Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatka9pasUtra': prAstAvika 1 kapa che graMthakArane paricaya prastuta bRhatkalpasUtra mahAzAstra, jenuM kharuM nAma ja che, tenA saMpAdana sAthe tenA uparanI niyukita, bhASya ane TIkAnuM saMpAdana karela hoI, e badhAyanA praNetAo koNa che--hatA, tene lagate zakya aitihAsika paricaya A nIce karAvavAmAM Ave che. chedasUtrakAra ane niryuktikAra jaina saMpradAyamAM ghaNA prAcIna kALathI chedasUtrakAra ane niyaMtikAra tarIke caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhusvAmI jANItA che. A mAnyatAne keTalAye prAcIna graMthakAroe temanA graMthamAM jaNAvI che, ane e ja mAnyatA Aje jaina saMpradAyamAM sarvatra pracalita che. paraMtu niyukti, cUrNi vagere prAcInatama granthanuM sUkSma adhyayana karatAM, temAMnA ullekho tarapha dhyAna ApatAM, uparokta rUDha sAMpradAyika mAnyatA bAdhita thAya che. eTale A lekhamAM upara jaNAvelI cAlu sAMpradAyika mAnyatAnI, banneya pakSanAM sAdhakabAdhaka pramANe dvArA, samIkSA karavAmAM Ave che. chedasUtronA praNetA caturdazapUrvavidda bhagavAna bhadrabAhusvAmI che" e viSe koI paNa jAtano visaMvAda nathI. joke chedatromAM tenA AraMbhamAM, aMtamAM agara koI paNa ThekANe khuda granthakAre potAnA keka bRhatka9pasUtra'nA, sagata pU. munizrI caturavijayajI mahArAja ane pU munizrI puNyavijayajI mahArAje saMpAdita karelA cha graMthe bhAvanagaranI zrI jaina AtmAnaMda sabhAe prasiddha karyA che. chaThThA graMthamAMnuM A mahAzAstra viSenuM, pU. munizrI puNyavijyajI mahArAjanuM prAstAvika vaktavya ahIM ApyuM che. 1. dazAzrutaskaMdha, kalpa (bRhatkalpasUtra), vyavahAra, nizItha (AcAraprakalpa), mahAnizItha ane paMcakalpa-A cha granthane chedasUtra" tarIke oLakhavAmAM Ave che. prastuta lekhamAM chedasUtrakAra sAthe saMbaMdha dharAvanAra prathamanAM cAra sUtro ja samajavAnAM che. 2. AvazyakasUtra, dazavaikAlikasutra Adi zAstro uparanI gAthAbaddha vyAkhyAne niryukita tarIke oLakhavAmAM Ave che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 ] jJAnAMjali nAma Adi kazAyane ullekha karyAM nathI, tema chatAM temanA pachI thayela granthakArAe je ullekhA karyAM che, te jotAM spaSTa rIte samajI zakAya che ke, chedyasUtrakAra caturdazapUdhara sthavira A bhadrabAhusvAmI ja che. dazAzrutaska MdhasUtranI niyuktinA prAraMbhamAM niyuktikAra jaNAve che ke vaMdAmi bhaddabAhu, pAINaM carimasagalasuyanANi / suttassa kAramisi, dasAsu kappe ya bavahAre // 1 // arthAt--" prAcInagotrIya, AMtima zrutakevalI tema ja dazAzrutaskaMdha, kalpa ane vyavahArasastranA praNetA, maharSi bhadrabAhune huM namaskAra karuM chuM." A ja pramANene ullekha puyakalpanI AdimAM paNa che. A banneya ullekhe| jotAM, tema ja khIjuM kAI paNa bAdhaka pramANa na heAvAthI, spaSTa rIte kahI zakAya ke, ' chedasUtronA nirmAtA caturda zapUrvadhara aMtima zrutakevalI sthavira A bhadrabAhuvAnI che ane temaNe dazA, kalpa ane vyavahAra e chedasUtronI racanA karI che.' A ullekhamAM niyuktiracanA karavAne lagatA tema ja teozrI naimittika sthavira " hAvAne lagatA kazAya ullekha nathI, e dhyAnamAM rAkhavA jevu che. RNa " upara ame je gAthA TAMkI che, tenA upara paMcakalpa-mahAbhASyakAre je mahAbhASya karyuM che, temAM paNa niyutigranthAnI racanA karyAne lagateA karoya ullekha nathI. mahAbhASyanI gAthA nIce ApavAmAM Ave che-- A kati gAmaNiphaNaNaM mahatthaM vattukAmato | rijuhassa bhattIya, maMgalaTThAe saMdhuti // 1 // titthagaraNamokkAro, satyassa tu grAie samakkhAyo / iha puraNa jeNa'jjhaNaM, gijjUDhaM tassa kIrati tu // 2 // satthAriNa maMgalapurassarANi suhasavaNagahaNadharaNANi / jamhA bhavaMti jaMti ya, sissapasissehiM pacayaM ca // 3 // bhattI ya satyakattari, tatto ugaoga goravaM satthe / eeNa kAraNaM, kIrai yAdI samokAro // 4 // ' vada' zrabhivAda thutIe, subhasaddo rogahA tu parigIto / vaMdara pUraNa raNamaraNaM, thuraNaraNaM sakAramegaTThA // 5 // bhaddati suMdaraM ti ya, tullatyo jattha suMdarA vAhU | so hoti bhavAhu, goNNaM jeragaM tu vAlatte // 6 // pAe ra lakkhijjai, pesalabhAvo tu bAhujuyalassa / saaNamato gAmaM, tasseyaM bhaddavAhu tti // 7 // aria bhaddavAhu, visesaraNaM goNNagaharaNa pAINaM / sivisi visaraNaM carimasagalasutaM // 8 / rimo pacchima khalu coddasapuvvA tu hoti sagalasutaM / sesANa vudAsaTTA, suttakara'jjhayaNameyassa // 9 //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhekalpasUtra' : prAstAvika kiM teraNa kayaM taM tU, jaM bhaNNati tassa kArato so u / bhagati garadhArIhiM, savvasuyaM ceva puvvakayaM // 10 // tatto ci gijjUDhaM praNuggahaTTAe saMpayajatINaM / to suttakArato khalu, sa bhavati dazakappavavahAre // 11 // A ullekhamAM mahAbhASyakAre caturdazapUrvadhara sthavira A tarIke ja jaNAvyA che, e navamI gAthAnA uttarArdhathI spaSTa thAya che. upara niyukti, bhASya ane mahAbhASyanA ullekhamAM caturdazapUrvadhara sthavira A bhadrabAhusvAmIne dazA, kapa ane vyavahAra e traNa chedasUtronA raciyatA jaNAvavAmAM AvyA che; paraMtu paMcakalpabhASyanI cUrNimAM tee trIne nizIthasUtranA praNetA tarIke paNa jaNAvyA che. e ullekha ahIM ApavAmAM Ave che-- [ 69 bhadrabAhuvAmIne mAtra sUtrakAra '' 'terA bhagavatA AyArapakappa-dasAkappavavahArA ya navamapuvvanIsaMdabhUtA nijjUr3hA | paMcavarvANa patra z ( likhita ) arthAt--te bhagavAne ( bhadrabAhusvAmIe ) navamA pUrvamAMthI sArarUpe AcAraprakalpa, dazA, kalpa ane vyavahAra e cAra sUtreA uDDAryA che racyAM che. A ullekhamAM je AyAravaghna nAma chee nizIthastranuM nAmAntara che. eTale atyAre gaNAtAM cha chedasUtro paikI cAra maulika chedasUtronI arthAt dazA, kalpa, vyavahAra ane nizIthasUtranI racanA caturdazapUrvadhara sthavira A bhadrabAhusvAmIe karI che. ticopAniya prakIrNaka, jenI racanA vikramanI pAMcamI zatAbdinI zarUAtamAM thayelI hAvAnu zrImAna kalyANavijayajI " vIranirvANa saMvata zraura jaina vAlAnA ' ( pRSTha 30, Ti. ra7)mAM sapramANa jaNAve che, temAM nIce pramANe jaNAvyuM cheH vi sattamato dhirabAhU jAyasI supaDicchiya subAhU | nAmeLamAda praviddI sAdharmI sAtti (?) // 4 // soviya copuvI vArasavAsAiM jogapaDivanno / suttatte nibaMdha gratthaM prajjJayaNabaMdhassa / / 15 / / tIrthodgAraprakIrNa kanA prastuta ullekhamAM caturdazapUrvadhara bhagavAna bhadrabAhusvAmIne trakAra tarIke ja varNavyA che, paraMtu tethI AgaLa vadhIne * teo niyuktikAra ' hAvA viSe ke temanA naimittika hAvA viSe sUcanA sarakhAye karavAmAM AvI nathI. * upara TUMkamAM je pramANeA noMdhAyAM che e uparathI spaSTa rIte samajI zakAze ke-chedasUtronA praNetA, aMtima zrutakevalI sthavira A bhadrabAhusvAmI ja che. A mAnyatA viSe koIne kazAya virAdha nathI. virAdha tA Aje * niyuktikAra koNa ? athavA kayA bhadrabAhusvAmI ?' ene ja che, eTale AjanA lekhamAM e viSe ja carcA ane samIkSA karavAnI che. 1. prAcIna mAnyatA mujaba dazAzrutaska Mdha ane kalpane eka sUtra tarIke mAnavAmAM Ave athavA 5 ane vyavahArane eka sUtrarUpe mAnI laI e te cArane badale traNa sutrA thAya.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ :70] jJAnAMjali jaina saMpradAyamAM Aje eka evo mahAna varga che ane prAcIna kALamAM paNa hato, je "niryuktienA praNetA caturdaza pUrvavidda chedasUtrakAra sthavira Arya bhadrabAhu svAmI ja che" e paraMparAne mAnya rAkhe che ane piSe che. e varganI mAnyatAne lagatAM arvAcIna pramANone-nirarthaka lekhanuM svarUpa moTuM thaI na jAya e mATe--jatAM karI, e viSenA je prAcIna ullekho maLe che e sauno ullekha karyA pachI "niryuktikAra bhadrabAhusvAmI, caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhusvAmI nathI paNa te karatAM koI judA ja sthavira che." e amArI prAmANika mAnyatAne lagatAM pramANa ane vicArasaraNI rajU karavAmAM Avaze. ame ahIM amArI navIna chatAM prAmANika mAnyatAne aMge je pramANe ane vicAro rajU karIe chIe tene vidvAne dhyAnapUrvaka vicAre ane tenI sAdhaka-bAdhatAne lAgatA vicAro tema ja pramANene saumyatAthI pragaTa kare. ahIM kheMdhavAmAM AvatI navIna vicArasaraNIne aMge kaI paNa mahAzaya prAmANika dalIla tema ja aitihAsika pramANe dvArA UhApoha karaze to ame tenA upara jarUra vicAra karIzuM. amArI mAnyatA vidvargamAM carcAIne tene vAstavika nirNaya na Ave tyAM sudhI ame enA upara nirbhara rahevA nathI icchatA. ane e ja kAraNathI "chedasUtrakAra bhadubAhusvAmI" karatAM niryuktikAra AcArya taddana bhinna hovAnI amArI dRDha mAnyatA hovA chatAM ame amArA taraphathI prakAzana pAmelA bahakalpasUtra granthanAM zIrSakamAM lAMbA vakhatathI cAlI AvatI rUDha mAnyatA mujaba "qzrImadravaduvAmivinirmitattvopajJaniryuM te gRhajjabUtra' e pramANe ja lakhyuM che. have ame amArI pratijJA anusAra prAraMbhamAM "niyuktikAra caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhuvAmI chee mAnyatAne lagatA prAcIna 3jovo ApIe chIe? 1. " anuyogadAyinaH-sudharmasvAmiprabhRtayaH yAvadasya bhagavato niyuktikArasya bhadrabAhusvAminazcaturdazapUrvadharasyAcAryo'tastAn srvaaniti|" prAcArAGgasUtra zIlAGkAcAryakRta TIkA, patra 4. 2. " na ca keSAJcidihodAharaNAnAM niyuktikAlAdAkkAlabhAvitA ityanyoktatvamAzaGkanIyama , sa hi bhagavA~zcaturdazapUrvavit zrutakevalI kAlatrayaviSayaM vastu pazyatyeveti kathamanyakRtatvAzaGkA ? iti / " uttarAdhyayana zAntisUrikRtA pAiyaTIkA, patra 136. - rU. "Twifdhasya vandranaM vArtadhyam 2 svamasya, yata 3 -TIf a " | bhadrabAhusvAminazcaturdazapUrvadharatvAd dazapUrvadharAdInAM ca nyUnatvAt kiM teSAM namaskAramasau karoti ? iti / atrocyate guNAdhikA eva te, avyavacchitiguNAdhikyAt , ato na doSa iti / " aodhaniyukti droNAcAryakRtaTIkA, patra 3. 