilI pUjA karanevAleko devadravyakI vRddhikA jo vizeSalAbhamilatA hai usakI anumodanA karanA yogya hai. jisake badale nArAja honA yaha to baDI ajJAnatA hai, isameM klezakI koI bAtahI nahIM hai. 27 pUjA AratI vagairaha ke car3hAve meM dhanavAn kA yA garIba AdamIkA koI kAraNahI nahIM hai. dekhiye- dhanavAn, lobhI tathA bhagavAn kI bhaktikA aMtarAya karmavAlA ho to kucha bhI car3hAvA nahIM bola sakatA aura garIba AdamI dAtAra tathA bhagavAn kI bhaktikA lAbha lenevAlA ho to vo apanI zakti aura bhAvanA ke anusAra caDhAvA bola sakatA hai. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isaliye bhagavAn kI bhakti meM dhanavAn kA aura garIba kA bheda batalA kara bhole logoMko jhagaDeke mArga meM geranekA likhanA sarvathA anucita hai. 28 agara kahA jAve ki dasa bIsa AdamI sAtha meM bhagavAnkI pUjA karane ko jAveM taba pahilI pUjA kauna kare usa meM jhagaDA ho jAve isaliye usakA nivAraNa karane ke liye caDhAvA hotA hai. yaha kahanA bhI sarvathA anucita hai, kyoM ki dekhiye-jisa maMdira meM prAmAdika kI jAgIra se pUjA kI sAmagrI va jIrNoddhArAdika ke liye pUrIpUrI deva dravya kI Avaka hove aura jisa maMdira meM kahIM kahIM pUjA AratI ke caDhAvekA abhI rivAja bhI na hove usa maMdirameM 10-20 to kyA magara 100-200 AdamI sAtha meM pUjA karane ko jAte haiM tobhI saba koI apanI apanI yogyatA mujaba anukramase zAMtipUrvaka pUjA karate haiM magara klezakA koI kAraNa nahIM hotA, to phira 10-20 AdamI meM kleza kaise ho sakatA hai. jisa jagaha bhAva pUrvaka zAMtise apanI Atma nirmalatA ke liye tIna jagatake pUjyanIya vItarAga paramAtmAkI bhakti karanA hai vahAM to klezakA koI kAmahI nahIM hai kiMtu anasamajha loga maMdirameM vItarAga prabhuke darabArameM bhI kleza karaleveM to unhoMke karmokA doSa hai. caDhAvAto sIrpha bhagavAnkI bhakti ke liye aura deva dravyakI vRddhike liye pUjA karanevAloMke jaba bhAva caDhate ho taba hotA hai, anyathA nahIM ho sakatA. isaliye prabhu pUjAmeM caDhAvA pratyakSahI bhakti kA kAraNa hai, klezakA nahIM. usako kleza nivAraNa kA kahanA sarvathA mithyA hai. agara kisI besamajhane kisI jagahapara kabhI kleza karabhI liyA to kyA huA. usako sarva jagaha evam hamezA klezakA kAraNa kahanA kitanI bar3I bhUla hai. isa bAtako pAThakagaNa ApahI vicAra sakate haiM." Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] 3 bhagavAna kI pUjA AratIke caDhAve kA dravya devadravya ke . sAtha saMbaMdha rakhatA hai yA nahIM ? bhagavAnkI pUjA AratIkI bolI bolanekA dravya devadravyake sAthameM saMbaMdha nahIM rakhatA hai aisA likhakara vijayadharmasUrijIne usa dravyako sAdhAraNa khAtemeM lejAnekA ThaharAyA hai, so sarvathA anucita hai, dekhiye : 29 jaise maMdira meM bhagavAn ke sAmane akSata (cAvala), phala, naivedya (miThAI ) vagairaha caDhAne meM Ate haiM, una meM svAbhAvika hI arpaNa buddhi hotI hai, ve saba devadravya ke sAthahI saMbaMdha rakhate haiM. vaisehI pUjA AratI vagairaha ke caDhAve meM bhI jitanA dravya bolA jAve utane dravyameM Upara ke kAraNa se svAbhAvikahI bhagavAn ko arpaNa karane kI buddhi hotI hai. isaliye vo saba dravya devadravyake sAtha pUrA pUrA dRDha saMbaMdha rakhatA hai. 30 maMdirameM bhagavAnke sAmane sAthiye Upara yA khAlI pATeke Upara jitanA dravya caDhAneke liye rakhkhAjAve utanA bhagavAnke saMbaMdhase vo devadravya hotA hai, vaisehI AratI pUjAmeM jitanA dravya denekA boleM utanA dravya bhagavAnke sAtha saMbaMdha rakhatA hai. isaliye vo saba devadravya hotA hai. 31 anaMta upakArI vItasaga prabhUkI bhaktimeM jitanA dravya arpaNa karUM utanAhI thoDA hai, aisI bhAvanAse hI pUjA, AratI vageraha ke caDhAve hote haiM. isaliye unakA dravya devadravyake sAtha saMbaMdha rakhatA hai. 32 jitane caDhAve hote haiM, ve saba prasaMgAnusAra saMbaMdhavAle hote haiM isaliye jisa prasaMga se jisake saMbaMdhameM caDhAvA kiyA jAve usakA dravya usa caDhAve ke sAtha saMbaMdha rakhanevAle sthAna ke khAte meM jAtA hai. dekhiye, kisIne paryuSaNA parvake dinoM meM kalpasUtrako apane ghara rAtri jAgaraNa karane ke liye lejAnekA caDhAvA liyA to vaha svAbhAvika tayAhI jJAna khAte ke sAtha saMbaMdha rakhatA hai, isaliye usakA dravya jJAna Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] khAtemeM hI jAvegA tathA kisIne bhaktivaza guru ke sAmane kuchabhI dravya caDhAyA hove athavA guruko denekA kahA ho to vo dravya guru khAte ke sAtha saMbaMdha rakhatA hai, isaliye guru dravya kahA jAtA hai. yadyapi guruko dravya rakhane kI zAstroMkI AjJA nahIM hai, tobhI usa dravya se vastra, pAtra, kaMbalAdi vastueM guruko bahorA sakate haiM. yA gilAna (rogI ) sAdhuke auSadhAdika ke upacArameM kharca karasakate haiM. isI taraha maMdirameM bhagavAnke sAmane bhagavAn kI pUjA AratI vageraha bhakti ke liye hI caDhAve hote haiM ve saba bhagavAnke sAtha saMbaMdha rakhanevAle hote haiM. unase unakA dravya bhagavAnko arpaNa hotA hai. isaliye vo saba dravya devadravyahI kahA jAtA hai. 33 agara kahA jAya ki jaise zAMtisnAtra pratiSThAdika kAryoM meM bhagavAn kI pUjA ke liye miThAI banAnemeM AtI hai, usameM se jitanI pUjAmeM jurUrata paDe utanI bhagavAn ko caDhAte haiM aura zeSa bAkIrahIhove usakA apana loga bhI upayoga kara sakate haiM. taisehI bhagavAn kI pUjA AratI ke caDhAvekA dravyabhI bhagavAn ke kAryameM kharca kareM aura sAdhAraNa khAtemeM rakhakara miThAI kI taraha apane yA anya kisI ke upayogameM leveM to koI doSa nahIM hai, aisA kahanA bhI sarva prakAra se ayogya hI hai. kyoMki dekho zAMtisnAtra-pUjA-pratiSThA meM jo miThAI banAnemeM AtI hai, vaha to vahAMpara laDake vagairaha koI jhUThI na karane pAveM yA malina zarIra, vastrAdivAlI strI vagairaha koI vahAM jAne na pAve isaliye alaga caukA banavAkara sIrpha pavitratA zuddhatAke liyehI apane yA saMghake dravyase banAne meM AtI hai, usameM se jitanI bhagavAn kI bhaktike liye pUjAmeM caDhAne meM Ave utanI bhagavAn ko arpaNa hotI hai. aura zeSa ( bAkI ) rahI huI apane upayogameM le sakate haiM. magara pUjA AratIke caDhAvameM to unakA saba dravya bhagavAnko arpaNa ho jAtA hai, isaliye vaha saba deva dravyahI ThaharatA hai. usameM se thoDAsA aMza mAtrabhI apane upayogameM nahIM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] le sakate haiM. isaliye apane dravyase banIhuI miThAI kI bAta bhole jIvoM ko batalAkara pUjA AratI ke caDhAve ke devadravya ko sAdhAraNa khAte meM karake sarva kAryoMke upayogameM lAnekA kahanevAle ajJAnI samajhane cAhiye.. 