4. " iha caraNakaraNakriyAkalApatarumUlakalpaM sAmAyikAdiSaDadhyayanAtmakazrutaskandharUpamAvazyakaM tAvadarthatastIrthakaraiH sUtratastugaNadharaiviracitam / asya cAtIva gambhIrArthatAM sakalasAdhuzrAvakavargasya nityopayogitAM ca vijJAya caturdazapUrvadhareNa zrImadbhadrabAhunaitavyAkhyAnarUpA "AmirLavohiyALa" tyavijetA thA nivRtti tA." vizeSAvara mAdhaarihemcndrsuurikRt TIkA, patra 1.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtra": prAstAvika [o 5. "sAdhUnAmanugrahAya caturdazaparvadhareNa bhagavatA bhadrabAhusvAminA kalpasUtraM vyavahAsUtraM cAkAri, ubhayorapi ca suutrspshikniyuktiH|" bRhatkalpapITikA malayagirikRta TIkA, patra 2. 6. " iha zrImadAvazyakAdisiddhAntapratibaddhaniyuktizAstrasaMsUtraNasUtradhAraH...zrIbhadrabAhusvAmI ......kalpanAmadheyamadhyayanaM niyuktiyuktaM niyUMDhavAn / " bRhatkalpapIThikA zrIkSemakIrtisUrianusanghitA TIkA, patra 177. ahIM je cha zAstrIya ullekho ApavAmAM AvyA che e badhAya prAcIna mAnya AcAryavaronA che. ane e "niryukitakAra caturdazapUrvavidda bhagavAna bhadrabAhu svAmI che" e mAnyatAne Teko Ape che. A ullekhomAM sauthI prAcIna ullekha AcArya zrI zIlAMkane che, je vikraSnI AThamI zatAbdInA uttarArdhane athavA navamI zatAbdInA AraMbhane che. A karatAM prAcIna ullekha, khaMtapUrvaka tapAsa karavA chatAM, amArI najare AvI zakyo nathI. upara noMdhela cha ullekho paikI AcArya zrI zAntisUrine ullekha bAda karatAM bAkInA badhAya ullekhomAM sAmAnya rIte eTalI ja hakIkata che ke, "niryukitakAra caturdazapUrvavidda bhadrabAhuvAmI che hatA paNa zrI zAntAcAryanA ullekhamAM eTalI vizeSa hakIkata che ke-"prastuta (uttarAdhyayanasUtranI) niyukitamAM keTalAMka udAharaNo arvAcIna arthAta caturdazapUrvadhara niyaMtikAra bhagavAna bhadrabAhuvAmI karatAM pAchaLanA samayamAM thayelA mahApuruSone lagatAM che, mATe "e kaI bIjAnAM kahelAM-umerelAM che' evI zaMkA na lAvavI. kAraNa ke. bhagavAna bhadrabAhasvAmI caturdazaparvavida zrata kevaLI hoI traNe kALanA padArthone sAkSAta jANI zake che. eTale e udAharaNo kaI bIjAnAM umerelAM che evI zaMkA kema thaI zake ?" niryukti AdimAM AvatI vidhAspada bAbatone radiyo ApavA mATenI je koI majabUtamAM majabUta dalIla kaho ke zAstrIya pramANa kaho to te A eka zrI zAtyAcArye Apela samAdhAna che. atyAre moTe bhAge dareka jaNa mAtra A eka dalIlane anusarIne ja saMtoSa mAnI le che. paraMtu dhAna ApanAra pUjya zrI zAntisUri pote ja khare prasaMge UMDA vicAramAM paDI ghaDIbhara kevA bhI jAya che ? ane pote Apela samAdhAna khAmIvALuM bhAsatAM kevA vikalpa kare che, e ApaNe AgaLa upara joIzuM. upara cha vibhAgamAM Apela ullekhone aMge amAre ahIM A karatAM vizeSa kAMI ja carcavAnuM nathI; je kAMI kahevAnuM che te AgaLa upara prasaMge prasaMge kahevAmAM Avaze. have ame uparokta arthAta "niryuktikAra caturdazapUrvavidda bhadrabAhu svAmI che" e mAnyatAne bAdhita karanAra pramANene ullekha karI te pachI tene lagatI yogya carcA rajU karIzuM. 1. (ka) mUDhaNaiyaM suyaM kAliyaM tuNa yA samoyaraMti ihaM / apuhutte samAyAro, natthi puhutte samAyAro // 762 // jAvaMti ajjavArA, apuhuttaM kAliyANuproge ya / teNAreNa puhuttaM, kAliyasuya diTThivAe ya // 763 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ] (kha) tuMbavaraNa sannivesA, niggayaM piusagAsa mallIgaM / chammAsi chasu jayaM, mAUyasamanniyaM vaMde // / 764 // jo gujjhaehiM bAlo, nimaMtipro bhoyaNeNa vAsaMte / ccha viNIyaviraNao, taM vairarisi NamaMsAmi / / 765 / / ujjeNIe jo jaMbhagehiM, AraNakkhiUraNa thuyamahio / akkhI mahAraNasiyaM, sIhagiripasaMsiyaM vaMde // 766 // jassa aNNAe vAyagattaNe dasapurammi yarammi / devehiM kayA mahimA, payANusAri NamaMsAmi // 767 // jo kannAi dharaNaya, riNamati juvvaNammi gihavairaNA / nayarammi kusumanAme, ttaM vairarisiM NamaMsAmi // 768 // jeriyA vijjA, zrAgAsagamA mahApariNA / vaMdAmi ajavaraM, apacchimA jo suyaharANaM // 766 // * (ga) apuhutte aNuprogo, cattAri duvAra bhAsaI ego | puttANuokaraNe, te attha to u vocchinnA // 773 // deviMda diehiM mahANubhAgehiM rakkhinajjehiM / jugamAsajja vibhatto, RNugrogo to kamro cauhA / / 774 / / mAyA ya rUhaseAmA, piyA ya nAmeNa somadeva, tti / bhAyA ya phaggurakkhiya, tosaliputtA ya AyarizrA // 776 // nijjavaNabhaddagutte, vIsu paDhaNaM ca tasya pubvagaya / pavvAviyo ya bhAyA, rakkhiakhamaNehiM jo ya / / 777 / / * (dha) bahuraya-paesa - pravvatta- samuccha duga-tiga-prabaddhigA ceva / satte pahigA khalu, titthammi u vaddhamAraNassa / / 778 // bahurayajamAlipabhavA, jIvapaesA ya tIsaguttA / pravattA''sADhAo, sAmuccheyA''samittAzro / / 776 // gaMgAo do kiriyA, chalugA terAsiyANa uppattI / therA ya go mAhila, puTThamabaddha parUviti // 780 / / sAvatthI usabhapuraM, seyaviyA mihila ullugAtIraM / purimaMtaraMji dasapura, rahavIrapuraM ca NayarAI // 781 // cAsa sAlasa vAsA, cAsa vIsuttarA ya doNi sayA / aTThAvIsA yaduve, paMceva sayA u coyAlA // 782 // # jJAnAMjali
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ yassUtra' : prAstAvika paMcasayA culasIyA, cha cceva sayA raNavottarA huti / gANuppattI ya duve, uppaNNA givvue sesA // 783 // micchAdiThThIyAraNaM, jaM tesiM kAriyaM jahiM jattha / savvaMpi tayaM suddhaM, mUle taha uttaraguraNe ya / / 788 / / vazyakaniyukti / pADaliputta mahAgiri, ajasuhatthI ya seTThi vsubhuutii| vaidisa ujjeNIe, jiyapaDimA elakacchaM ca // 1283 // Avazya arahate baMdittA, caudasapubI taheva dasapuvI / ekkArasaMgasuttatthadhArae savvasAhU ya // 1 // aoheNa u Nijjuti, vuccha crnnkrnnaannuogaao| appakkharaM mahatthaM, aNuggahatthaM suvihiyAraNaM // 2 // aoghaniryakti / apuhutta-puhuttAI, niddisiuM ettha hoi ahigAro / caraNakaraNANuprogeNa tasya dArA ime huti // 1 // dazavaikAlikaniyukti / jaha jaha paesiNI jANugammi pAlittao bhamADei / taha taha sIse viyaNA, paNassai muruMDarAyassa / / 4687 // nai kaNhavinna dIve, paMcasayA tAvasAraNa riNavasaMti / pavvadivasesu kulavai, pAlevuttAra sakAre // 503 / / jaNa sAvagANa khisaNa, samiyakhaNa mAiThANa levenn| sAvaya payattakaraNaM, aviNaya loe calaNa dhoe // 504 // paDilAbhiya vaccaMtA, nibuDDu naikUla milaNasamiyAyo / vimhiya paMca sayA tAvasANa pavvaja sAhA ya // 505 / / piNDaniyukti / 5. (ka) bhagavaM pi thUlabhaddo, tikkhe caMkammio na uNa chinno / aggisihAe vuttho, cAummAse na uNa daDDho // 104 // ujjeNi kAlakhamaNA, sAgarakhamaNA suvaNNabhUmIe iMdo AuyasesaM, pucchai sAdivvakaraNa ca / / 120 // (kha) uttarAdhyayanasUtranA yaatu2||y adhyayanamA bahuraya paesa avvatta samuccha0 yA ( niryukita gAthA 164thI gAthA 178 sudhI)mAM sAta nidbhavo ane digaMbaramatanuM, Avazyaka niryukti gAthA, 778 thA 78mA che te 42tA, vistRta varNana che. sau.10
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAMjali 74] (ga) rahavIrapuraM nayaraM, dIvagamajjANa ajjakaNhe ya / sivabhUissuvahimmi pucchA therANa kahaNA ya // 178 // uttarAdhyayanasUtraniryakti / egabhavie ya baddhAue ya abhimuhiyanAmagoe ya / ete tinni vi desA, davvammi ya poMDarIyasya // 146 // vRttiH- 'ege' tyAdi / ekena bhavena gatena anantarabhava eva yaH pauNDarIkeSu utpatsyate sa ekabhavikaH / tathA tadAsannataraH pauNDarIkeSu baddhAyuSkaH / tato'pyAsannatamaH 'abhimukhanAmagotraH' anantarasamayeSu yaH pauDarIkeSu utpadyate / ete' anantaroktAH trayo'pyAdezavizeSA dravyapauNDarIke'vagantavyA iti / / sUtrakRtAMganiyukti zruta0 2, adhya0 1, patra 267-68 / / A vibhAgamAM Avela AdhAre "niktikAra caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhusvAmI" hovAnI mAnyatAno virodha karanArA che, je khuda niyukti ane zUrNinthamAMnA che, eTaluM ja nahi, paNa niryuktikAra "caturdazapUrvadhara bhadrabAhusvAmI" hovAnI mAnyatAne lagatA prathama vibhAgamAM Apela purAvAo karatAM vadhAre prAcIna tema ja vicAraNIya che. have ame A pramANonI carcA karatI vicArasaraNI rajU karIe chIe. niryuktikAra bhadrabAhusvAmI, e je caturdazapUrvavidda bhadrabAhu svAmI ja hoya to temaNe racelA niktigraMthamAM nIcenI bAbato na ja hovI joIe, je atyAre niryuktigraMthomAM pratyakSapaNe jovAmAM Ave che. 1. (4) Avazyakaniyukti gAthA 764 thI 76 sudhImAM sthavira bhagupta (zrI vajasvAmInA vidyAguru), Arya siMhagiri, zrI vajasvAmI, tosaliputrAcArya, AryarakSita, phalyurakSita Adi arvAcIna AcAryone lagatA prasaMgonuM varNana. (juo ullekha 1 rava). (ra) piMDaniyukti gAthA 498mAM pAdaliptAcAryane prasaMga ane gAthA 53 thI 505mAM vasvAmInA mAmA Arya samitasUrine saMbaMdha, brahmadIpika tApasenI pratrajyA ane brahmadIpika zAkhAnI utpattinuM varNana. (juo ullekha 4). (4) uttarAdhyayananiyukti gAthA 120 mAM kAlikAcAryanI kathA ( jue ullekha 5 ). 2. oghaniryukti gAthA 1mAM caudapUrvadhara, dazapUrvadhara ane agiyArasaMgajJAtAone sAmAnya namaskAra karyo che, e pUjya zrI droNAcArye jaNAvyuM che tema, aNaghaTato nathI paNa Ava. ni. gAthA 764thI 769 sudhImAM dazapUrvadhara zrI vAsvAmIne nAma laIne namaskAra karavAmAM Avyo che, te ucita nathI. (juo ullekha 1 tathA 2 ). 3. (4) Ava. ni. gAthA 76 3 ane 774mAM jaNAvyuM che ke Arya vajIsvAmInA jamAnA sudhI kAlisUtrAdinI judA judA anuyogarUpe vaheMcaNI thaI na hatI, paNa te bAda e vaheMcaNI thaI che, ane e deveMdranaMdita bhagavAna AryarakSite kALa ane potAnA durbalikA puSyamitra nAmanA vidvAna ziSanI smaraNazaktinA hAsane joIne karI che. (juo ulekha 1 1 ane T). - (4) dazavaikAlikaniryukita gAthA 4mAM anuganA pRthakRtva-apRthakRtvano ullekha che, ane jaNAvyuM che ke A zAstrane caraNakaraNanugamAM samAveza thAya che. (juo ullekha 3).
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75 bUchatkalpasUtra' : prAstAvika (1) oghaniryukti gAthA 2 mAM eno samAveza caraNakaraNAnuyogamAM hovAnuM jaNAvyuM che. (ullekha 4. Ava. ni. gAthA cha78 thI 783mAM ane uttara ni gAthA 164 thI 178 sudhImAM sAta nivo ane AThamA digaMbaramatanI utpatti ane temanI mAnyatAonuM varNana karavAmAM AvyuM che, jemAMnA ghaNAkharA caturdazapUrvadhara bhadrabAhuvAmI pachI thayelA che. arthAta ekaMdara zramaNa bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachInA sAta saikA sudhImAM banela prasaMge A banne niyaMtigraMthamAM noMdhAyelA che. (juo ullekha 1 tathA 5 ). 5. sUtrakRtAMgani kti gAthA 164mAM dravyanikSepane lagatA traNa Adezo arthAta traNa mAnyatAeno ullekha che, je caturdazapUrvadhara bhagavAna bhadrabAhu pachI thayela sthavira Arya suhastI Adi arvAcIna sthavironI mAnyatArUpa hoI teno ullekha niryutigranthamAM saMgata na hoI zake. (ullekha 6). upara jaNAvela bAbato caturdazapUrvavidda bhadrabAhukRta niyaMtigranthomAM hoya e koI paNa rIte ghaTamAna na kahevAya. pUjya zrI zAMtyAcAryanA kahevA pramANe "niyuktikAra trikALajJAnI hatA eTale niryuktimAM e bAbatano ullekha he ayogya nathI." e vAtane ApaNe ghaDIbhara mAnI laIe tema chatAM niryuktigranthomAM nAma laIne zrI vajasvAmIne namaskAra, anuganI pRthaphatA, nidvavAdinI utpatti, potAnA pachI utpanna thayela AcAryonI mAnyatAono saMgraha Adi bAbatone ullekha koI paNa rIte saMgata mAnI zakAya nahi. kAraNa ke- () koI paNa mahAna vyakti "namo tistharasa, no prAthariyA, namo uvajJAthA, Ro noi savasAhU'' ityAdi vAkyo dvArA dharma pratye athavA guNe pratyeno Adara pragaTa karavA mATe sAmAnya namaskAra kare e ayogya nathI, paNa e ja vyakita pitAnA karatAM laghu daraje rahela vyaktine nAma laIne namaskAra kare e to koI paNa rIte ucita na gaNAya ane ema banI zake paNa nahi. caudapUrvadhara bhagavAna bhadrabAhusvAmI, ghaniryuktinA maMgalAcaraNamAM karyuM che tema, guNe pratye bahumAna darzAvavA khAtara dazapUrvadhara Adine ke sAmAnyatayA sAdhusamudAyane namaskAra kare emAM aNaghaTatuM kazuM ja nathI, paNa teozrI sthavira Arya vajIsvAmIne " rUrisa, namarfma, vaMfma jhajhavaphara" e rIte sAkSAta nAma laI namaskAra kare athavA potAnA ziSyane "maravaM ghuttamo" ema vyaktigata nAma laI "mAva'' tarIke lakhe e kyAre paNa banI na zake; ane e paddhati vinayadharmanI rakSA khAtara koI paNa zAstrakArane ke mRtadharane mAnya na ja hoI zake. (4) caturdazapUrvavidda bhagavAna bhadrabAhusvAmI, jemaNe anuganI apRthapha dazAmAM niyuktigraMthanI racanA kyanuM kahevAmAM Ave che, teozrI 1. pitA pachI lagabhaga cAra sikA bAda bananAra anuyogapRthaphatvanI ghaTanAno ullekha kare, 2. temanA pitAnA pachI thanAra vironI jIvanakathA ane mAnyatAonI neMdha le, ane 3. keTalAka niko ane digaMbaramata, je temanA potAnAthI keTaleya kALAMtare utpanna thayelA che, temanI utpatti ane mAnyatAone niyuktigraMthomAM varNave,e kaI paNa prakAre svIkArI ke kalpI zakAya tema nathI. je uparyukta ghaTanAo banyA agAu ja teno ullekha niryuktigraMthomAM karI devAmAM Ave to te te mAnyatA ke mata amuka puruSathI rUDha thayAnuM kahevAmAM Ave che e zI rIte kahI zakAya ? (4) je daza Agamo upara niryuktio racAyAno ullekha AvazyakaniryuktimAM che, e paikInAM AcArAMga ane sUtrakRtAMga e be aMga Agamo caudapUrvadhara Arya bhadrabAhusvAmInA jamAnAmAM jaina
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 1 jJAnAMjali sAmpradAyika mAnyatAnusAra atimahAna ane paripUrNa hatAM, tema ja enA pratyeka sUtra para ekIsAthe cAra anuga pravRtta hatA; e sthitimAM uparokta aMgaAgama upara gUMthAyela niyaMtigrantho ati vizALa ane cAra anugamaya hovA joIe, tema ja bIjA AgamagraMtho upara nirmANa karela niyuMtigraMtho paNa cAra anugamaya ane vistRta hovA joIe; ane te uparAMta emAM upara nirdeza karela anaganI prathaphatAno ke arvAcIna sthavironI jIvanakathA sAthe saMbaMdha dharAvatI koI paNa bAbatane ullekha sadaMtara na hovo joIe. A kathana sAme "niryukitakAra caturdazapUrva dhara zrI bhadrabAhuvAmI hovAnI mAnyatA tarapha valaNa dharAvanArA vidvAnonuM kahevuM che ke-"niryuktikAra, caturdazapUrvavidda bhadrabAhuvAmI ja che. teozrIe jyAre niryuktigraMthanI racanA karI tyAre e niryuktigraMthe cAra anugamaya ane vizALa na hatA; paNa jyAre sthavira Arya rakSite pitAnA durbalikA puSyamitra nAmanA vidvAna ziSyanI vismRtine tema ja temanI pAchaLa bhAvimAM thanAra ziSya-praziSyAdi saMtatinI atyaMta maMda buddhine dhyAnamAM laI anuyogane pRthaka kya, tyAre uparokta cAra anugamaya niryuktigraMthane paNa pRthapha anugarUpe vyavasthita karI lIdhA." - jeke, jema sthavira Arya rakSita bhagavAne anugane pRthapha karyAnA tema ja Aryaska dila Adi viroe bhAthurI pramukha bhinna bhinna vAcanAo dvArA AgamonI punavyavasthA karyAnA athavA e AgamonI vAcanA cAlu karyA Adine lagatA vividha ulekho maLe che. tema niryaktigrasthAne vyavasthita karavAne lagato eka paNa ullekha maLato nathI; tema chatAM uparokta samAdhAnane thoDI vAra mATe kabUla karI laIe to paNa e samAdhAna sAme eka virodha to Ubho ja che ke- sthavira Arya rakSitanA jamAnAmAM AcArAMga ane sUtrakRtAMga e be aMgaAgamanuM pramANa te ja hatuM, je caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhusvAmInA jamAnAmAM hatuM, eTale e niryuktigraMtha cAra anuyAgamaya hovAne badale bhale eka anugAnusArI che, paraMtu e niyuktigraMthanuM pramANu to sUtragraMthanI vizALatAnI mAphaka vizALa ja hovuM joIe; paNa tema na hotAM AjanA ApaNuM sAme vidyamAna niyaMtigrantha bhAthurI Adi vAcanAo dvArA atisaMskAra pAmela ane jena sAmpradAyika mAnyatAnusAra ati TUMkAI gayela aMtima sUtrasaMkalanAne ja AbAda anusare che. anuganI pRthaktA Adine lagatI bAbato viSe kadAca ema kahevAmAM Ave ke "e ullekha vira Arya rakSite niyuktigraMthonI punavyavasthA karI tyAre umerela che" to paNa niyaMtigranthomAM gochA mAhila nidbhava ane digaMbaramatanI utpattine lagatI hakIkata niyuktigranthamAM kyAMthI AvI ? ke je banneyanI utpatti sthavira zrI Arya rakSita bhagavAnanA svargavAsa pachI thayela che. A bAbatane umeranAra koI trIjA ja sthavirane zodhavA javuM paDe evuM che. vastutaH vicAra karavAmAM Ave to koI paNa sthavira maharSi prAcIna AcAryanA graMthane anivArya rIte vyavasthita karavAnI AvazyakatA UbhI thatAM temAM saMbaMdha joDavA pUrato ghaTato umere ke sahaja 1 Avassayassa dasakAliyassa taha uttarajjhamAyAre / sUyagaDe NijjutiM tahA vocchAmi dasANa ca // 64 // kappassa ya Nijjutti, vavahArasseva paramaniuNassa / mUriyapAttApu, tu rUfsamAsika 2 | ha ..