34 agara kahA jAya ki jaise bhagavAnakI aMgaracanA (AMgI) karate haiM taba bhakta loga apane gharake lAkhoM yA karoDoM rupayoM kI kImata ke javAhirAta ke AbhUSaNa vageraha bhagavAn ke aMga Upara caDhAte haiM aura pIche AMgI utArane ke bAda ve saba AbhUSaNa vagairaha apane ghara ko lejAte haiM, usI taraha bhagavAn kI pUjA AratIke caDhAvekA dravyabhI yadyapi bhagavAn kI bhakti nimitta bolate haiM aura vo bhagavAn ko arpaNa hotA hai tobhI pIchA lekara sAdhAraNa khAtemeM rakhanese sabake upayogameM Ave usameM koI doSa nahIM, aisA kahanA bhI ucita nahIM hai. kyoMki dekhiye, bhagavAn kI aMga racanAmeM to sIrpha aMgaracanA rahe taba taka eka dinake liye apane gharake AbhUSaNAdika bhagavAnakI bhakti meM alpakAlake liye rakhate haiM magara hamezAke liye arpaNa nahIM karate isaliye karAra mujaba samaya pUrA hone bAda pIche apane gharako lejAsakate haiM. magara bhagavAnkI pUjA AratIke caDhAvekA dravya to bhagavAnkI bhakti meM AbhUSaNAdika kI taraha alpakAla ke liye vAparane ko nahIM dete kiMtu pUjya paramAtmA samajhakara bhaktise hamezA ke liye arpaNa karate haiM. usa dravyako sAdhAraNa khAtemeM rakhakara haraeka kAryameM upayoga nahIM karasakate. bhaktimeM alpakAla ke liye vAparaneko diye hue AbhUSaNoMke dRSTAMtase bhagavAnkI pUjA AratIkai arpaNa kiye hue devadravyako sAdhAraNa khAtemeM lenekA kahanA pratyakSahI jhUTha hai. 35 agara kahA jAya ki pUjA AratI ke caDhAve kA Adeza saMgha detA hai, isaliye usa dravyakA mAlikabhI Adeza denese saMghahI ThaharatA hai. isaliye saMgha cAhe vahAM usa dravyakA upayoga kara sakatA hai, yaha kahanAbhI sarvathA anucitahI hai kyoMki dekhiye jaise saMsAra vyavahArameM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] prajAke AgevAn paMcaloga logoMko lAkhoM karoDoM rupayoM kA lene dene kA Adeza (hukma) karate haiM magara mAlika nahIM ho sakate. taisehI dharma vyavahArameM bhI bhagavAn kI bhakti ke liye pUjA, AratI, svama, pAlanA vagairaha kAryoMke car3hAvekA Adeza dene meM saMghato vizvAsapAtra TrasTIpane meM svayaMsevaka maMDalarUpa hone se Adeza de sakatA hai, usa dravyakI ughAI kara sakatA hai, bhagavAn kI bhakti meM usa dravyakA upayoga kara sakatA hai aura usa dravyakI rakSA sAra saMbhAlabhI kara sakatA hai magara Adeza dene se mAlika nahIM ho sakatA tathA bhagavAn kI bhakti ke sivAya anya kisI jagaha apanI marajI mujaba usa dravyakA upayogabhI kisI taraha se nahIM karU sakatA. tisapara bhI ajJAnavaza yA kisI ke bhramAne se usa devadravyako Adeza dene ke bahAne sAdhAraNakhAtekA samajhakara saMgha kisIbhI anya kArya meM upayoga kare to vo vizvAsapAtra TrasTIpane meM svayaMsevaka maMDalarUpa devadravyakA rakSaka nahIM kahA jAvegA kiMtu vizvAsaghAta se deva dravyakA nAza karanevAlA hI kahA jAvegA aura devadravyake nAza karane vAleko zAstra kAra mahArAjoM ne anaMta saMsArI kahA hai. isaliye bicAre bhole bhaktoM ko bhagavAn kI bhakti va devadravya kI rakSA karane se mokSa gAmI banAne ke badale devadravyake nAza karanevAle anaMta saMsArI banAnekA upadeza denevAle saMgha ke hitakartA nahIM kiMtu ahita (droha) karanevAle samajhane cAhiyeM. 36 aurabhI dekho vicAra karo jaina zAsana kI unnati ke liye deva guru dharma kI bhakti ke liye va apane Atma kalyANa ke liye saMka kisIko maMdira banAnekA, pratimA baiThAnekA, pratimAjIke AbhUSaNAdika: banAne kA aura kisIko sAdhu hone kA yA sAdhuko vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa ( oghA) tathA AhArAdi vahorAne kA Adeza (hukma ) detA hai. unase bhaktike aura una kAryoMkI anumodanAke lAbhakA bhAgI hotA hai. magara unhIM kAryoMkA ( vastuoMkA ) mAlika kabhI nahIM ho sakatA. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] isI taraha saMgha pUjA AratI vagairaha kAryoMke caDhAve kA Adeza detA hai usase bhaktike va anumodanA ke lAbhakA bhAgI ho sakatA hai, magara usa dravya kA mAlika kabhI nahIM ho sakatA. .. 37 agara kahA jAya ki-pahilI pUjA AratIke Upara apanA hakka jamAne ke liye caDhAvA bolate haiM, isaliye usake dravyake sAtha bhagavAnkA koI saMbaMdha nahIM ho sakatA, aisA kahanA bhI pratyakSa hI jhUTha hai. dekho-caDhAvA lenevAle bhagavAnkI pahilI bhaktikA lAbha lene ke irAdese hI caDhAvA lete haiM. yadyapi bhagavAnkI pUjA AratImeM lAbha to hai hI magara parvake divasoMmeM caTAvA lekara pahilI pUjA AratI karane vAloMke vizeSa adhika zubha bhAva hote haiM. apane manameM vicAra karate haiM ki Aja hamAre ahobhAgya haiM, itane baDe baDe AdamI maujUda honeparabhI prabhukI pahilI pUjA AratI kA lAbha hamako milA. isaliye Aja hamAre bhAgya khule, bhagavAnkI hamAre Upara baDI bhArI kRpA huI, Aja hamAre duHkha, daridra, roga, zokAdika saba gaye, hamArI AtmA pavitra huI ityAdi zubha bhAvanA caDhAvA lekara pahilI pUjA AratI karane se hI baDhatI hai. aura kAraNa se kArya hotA hai. isaliye caDhAvA lekara pUjA karanese bhagavAnkI bhakti ke, devadravyakI vRddhike va vizeSa vizuddha bhAva caDhanese mahAn nirjarAke baDe baDe lAbha milate haiM, aura Atma zuddhike, mokSa prAptike parama kalyANarUpa utkRSTha hetu haiM magara apanA hakka jamAnekA hetu nahIM. isaliye caDhAveke dravyake sAtha khAsa bhagavAnkAhI saMbaMdha hai aura haka jamAkara koI jAgIrI nahIM lenA hai kintu bhakti se bhagavAnko apanA dravya arpaNa karanA hai. tisaparabhI hakka jamAne ke nAmase bhole logoMko bahakAnA anucita hai.. , . 38 dekhAdekhI kI harIphAI ke nAmase pUjA, AratIke caDhAveke dravyako devadravya se niSedha karanA yahabhI baDI bhUla hai. kyoMki dekhiyeapane nAmake svArtha ke liye pustaka chapavAne ke liye yA koIbhI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] saMsthA ke phaMDa meM rakama bharavAne ke liye eka seThiyene 500) rupaye bhare, dUsarA seThiyA 100) rupaye bharane lagA, taba amuka seThane 500) rupaye bhare haiM, Apa to unase baDe haiM, nAmI haiM, dAtAra haiM, dAnavIra haiM, isa liye Apako to unase dUne yA caugune bharane cAhiyeM, una se kamatI bharanA Apako zobhatA nahIM. Apa abhI kamatI bhareMge, ApakI dekhA dekhI dUsare logabhI kamatI kamatI bhareMge to isa kArya ko baDA bhArI dhakkA pahuMcegA, Apa vicAra to kariye isa kArya meM bar3A lAbha hai, isa bhava meM nAma aura para bhava meM sadgati ityAdi bAtoM se ApahI seThiye logoMko dekhAdekhI, hoDAhoDI, harIphAI sikhalAkara uMce caDhAkara apanA svArtha pUrA karate haiM. paraMtu maMdirameM vItarAga bhagavAnkI bhaktikeliye loga apanI zubha bhAvanAse pUjA AratI kA caDhAvA bolate haiM unako dekhA dekhI, hoDA hoDI, harIphAIke nAma se burA batalAte haiM, usaparase bhole logoMke bhAva utArate haiM, bhagavAn kI bhakti meM aMtarAya bAMdhate haiM, devadravya kI Avaka meM hAni karate haiM, yaha kitane bar3e bhArI anyAyakI bAta hai. - 39 aura bhI dekho isa kAlameM sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha, devapUjA, tIrthayAtrA, sAhamivAtsalya, vyAkhyAna zravaNa,prabhAvanA, gurubhakti, upavAsa, chaTha, aThamAdi tapasyA, vrata, paccakkhANa, maMdira, upAzraya, dharmazAlAdi banAne aura pAThazAlA, vidyAlaya, kanyAzAlA, lAyabrerI, gurukulAdika saMsthAoM ke phaMDameM rakama bharavAne vagairaha bahuta dharma kArya dekhAdekhI se vizeSa hote haiM aura khAsa ApahI ' amuka aisA karatA hai tUM kyoM nahIM karatA hai ' ityAdi dekhAdekhI ke upadeza dekara logoMse dharma kArya karavAte haiM. unameM jaise kArya kareM vaise zubhapariNAmoM se loga lAbhabhI uThAte haiM. aura pahilebhI rAjA,mahArAjA, cakravartI,seTha, senApati vageraha mahApuruSoM ke sAthameM hajAroM yA lAkhoM loga unhoMkI dekhAdekhI se saMyama dharma aMgIkAra karate the aura usase hI apanA AtmasAdhana kara lete Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23] the. yaha bAta to zAstrapramANoM se pratyakSa hI dekhanemeM AtI hai tisaparabhI vijaya dharma sUrijI bhagavAn kI pUjA AratI ke caDhAve ke deva dravyako dekhAdekhI ke nAmase niSedha karate haiM so yaha bar3I bhUla hai. ... 