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhakalpasUtra': prAstAvika [ 77 pheraphAra kare e sA hoI zake, paNa tene badale te mULa graMthakAranA jamAnAo pachI banelI ghaTanAone ke tevI koI bIjI bAbatone mULa graMthamAM navesara ghusADI de ethI e graMthanuM maulikapaNuM, gaurava ke prAmANikatA jaLavAya kharAM ? ApaNe nirvivAdapaNe kabUla karavuM joIe ke mULa graMthamAM evo navo umere kyAreya paNa vAstavika tema ja mAnya na karI zakAya. koI paNa sthavira maharSi evo aNaghaTato umere mULa graMthamAM na ja kare ane je kaMI kare to tevA umerAne te ja jamAnAnA sthavire maMjUra na ja rAkhe. ane tema bane to tenI maulikatAmAM jarUra UNapa Ave. ahIM prasaMgavazAt ame eka vAta spaSTa karI laIe chIe ke cartudazapUrvadhara bhagavAna bhadrabAhunA jamAnAnA niryuktigraMthane Arya rakSitanA yugamAM vyavasthita karAya ane Arya rakSitanA yugamAM vyavasthita karAyela niryukticaMne te pachInA jamAnAmAM vyavasthita karavAmAM Ave eTaluM ja nahi, paNa e niyuktigraMthamAM uttarottara gADAM ne gADAM bharIne vadhAre ghaTADo karavAmAM Ave, A jAtanI kalpanAo amane jarAya yuktisaMgata lAgatI nathI. keI paNa maulika graMthamAM AvA pheraphAro karyA pachI e graMthane mULa puruSanA nAmathI prasiddha karavAmAM khare ja enA praNetA mULa puruSanI tema ja te pachInA ravironI prAmANikatA dUSita ja thAya che : upara jaNAvavAmAM AvyuM te sivAya niyuM ktigranthamAM traNa bAbato evI che ke je niyuktikAra cartudazapUrvadhara hovAnI mAnyatA dharAvatAM ApaNane aTakAve che : 1. uttarArthanasUtramAM akomamaraNIya nAmanA adhyayanamAM nIce pramANenI niyukti gAthA che: savve ee dArA, maraNavibhattIi vaNiyA kamaso / sagalaNiuNe payatthe, jiNa caudasapuvvi bhAsaMti // 233 // arthAta-bharaNavibhaktine lagatAM badhAM dvArane anukrame varNavyAM, (paraMtu) padArthone saMpUrNa ane vizada rIte jina eTale kevaLajJAnI ane cartudazapUvI (ja) kahe che-kahI zake che, A gAthAmAM ema kahevAmAM AvyuM che ke--"padArthone saMpUrNa ane vizada rIte kevaLajJAnI ane caudapUrvadhara ja kahe che;" je niryuktikAra pate caudapUrvI hoya to gAthAmAM "varudrasaputrI " ema na lakhe. zrImAna zAtyAcAryuM parISahAdhyayananA aMtamAM jaNAvyuM che ke-"bhagavAna bhadrabAhusvAmI caturdazaparvavid grutakevalI hoI traNe kALanA padArthone sAkSAta jANI zake che mATe arvAcIna udAharaNo joI ene mATe bIjAnAM karelAM haze ema zaMkA na karavI," paraMtu A pramANe samAdhAna ApanAra pUjyazrI zAntAcAryane uparokta gAthAnI TIkA karatAM ghaDIbhara vicAramagna thavA sAthe kevuM mUMjhAvuM paDayuM che, e ApaNe nIce ApelA emanI TIkAnA aMzane dhyAnamAM letAM samajI zakIe chIe sampratyatigambhIratAmAgamasya darzayannAtmauddhatyaparihArAyAha bhagavAn niyuktikAraH savve ee dArA0 gAthAvyAkhyA--' sarvANi 'azeSANi etAni 'anantaramupadarzitAni 'dvArANi' arthapratipAdanamukhAni maraNavibhakteH 'maraNavibhakatyaparanAmnA'syaivAdhyayanasya vaNitAni' prarUpitAni mayeti zeSaH, 'kamasA' tti prAgvat kramataH / Aha evaM sakalA'pi maraNavaktavyatA uktA uta na? ityAha-sakalAzca-samastA nipuNAzca-azeSavizeSakalitAH sakalanipuNAH tAn padArthAn iha prazastamaraNAdIn jinAzva-kevalinaH caturdazapUrviNazca-prabhavAdayo jinacaturdazapUrviNA 'bhASante' vyaktamabhidadhati, ahaM tu mandamatitvAnna tathA varNayituM kSama ityabhiprAyaH / svayaM caturdazapUrvitve'pi
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 ] jJAnAMjali yaccaturdaza pUryupAdAnaM tat teSAmapi padasthAnapatitatvena zeSamAhAtmyakhyApanaparamaduSTameva, bhASyagAthA vA dvAragAthAdvayAdArabhya lakSyanta iti preryAnavakAza eveti gAthArtha: / / 233 / / -uttarAdhyayana pAyaToA, patra 240 | uparokta TIkAmAM zrImAna zAntyAcArye e rIte samAdhAna karavA prayatna karyAM che-- 1. niyuM - kvikAra pAte caudapUrvI hovA chatAM " 'caudasapuvvI ema lakhyuM che te caudapUrvadharA ApasaApasamAM ajJAnanI apekSAe sthAnapatita arthAt echAvattI samajavALA hAvAthI potAthI adhikanu mAhAtmya sUcavavA mATe che. 2. athavA dvAragAthAthI laI ne ahI sudhInI badhIye bhAgyagAthA hevI joIe eTale zaMkAne sthAna nathI." AvuM vaikalpika ane nirAdhAra samAdhAna e kAreya paNa vAstavika na gaNAya. tema ja A samAdhAnane cUrNikAranA TekA paNa nathI. jyAre koI paNa sthaLe virodha jevu Ave tyAre tene svecchAthI " bhASyagAthA che." ityAdi kahI nirAdhAra samAdhAna ApavAthI kAma cAlI zake nahi, eTale pUjyazrI zAntisUrijInA uparokta nirAdhAra ane vaikalpika samAdhAnane, jenA mATe khuda pAte paNa zakita che, mAnya rAkhI zakAya nahi. 2. sUtrakRtAMgasUtranA bIjA zrutaskaMdhanA pahelA puMDarIkAdhyayanamAM puMDarIka ' padanA nikSepeAnu nirUpaNa karatAM dranikSepanA je traNa Adezane niryuktikAre saMgraha karyAM che, e bRhatkalpasUtracUrNi kAranA kahevA pramANe sthavira AmaMgu, sthavira A samudra ane sthavira A suhastI e traNa sthavirAnI judI judI traNa mAnyatArUpa che. cUrNikAre jaNAvela vAta sAcI hoya--bAdhita hovA mATenu kAI pramANa nathI--te ApaNe ema mAnavu joIe ke caturdazapUrvavid bhadrabAhukRta niyuM - ktiprathAmAM temanA pachI thayela virAnA AdezanA arthAt emanI mAnyatAono ullekha hAI ja na zake. ane jo e sthavirAnA matono saMgraha niyu"ktiprathAmAM hoya te ekRti caturdazapUrva dhara bhadrabAhunI nathI paNa kAI khIjA ja sthaviranI che ' ema kahevuM joI e. jo pAchaLa thayela sthavirAnI kahevAtI mAnyatAono saMgraha caturthAMzapUrvadharanI kRtimAM hoya te e mAnyatAe Ama gu Adi sthavirAnI kahevAya ja nahi; jo koI A pramANe kahevA prayatna kare to e sAme virodha ja UbhA thAya. astu. niyuktimAM pAchaLanA sthavirAnA uparokta dravyanikSepanA traNa AdezA jotAM niyuSktikAra caturdazapUrvadhara bhadrabAhusvAmI hovAnI mAnyatA bAdhita thAya che. 3. upara ame je be pramANa TAMkI AvyA te karatAM trIjuM pramANa vadhAre sabaLa che ane e dazAzrutaka'dhanI niktinu che. dazAzrutaraka dhanI niyuktinA prAra MbhamAM nIce pramANe gAthA che-- vaMdAmi bAhu, pAINa carimasagala suyanANi / suttassa kAramisiM, dasAsu kappe ya vavahAre // 1 // 1. gaNaharatherakayaM vA, ApasA mukkuvAgaraNatA vA / dhuvacaviseto vA aMgA'Na gesu NANattaM // 144 // cUrNiH - kiM ca ApasA jahA ajjamaMgU tivihaM saMkhaM icchati - egabhaviyaM baddhAuyaM abhimuhanAmagAttaM ca / ajjasamuddA duvihaM - baddhAuyaM abhimuhanAmagAttaM ca / ajJasuhatthI evaM - abhimanAmayaM icchati // kalpabhASyagAthA ane cUrNi ( likhita prati )
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhapasUtra' prAstAvika [ 79 dazAzrutaskaMdhaniyaMtinA AraMbhamAM chedasUtrakAra caturdazapUrvadhara sthavira bhadrabAhune upara pramANe namaskAra karavAmAM Ave e uparathI saukaI samajI zake tema che ke, " niryuktikAra caturdazapUrvadhara bhadrabAhuvAmI hoya to pote pitAne A rIte namaskAra na ja kare." eTale A uparathI ja ema siddha thAya che ke, niryuktikAra caturdazapUrvadhara bhadrabAhusvAmI nathI, paNa koI bIjI ja vyakti che. ahIM keIe ema kahevAnuM sAhasa na karavuM ke, "A gAthA bhASyakAranI athavA prakSipta gAthA haze," kAraNa ke khuda cUrNikAre ja A gAthAne niryuktigAthA tarIke jaNAvI che. A sthaLe saunI jANa khAtara ame cUrNina e pAThane ApIe chIe- - cUNi:-taM puNa maMgalaM nAmAdicaturvighaM AvassagANukumeNa parUveyavvaM / tattha bhAvamaMgalaM nijjuttikAro Aha-vaMdAmi bhaddabAhu, pAINa carimasagalasuyaNANi / suttassa kAragamisiM, dasAsu kappe ya vavahAre // 1 // cuNi :-bhaddabAhU nAmeNa / pAINo geottenn| carimo apcchimo| sagalAI codspuvvaaiN| kiM nimittaM namokkAro tassa kajati ? ucyate-jeNa suttassa kArao Na atthassa, attho titthagarAto psuuto| jeNa bhaNNatiatthaM-bhAsati arahA0 gAthA / kataraM suttaM ? dasAo kappo vavahAro y| katarAto uddhatam ? ucyte-pccvkhaannpuvaato|| ahavA bhAvamaMgalaM nandI, sA taheva cuvvihaa|| -zAzvata niyuM uttara ane grafna (trivita prati ) ahIM ame cUrNine je pATha Apyo che emAM cUrNikAre "bhAvamaMgala niyuktikAra kahe che" ema lakhIne ja "vAmi makvANuM " e maMgalagAthA ApI che eTale keIne bIjI-trIjI kalpanA karavAne avakAza raheto nathI. bhagavAna bhadrabAhunI kRtirUpa chedasUtromAM dazAzrutaskaMdhasatra sauthI paheluM hoI tenI niyuktinA prAraMbhamAM temane namaskAra karavAmAM Avyo che, e chedasanA praNetA tarIke atyaMta aucitya pAtra ja che. je cUrNikAra, niryuktikAra tarIke caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhune mAnatA hota, to teozrIne A gAthAne "nirya ktigAthA' tarIke jaNAvavA pahelAM manamAM aneka vikalpo UThaDyA hota. eTale e vAta nirvivAdapaNe spaSTa thAya che ke, "caturdazapUrvadhara bhadrabAhusvAmI niryuktikAra nathI." amane to lAge che ke niyuktikAranA viSayamAM udbhavele goTALe cUrNikAranA jamAnA pachI ane te nAmanI samAnatAmAMthI janmelo che. upara ame pramANapura:sara carcA karI AvyA te kAraNasara amArI e dRDha mAnyatA che ke, AjanA niryuktigraMtha nathI caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhuvAmInA racelA ke nathI e anuyogapRthakatyakAra sthavira Arya rakSitanA yugamAM vyavasthita karAyela; paraMtu AjanA ApaNuM niyaMti uparAuparI paDatA bhayaMkara dukALo ane zramaNavarganI yAdazaktinI khAmIne kAraNe khaMDita thayela AgamonI sthavira AryarakaMdila, sthavira nAgArjuna Adi sthaviree punaHsaMkalana athavA vyavasthA karI tene anusaratA hoI te pachInA che. upara ame jaNAvI AvyA te mujaba AjanA ApaNuM niryuktigrantha caturdazapUrvavid sthavira Arya bhadrabAhusvAmIkta nathI-na hoya, to eka prazna saheje ja upasthita thAya che ke tyAre e niryuktigrantha koNe racelA che ? ane ene racanA samaya karyo hovo joIe ? A praznane lagatAM labhya pramANa ane anumAne ame A nIce rajU karIe chIe :