40 agara kahA jAya ki pUjA AratI ke caDhAve bhagavAn kI bhaktike liye devadravyakI vRddhike liye karanemeM Ate haiM to phira gAMdhagAMkmeM zahara zaharameM unake ThaharAvameM pharaka kyoM dekhA jAtA hai ? isa bAtakA javAba yaha hai ki dekho khAsa 24 hI tIrthaMkara mahArAja bhavya jIvoM ke hita ke liye mokSa mArgakA upadeza dete the magara unameM bhI kriyAke bheda hone se 22 tIrthakara mahArAjoMke sAdhu savAlakSa rupayoMke mUlyavAlI ratnakaMbala va paMcavarNake bahumUlya vastra grahaNa karate the aura Adi aMtake do tIrthakara mahArAjoMke sAdhu alpa mUlyavAlI kaMbala va jIrNa prAyaH zvetamAnI petavastra grahaNa karate haiM. isI taraha pratikramaNa, vihAra, mahAvratAdika unhoMkI kriyA meM puruSa vizeSa se bAhya bheda dekhe jAte haiM magara sabakA dhyeya to mokSa sAdhana kA ekahI hai tathA paryuSaNA parvameM kalpasUtra ke varaghoDe caDhAnemeM, vyAkhyAna zravaNa karanemeM, prabhAvanAdi karanemeM gAMvogAMva zaharoM zaharameM alaga alaga rivAja dekhanemeM Ate haiM. magara sabakA dhyeya to kalpasUtra pUrA sunanekA va parva ArAdhana kA ekahI hai. aurabhI dekho vicAra karo sAdhuoM ke zrAvakoMke hamezA karanekI khAsa jurUrI kiyA bhI kAladoSa se vA gacchAdi bhedase alaga alaga dekhanemeM AtI hai, to bhI usameM mokSa prAptike liye sabakA dhyeya to ekahI hai. isI taraha pUjA AratI ke caDhAve meM bhI gAMvagAMva ke saMgha ke anukUla hove, bhagavAn kI bhakti vizeSa hove, devadravya kI AvakameM subhItA hove vaise alaga alaga rivAja dekhanameM Ate haiM. magara sabakA devadravyakI vRddhirUpa dhyeya to ekahI hai. isaliye pUjA AratI ke caDhAve ke alaga alaga rivAja dekhakara kutarka karanA aura bhole jIvoMko bhramameM geranA yaha bar3I bhUla hai. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24 ] 41 Upara ke lekha kA sArAMza:- dUsare prakaraNa kI 20 se 28 taka 9 kalamoM ke lekha se tathA tIsare prakaraNa kI 29 se 41 taka 13 kalamoM ke lekha se yaha bAta acchI tarahase sAbita hotI hai ki bhagavAn kI pUjA AratI vageraha ke caDhAve kevala prabhubhaktike liye, devadravyakI vRddhike liye, va apane Atmahitake liye karane meM Ate haiM aura unakA saba dravya bhagavAnako arpaNa hotA hai, vo saba devadravyake sAtha saMbaMdha rakhatA hai. isaliye caDhAve kA jitane dravyase Adeza leveM utanA dravya usI samaya se hI devadravya hojAtA hai. usake bAda jitanA vilaMbase deve utanAhI vyAjakA doSa lagatA hai, yaha bAta to sarva jaina samAja meM prasiddhahI hai. jisaparabhI ' pUjA AratI ke caDhAve kleza nivAraNake liye haiM aura unakA dravya devadravyake sAtha saMbaMdha nahIM rakhatA hai, ' aisA likhakara usa dravyako sAdhAraNa khAtemeM lejAne saMbaMdhI vijayadharmasUrijI kA va unhoMke ziSyAdi anuyAyiyoM kA kahanA, likhanA va upadeza karanA pratyakSahI jhUTha hai. aura bhole jIvoM ke bhagavAnkI bhakti meM, Atma kalyANa meM vighna DAlanevAlA va devadravyako hAni kAraka hone se saMsAra vRddhi kA hetubhUta baDehI anartha kA karanevAlA hai isaliye vo saba yadi bhavabhIrU AtmArthI hoveM to unhoMko apanI bhUlakA sarva jaina saMgha ke samakSa micchAmi dukka dekara zuddha honA yogya hai, Age unhoMkI icchAkI bAta hai. vijayadharmasUrijI khAsa likhate haiM ki bhagavAnko arpaNa kiyA huA devadravya kisI anya jagaha nahIM laga sakatA to phira pUjA AratI vageraha caDhAve meM arpaNa kiyA huA devadravyako sAdhAraNa khAtemeM lejAnekA phajUla jhUThA Agraha karake devadravya ke vinAzase saMsAra paribhramaNakA bhaya kyoM bhUla gaye haiM, isa bAtakA vizeSa vicAra pAThaka gaNa ApahI karaleMge. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [25] 4 abhI devadravyakI vRddhi bahuta hogaI hai yA nahIM ? devadravya kI vRddhi bahuta hogaI hai isaliye abhI devadravyakI vRddhi karane kI jarUrata nahIM hai, aisA vijayadharmasUrijIkA likhanA sarvathA- jhUTha hai. 42 pahile rAjA, mahArAja, baladeva, vAsudeva, cakravartI, zeTha, senApati, sArthavAha vagairaha lAkhoM, karoDoM, yA araboM rupaye apane gharase kharcakarake jIrNoddhArAdi kArya karate the, aura motI, mANikya, svarNa, ratnAdikase bhagavAn kI hamezA pUjA karate hue unase devadravyakI vRddhi karate the tathA svarNa ke jinamaMdira va ratnoMkI jina pratimA bharavAtethe, saMprati rAjA jaise mahAn puNyazAlI puruSane savAlakSa jIrNoddhAra karavAye, savAkaroDa jina biMba bharavAye, unakI sAra saMbhAla prabhU bhakti kI vyavasthAke liye karoDoM rupayoM kI apane rAjyakI vArSika Avaka kharca kI thI tathA usa samaya jaina samAjameM hajAroM karoDa patI seTha sAhukAra apane gharake karoDoM rupaye bhagavAn kI bhakti meM kharca karanevAle maujuda the, usa samayabhI bhaktajanoM ke bhagavAnkI bhakti meM va AtmakalyANa meM vighna DAlane rUpa abhI devadravyakI vRddhi bahuta hogaI hai karane kI jarUrata nahIM hai. aisA kahanekA kisIne bhI thA, tisaparabhI abhI isa paDate kAlameM vijayadharma vRddhi bahuta hogaI hai aba usakI vRddhi karanekI jarUrata nahIM hai, aisA likhakara devadravyakI vRddhi karanevAle bhakta logoMke Atma kalyANa rUpa bhagavAn kI bhakti va jIrNoddhArAdi kAryoMmeM vighna DAlate haiM yaha baDI bhArI bhUla hai, pUrva samayakI apekSA se abhI devadravya bahuta kama hai. 43 abhI hindusthAna meM anumAna 36 hajAra jina maMdira maujUda kahe jAte haiM unhoM ke jIrNoddhArAdika kAryoM meM abhI anumAna 0 yA 50 karoDarupayoM kA kharca hosake aura tIrtha kSetrAdi sarva zahara tathA sarvagAMvaDoMke jinamaMdiro meM AbhUSaNAdi va rokaDa saba milakara anumAna 4 aba usakI vRddhi sAhasa nahIM kiyA sUrijI devadravyakI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26] 3-4 karoDa devadravya hogA usa apekSA sebhI abhI devadravya bahuta kama hai, jisako jyAde kahake usakI Avaka ko dhakkA pahuMcAnA yogya nahIM hai. 44 hindusthAna meM sarva jagaha ke jina maMdira milakara anumAna 2-3 lAkha pASANa ke jina biMba aura paMca tIrthe, cauvIsI, siddhacakra va caraNa pAdukA to lAkhoM kI saMkhyA meM maujUda haiM, unhoM kI pUjA, AratI meM kamameM kama anumAna 8-10 lAkha kA vArSika kharca lage aura pUjA, AratI, svapna, pAlanA, ratha yAtrA vagairaha ke caDhAve tathA bhaMDArAdika kI Avaka meM saba milakara anumAna 3-4 lAkha kI vArSika Avaka hai, isa hisAba se bhI devadravya bahuta kama hai isaliye mevADa, mAravADa, vagairaha dezoMmeM bahuta jina maMdira apUja rahate haiM yaha bAta to jAhira hI hai, tisaparabhI devadravyako bahuta batalAnA pratyakSa jhUTha hai, agara isa alpa Avaka ko bhI bahuta kahakara baMdha karadI jAvegI to Ageko maMdiroMkI, jina biMboMkI va tIrthoMkI kaisI vyavasthA hogI usakA vicAra sarva saMgha ApahI karasakatA hai. 45 agara kahA jAya ki bambaI - amadAbAda vagerahameM devadravya bahuta hai isaliye abhI devadravyakI vRddhi karane kI jarUrata nahIM hai. aisA kahanA bhI anucitahI hai, kyoMki docAra jagaha devadravya jyAde dekhakara sarva jagaha devadravyako jyAde kahanA yaha baDI bhUla hai. bambaI, ahamadAbAda ke devadravyase hindusthAna bharake saba maMdiroMkA va saba tIrthoM kA kAma kabhI nahIM calasaktA dekhiye jaise 2-4 sAdhuoM ko vidvAn dekhakara koI kaheki aba vidvAn bahuta hogaye haiM, aba vidyA abhyAsa karanekI, usake pIche dravya kharca karavAnekI va parizrama uThAne kI koI jarUrata nahIM, tathA 2-4 dhana vAn gRhasthoMko dekhakara koI kahe ki abato dhana bahuta hogayA hai aba dhana kamAne kI kisIko jarUrata nahIM haiM aisA kahanevAle ko jaisA nirvivekI samajhA jAtA hai, taisehI 2-4 jagaha devadravya ko vizeSa dekhakara sarva Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [27] jagaha devadravya bahuta hogayA aba devadravyakI vRddhi karane kI hai, aisA kahane vAloMkobhI vaisehI nirvivekI samajhane cAhiye. ahamadAbAda meM devadravya bahuta hogayA hove to usako anya mAravADa, mevADa, mAlavA vageraha dezoM meM jina maMdiroM ke kAryoM meM yogyatA mujaba kharca karanekA upadeza denA, aura prabandha karavAnA yogya hai paraMtu bahuta kahakara niSedha karanA yogya nahIM hai. jarUrata nahIM agara bambaI, tIrthakSetroM meM va jIrNoddhArAdi 46 agara koI kahe ki devadravyakI bahuta jagaha geravyavasthA horahI hai isaliye aba usako baDhAne kI jarUrata nahIM hai, aisA kahanA bhI ucita nahIM hai. kyoMki bahuta jagaha devadravyakA abhAva honese pUjA AratI nahIM hotI, bahuta jina maMdira