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 ] jJAnAMjali ' chedatrakAra caturdazapUrvadhara bhagavAna zrI bhadrabAhuvAnI e janiyuktikAra che' e bhrAnta mAnyatA jo samAna nAmamAMthI janmI hAya, ane tevA saMbhava ja vadhAre che, te ema anumAna karavuM ayeAgya nahi manAya ke, chedatrakAra karatAM koI bIjA ja bhadrabAhu nAmanA sthavira niyuktikAra hovA joI e che. A anumAnanA samanamAM ame eka bIjuM anumAna rajU karIe chIe : dazA, kapa, vyavahAra ane nizItha e cAra chedatre, AvazyakAdi daza zAstra uparanI niyukti, uvasaggaharasteAtra ane bhadrabAhusaMhitA maLI ekaMdara sALa 1 granthA zrI bhadrabAhusvAmInI kRti tarIke zvetAMbara saMpradAyamAM sarvatra prasiddha che. AmAMnAM cAra chedatro caturdazapUrvadhara sthavira A bhadrabAhuta tarIke sarvamAnya che, e ame pahelAM kahI AvyA chIe. niyuSktitranthA, ame upara anumAna karyuM che te mujaba, ' chedatrakAra zrI bhadrabAhusvAmI karatAM judA ja bhadrabAhuvAmIe racelA che.' e amAruM kathana jo vidnmAnya hAya teA ema kahI zakAya ke, dardI niyuktigranthA, upasa harasteAtra ane bhadrabAhusa MhitA 2 e bAre graMthA eka ja bhadrabAhukRta hovA joI e. A bhadrabAhu khIjA koI nahi paNa jee vArAhI saMhitAnA praNetA jyotirvid varAhamihiranA pUrvAzramanA sahAdara tarIke jaina saMpradAyamAM jANItA che ane jemane aSTAMganimitta ane matravidyAnA pAragAmI arthAt naimittika tarIke eLakhavAmAM Ave che, te che. emaNe bhAI sAthe dhArmika spardhAmAM AvatAM bhadrabAhusaMhitA ane upasa harasteAtra jevA mAnya graMthAnI racanA karI hatI athavA e graMthaiA racavAnI emane anivAya rIte AvazyakatA jaNAI hatI. bhinna bhinna saMpradAyanA upAsaka bhAI emAM saMhitA padAlaMkRta graMtha racavAnI bhAvanA janme e pArasparika spardhA sivAya bhAgye ja saMbhave. niyuktikAra ane upasargaharasteAtrAdinA racayitA eka ja bhadrabAhu ane te paNa naimittika bhadrabAhu hAvAnuM anumAna ame eTalA uparathI karIe chIe ke, AvazyakaniyuktimAM gAthA4 1252 thI 1270 yoniyuktti, pikaniyuktti ane vaheMcavaeNniyu tti A traNa niyu'tirUpa prathA anukrame Avazyakaniryukita, dazavaikAlika niyukti ane kalpaniyuktinA a MzarUpa hAI tenI gaNatarI ame A ThekANe judA graMtha tarIke ApI nathI. saMtanivRtti, prAAntistotra, sAvanakSa vasuahaiiM kI Adi graMthA bhadrabAhusvAmikRta heAvA sAme aneka virAdhA hAI e graMthAnA nAmanI nAMdha paNa ahIM lIdhI nathI. 2. bhadrabAhusaMhitA graMtha Aje labhya nathI. Aje maLatA bhadrabAhusahitA graMtha kRtrima che. 3. pAvayaNI 1 dhammakahI 2 vAI 3 Nemittio 4 tavassI 5 ya / vijjA 6 siddho 7 ya kaI 8 aThTha eva pabhAvagA bhaNiyA // 1 // ajarakkha 9 naMdiseNo 2 siriguttaviNeya 3 bhaddabAhU 4 ya / khavaga 5 'jjakhavuDa 6 samiyA 7 divAyaro 8 vA 4. ihA''haraNA // 2 // gaMdhavvanAgadatto, icchai sappehiM khilliuM ihayaM / taM jai kahaMci khajjai, ittha hu doso na kAvvo / / 1252 / / ee te pAvAhI, cattAri vi kohamANamAyalobhA / je hi sayA saMsattaM jariyamiva jayaM kalakalei // 1252 // eehiM ahaM khaio, cauhi vi AsIvisehiM pAvehiM / visanigdhAyaNaheDaM, carAmi vivihaM taveAkammaM // 1264 // * *
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bRhatkalpasUtra' : [ 1 sudhImAM gaMdha. nAgadattanuM kathAnaka ApavAmAM AvyuM che, temAM nAganuM viSa utAravA mATe kriyA karavAmAM AvI che ane upasarga hatotramAM paNa visadaraniMgamaMta ityAdi dvArA nAgane viSeAtAra ja varNavavAmAM AvyA che. e samAnatA eka mUlaka hAya ema mAnavAne ame svAbhAvika rIte ja prerAI e chIe. niyuktigranthamAM maMtrakriyAnA prayAga sAthe 'svADhA 'patA nirdeza e tenA raciyatAnA e vastu pratyenA premane athavA enI jANakArIne sUcave che. ane evA aSTAMganimitta ane maMtravidyAnA pAragAmI naimittika bhadrabAhu jyotirvid varAhamihiranA bhAI sivAya khIjA koI jANItA nathI eTale ema anumAna karavAne kAraNa maLe che ke upasa harastAtrAdinA praNetA ane niyuktikAra bhadrabAhu e eka ja vyakti hAvI joI e. '; prAstAvika niyuktikAra bhadrabAhu naimittika hAvA mATe e paNa eka sUcaka vastu che ke, temaNe AvazyakasUtra Adi je mukhya daza zAstro upara niyukti racI che, temAM sUryaprAptizAstrane sAmela rAkhela che. A uparathI ApaNe niyuktikAranI e vidyA viSenI kuzaLatA ane premane joI zakIe chIe ane temanA naimittika hAvAnuM anumAna karI zakIe chIe. . A karatAMya niyuktikAra AcArya naimittika hAvAnuM sabaLa pramANu AcArAMganiyuktimAMthI ApaNane maLI Ave che. AcArAMganiyuktimAM ' dik ' padanA bhedo ane e bhedAnuM vyAkhyAna karatAM niyuktikAra - prajJApakadizA'nI vyAkhyA nIce pramANe Ape che : " arthAt--jyAM rahIne je prajJApaka vyAkhyAtA je dizAmAM mukha rAkhIne koI ne " nimitta kahe te tenI pUrva dizA ane pAchaLanI bAjumAM pazcima dizA jANavI. jattha ya jo paNNavao, kassa vi sAhai disAsu ya NimittaM / joho ya ThAI, sA puvvA pacchao avarA // 51 // tA. 11 A gAthAmAM niyuktikAre " sar sAhara visAsu ya iimatta '' ema jaNAvyu che e uparathI ApaNane khAtarI thAya che ke tenA praNetAne nimittanA viSayamAM bhAre zokha hatA. nahitara AvA AcArAMgasUtra jevA caraNakaraNAnuyAganA tAttvika granthanuM vyAkhyAna karatAM khIjA koI tAttvika padArthatA nirdeza na karatAM nimitteneA nirdeza karavA tarapha tenA praNetAnuM dhyAna jAya ja zIrIte ? keTalAka prAcIna vidvAneA chedatra, niyukti, bhadrabAhusa MhitA, upasaggaharasteAtra--e badhAMyanA praNetA caudapUrvadhara bhadrabAhusvAmI che e kahevA sAthe ema paNa mAne che ke eezrI vArAhIsa'hitA AdinA praNetA jyotirvid varAhamihiranA saheAdara hatA. paraMtu A kathana kaI rIte saMgata nathI. kAraNa ke varAhamihirane samaya, paMcasiddhAntikAnA aMtamAM pe|te nirdeza kare che te pramANe, zaka saMvata 427 arthAt vikrama saMvata 562-chaThThI zatAbdItA uttarAdha-niIta che. eTale chedatrakAra "" siddhe na maMsiUNa, saMsAratthA ya je mahAvijjA / vocchAmi daMDakiriyaM savvavisanivAraNi vijjaM // 1266 // savvaM pANAivAyaM paJcakkhAI mi aliyavayaNa ca / savvamadattAdAraNaM, abbaMbha pariggahaM svAhA // 1270 // 1. saptAzvivedasaMkhyaM zakakAlamapAsya caitrazukkA dau / ardhAstamite bhAnau, yavanapure saumyadivasAdye // 8 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Taka | caturdazapUrva bhadrabAhu ane upasargaharastotrAdinA racayitA tema ja tirvivarAhamihiranA sadara bhadrabAhu taddana bhinna ja nakkI thAya che. * upasargaharastotrakAra bhadrabAhu ane jyotirvi6 varAhamihiranI paraspara saMkaLAyelI je kathA caudamI zatAbdImAM noMdhapothIne pAne caDhelI che, emAM satyAMza hoya tema saMbhava che. eTale upasargaharastotrakAra bhadrabAhusvAmIne caturdazapUrvadhara tarIke oLakhAvavAmAM Ave che e binapAyAdAra je Thare che. tema ja bhadrabAhusaMhitAnA praNetA tarIke e ja caturdazapUrvadharane kahevAmAM Ave che e paNa vajUdadAra nathI rahetuM. kAraNa ke bhadrabAhusaMhitA ane vArAhIsaMhitA e samAnanAmaka grantho pArasparika viziSTa spardhAnA sUcaka hoI banneyanA samakAlabhAvI hovAnI vAtane ja vadhAre Teke Ape che. A rIte be bhadrabAhu thayAnuM phalita thAya che. eka chedatrakAra caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhu ane bIjA daza niryuktio, bhadrabAhusaMhitA ane upasargaharastotranA praNetA bhadrabAhu, jeo jaina saMpradAyamAM naimittika tarIke jANItA che. A bannaya samartha graMthakAro bhinna hovAnuM e uparathI paNa kahI zakAya ke, tigAliprakIrNaka, AvazyakTraNa, Avazyaka pAribhadrIyA TIkA, pariziSTaparve Adi prAcIna bhAnya graMthomAM jyAM caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhunuM caritra varNavavAmAM AvyuM che, tyAM bAra varasI dukALa, teozrInuM nepALa dezamAM vasavuM, mahAprANa dhyAnanuM ArAdhana, sthUlabhadra Adi munione vAcanA ApavI, chedasUtronI racanA karavI ItyAdi hakIkata Ave che, paNa varAhamihiranA bhAI hovAno, niyuktigrantho, upasargaharastotra, bhadrabAhusaMhitA AdinI racanA karavI Adine lagato tema ja teo naimittika hovAne lagate kazeya ullekha nathI. AthI ema saheje ja lAge ke, chedasUtrakAra bhadrabAhuvAmI ane niryukti AdinA praNetA bhadrabAhusvAmI banneya judI judI vyaktio che. niyaMtikAra bhadrabAhu e vikramanI chaThThI sadImAM thayela jyotirvi6 varAhamihiranA sahodara hoI niryuktigraMthanI racanA vikramanA chaThThA saikAmAM thaI che e nirNaya karyA pachI amArA sAme eka prazna upasthita thAya che ke, pAkSikasUtramAM sUtrakIrtananA pratyeka AlApakamAM ane naMdIsUtramAM aMgapraviSTa zrutajJAnanA nirUpaNamAM nIce pramANenA pATho cheH kUtte sathe sAthe sanitti, asaMgaLig' pAkSika sUtra, saMjJAno ninuttIno saMgAthI raMgo" naMdIsatra. ahIM A baMneya sUtrapATho ApavAno Azaya e che ke, A baMneya sUtro, jenI racanA vikramanA chaThThA saikAnA AraMbhamAM ja athavA pAMcamI zatAbdInA uttarArdhamAM thaI cUkavAne saMbhava vadhAre che, temAM niryukitano ullekha thayelo che. upara jaNAvavAmAM AvyuM che tema je niyukitakAra vikramanA chaThThA saikAne bIjA caraNa lagabhaga thayA hoya to te pahelAM gUMthAyela A baMneya sUtromAM niryukti ullekha kema thAya che ? e praznanuM samAdhAna nIce pramANe thaI zake che : pAkSikasUtra ane naMdIsUtramAM niryuktino je ullekha karavAmAM Avyo che, e atyAre ApaNA sAme vartamAna daza zAstranI niryuktine lakSIne nahi, kintu goviMdaniryukti Adine dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM Avyo che. niyuktikAra sthavira bhadrabAhasvAmI thayAnI vAta sarvatra prasiddha che, paraMtu emanA sivAya bIjA keI niryuktikAra thayAnI vAtane koI virala vyaktio ja jANatI haze. nizIthacUrNanA 11 me