jIrNa hogaye haiM, unhoMkA uddhArabhI nahIM ho sakatA tathA bahuta jagaha devadravyakI acchI vyavasthAbhI dekhane meM AtI hai isaliye devadravyakI to abhI bahuta jarUrata hai, paraMtu jaise zveta vastra pahiranevAle sAdhuoM meM sAdhudharmakI bahuta geravyavasthA honelagI taba usako sudhArane ke liye pIle vastra pahirane zurU karake sAdhudharma kI acchI vyavasthA calAI. taisehI jahAM jahAM purAne trasTI loga devadravyakI geravyavasthA karate hoveM, vahAM vahAM navIna sabhA, maMDala vageraha saMsthA sthApanakarake devadravyakI acchI vyavasthA hone ke upAya karane cAhiye, pratyeka gAMva, nagarAdikameM apanA 2 sarvasaMgha ikaThThA karake purAne RSyoM ke pAsa se devadravyakA pUrA pUrA hisAba lenA cAhiye tathA Age liye varSa varSa meM yA do do varSa meM devadravyakI sAra saMbhAla rakSA va ucitarItise vRddhi karane vAle naye naye traSTI banAne cAhiye, dara varSa paryuSaNA parva Upara eka roja saba saMgha ke samakSa varSa bharake devadravyake jamA kharca ke hisAba kI tapAsa honA cAhiye, 4-5 AgevAnoM kI salAhase agara devadravya vyAje denA paDe to AbhUSaNAdi yA makAnAdi sthApanA rakhe binA kisIko aMgaudhAra diyA na jAve aura vArSika kharca ke jitanA yA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [28] AbhUSaNa, jIrNoddhArAdika ke liye prayojana jitanA dravya rakhakara jitanI jyAde Avaka hove utanI rakama dUsare maMdiroMmeM jahAM pUjA vageraha kI vyavasthA na hove vahAM pUjA vagerahakI vyavasthA honeke liye yA jIrNIdvArAdika ke liye saMbhAla pUrvaka kharca karanemeM Ave ityAdi rItisara vyavasthA honese geravyavasthA dUra hogI. bhagavAnkI bhakti kA, devadravyAMkI saMbhAla kA baDA lAbha harekako milatA rahegA, dUsare apUja maMdiroMmeM pUjA honekA va jIrNoddhAra kA mahAn puNya hogA aura purAne traSTI logoM kI bAdazAhI sattA nikalajAnese devadravyakI hAnI honekA prasaMgabhI nahIM AvegA isaliye abhI devadravyakI bahuta jarUrata hai paraMtu gairavyavasthA dekhakara usako sudhArane ke badale Avaka kA niSedha karanA baDI bhArI bhUla hai. 47 agara kahAjAyaki duSkAlAdikameM svadharmIlogoMke kAmameM deva dravya nahIM AsaktA isaliye deva dravyakI vRddhi karane kI jarUrata nahIM hai aisA kahanA bhI baDI ajJAnatA hai, kyoMki dekhiye duSkAlameM bhUkhe marate prANiyoMke Upara anukaMpA upakAra buddhi honese sahAyatAdenA mAn puNyakA hetu hai. aura vItarAga bhagavAn ko dravyAdi arpaNa karanA anukaMpA upakAra buddhi se nahIM kiMtu bhakti rAgase ekaMta nirjarA ke liye mokSa prApti ke hetu bhUtahai. isaliye yathAyogya donoM kAryoM meM apanI zakti va bhAvanA ke anusAra apane gharakA dravya kharca karanA yogya hai. jaise-gRhastha vyavahArameM apane bhAI ko duHkha paDe taba unakA kaSTa dUra karaneke liye apane dravya se sahAyatA dene meM AtIhai, paraMtu apane dravya kA lobha dazAse bacAva karake dUsareke dravyase sahAyatA dene kI AzA rakhanA nyAya viruddha hotAhai. taisehI-dharma vyavahAra meM bhI duSkAlAdika meM pIDita apane svadharmI bhAiyoM kA kaSTa dUra karane ke liye apane gharake dravyase sahAyatA denA yogya hai. parantu apane dravya kA lobha dazAse bacAva karake dUsare ke dravya se (devadravyase ) sahAyatA dene kI AzA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [29] rakhanA sarvathA nyAya viruddha hai. aura " bhakhkhaMto jina dRvvaM aNaMta saMsArIo bhaNio" ityAdi, arthAt-deva dravyakA bhakSaNa karanevAlA ananta saMsArI hove, aisA zrAddhavidhi va AtmaprabodhAdi zAstroM meM khulAsA kahAhai, deva dravyakA bhakSaNa kare, karAve, yA karane vAle ko sahAyatA deve to baDA doSa AtAhai. deva dravya kI vRddhi karanA bhagavAn kI bhakti se nirjarA ke liye mokSa kA hetu hai, aura duSkAlameM duHkhiyoM ko sahAyatA denA upakAra buddhise puNya kA hetu hai. isa bAtakA yadi marma samajha meM Ave, to. deva dravyakA duSkAlameM upayoga karavAne kI kutarka kabhI karane meM na Ave isa bAtakA vizeSa vicAra pAThakagaNa ApahI karasakte haiM. 48 Upara ke lekhakA sArAMza:-khAsa vijayadharmasUrIjI eka jagaha likhate haiM ki mAravADa, mevADAdi dezoMmeM saikaDoM jina maMdiroM meM jIrNoddhAra kI pUrI pUrI jarUrata hai, usameM devadravyakI saba rakama kharca ho jAve to bhI saba maMdiroMkA pUrA pUrA jIrNoddhAra nahIM hosake. jaba aisI avasthA hai to phira devadravya bahuta hogayA hai aba devadravya baDhAne kI jarUrata nahIM hai aisA likhakara devadravyakI Avaka ko rokanA, jIrNoddhArAdika kAryoM meM bAdhA DAlanA, bhagavAn kI bhakti meM antarAya karanA yaha kitanA baDA bhArI anartha hai, isakA vicAra karake vijayadharmasUrijIko apanI isa bhUlako avazyahI sudhAranA ucita hai vizeSa kyA likheM. 5 devavyakI vRddhi karaneke liye caDhAve karaneke pATha zAstroMmeM haiM yA nahIM? devadravyakI vRddhi karane ke liye bolI bolaneke caDhAve karaneke pATha koI bhI zAstra meM nahIM hai, aisA vijayadharmasUrijIkA likhanA pratyakSa jhUTha haiM, kyoMki devadravyakI vRddhi karane ke liye bolI bolane ke (caDhAve karane ke ) pATha bahuta zAstroM meM pratyakSa hI dekhane meM Ate haiM dekhiye, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [30] zrIkumArapAla prabaMdha meM devadravyakI vRddhi karanekA pATha nIce mujaba hai. " " 49 " mAlodaghaTTanasamaye militeSu zrInRpAdisaMghapatiSu maMtrI - vAgbhaTa indramAlAmUlye lakSacatuSkamuvAca / tatra ca rAjA'STau lakSAn, mantrI SoDazalakSI, rAjA dvAtriMzallakSAna evaM sparddhayA mAlA mUlye kriyamANe kazcitprachannadAtA sapAdakoTiM cakAra / tatazcamatkRto nRpaH proce, dIyatAM - mAlA vilokyate mukhakamalaM puNyavataH iti zrutvA madhumatI vAstavya mantri hAM sAdhAra suto jagaDa zrAddha: sAmAnya mAtraveSAkAraH prakaTIbabhUva / taM dRSTvA mantriNaM prAha- nRpo vismayAkulamanAH mantrin ! dIyAtAM mAlA / jagaDo'pi rAjavAcAntaH kaSAyitaH ratnaM dattvAha- zrIparamArhata bhUpa ! idaM tIrtha sarva sAdhAraNaM, atra ca dravya susthamantareNa nahi ko'pi vakti / tatastadvacasA camatkRto rAjA taM zrAddhaM samAliGgaya tvaM mamasaMghe mukhya saGghAdhipatiriti sanmAnandya mAnaM datvA mAlAmarpitavAn tenApi tIrthabhUtA svamAtA paridhApitA || dravyaM susthaM kRtvA sapAda koTi mUlyaM lakSmIvaMtaH pare'NyavaM, baddhasparddhAH zubhazriyaH / svayaMvaraNamAlA - vanmAlAM jagRhurAdarAt // 1 // sarvasvanApiko mAlAM, na gRhNIyAjjinAkasi // iha lokepi yatpuNyai, sphuredindrapadaMnRNAm // 2 // evaM kRtArAtrikamaGgalodyatpradIpapUjAdyakhilopacAraH / jinaM namaskRtya sa kRtyavettA, prajAguruH prAJjalirityuvAca " // 3 // 50 Upara ke pAThakAsAra yahI hai ki kumArapAla rAjAke saMgha meM zatrujaya tIrtha Upara zrIhemacandrasUrijI Adi prabhAvaka gItArtha pUrvAcAryoM ke va sarva saMgha ke samakSa kumArapAla vagairaha saMghapatiyoM ke ikaTThe hue bAda tIrthanAtha zrI RSabhadeva svAmI kI bhakti meM devadravyakI vRddhi ke liye indramAlA pahirane saMbaMdhI bolI bolanekA caDhAvA hone lagA, jaba pahile ghAgbhaTa maMtrI cAra lAkha rupaye bole, taba rAjAne maMtrIne 16 lAkha bole, rAjA 32 lAkha bole. ATha lAkha bole, phira isa prakAra se indramAlA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [31] kA paraspara spardhA pUrvaka arthAt sAmane 2 utsAha sahita caDhAvA horahAthA utanemeM eka gupta puruSa ne indramAlA ke caDhAveke savA karoDa rupaye bole, usako sunakara rAjA Azcaryase camatkAra pAyA huA bolA ki savA karoDa bolane vAleko mAlA deo usase usa puNyavAn ke darzana hoveM, aisA sunakara mahuvA ke rahane vAle hAMsAdhArU maMtrI ke putra sAmAnya veSa dhAraNa karane vAle jagaDu zAha khaDe hue, unakI garIba sthiti jaisA sAmAnya veSa AkAra dekhakara rAjAko zakapedA huA isaliye maMtrIse bole ki pahile dravyakI vyavasthA karake pIche mAlA denA. aisA sunakara jagaDu zAha saba saMghake samakSa savAkaroDake mUlyavAlA ratnadekara bole, he rAjan ! yaha zatrujaya tIrtha sabake barAbara hai isaliye jisakepAsa dravya hogA aura jisakI bhAvanA hogI vAhI yahAMpara caDhAvA bolagA parantu dravya kI vyavasthA binA koibhI caDhAvA nahIM bolasakatA. aise jagaDuzAha ke bacana sunakarake aura usIsamaya sabake samakSa savAkaroDa rupiyoMke mUlya vAlA ratna denekA dekhakarake rAjA baDe harSa sahita unake sAtha prema bhakti kA AliMgana pUrvaka bole Apa hamAre saMghameM mukhya saMghapati haiM aisA AnaMda yukta sanmAna dekara indramAlA dI, taba unane bhI vaha mAlA tIrthabhUta apanI mAtAko pahinAI. aura dUsarebhI dhanavAna loga isIprakAra se paraspara caDhAve karake svayaM vara mAlA kI taraha indramAlA ko Adara pUrvaka grahaNa karanelage, zatrujaya jaisI pavitra tIrtha bhUmi meM RSabhadeva jaise tIrthanAthake maMdirameM bhagavAn ko apanA sarva dravya arpaNa karake bhI usa indramAlA ko kauna prahaNa na kare arthAt-saba koI grahaNa kare, jisake puNya prabhAva se isa lokameM bhI indrapadavI prApta hotI hai / isItaraha se arthAt jaise indramAlA oMke caDhAye hue vaisehI pUjA, AratI, maMgaladIpakAdi kAryoMke bhI caDhAve hone pUrvaka tIrthaMkara bhagavAn kI dravyapUjA kiye bAda jinezvara bhagavAn ko namaskAra karake mahArAjA kumArapAla hAtha joDakara bhAvapUjA vItarAga prabhukI stuti karane lage. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 dekhiye Uparake pAThameM deva dravya kI vRddhi karane ke liye bolI bolane kA ( caDhAvA karanekA ) khulAsA pUrvaka pATha hai isaliye devadravya kI vRddhi karaneke liye caDhAvA karanekA pATha kisIbhI zAstrameM nahIM hai aisA likhanA vijayadharma sUrijI kA pratyakSa jhUTha hai. 52 agara kahA jAya ki UparameM jo pATha batalAyA hai yaha to caritAnuvAda hai, arthAt-kumArapAla rAjAke caritrameM kathana hai, parantu vidhivAda meM arthAt deva dravya kI vRddhi ke liye caDhAve bolane aisA pATha vidhivAda ke zAstroMmeM nahIM hai, aisA kahanA bhI sarvathA anucita hai, kyoMki dekhiye " idaM tIrthaM sarva sAdhAraNaM atra dravya susthamaMtareNa nahi ko'pi vakti " isa vAkya meM jagaDuzAha ne kumArapAla mahArAjA ko sarva saMghake samakSa sApha kahA hai ki- yaha zatrujaya tIrtha sabake samAna hai, isaliye jisake pAsa dravya denekA yoga hogA vohI yahAMpara caDhAvA bolegA, binA dravya koI caDhAvA nahIM bolasaktA, isa pAThase yahI sAbita hotAhai ki kumArapAla mahArAjA ke pahilese hI devadravya kI vRddhi karaneke liye caDhAvA bolanekI vidhi paraMparAse calIAtI thI aura " mAlod ghaTTana samaye militeSu zrInRpAdi saMghapatiSu maMtrI vAgbhaTa indramAlA mUlye lakSa cataSkamuvAca " isa vAkyameM bhI indramAlA ke caDhAveke samaye rAjA kumArapAla, anya saMghapati, Age vAn zeThiye aura sarva saMgha ikaTThA honeke bAda vAgbhaTa maMtrIne indramAlA ke caDhAveke pahilI daphe 4 lAkha rupaye bole. isa pAThase bhI kumArapAla mahArAjAke pahilese hI caDhAve karane kI vidhikA rivAja calAAtA thA. aisA sAbita hotA hai isaliye isabAtako khAsa vijayadharma sUrijI ke paramamAnya zrAddhavidhi graMthameM vidhivAda meM kahA hai, dekhiye usakA pAThaH 53 " devadravya vRddhayarthaM prativarSa mAlodghaTTanaM kArya, tatra caindrayAnya vA mAlA prativarSa yathAzaktigrAhyA, zrIkumArapAla saMghe mAlodghaTTana Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [33] samaya mantrivAgbhaTAdiSu lakSacatuSkAdi mahUA vAsi saurASTrika prAgvaTa haMsarAja dhAruputro jagaDo malinAGgavastro sapAda koTIM cakre " 54 isapATha meM deva dravya kI vRddhi karane ke liye daravarSa mAlAd ghana karanekA kahA hai, arthAt-mAlAoMke caDhAve karake deva dravyakI vRddhi karanekA batalAyA hai, usameM indramAlA athavA anyamAlA daravarSa zaktike anusAra zrAvaka ko avazya hI grahaNa karanI cAhiye, kumArapAla mahArAjA ke saMgha meM indramAlA ke car3hAve ke samaya pahilI mAlAke car3hAve ke savA karoDa rupaye hue the, isI taraha zrAvakoM ko iMndramAlAdi ke car3hAve lekara deva dravya kI vRddhi karanI cAhiye. 55 aba viveka buddhi pUrvaka dIrgha dRSTi se vicAra karanA cAhiye ki kumArapAla mahArAjA ke pahile prAcIna pUrvAcAryoM ke samaya se hI caDhAve karake devadravyakI vRddhi karane kA rivAja calA AtA hai, jisako zrAddhavidhi graMtha kArane vidhi vAdameM ginA hai, isaliye usako caritAnuvAda kahakara niSedha karanA yogya nahIM hai / 56 isI taraha se upadeza saptati, tathA caturviMzati prabaMdha vagairaha bahuta zAstroMmeM isa caDhAve ke rivAjako vidhivAdameM ginA hai, isa liye caritAnuvAda ke nAmase niSedha kabhI nahIM ho saktA / 57 jaise brahmacarya kA upadeza karate hue vijaya seTha, vijayA seThAnI sthUlabhadra muni mahArAja vagairaha ke dRSTAMta se brahmacarya ko vizeSa puSTa kare, usako caritAnuvAda kahakara niSedha karanevAle ko ajJAnI samajhanA cAhiye. taise hI devadravya kI vRddhi karanekA batalAte hue kumArapAla mahArAjA ke saMgha meM indramAlA ke dRSTAMta se devadravyakI vRddhikI bAtako puSTa kiyA, usako caritAnuvAda kahakara niSedha karanevAlekobhI ajJAnI samajhanA cAhiye. isI taraha se bhasta cakravartIkA saMgha, zatruMjaya tIrtha ke 16 uddhAra aura 63 zalAkA puruSoM ke pUrvabhava zubha kartavya vagairaha 5 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ [3] hajAroM bAteM caritAnuvAdakI mAnate haiM tisaparabhI eka devadravyakI vRddhike caDhAveko caritAnuvAda kahakara niSedha karanA yaha kitanA baDA anyAya hai| __58 vijayadharmasUrijI caDhAve ke rivAja ko gItArtha pUrvAcAryoM kI va saMghakI AcaraNA likhate haiM, mAnate haiM, tisapara bhI vidhivAda ke pramANa mAMganekA Agraha karake caritAnuvAdake nAmase caDhAveka rivAjako niSedha karanelage, isaliye maiMne vijayadharmasUrijIke parama pUjya zrAddhavidhi graMthakAra ke vAkya se hI caDhAve ke rivAja ko vidhivAdameM sAbita karake batalAyA hai, paraMtu jaba jisa bAtameM pUrvAcAryoM kI AcaraNA mAnya kara lI, taba usa bAtameM vidhivAdake yA bhASya, cUrNi Adi AgamapaJcAGgI ke pramANoM ko mAMganekA Agraha karanA nyAya viruddha hai, kyoMki AcaraNAkI bAtameM to itihAsa kI dRSTi se prAcInatA yA lAbha hI dekhA jAtA hai. devadravyakI vRddhi ke liye caDhAvA karanekA rivAja bahuta prAcIna kAlase calA AtA hai, aura jina maMdira va tIrtha kSetroMkI rakSA karanevAlA, zAsanakA AdhArabhUta, mahAn lAbhakA hetu hai. isaliye vidhivAda ke nAmase yA Agama paJcAGgI ke nAma se niSedha karanA bhArI bhUla hai| , 59 aurabhI dekho vidhivAda kI kriyAto bhAva zuddha ho athavA azuddha ho kadAcit manake pariNAma bigaDajAve ( malInahojAve ) to bhI devasI rAI pratikramaNa, paDilehaNA, rAtri cauvihAra, brahmacarya pAlana karanA vagairaha kriyAeM hamezA niyamAnusAra sarva jagaha para avazyahI karanemeM AtI haiM, so hamezA niyamAnusAra zubhatriyAe~ karate karate pariNAma bhI zuddha hojAte haiM aura mahAn lAbha milatA hai, paraMtu pariNAmoM kI malInatAse vidhivAda kI kriyA kA vyavahAra bhaMgakareMto bhagavAnkI AjJAke virAdhaka hoveM, baDA doSa Ave. isaliye vidhivAda kI kriyA to hamezA karane meM AtI hai aura caritAnuvAdako kriyA to vidhivAdakI taraha vyavahArase hamezA karanemeM nahIM AtI, kintu kabhI kabhI parva vizeSa avasara Ave aura bhAva zuddhahove, caDhate ullAsa Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [35] ho jAveM, taba kisI kisI samaya para karane meM AtI hai, usI taraha pUjAAratI - rathayAtrA - pratiSThAdi kAryoM ke caDhAve vidhivAdakI taraha saba jagahapara satra maMdiroM meM aura saba tIrtha kSetroM