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtra prAstAvika [ 83 uddezAmAM "jJAnastana" nuM svarUpa varNavatAM bhASyakAre jaNAvyuM che ke, "jovaMo nA arthAta jJAnanI corI karanAra goviMdAcArya jANavA." A gAthAnI cUrNamAM cUrNakAre goviMdAcAryane lagatA eka viziSTa prasaMganI TUMka noMdha lIdhI che, tyAM lakhyuM che ke, "temaNe ekaeNkiya jIvane siddha karanAra goviMda niyuktinI racanA karI hatI." A ullekhane AdhAre spaSTa rIte jANI zakAya che ke, eka vakhatanA bauddha bhikSu ane pAchaLathI pratibodha pAmI jaina dIkSA svIkAranAra goviMdAcArya nAmanA sthavira niryuktikAra thaI gayA che. teozrIe kayA Agama upara niyaMtinI racanA karI haze e jANavA mATenuM ApaNuM sAme kazuMya pramANa ke sAdhana vidyamAna nathI; tema chatAM cUrNakAranA ullekhanA aucityane dhyAnamAM letAM zrImAna goviMdAcAryo bIjA keI Agama graMtha upara niryuktinI racanA karI ho yA game tema ho, te chatAM acArAMgasUtra upara-khAsa karI tenA zastraparijJAnAmaka prathama adhyayana upara-temaNe niyukti racI hovI joIe. zastraparijJA adhyayanamAM mukhyatayA pAMca rathAvaronuM-ekeMdriya jIvonuM-ane trasa jIvonuM ja nirUpaNa che. atyAre ApaNu samakSa goviMdAcAryakRta goviMdaniyukti graMtha nathI tema ja nizItha bhAga, nizItha cUNI, kalpacUrNa AdimAM AvatA viniSpatti eTalA sAmAnya nAmanirdeza sivAya koI paNa cUrNa Adi prAcIna graMthomAM e niryuktimAMnI gAthAdine pramANa tarIke ullekha thayele jovAmAM nathI Avyo; eTale ame mAtra uparokta anumAna karIne ja aTakIe chIe. ahIM ame saunI jANa khAtara uparokta nizIthacUrNane pATha ApIe chIe : raviMdra nALe, DhaMsaLe suttatha gaThThA vA .. pAvaMciyauvacaragA, udAyivadhagAdigA caraNe // goviMda0 gAhA--goviMdo nAma bhikkhu / so ya egeNa AyarieNa vAde jito aatthaarsvaaraa| tato teNa ciMtitaM-siddhatasarUvaM jAva etesiM no labbhati tAvate jetuM Na sabaiti / tAhe so nANaharaNaTThA tassevA''yariyassa sagAse nikkhNto| tassa ya sAmAyiyAdipaDhaMtassa suddhaM smmttN| tato guruM vaMdittA bhaNati-dehi me vate / Ayario bhaNAti-naNu dattANi te vtaanni| teNa sabbhAvo kahioM / tAhe gurUNA dattANi se vatANi / pacchA teNa egidiyajIvasAhaNaM goviMdanijjuttI I !" TT nALo | nizIthacUNi uddeza 11, dvitIya khaMDa patra-8-6.--pATaNa saMghavInA pADAnI tADapatrIya prti|| bhAvArtha-goviMdanAme bauddha bhikSu hato. te eka jainAcArya sAthe aDhAra vakhata vAdamAM hAryo. teNe vicAryuM ke, jyAM sudhI AmanA siddhAMtanA rahasyane jANyuM nathI, tyAM sudhI Amane jItI zakAze nahi. te bhikSue jJAnanI corI karavA mATe te ja AcArya pAse dIkSA lIdhI. sAmAyikAdi sUtrono abhyAsa karatAM tene zuddha samyaktva prApta thayuM. teNe gurune kahyuM ke, mane tone svIkAra karAvo. AcArye kahyuM ke, bhAI! tane vratono vIkAra karAvyo ja che. teNe potAno Azaya jaNAvya. gurue tene punaH to ApyAM. teNe ekendriya jIvone sAbita karanAra goviMdaniryuktinI racanA karI. goviMdaniryuktine nizIthacUrNa AdimAM darzanaprabhAvakazAstra tarIke jaNAvavAmAM Avela che-- ' NANa0 gAthA-AyArAdI NANa, goviMdaNijjuttimAdI desaNaM, jattha visae carittaM Na sujjhati tato niggamaNa carittaTThA / / nizItha cUNi u0 11, dvitIya khaMDa patra 160:-pATaNa saMghanA bhaMDAranI tADapatrIya prati //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] cUrNi :- saguru0 gAhA / appaNo Ayariyassa jattio Agamo tammi savvammi gahie svadeze yo'nyeSAmAcAryANAmAgamastasminnapi gRhIte daMsaNajuttAdi attho vatti goviMdaniryuktAdyarthahetoranyadezaM vrajati // kalpacUrNi patra 116 - pATaNa saMghanA bhaMDAranI tADapatrIya prati // samuha-na-madrese vA, nALuM sirpha ya sAmathe / vaca u annadese, daMsaNajuttAi attho vA // 2880 // 'daMsaNajuttAi atthova' tti darzanavizuddhikAraNIyA govindaniryuktiH, AdizabdAt sammatitattvArthaprabhRtIni ca zAstrANi tadarthaH tatprayojanaH pramANazAstrakuzalAnAmAcAryANAM samIpe gacchet // kalpaTIkA patra 816. goviMdaniyukitapraNetA gAviMdAcArya, amArI samaja pramANe, bIjA koI nahi paNa jemane naMdIsUtramAM anuyAgadhara tarIke varNavavAmAM AvyA che ane jee mAthurI yugapradhAnapaTTAvalImAM aThThAvIzamA yugapradhAna hAvA sAthe jeo mAthurI vAcanAnA pravartaka sthavira A ska MdilathI cAthA yugapradhAna che te ja heAvA joIe. eozrI vikramanA pAMcamA saikAnA pUrvArdhamAM vidyamAna hatA. emaNe racela goviMdaniyuktine lakSIne ja pAkSikasUtra tathA nadIstramAM niyuktinA ullekha karAyA che ema mAnavuM amane vadhAre saMgata lAge che. amAruM' A vaktavya jo vAstavika hoya te pAkSikasUtra ane naMdIsUtramAM thayela niyuktinA ullekhane lagatA praznanuM samAdhAna svayameva thaI jAya che. aMtamAM ame amAreA prastuta lekha samApta karavA pahelAM TUMkamAM eTalu ja jaNAvIe chIe ke chedasUtrakAra ane niyuktikAra sthavire bhinna hAvA mATenA tema ja bhadrabhAhusvAmI aneka thavA mATenA spaSTa ullekhA bhale na maLatA hA, te chatAM Aje ApaNA sAme je prAcIna pramANe ane ullekhA vidyamAna che, te uparathI eTalu cAkkasa jaNAya che ke chedatrakAra sthavira ane niyuktikAra sthavira eka nathI paNa judA judA ja che. A vAta nirNIta chatAM chedatrakAra ane niyuktikAra e banneyanA ekakartRtvanI bhrAnti samAnanAmamAMthI janmI hAya, ane evA saMbhava paNa vadhAre che, eTale Aje anekAneka vidvAnA A anumAna ane mAnyatA tarapha saheje ja dorAya che ke, chedatrakAra paNa bhadrabAhusvAmI che ane niyuktikAra paNa bhadrabAhusvAmI che. chedatrakAra bhadrabAhu caturdazapUdhara che ane niyukitakAra bhadrabAhu naimittika AcA che. ane ame paNa amArA prastuta lekhamAM A ja mAnyatAne sapramANa puravAra karavA savizeSa prayatna karyAM che. bhASyakAra zrI saMghadAsagaNi kSamAzramaNa prastuta kalpabhASyanA praNetA zrI sadhadAsagaNi kSamAzramaNa che. saMdhadAsaNa nAmanA e AcA thayA cheH eka vasudevahiDi-prathama kha`DanA praNetA, ane bIjA prastuta kapalaghubhASya ane paMcakapabhASyanA praNetA. A baMneya AcAryAM eka nathI paNa judA judA che, kAraNa ke, vasudehi Di-madhyama khaMDanA * bRhatkalpasUtra 'nA prAstAvika vaktavyanuM zarUAtathI te ahI ane niyuktikAra ' zIrSaka nIce, sAva nahIM jevA me-cAra zAbdika zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata maheAsava smAraka graMtha' ( I. sa. jJAnAMjali . sudhInuM lakhANa chedatrakAra pheraphArane bAda karatAM, akSarazaH 1941)mAM pragaTa thayuM che --sa'pAkA. *
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtra' : prAstAvika kartA AcArya zrI dharmasenagaNi mahattaranA kathanAnusAra vasudevahiDi-prathama khaMDanA praNetA zrI saMghadAsagaNi "vAcaka" padAlaMkRta hatA, jyAre kalpabhASyapraNetA saMghadAsagaNi "kSamAzramaNa ' padavibhUSita che. uparokta baMneya saMghadAsagaNine lagatI khAsa vizeSa hakIkata svataMtra rIte kyAMya jovAmAM nathI AvatI eTale temanA aMgeno paricaya ApavAnI vAtane ApaNe gauNa karIe to paNa baMneya judA che ke nahi tema ja bhASyakAra athavA mahAbhASyakAra tarIke oLakhAtA bhagavAna zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa karatAM pUrvavattI che ke temanA pachI thayelA che, e prazno to sahaja rIte utpanna thAya che. bhagavAna zrI jinabhadragaNie temanA vizeSaNavatI graMthamAM vasudevahiMDi graMthanA nAmano ullekha aneka vAra karyo che eTaluM ja nahi, kintu vasudevahiMDi-prathama khaMDamAM AvatA RSabhadevacaritranI saMgrahaNa gAthAo banAvIne paNa temAM dAkhala karI che, eTale vasudevahiDi prathama khaMDanA praNetA zrI saMdhadAsagaNi vAcaka to nirvivAda rIte temanA pUrvabhAvI AcArya che. paraMtu bhASyakAra zrI saMghadAsagaNi kSamAzramaNa temanA pUrvabhAvI che ke nahi e koyaDe to aNaUkalyo ja rahI jAya che. Ama chatAM, prAsaMgika hoya ke aprAsaMgika hoya to paNa, A ThekANe e vAta kahevI joIe ke- bhAgakAra AcArya eka nahi paNa aneka thaI gayA che, eka bhagavAna zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa, bAjA zrI saMghadAsagaNi kSamAzramaNa, trIjA vyavahArabhASya AdinA praNetA ane cothA kalpabRhabhASya AdinA kartA-A pramANe sAmAnya rIte cAra bhASyakAra AcArya thavAnI mArI mAnyatA che. pahelA be AcAryo to nAmavAra ja che. cethA kalpabRhabhASyanA praNetA AcArya, jemanuM nAma jANI zakAyuM nathI, e AcArya to, mArI dhAraNuM pramANe, kalpacUrNa kAra ane vizeSacUrvIkAra karatAMye pAchaLa thayelA AcArya che. tenuM kAraNa e che ke, mukti kapalaghubhA, jenA praNetA AcArya zrI saMghadAsagaNi kSamAzramaNa che, tenI 16 11mI gAthAmAM pratilekhanAnA kALanuM-vakhatanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. tenuM vyAkhyAna karatAM cUrNakAra ane vizeSacUrNakAre je AdezAMtarane arthAta paDilehaNanA samayane lagatI vidhavidha mAnyatAono ullekha karyo che, te karatAMya navI navI vadhArAnI mAnyatAo kalpabRhadabhASyakAre uparokta gAthA uparanA mahAbhASyamAM karyo che, je vAkinImahattarAsUna AcArya zrI haribhadrasUriviracita paMcavastaka prakaraNanI svapajJavRttimAM upalabdha thAya che. A uparathI e vAta nizcita rIte kahI zakAya ke kalpabRhad bhAganA praNetA AcArya, kalpacUrNa-vizeSacUrNa kAra pachI thayelA che ane yAkinImahattarAsanuM AcArya zrI haribhadrasUrithI kAMIka pUrvavatta athavA samasamayabhAvI che. A uparathI eka bIjI vAta upara saheje prakAza paDe che ke, yAkinImahArAsnu AcArya zrI haribhadra bhagavAnane ati prAcIna mAnavone je Agraha rAkhavAmAM Ave che te prAmANiktAthI dUra jAya che. 1. suvvai ya kira vasudeveNa vAsasataM paribhamateNa imammi bharahe vijAhariMdaNaravativANarakulavaMsasaMbhavANa kaNNANaM sataM pariNItaM, tattha ya sAmA-viyayamAdiyANa rohiNIpajjavasANANa guNatIsa labhatA saMghadAsavAyaeNaM ubnnivddhaa| vasudavahiMDI madhyamakhaMDa upoddhAta // 2. pratilekhanAnA Adezone lagatA uparokta kalpacUrNa, vizeSacUrNa, mahAbhASya ane paMcavatuka paNa TIkAnA ullekho jevA IcchanArane praratuta mudrita saniyaMti-laghubhASyavRtti sahita bRhakalpasatra, dvitIya vibhAga, patra 488-89, gAthA 1661nI TIkA ane te uparanI TipaNI jevA bhalAmaNa che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAnAMjali ATaluM jaNAvyA pachI eka vAta e kahevI bAkI che ke, vyavahAra bhAvanA praNetA kayA AcArya che, te kyAMya maLatuM nathI, tema chatAM e AcArya eTale ke vyavahArabhASyakAra, zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNathI pUrvabhAvI hovAnI mArI dRDha mAnyatA che. tenuM kAraNa e che ke, bhagavAna zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe potAnA vizeSaNavatI graMthamAM- sIho sudADhanAgo, AsaggIvo ya hoi aNNesiM / siMho migaddhao tti ya, hoi vasudevacariyammi // 33 // sIho ceva sudADho, jaM rAyagihammi kavilabaDuo tti / sIsai vavahAre goyamovasamio sa Nikkhato // 34 // A be gAthA paikI bIjI gAthAmAM vyavahAranA nAmano ullekha karyo che, e viSaya vyavahArasUtranA chaThThA uddezAnA bhAgamAM- sIho tiviTTha nihato, bhamiuM rAyagiha kavalibaDuga tti / jiNavara kahaNamaNuvasama, gAyamovasama dikkhA ya // 162 // A pramANe Ave che. A uparathI "zrI jinabhadragaNi karatAM vyavahArabhAkAra pUrvavatta che" emAM leza paNa zaMkAne sthAna nathI. A uparAMta bIjuM e paNa kAraNa ApI zakAya ke, bhagavAna zrI jinabhadranI. mahAbhASyakAra tarIkenI prasiddhi che, e temanA pUrvavattI bhAgakAra athavA laghubhASyakAra AcAryone ja AbhArI hoya. Aje jaina Agame upara nIce jaNAvyA pramANenA bhASyagraMthe jovAmAM tema ja sAMbhaLavAmAM