meM hamezA karanekA rivAja nahIM hai. paraMtu parva vizeSa meM yA pUjA AratI Adi kriyA karane vAloM ke bhAva caDhajAveM, devadravyakI vRddhi karanekA lAbha lenekI icchA hove, parvadina meM bhagavAnkI pahilI pUjA AratI Adi ke lAbhako cAhanA hove, aura pratiSThAdi samaya pratimA sthApana, dhvajA ArohaNa va kalaza caDhAne meM apane dravyapara se moha choDakarake bhagavAn kI bhakti meM apanA dravya arpaNa karane kA khAsa vicAra hove taba caDhAvA bolA jAtA hai, anyathA caDhAvA kabhI bolA jAtA nahIM. isaliye vidhivAda ke va caritAnuvAda ke bhAvArtha ko samajhe binA aura lAbhAlAbha kA vicAra kiye binAhI AratI, pUjA vagairaha ke caDhAvoM ko vidhivAda ke nAmase yA Agama paMcAMgI ke nAmase niSedha karake bhagavAn kI pUjA-AratI vagairahase deva dravya kI vRddhi karane kA aMtarAya karanA AtmArthiyoM ko yogya nahIM hai / 60 uttama puruSoM ke caritroM meM dAna, zIla, tapa, tIrtha yAtrA, saMgha bhakti, jinapUjA, zAsana prabhAvanA, paropakAra, guru sevA, devadravya kI vRddhi, jIrNodvAra, amArI ghoSaNA vagairaha zubha kAryoM kA ullekha hove vo saba anumodanIya aura Atma hita ke liye apanI zakti ke anusAra anukaraNIya yAne aMgIkAra karane yogya hote haiM, jaise zreyAMsa kumAra Adi ke dAna, vijaya seTha, vijayA seThANI Adikake zIla, draDhaparihArI vagairaha ke tapa ityAdi utkRSTa zubha kArya bAraMbAra anumodanIya, zaktike anusAra anusaraNIya haiM. taise hI kumArapAla mahArAjA ke caritra ke Uparase 18 deza meM amArI paDaha, deva guru kI utkRSTa sevA, cha rI pAlate hue tIrtha yAtrA jAnA, saMgha bhaktikaranA, dInoddhAra karanA aura paramArhat vizeSaNa, devadravya kI vRddhi vagairaha kArya bAraMbAra anumodanIya aura zakti ke anusAra Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] anusaraNIya haiM, isaliye ina mahAn uttama puruSoMne caDhAvA karake jo deva dravya kI vRddhi kI thI usa zubha kAryako abhI yathA zakti aMgIkAra karane yogya hai, jisako caritAnuvAda ke nAmase niSedha karanA sarvathA anucita hai. dekho - agara caritAnuvAda ke nAmase zubha kArya bhI niSedha karane meM AveM to hajAroM mahAn puruSoM kI avajJA honese aura dharma kathAnuyoga utthApana karane se utsUtra prarUpaNA kA baDA bhArI doSa Ave . isaliye ritAnuvAda zubha kArya zakti ke anusAra aMgIkAra karane yogya haiM. paraMtu niSedha karane yogya nahIM haiM. / 61 agara koI kahe ki kumArapAla mahArAjA ke pahile bhI bahuta saMgha pati hue haiM, paraMtu deva dravyakI vRddhi karane ke liye car3hAvA karane kA koI prAcIna ullekha dekhane meM nahIM AtA, isaliye caDhAvA karane kA rivAja navIna mAlUma hotA hai, aisA kahanA bhI ucita nahIM hai. kyoMki dekho jaga zAha ke vacana se hI caDhAvA prAcIna sAbita hotA hai yaha bAta Upara kI 52 vIM kalama meM khulAsA likha cuke haiM, isaliye caDhAve ke rivAja ko navIna kahanA yogya nahIM hai aura bhI dekho jo bAta sAmAnya hotI hai vaha nahIM likhI jAtI paraMtu jo bAta vizeSa hotI hai vahI likhane meM AtI hai / pahile ke saMghapatiyoM meM caDhAve kI bAta sAmAnya hogI isaliye 1 nahIM likhI gaI hogI. jaise abhI aratI, pUjA, rathayAtrA, vagairaha ke caDhAve prAyaH sabhI saMghapati yathA zakti avazyahI lete haiM, to bhI sAmAnya bAta rone se unakA ullekha nahIM kiyA jAtA. dekhiye zrI vIra bhUke zAsana meM baDe baDe prabhAvaka bahuta AcArya hogaye haiM to bhI sAmAnya bAta hone se saba pUrvAcAryoM ke vistAra pUrvaka ullekha nahIM kiye gaye paraMtu hemacandrAcArya mahArAjane 3 // karoDa zloka pramANeM graMthokI racanA karI aura kumArapAla mahArAjA ko jaina dharma kA pratibodha diyA taba kumArapAla mahArAjAne apane 18 deza ke rAjya meM amArI ghoSaNA karavAI, koI bhI pazu pakSI kI hiMsA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 37 ] hone pAve nahIM. aura dUsare bhI baDe rAjAoM ko va bAdazAhoM ko upadeza se, dhanase, yA kisI prakArase bhI samajhAkara unhoM ke rAjya meM bhI jIvadayA kI ghoSanA karavAI, bahuta vizeSa kArya kiye isaliye unake caritra meM unabAtoM kA ullekha kiyA gayA hai. zreNika, kauNika, saMpati, vIravikramAdirA vagairaha bahutase jainadharmI rAjA mahArAjAoMne jIvadayA apane apane rAjya meM avazya hI palAIthI, paraMtu sAmAnya bAta hone se unhoMke caritroM meM nahIM likhI gaI. jisapara koI kahe ki zreNikAdi rAjA mahArAjAoM ke caritroM meM jIvadayA palAnekA nahIM likhA, isaliye unhoMne amArI ghoSaNA nahIM karavAI thI, to aisA kahane vAle ko ajJAnI samajhanA cAhiye. kyoMki kadAcit una rAjA mahArAjAoMke vrata paJcakkhANa karane kA yoga hove yA cAritra mohanIya aMtarAya karma ke yoga se nahIM bhI hove to bhI jinezvara bhagavAn ke bhakta hone se apanI apanI yathA zakti jIvadayA kI ghoSaNA apane 2 rAjyameM avazyahI karavAte the isaliye unhoMke caritroMmeM amArI ghoSaNA kA ullekha nahIM kiyA gayA hove to bhI avazya hI samajhanA cAhiye. taisehI pahile ke saMgha patiyoMne caDhAve karake devadravyakI vRddhi avazya hI kI hogI paraMtu sAmAnya bAta hone se unhoMke caritroM meM usakA ullekha nahIM kiyA gayA aura kumArapAla mahArAjA 12 vratadhArI dRDha zrAvaka hue, charI pAlate hue baDA bhArI saMgha nikAlA, utkRSTa bhaktivAle hue, savA karoDa rupayoM kI jagaha pAMca karoDa rupayoM kA caDhAvA lene ko zaktimAna the, to bhI garIba jaise sAmAnya veza AkAra vAle eka puruSane caDhAve kI bolikA savA karoDa dene kI abhilASA jAhIra kI taba unake bhAvadekhakara unakIicchA pUrNa karanekeliye kumArapAla mahArAjAne mAlAunakodilavAI. yaha vizeSabhAkti kI sUcanA karAnevAlA utkRSTakArya honese unakA ullekha kiyA hai, jisakA bhAvArthasamajhe binAhI pahileke saMgha patiyoMne caDhAvAkarake devadravyakIvRddhi nahIMkI aisAkahanA baDI bhUla hai| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] " I 62 aura bhI dekhiye - jaise AnaMda, kAmadevAdi zrAvaka 12 vratadhArI gurubhakta the isaliye anna-vastrAdi gurumahArAja ko bahorAte the, to bhI sAmAnya bAta honese unhoMne amuka muniko, amuka vastukA, amuka samaya dAna diyA thA, aisA nahIM likhA hai. usakA marma bheda samajhe binA koI kahe ki Ananda - kAmadevAdi zrAvakone gurumahArAjako AhArAdi vahorAye nahIM, agara vahorAye hoveM to usakA lekha batAvo aisA kahane vAleko ajJAnI samajhanA cAhiye. taisehI kumArapAla mahArAjA ke pahile ke bahuta saMgha patiyoMne caDhAve karake devadravyakI vRddhi avazya hI kI hogI. paraMtu sAmAnya bAta honese nahIM likhI gaI, usakA garma bheda ko samajhe binA koI kahe ki pahile ke saMgha patiyoMne car3hAvA nahIM kiyA thA agara kiyA hove to usakA lekha batAvA, aisA kahane vAleko ajJAnI samajhanA cAhiye / dekhiye pahile ke saMgha patiyoMne apane saMgha meM amuka munimahArAja ko AhAra vastrAdidAna diyA thA aisA bhI nahIM likhA hai, to kyA pahile ke saMghapati apane saMgha ke sAthameM jo jo AcArya upAdhyAya va munimahArAja aura sAdhvI jI hoveM unhoM ko AhArAdi nahIM vahorAte the, aisA kabhI nahIM hosaktA, kintu yathA avasara avazyahI AhArAdi se bhakti karate the, to bhI sAmAnya bAta honese unhoM ke caritroM meM muni dAna kA nahIM likhA gayA, to bhI avazya hI samajhanA cAhiye . taise hI pahile ke saMgha patiyoM ke caritroM meM car3hAvA karane kA nahIM likhA to bhI tIrtha kI bhakti aura devadravyakI vRddhi karane ke liye caDhAve karane kA avazya hI samajhanA cAhiye paraMtu sAmAnya vizeSa bAta ke bhedako samajhe binAhI niSedha karanA yogya nahIM hai. 63 agara kahAjAya ki pahile saMghapati cakravartI bharata mahArAjAne zatruMjaya aura aSTApada tIrtha ke Upara car3hAvA nahIM kiyA isaliye abhI car3hAvA karanA yogya nahIM hai, aisA kahanA bhI sarvathA ve samajha hai, kyoMki usa samaya bharata cakravartIne satra jaMgaha navIna jinamaMdira banavAye Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the, svarNa hIrA, mANika, motI Adi ke mukuTAdi AbhUSaNa bhI apanI tarapha se caDhAye the aura jitanA dravya kharca karane kI jarUrata paDatI thI utanA dravya apanI taraphase kharca karate the tathA usa samayake saba zrAvaka loga bhI bhaktivaza pUjA AratI vagairaha kI saba sAmagrI apane 2 gharase maMdirameM prabhUkI pUjA ke liye le jAte the. aura prabhU kI mUrti kA pramArjana, prakSAlana, pUjana Adi saba taraha kI sevA bhakti apane apane hAthoseM hI karate the isaliye usa samaya jIrNoddhArAdi kAryoM ke liye sthAI deva dravya rakhane kI vizeSa koI bhI jarUrata par3atI nahI thI athavA maMdira banavAne vAle maMdira saMbaMdhI sevA pUjA sAra saMbhAla jIrNoddhArAdika saba tarahakA kharca apanI apanI taraphase calAte the isaliye devadravya kI vizeSa jarUrata nahIM paDatI thI athavA AgevAn dhanIka (dravyavAn ) zrAvaka apane nagarake aura AsapAsake saba maMdiroMke kharcekI saba tarahakI vyavasthA apanI 2 taraphase calAte the isaliye bhI usa samaya devadravyakI abhIke jaisI vRddhi karane kI va bhaMDArAdika meM jamA rakhanekI viSeza koIbhI AvazyakatA nahIMpaDatI thI, paraMtu jo pUjAmeM caDhAyA jAtAthA usa devadravya kI maryAdA se navIna maMdira banAne vagairahameM vyavasthA hotI thI. isaliye usa samaya caDhAvA karake deva dravya kI vRddhi karane kI koI bhI AvazyakatA nahIM thI. baladeva, vAsudeva, cakravartI, vidyAdhara jaise samartha jainI rAjA mahArAjA aura AgevAn dhanIka zrAvaka hote rahate the tabataka to paraMparA se aisI hI vyavasthA calI AtI thI paraMtu jabase paraMparAse jainI rAjA mahArAjAoM kA abhAva hone lagA aura zrAvaka loga bhI pramAdI hokara sevA pUjAke liye pUjArI vagairaha nokara rakhane lage, tabase pUjA va jIrNoddhArAdi kAryoM ke liye viSeza sthAI devadravya rakhane kI vyavasthA hone lagI taba grAmAdika kI jAgIra, vyApAra ke naphekA vibhAga va caDhAvA vagairahase deva dravya kI vizeSa vRddhi hone kA zurU huA hai isaliye bharata Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [40] cakravartI ke samaya kI bAta kaha kara abhI paraMparA se jainI rAjA mahArAjAoM ke abhAva meM isa paDate kAlameM car3hAvese devadravya kI vRddhi karane kA niSedha karanA baDI bhUla hai. 64 isI tarahase jinarAjake janmAdi kalyANako 64 iMdrAdi meru parvata ke Upara snAtra mahotsava aura naMdIzvara dvIpameM aThThAI mahotsava karate haiM, paraMtu vahAM anAdi maryAdA mujaba yathA yogya kramase saba kArya hote haiM, aura zAzvata caityoM meM jIrNoddhArAdika kAryoM ke liye dravya kI kucha bhI jarUrata nahIM paDatI va anAdi maryAdA viruddha Age pIche kucha bhI kArya koI bhI nahIM kara saktA isaliye vahAM deva dravya kI vRddhi kI jarUrata na hone se car3hAvA nahIM hotA aura yahAM parato abhI paraMparAgata jainI rAjAoM ke abhAvase jIrNoddhArAdi kAryoM ke liye dravya kI bahuta hI jarUrata par3atI hai| aura yahAM ke jina maMdiroM meM sevA bhakti kA kArya pahile yA pIche koI bhI puruSa kara saktA hai isaliye caDhAveM karake deva dravya kI vRddhi karanemeM AtI hai usake bhedako samajhe binAhI anAdi maryAdA se zAzvata caityoM meM caDhAvA na hone kA kaha kara abhI isa jagaha ke maMdiroM meM bhI jIrNoddhA - rAdi kAryoM ke liye deva dravya kI vRddhi karane ke liye caDhAvA karane kA niSedha karanA pratyakSa hI ve samajhI hai / 65 kaI loga kahate haiM ki devadravya ikaTThA karane kA rivAja caitya vAsiyoMne calAyA hai paraMtu zAstrIya prAcIna rivAja nahIM hai, aisA kahane vAloMkA pratyakSa hI jhUThahai. kyoMki dekho jaise abhI yati loga zithilAcArI hokarake aneka tarahase apane AcaraNa meM azuddha parivartana karate haiM paraMtu unhoM ke sAmane kriyApAtra saMyamI saMvegI sAdhuoM kA samudAya maujUda hone se zAsana kI maryAdA meM kucha bhI pheraphAra nahIM kara sakte haiM. aura deva dravya kI sAra saMbhAla karanA saMyamI sAdhuoM kA kAma nahIM hai kintu zrAvakoM kA kAma hai, to bhI koI koI yati loga abhI deva dravya kI sAra saMbhAla Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .[41] karate haiM. vaisehI kaI sAdhu loga pahile caityavAsI zithilAcArI hokara ke apane svArthake liye apane saMyama dharmake viruddha aneka tarahake anucita AcaraNa karate the paraMtu usa samaya bhI unhoMke sAmane zuddha saMyamI muniyoMkA samudAya maujUda thA isaliye zAsanakI maryAdAmeM pheraphAra nahIM karasakte the. devadravyakA rivAja pahilesehI calA AtA thA usakI sAra saMbhAla zrAvaka loga karate the usake badale caityavAsI loga karane lage the usameM deva dravyakA upayoga apane svArthake liye bhI karane laga gaye the, paraMtu devadravya ikaThThA karane kA navIna rivAja caityavAsiyoMne nahIM calAyA thA, kiMtu prAcIna hI hai. isaliye caityavAsiyoMne devadravya ikaTThA karane kA navIna rivAja calAyA hai, aisA kahakara abhI devadravyakI vRddhi karanekA jo niSedha karate haiM unhoMkI baDI ajJAnatA hai. 66 aurabhI dekho vicAra karo - caityavAsI loga maMdiroM meM rahane lage 1, bhagavAn kI mUrti kI dravyapUjA apane hAthoM se karane lage 2, devadravya khAne lage 3, maMdira va pauSadhazAlA Adika ApahI banAne lage 4, bADI bagIcA makAna kSetrAdi rakhane lage 5, sonA cAMdI Adi parigraha dravya rakhane lage 6, jyotiSa-nimitta yaMtra-maMtra-taMtrAdise apanI AjIvikA calAne lage 7, bahuta mulyavAle acche acche vastra pahirane lage 8, ruI vagairahake gAdItakiyA Adi Asana va pathArI rakhane lage 9, sacita jala; phala; tAMbulAdika khAne lage 10, hamezA gariSTa puSTa vigayavAlA AhAra pakavAnAdi vAra vAra khAne lage 11, maMdiro meM bhakti ke nAmase rAtriko jAne va strI puruSoM ko ikaTThe karane lage 12, jinarAjakI mUrtikI pratiSThA va snAtra mahotsavAdi kAryoM ko maMdiroM meM rAtriko karane lage 13, apane apane gaccha ke nAmase bADA baMdhI karake brAhmaNoMkI taraha yajamAna vRtti karane lage 14, apane bhaktoMko anya zuddha saMyamI muniyoM ke pAsa meM satyadharma zravaNa karaneko jAne kA niSedha karane lage 15, adhika mahIne ke 30 divasoMko paryuSaNAdi 6 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [42] dharma ke kAryoM meM ginatI karane kA niSedha karane lage 16, zrIvIraprabhU ke dRsare cyavanarUpa (garbhApahAra) kalyANakA niSedha karane lage 17, tIrthoM ke paMDokI taraha apane apane gacchake maMdiroMkI AmadanI khAne lage, ityAdi aneka tarahake caityavAsiyoMke a nyoMkA khaMDana karate hue zrIharibhadrasUrijImahArAja saMbodhaprakaraNAdimeM, tathA zrIjinavallabhamUrijImahArAja dharmazikSA va saMghapaTTakAdimeM aura zrIjinadattasUrijImahArAja gaNadhara sArddha zataka, caityavaMdana kulaka, saMdeha dolAvalyAdimeM vistArapUrvaka likha gayehaiM. aise caityavAsiyoMko peTabharAu sAdhvAbhAsoMkA TolAkahA hai parantu saMyamI nahIM mAne haiM tathA devadravya ke bhakSaNa karanevAloMko anaMta saMsAra vRddhikA mahAn pApa batalAyA hai aura ucita rItise bhAvasahita deva dravyakI sAra, saMbhAla, rakSA va vRddhi karake bhagavAnkI bhakti karanevAloMko alpa saMsArI hokara yAvat tIrthakara gautra bAMdhanekA baDA lAbha batAyA hai, isa bAtake Uparase sAbita hotA hai ki yadi caityavAsiyoMne devadravya ikaThThA karanekA navIna rivAja calAyA hotA to zrImAn haribhadrasUrijI Adi ukta mahArAja caityavAsiyoM kI upara mujaba aneka anucita bAtoMkI taraha deva dravya ikaTThA karanekI bAtakA bhI avazyahI niSedha karate. jaise-jainazAsana meM abhI cAra sau varSa hue, pustaka likhanevAle lukelahiyene jinapratimA ko vaMdana-pUjana karaneke utthApana karanekA apanA navIna