AvyA che : 1-2 kalpalaghubhASya tathA kalpabRhabhAga, 3 mahata paMcakalpabhALa, 4-5 vyavahAralaghubhASya tathA vyavahArabRhadbhASya, 6-7 nizIthalaghubhAya tathA nizIthabRhabhAvya, 8 vizeSAvazyakamahAbhASya, 9-10 AvazyakasUtra laghubhASya tathA mahAbhASya, 11 ghaniryuktibhASya, 12 dazavaikAlikabhAga, 13 piMDaniryuktibhASya. A pramANe ekaMdara tera bhASyagraMtho atyAre sAMbhaLavAmAM AvyA che. te paikI kalpabRhadbhAgya Aje apUrNa ja arthAta trIjA uddeza apUrNa paryata maLe che. vyavahAra ane nizItha uparanA bRhadbhASya graMtha kyAMya jovAmAM AvyA nathI. te sivAyanAM badhAMya bhALyo Aje upalabdha thAya che, je paikI mahatapaMcakalpabhASya, vyavahAralaghubhASa ane nizIthalaghubhASya bAda karatAM badhAMya bhAge chapAI cUkyAM che. ahIM ApelI bhAnAM nAmanI noMdha paikI phakta kalpalaghubhASya, mahatapaMcakalpabhAkhya ane vizeSAvazyaka mahAbhAganA praNetAne ja ApaNe jANIe chIe; te sivAyanA bhASyakAra koNa hatA e vAta to atyAre aMdhArAmAM ja paDI che. Ama chatAM, joke mArA pAse kazuMya pramANa nathI chatAM, ema lAge che ke kalpa, vyavahAra ane nizItha laghubhAganA praNetA zrI saMghadAsagaNi kSamAzramaNa hoya tevA ja saMbhava vadhAre che. ka5laghubhASya ane nizIthalaghubhASya e bemAMnI bhASyagAthAonuM ati sAmyapaNuM ApaNane A baneya bhASyakAro eka hovAnI mAnyatA tarapha ja dorI jAya che. aMtamAM bhAgyakArane lagatuM vaktavya pUrNa karavA pahelAM eka vAta tarapha vidvAnonuM lakSya doravuM ucita che ke prastuta bRhakalpalaghubhASyanA prathama uddezanI samAptimAM bhASyakAre-
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM chuM huMkalpasUtra " : prAstAvika "1 udiSNajohAula siddha seNo, sa patthivo Nijjiyasattu seNo / ,, [ 87 ' A gAthAmAM, ke je AkhuM prakaraNa ane A gAthA nizIthalaghubhASya seALamA uddezAmAM che, temAM lakhelA *'siTrumeLo' nAma sAthe bhagavAna zrI sa MdhadAsagaNi kSamAzramaNane kAI nAmAntara tarIkene saMbaMdha teA nathI ? joke cUrNIkAra, vizeSacI kAra Adie A saMbaMdhamAM khAsa kazuM ja sUcana karyuM... nathI, tema chatAM 'siddhasena ' zabda evA che ke je sahajabhAve ApaNuM dhyAna kheMce che. eTale koI vidvAnane koI evA ullekha vagere bIje kayAMyathI maLI ya ke je sAthe A nAmaneA kAMI anvaya hoya teA jarUra dhyAnamAM rAkhe, kAraNa ke siddhasenagaNi kSamAtramaNanA nAmanI sAkSI nizIthacUrNI, paMcakalpacUrNI, Avazyaka hAribhaddI vRtti Adi graMthAmAM aneka vAra Ave che. e nAmAdi sAthe bhASyakArane ziSyapraziSyAdi saMbaMdha hAya athavA bhASyakAranuM koI nAmAMtara hAya. aratu, game te hA, vidvAnAne upayogI lAge te tee A bAbata lakSamAM rAkhe. ( gAthA 3289) ( TIkAkAra AcAye prastuta bRhatkalpasUtra mahAzAstra upara e samartha AcAryAe maLIne TIkA racI che. te paikI eka prasiddha prAvacanika ane saba TIkAkAra AcArya zrI malayagirisUri che ane bIjA tapAgacchIya AcArya zrI kSemakArttisUri che. AcArya zrI malayagirisUrivare prastuta mahAzAstra upara TIkA racavAnI zarUAta karI che, paraMtu e TIkAne teezrI AvazyakatravRttinI jema pUrNa karI zakayA nathI. eTale AcArya zrI malayagirijIe racelI 4600 leAkapramANa TIkA ( mudrita pRSTha 176 ) pachInI AkhAye graMthanI sama TIkA racavA tarIkenA gauravavaMtA meru jevA mahAkAryane tapAgacchIya AcArya zrI kSemakIrttirie upADI lIdhuM che ane TIkAnirmANanA mahAna kAryaMne pAMDityabharI rIte sAMgeApAMga pUrNa karI temaNe peAtAnI jaina prAvasanika gItA AcArya tarIkenI yAgyatA siddha karI che. ahIM A banneya sama TIkAkArone TUMkamAM paricaya karAvavAmAM Ave che. AcArya zrI malayagirisUri guNavaMtI gujarAtanI gauravavaMtI vibhUti samA, samagra jaina para'parAne mAnya, gUja rezvara mahArAjA zrI kumArapAladeva pratiAdhaka mahAna AcArya zrI hemacaMdranA vidyAsAdhanAnA sahacara, bhAratIya samagra sAhityanA upAsaka, jainAgamazirAmaNa, samartha TIkAkAra, gUjarAtanI bhUmimAM azrAntapaNe lAkhA zlokapramANu sAhityagaMgAne relAvanAra AcArya zrI malayaMgara koNa hatA ? temanI janmabhUmi, jJAti, mAtA-pitA, gaccha, dIkSAguru, vidyAguru vagere keNa hatA ? temanA vidyAbhyAsa, graMtharacanA ane vihArabhUminAM kendrarathAna kAM hatAM ? temane ziSyaparivAra hatA ke nahi ?--ityAdi dareka bAbata Aje lagabhaga aMdhArAmAM ja che, chatAM zeAdha ane avalAkanane aMte je kAMI apa-svapa sAmagrI prApta thaI che tenA AdhAre e mahApuruSane ahIM paricaya karAvavAmAM Ave che. AcArya zrI malayagirie peAte peAtAnA traMceAnA aMtanI prazastimAM " cavavAvi miiA, siddhi tenAzrutAM lokaH // eTalA sAmAnya nAmeAllekha sivAya pAtA aMgenI khIjI kAI paNa khAsa hakIkatanI neAMdha karI nathI. tema ja temanA samasamayabhAvI ke vALa thanAra lagabhaga badhAya aitihAsika graMthakArAe sudhdhAM A jainazAsanaprabhAvaka AgamajJadhuraMdhara saiddhAntika sama mahApuruSa mATe mauna ane udAsInatA ja dhAraNa karyAM che. phakta paMdaramI sadImAM thayelA zrImAna jinamaMDana
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 ] jJAnAMjala C gaNie temanA kumArapAlaprabaMdhamAM AcAya zrI hemacaMdra vidyAsAdhana mATe jAya che' e prasaMgamAM AcArya zrI malagirine lagatI viziSTa bAbatanA ullekha karyA che, jenA utArA ahIM ApavAmAM Ave che-- k 'ekadA zrIgurUnApRcchayAnyagacchIya devendrasUri * malayagiribhyAM saha kalAkalApakauzalAdyartha gauDadezaM prati prasthitAH khillUragrAme ca trayo janA gatAH / tatra glAno munirvaiyAvRtyAdinA praticaritaH / sa zrIraivatakatIrthe devanamaskaraNakRtAtiH / yAvad grAmAdhyakSa zrAddhebhyaH sukhAsanaM praguNIkRtya te rAtrau suptAstAvat pratyUSe prabuddhaH svaM raivatake pazyanti / zAsanadevatA pratyakSIbhUya kRtaguNastuti: ' bhAgyavatAM bhavatAmatra sthitAnAM sarva bhAvi ' iti gauDadeze gamanaM niSidhya mahau dhIranekAn mantrAn nAma - prabhAvAdyAkhyAnapUrvamAkhyAya svasthAnaM jagAma // ekadA zrIgurubhiH sumuhUrte dIpotsavacaturdazIrAtrI zrIsiddhacakramantra : sAmnAya : samupadiSTaH / sa ca padminIstrIkRtottarasAdhakatvena sAdhyate tataH sidhyati, yAcitaM varaM datte, nAnyathA / x x x x x te ca trayaH kRtapUrvakRtyAH zrIambikAkRtasAnnidhyAH zubhadhyAnadhI radhiyaH zrIravatadaivatadRSTau triyAminyAmAhvAnA 'vaguNThana- mudrAkaraNa- mantranyAsa- visarjanAdibhirupacArairguruktavidhinA samIpastha padminIstrIkRtottarasAdhaka kriyAH zrIsiddhacakramantramasAdhayan / tata indrasAmAni - kadevo'syAdhiSThAtA zrIvimalezvaranAmA pratyakSIbhUya puSpavRSTi vidhAya 'svepsitaM varaM vRNuta' ityuvAca / tataH zrIhemasUriNA rAjapratibodhaH, devendrasUriNA nijAvadAtakaraNAya kAntInagaryAH prAsAda ekarAtrau dhyAnabalena serIsakagrAme samAnIta iti janaprasiddhiH, malayagirisUriNA siddhAntavRttikaraNavara iti / trayANAM varaM dattvA devaH svasthAnamagAt // ,, jinamaNDanIya kumArapAlaprabandha patra 12 - 13 // bhAvA --AcArya zrI hemacandre gurunI AjJA laI anyagacchIya zrI devendrasUri ane zrI malayigira sAthe kaLAomAM kuzaLatA meLavavA mATe gauDadeza tarapha vihAra karyAM. rastAmAM AvatA khillura gAmamAM eka sAdhu mAMdA hatA temanI traNe jaNAe sArI rIte sevA karI. te sAdhu giranAra tIrthanI yAtrA mATe khUba jhaMkhatA hatA. temanI aMtasamayanI bhAvanA pUrI karavA mATe gAmanA leAkeAne samajAvI pAlakhI vagere sAdhanane aMdobasta karI rAtre sUI gayA. savAre UThIne jue che tA traNe jaNA peAtAnI jAtane giranAramAM jue che. A vakhate zAsanadevatAe AvI temane kahyuM ke, Apa saunuM dhAreluM baya kAma ahIM ja pAra paDI jaze, have A mATe Apane gauDadezamAM javAnI jarUrata nathI. ane vidhi-nAmamAhAtmya kahevApUrvaka aneka matra, auSadhI vagere ApI devI peAtAne ThekANe cAlI gaI. eka vakhata gurumahArAje temane siddhacakranA matra AmnAya sAthe ApyA, je kALI caudazanI rAte padminI strInA uttarasAdhakapaNAthI siddha karI zakAya.........traNe jaNAe vidyAsAdhananA purazcaraNane siddha karI, ambikAdevInI sahAyathI bhagavAna zrI neminAtha sAme besI siddhacakrama`tranI ArAdhanA karI. mantranA adhiSThAyaka zrI vimalezvaradeve prasanna thaI traNe jaNAne kahyuM ke, tamane gamatuM varadAna mAgeA. tyAre zrI hemacandre rAjAne pratiSThAdha karavAnu, zrI devendrasUrie eka rAtamAM kAntInagarIthI serIsAmAM ma Mdira lAvavAnuM ane zrI malayagirie jaina siddhAntAnI vRttio racavAtuM vara mAgyuM. traNene temanI IcchA pramANenu' vara ApI deva peAtAne sthAne cAlyA gayA.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtra' : prAstAvika [ 89 upara kumArapAlaprabandhamAMthI je utArA ApavAmAM AvyeA che, emAM malayigira nAmane je ullekha che e bIjA kaI nahi paNa jaina AgameAnI vRtti racavAnuM vara mAganAra hoI prastuta malayagira ja che. A ullekha TUMkA hovA chatAM emAM nIcenI mahattvanI bAbatAnA ullekha thayelA ApaNe joI zakIe chIe H (1) pUjya zrI malayagiri bhagavAna zrI hemacandra sAthe vidyAsAdhanA mATe gayA hatA. (2) temaNe jaina AgamenI TIkAe racavA mATe varadAna meLavyuM hatuM athavA e mATe te utsuka hAI yogya sAhAyanI mAgaNI karI hatI. (3) ' manarisUrinA ': e ullekhathI zrI malayiri AcArya. pavibhUSita hatA. < "" zrI malayagiri ane temanuM RSipada--pUjya zrI malayagiri mahArAja AcA padabhUSita hatA ke nahi ? e praznane vicAra AvatAM, jo ApaNe sAmAnya rIte temanA racelA granthAnA aMtanI prazastio tarapha najara karIzuM te ApaNe temAM teozrI mATe " cApi maryAi eTalA sAmAnya nAmanirdeza sivAya bIje kazAya khAsa vizeSa ullekha joI zakIzuM nahi. tema ja temanA pachI lagabhaga eka saikA bAda eTale ke caudamI sadInI zarUAtamAM thanAra tapAgacchIya AcArya zrI kSemakIrttisUrie zrI malayagiriviracita bRhatkalpasUtranI apUrNa TIkAnA anusanmAnanA maMgalAcaraNa ane utthAnikAmAM paNa emane mATe AcArya tarIkeneA spaSTa nirdeza karyAM nathI. e viSete spaSTa ullekha te ApaNane paMdaramI sadImAM thanAra zrI jinamaSpanagaNinA kumArapAlaprabandhamAM ja maLe che. eTale saukAI ne ema lAgaze ke teozrI mATe AcArya tarIkene spaSTa nirdeza karavA mATe AcA zrI kSemakIrti jevAe jyAre upekSA karI che te teozrI vAstavika rIte AcArya padavibhUSita haze ke kema ? ane amane paNa e mATe tarka-vitarka thatA hatA. paraMtu tapAsa karatAM amane eka evuM pramANa jaDI gayuM ke jethI teozrInA AcArya padavibhUSita havA mATe khIjA koI pramANanI AvazyakatA ja rahe nahi. e pramANu khuda zrI malayagiriviracita sthApazabdAnuzAsanamAMnu che, jene ullekha ahIM karavAmAM Ave che 11 evaM kRtamaGgala rakSAvidhAnaH paripUrNamalpagranthaM laghUpAya AcAryo malayagiriH zabdAnuzAsanamArabhate / A ullekha joyA pachI kAI ne paNa teozrInA AcA paNA viSe zaMkA raheze nahi. zrI malayagirisUri ane AcArya zrI hemacandranA saMbaMdha--upara ApaNe joI AvyA chIe ke zrI alayagirisUri ane bhagavAna zrI hemacandrAcAya vidyAbhyAsane vikasAvavA mATe tema ja maMtravidyAnI sAdhanA mATe sAthe rahetA hatA ane sAthe vihArAdi paNa karatA hatA. A uparathI te 1. bRhatkapatranI TIkA AcArya zrI kSemakIrttie vi. saM. 1332mAM pUrNa karI che. 44 2. " AgamadurgamapadasaMzayAditApo vilIyate viduSAm / yadvacanacandanarasairmalayagiriH jayati yathArthaH // 5 // zrImalayagiriprabhavo yAM kartumupAkramanta matimantaH / sA kalpazAstraTIkA, mayA'nusandhIyate'lpadhiyA // 8 // 3. cUrNikRtA cUrNirAsUtritA tathApi sA nibiDajaDimajambAla jaTAlAnAmasmAdRzAM jantUnAM tathAvidhamavabodhanibandhanamupajAyata iti paribhAvya zabdAnuzAsanAdivizvavidyAmayajyotiHpuJjaparamANughaTita mUrtibhiH zrImalayagirimunIndrarSipAdaiH vivaraNamupacakrame // mAna. 12