mata nikAlA aura usakI paraMparAvAloMne DhAIsau varSa hue dinabhara muMhake Upara muhapatti bAMdha kara DhUMDhiyoMke nAmase navIna rivAja calAyA to unoMke sAmane zuddha saMyamI muniyoMne AgamoMke pramANoM se unhoMke jhUThe kalpita matakA khUba khaMDana kiyA aura jinezvara bhagavAnkI pratimAko sAkSAt zrIjinezvara bhagavAnke samAna mAnya karake unako vaMdana-pUjana karanekI anAdi maryAdA sAvita karake batalAI hai. tathA dinabhara muMhapattiko muMhake Upara baMdhI huI rakhanA kuliMgarUpa zAstraviruddha siddha karake batalAyA aura bolanekI valta upa Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [43] yogase muMha ke Age muMhapatti rakhakara yatnApUrvaka bolane kA AgamAnusAra sAbita karake batalAyA hai. aura unhIM DhUMDhiyoM ke aMdara se bhIkhama nAmaka DhUMDhiyene dayA--dAna utthApanakarake terahApaMtha alaga nikAlA to unake khaMDana ke liye jaina muniyoMne sarva jIvoMke Upara anukaMpA karake yathAzakti duHkha se choDAnerUpa dayA karanekA aura dIna hIna duHkhI prANiyoMko yathA yogya dAna denekA khAsa zrAvaka kA kartavya hai usase paropakArakA puNya va jainazAsana kI zobhA hai aisA khAsa AgamoM ke pramANoMse sAbita karake batalAyA hai. vaisehI yadi devadravya ikaTThA karanekA rivAja navIna calAyA hotA to pUrvAcArya usakA avazyahI niSedha karate paraMtu kisI jagaha niSedha nahIM kiyA, kintu caityavAsI loga devadravyakA bhakSaNa karanelagethe usakAhI niSedha karake zrAvakoM ke liye ucita rIti se usakI vRddhi karane kA batalAyA hai isaliye deva dravya zAstrokta aura prAcIna hI sAbita hotA hai usako caityavAsiyoMkA nAma Age ka.rake abhI niSedha karanA baDI bhUla hai. 67 isI tarahase kaI loga caityavAsiyoMne jainazAsanameM mUrtikI pUjA zurU karanekA kahakara abhI zrAvakoMke liye bhI zrI jinarAjakI mUrtikI dravya pUjA karanekA niSedha karate haiM unhokI bar3I bhUla hai. kyoMki dekho zrIbhagavatI,jIvAbhigama, jJAtAjI, jaMbUdvIpapannatti, sthAnAMgAdi aneka mUla AgamoMke pramANoMse yaha bAta acchI tarahase sAbita hotI hai ki jaise naMdIzvaradvIpa, meruparvata, vagairaha meM aura devalokAdi zAzvata sthAnoM meM zAzvata-caitya siddhAyatana-jina maMdira] haiM, vaisehI bharatAdi kSetroMmeM nArI Adi azAzvatasthAnoMmeM azAzvata caiya [jina maMdira ] bhI anAdise cale Ate haiM aura mahAnizIthAdi AgamoMke pramANoM se yaha bAta bhI acchI tarahase sAbita hotI hai ki anaMtI utsarpiNI-avasarpigI kAlake pahaleke huMDAavasarpiNI kAlake paMcamaAreke paDate kAlameM kaI sAdhu loga zithi. lAcArI hokara caityavAsI hogaye the vo loga caityoM jina maMdiroM meM aneka Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 44 ] tarahakI avidhi karane lage the aura saMyamI kahalAte hue bhI apanI tarapha se caityAdi banAnekA AraMbha samAraMbha karane laga gaye the unhoMke zithilAcAroM ko (avidhi mArga ko, caityAdi banAne ke AraMbha samAraMbha ko ) niSedha karake zrAvakoM ke liye caityAdi banAne kA va upayoga pUrvaka vidhi saMhita bhAvase dravya pUjA karane kA vidhi mArga batalAyA gayA thA. taise hI abhI isa huMDAavasarpiNI ke paMcama kAla meM bhI bahuta sAdhu loga zithilAcArI hokara caityavAsI hogaye aura caityoM meM rAtriko pratiSThA - snAtra mahotsavAdi karane vagairaha aneka tarahakI avidhi karane laga gaye the usakA niSedha karake zrAvakoM ke liye vidhipUrvaka jinarAjakI mUrtikI pUjA karanekA batalAyA gayA hai. jaina zAsana meM bhaktivAle zrAvakoMke liye anAdi kAlase jinezvara bhagavAn kI mUrti kI dravya pUjA karane kI maryAdA calI AtI hai, kintu caityavAsiyoMne navIna zurU nahIM kI hai. saMyamI kahalAte hue bhI caityoM meM dravya pUjA svayaM karane lage the, usIkAhI niSedha karane meM AyA hai.. parantu zrAvakoMke liye niSedha nahIM kiyA gayA hai, isa bAtakA bheda samajhe binAhI jo loga caityavAsiyoMne jinarAja kI mUrtikI pUjA zurU karane kA navIna rivAja calAne kA kahakara pahile jinarAjakI mUrtikI pUjAkA abhAva batalAte haiM, unhoMkI baDI ajJAnatA hai. isa bAta kA vizeSa khulAsA " jina pratimA ko vaMdana-pUjana karane kI anAdi siddhi " nAmaka Ageke lekhase pAThakagaNa ApahI samajha leveMge. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM Namo jiNANaM. jAhira khabara. zrI jinamatimAko vaMdana-pUjana karanekI anAdi siddhi. - isa graMthameM caitya zabdase bhagavattI-ThANAMga-samAvAyAMgajJAtAjI Adi mUla AgamoMke pAThAnusAra maMdira-mUrti anAdi siddha kiyA hai, jaina zAsanameM sAdhu-sAdhvI-deva-devI aura zrAvaka-zrAvikAe~ anAdi kAlase jina pratimAko yathAyogya vaMdana-pUjana karate Aye haiM, Age karate raheMge, yaha vidhivAdakA anAdi niyama hai paraMtu vIra mabhuke nirvANa bAda boddhoMkI dekhAdekhI se yA bAraha varSI duSkAla meM navIna zurU nahIM huA hai. aura jaise zakkarake hAthI, ghoDe, gAya, gadhe vagairaha khiloneM banate haiM, vo saba ajIva haiM, to bhI unakA nAma lekara khAve to hAthI, ghoDe, gAyakI hiMsAkA pApa lagatA hai, tathA pattharakI gAyako gAya mAraneke bhAva karake mAre to gAya mAranekI hatyA lage aura apanI mAtA-vahina va strIkI ijjata lenevAlA duSTa zatrukA phoTo dekhanese yA usakA nAma sunanese AdamI ko roma roma meM kaSAya vyApta hokara rAga dveSase tIvra kA~kA baMdha hotA hai. taisehI jina maMdirameM jinezvara bhagavAn kI mUrtiko dekhanese jinezvara bhagavAnke anaMta guNa yAda Ate haiM; usase bhakta janoMke roma romameM bhaktibhAva vyApta hokara jinezvara bhagavAn ke guNoMkA smaraNa karanese anaMta karmoM kA nAza hotA hai. aura bhAva sahita pUjA karane se bhagavAnkI pUjA kA mahAn lAbha milatA hai, ityAdi aneka yuktiyoM ke sAtha isa viSaya saMbaMdhI becaradAsa kI aura DhUMDhiye-terahApaMthiyoM kI saba zaMkAoMkA sarva kuyuktiyoMkA samAdhAna sahita acchItarahase khulAsA likhanemeM AyA hai, yaha graMtha bhI sabako bheTa milatA hai. AEST Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira khabara indaura zahara meM muMhapatti kI carcA, iMDhiyoM kI hAra aura AgamAnusAra muhapattikA nirNaya. isa graMthameMbhI jainazAsana meM sAdhuko bolanekA kAma paDe taba muMha Age muhapatti rakhakara yatnapUrvaka upayogase bolanekA khaa| hai. isa anAdi jinAjJA ko ulaMghana karake DhUMDhiyeM sAdhuoMne binA bole bhI hamezA muMhapatti muMhapara bAMdhanekA navInamata nikAlA hai, to bhI apane jhUThe pakSako sthApana karane ke liye zAstrapAThoMke khoTe khoTe artha karake kuyuktiyeM lagAkara kitAbeM chapavAte haiM, unmArga ko puSTa karate haiM, una saba DhUMDhiyoMkI saba zaMkAoMkA saba kuyuktiyoMkA samAdhAna sahita " AgamAnusAra muhapattikA nirNaya likhA . hai. aura daMDhiye loga carcA karaneke liye vivAda khaDA karate haiM paraMtu unakA pakSa jhUThA honese nyAyAnusAra satya zAstrArtha kara sakate nahIM, apanA jhUThA pakSa choDakara satyavAta aMgIkAra bhI karate nahIM aura / apanI hArakI jhUThI ijjata rakhane ke liye carcA kA viSaya choDakara - viSayAMtarase ADI TeDhI dUsarI dUsarI bAteM bIca meM lAte haiM, tIvra / kaSAyameM Akara rAgadveSa ko baDhAneke liye aMgata niMdA IrSA se jhagaDA macAte haiM, phira bhagajAte haiM. usakA tAjA banAva indaura zahara meM | muMhapattikI carcAkA hAla isa graMthakI Adi meM chapavAyA hai, usake / dekhanese DhUMDhiyoM ko apane jhUThe pakSakA kitanA Agraha hai isa bAtakA OM acchI tarahase anubhava hotA hai, yaha graMtha bhI bheTameM hI milatA hai. ina ke sivAya anya graMtha bhI praznottara maMjarI 1-2-3 bhAga / praznottara, vicAra, laghuparyuSaNA nirNaya prathamaaMka, gautama pRcchAkA sAra, aura paryuSaNA bAbata muMbaIkI carcA vagairaha devadravya nirNaya ke prakAzakoM ke ThikAnase bheTa milate haiM.