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 ] jJAnAMjali paraspara ati nikaTa saMbaMdha dharAvatA hatA, te chatAM e saMbaMdha keTalI hada sudhIno hato ane teNe kevuM rUpa lIdhuM hatuM e jANavA mATe AcArya zrI malayagiri pitAnI AvazyavRttimAM bhagavAna zrI hemacandranI kRtimAMnuM eka pramANu TAMkatAM teozrI mATe je prakAranuM bahumAnabharyo ullekha karyo che te ApaNe joIe. AcArya zrI malayagirine e ullekha A pramANe che - tathA vATu : stuti juvA- anyonyapakSapratipakSabhAvAd, yathA pare matsariNa : pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchan, na pakSapAtI samayastathA te // " hemacandrakRta anyayogavyavacchedadvAtriMzikA, zloka 30 / / A ullekhamAM zrI malayagirie bhagavAna zrI hemacandrano nirdeza "riva:" evA ati bahumAnabharyA zabdathI karyo che. A uparathI bhagavAna zrI hemacandranA pAMDitya, prabhAva ane guNonI chApa zrI malayagiri jevA samartha mahApuraSa para keTalI UMDI paDI hatI, enI kalpanA ApaNe saheje karI zakIe chIe. sAthe sAthe ApaNe e paNa anumAna karI zakIe ke, zrI malayagiri zrI hemacandrasUri karatAM vayamAM bhale nAnA moTA hoya, paraMtu vrataparyAyamAM to teo zrI hemacandra karatAM nAnA ja hatA. nahi to teo zrI hemacandrAcArya mATe game teTalAM gauravatAsucaka vizeSaNo lakhe paNa "arava:" ema to na ja lakhe. malayagirinI grantharathanA-AcArya zrI malayagirie keTalA granthoracA hatA, e viSeno spaSTa ullekha kyAMya jovAmAM nathI Avato, tema chatAM temanA je grantho atyAre maLe che, tema ja je granthonAM nAmano ullekha temanI kRtimAM maLavA chatAM atyAre e maLatA nathI, e badhAyanI yathAprApta noMdha A nIce ApavAmAM Ave che: maLatA graMtha nAma graMthalokapramANa 1 bhagavatIsUtra dritIyazatakavRtti 3750 2 rAjapraznIpAMgaTIkA 370 0 mudrita 3 jIvAbhigama pAMgaTIkA 16000 mudrita 4 prajJApanopAMgaTIkA 16000 mukita 5 caMdraprajJayupAMgaTIkA 950 0 6 sUrya pratyupAMgaTIkA 950 0 7 naMdIsUtraTIkA 7732 mukita 8 vyavahArasUtravRtti 34000 mudrita 8 bRhakalpapIThikAvRtti--apUrNa 46 0 0 mudrita 10 AvazyakavRtti--apUrNa 18000 mudrita 1. ahIM ApavAmAM AvelI zlokasaMkhyA keTalAkanI mULagraMtha sahitanI che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bRhatkalpasUtra' : prAstAvika nAma 11 piDaniyuktiTIkA jyeAtikara kaTIkA 12 13 dharma saMgrahaNIvRtti 14 karma prakRtivrutti 155 casaMgrahavRtti paDazAtivrutti 16 17 sapratikAvRtti 18 gRhasaMgrahaNIvRtti 19. zrRkSetrasamAsavRtti 20 malayagirizabdAnuzAsana alabhya graMthA graMthazleAkapramANa 6700 mudrita 5000 mudrita 10000 mudrita 8000 mudrita 18850 mudrita 2000 mudrita 3780 mudrita 5000 mudrita 9500 mudrita 5000 (?) 4. tattvarthAdhigamatraTIkA 5 dharma sAraprakarNa TIkA re 6. devendranarakendraprakaraNa TIkA 1 jammuddIpaprAptiTIkA 2 AdhuniyuktiTIkA 3 vizeSAvasyakaTIkA ahIM je graMthanAM nAmeAnI noMdha ApavAmAM AvI che, temAMthI zrI malayagirizAnuzAsana sivAyanA badhAya graMthai TIkAtmaka ja che, eTale ApaNe AcA` malayagirane graMthakAra tarIke oLakhIe te karatAM temane TIkAkAra tarIke eLakhavA e ja susaMgata che. [91 AcAya zrI malayagirinI TIkAracanA-Aja sudhImAM AcArya zrI haribhadra, gaMdhahastI siddhasenAcArya, zrImAn kATayAcArya, AcArya zrI zIlAMka, navAMgIkRttikAra zrI abhayadevasUri, maladhArI AcArya zrI hemacaMdra, tapA zrI devendrasUri Adi aneka sama TIkAkAra AcAryo thaI gayA che, te chatAM AcArya zrI malayagirie TIkAnirmANanA kSetramAM eka judI ja bhAta pADI che. zrI malayagirinI TIkA eTale temanA pUrvavartI te te viSayanA prAcIna graMthA, cUrNi, TIkA, TippaNu Adi aneka zAstronA dena uparAMta pAtA tarakanA te te viSayane lagatA vicArAnI paripUrNatA samajavI jAI e. gaMbhIramAM gaMbhIra viSayAne catI vakhate paNa bhASAnI prAsAdikatA, prauDhatA ane spaSTatAmAM jarA sarakhI paNa UNapa najare paDatI nathI ane viSayanI vizadatA eTalI ja kAyama rahe che. '' 1. " yathA ca pramANavAvitatvaM tathA tattvArthaTIkAyAM bhAvitamiti tato'vadhAryam " prajJApanAsUtraTIkA || '' 2. " yathA cApuruSArthatA arthakAmayostathA dharmasAraTIkAyAmabhihitamiti neha pratAyate / dharmasaMgrahaNITokA // tr 3. vRttAdInAM ca pratipRthivi parimANa devendranara kendre prapaJcitamiti neha bhUyaH praote '' saMgrahanIvRtti, vatra 206 "
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 ] jJAnAMjali AcArya malayagirinI TIkA racavAnI paddhati TUMkamAM A pramANenI che--teozrI saupahelAM mULasUtra, gAthA ke zlokanA zabdArthanI vyAkhyA karatAM je spaSTa karavAnuM hoya te sAthe ja kahI de che; tyAra pachI je viSayo para vizeSa spaSTIkaraNanI AvazyakatA hoya temane "yaM mAva:, fmue mati, amArAtha:, rUDhamatra hRdayama'' ityAdi lakhI AkhAya vaktavyane sAra kahI de che. A rIte pratyeka viSayane spaSTa karyA pachI tene lagatA prAsaMgika ane AnuSaMgika viSayone carcavAnuM tema ja taSiyaka aneka prAcIna pramANono ullekha karavAnuM paNa teozrI cUkatA nathI; eTaluM ja nahi, paNa je pramANono ullekha karyo hoya tene aMge jarUrata jaNAya tyAM viSama zabdonA artho, vyAkhyA ke bhAvArtha lakhavAnuM paNa teo bhUlatA nathI, jethI kaI paNa abhyAsIne tenA artha mATe mUMjhAvuM na paDe ke phAMphAM mAravAM na paDe. A kAraNasara tema ja, upara jaNAvavAmAM AvyuM tema, bhASAnI prAsAdikatA ane artha tema ja viSayapratipAdana karavAnI vizada paddhatine lIdhe AcArya zrI malayagirinI TIkAo ane TIkAkArapaNuM samagra jaina samAjamAM khUba ja pratiSThA pAmyAM che. AcArya malayagirinuM bahuzratapaNuM-AcArya malayagirikRta mahAna graMtharAzinuM avagAhana karatAM temAM je aneka Agamika ane dArzanika viSayonI carcA che, tema ja prasaMge prasaMge te te viSayane lagatAM temaNe je anekAneka kalpanAtIta zAstrIya pramANe TAMkelAM che, e jotAM ApaNe samajI zakIzuM ke, teozrI mAtra jaina vAtmayanuM ja jJAna dharAvatA hatA ema nahotuM, paraMtu uccamAM ucca kakSAnA bhAratIya jaina-jainetara dArzanika sAhitya, jyotirliMghA, gaNitazAstra, lakSaNazAstra Adine lagatA vividha ane viziSTa zAstrIya jJAnano vizALa vAraso dharAvanAra mahApuruSa hatA. teozrIe potAnA graMthomAM je rIte padArthonuM nirUpaNa karyuM che e tarapha ApaNe sukSma rIte dhyAna ApIzuM to ApaNane lAgaze ke e mahApuruSa vipula vArbhavAridhine ghUMTIne pI ja gayA hatA; ane Ama kahevAmAM ApaNe jarA paNa atizayokti nathI ja karatA, pUjya AcArya zrI malayagirisUrivaramAM bhale game teTaluM vizvavidyAviSayaka pAMDitya che, te chatAM teozrI ekAMta nirvatimArganA dherI ane nivRtimArga parAyaNa hoI temane ApaNe niti mArga parAyaNa jenadharmanI paribhASAmAM Agamika ke saiddhAtika yugapradhAna AcArya tarIke oLakhIe e ja vadhAre ghaTanAnI vastu che. - AcArya malayagirinuM Atara jIvana-vIravaddhamAna-jena-pravacananA alaMkArasvarUpa yugapradhAna AcAryapravara zrI malayagiri mahArAjanI jIvanarekhA viSe ekAeka kAMI paNa bolavuM ke lakhavuM e khare ja eka agharuM kAma che; te chatAM e mahApuruSa mATe TUMkamAM paNa lakhyA sivAya rahI zakAya tema nathI. - AcArya zrI malayagiriviracita je vizALa grantharAzi Aje ApaNI najara sAme vidyamAna che, e pote ja e prabhAvaka purUnA Antara jIvananI rekhA dorI rahela che. e grantharAzi ane temAM varNavAyelA padArtho ApaNane kahI rahyA che ke e prajJApradhAna purU mahAna jJAnegI, karmayogI, AtmayogI agara je mAno te hatA. e guNadhAma ane puNyanAma mahApu pitAnI jAtane eTalI chupAvI che ke emanA vizALa sAhityarAzimAM koI paNa ThekANe emaNe potAne mATe "thavA matavAnA" eTalA sAmAnya nAmanirdeza sivAya kazuMya lakhyuM nathI. vAra vAra vaMdana ho e bhAna-madavirahita mahApuruSanA pAdapadmane ! AcArya zrI kSemakItisUri-AcArya zrI kSemakIrtisUri tapAgacchanI paraMparAmAM thayela mahApuruSa che. emanA vyaktitva viSe viziSTa paricaya ApavAnAM sAdhanomAM mAtra temanI A eka samartha graMtharacanA ja che; A sivAya temane vize bIje kaze ja paricaya ApI zakAya tema nathI.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtra : prAstAvika [ 93 tema ja Aja sudhImAM temanI bIjI koI nAnI ke moTI kRti upalabdha paNa thaI nathI. prastuta graMthanI-TIkAnI racanA temaNe vi. saM. 1332 mAM karI chee uparathI teozrI vikramanI tera-caudamI sadImAM thayela AcArya che. temanA guru AcArya zrI vijayacaMdrasUri hatA, jeo tapagacchanA Adya pusA AcArya zrIjagaracaMdasUrivaranA ziSya hatA ane teo bRhapezAlika tarIke oLakhAtA hatA. AcArya zrI vijayacandrasUri bRhapozAlika kema kahevAtA hatA te viSenI vizeSa hakIkata jANavA icchanArane AcArya zrI munisuMdarasUriviracita tridazataraMgiNI-gurnAvalI" zleka 100thI 134 tathA paMnyAsa zrImAna kalyANavijayajI saMpAdita vistRta gUrjarAnuvAda sahita "tapAgaccha paTTAvalI" pRSTha 153 jevA bhalAmaNa che.* grantha-paricaya graMthakAra ane graMthanI pratio viSe lakhyA pachI graMthanA bAhya ane aMtaraMga svarUpa viSe the batAvI devuM ahIM ucita manAze. prati bRhaka9pasUtra ane tenA uparanI vyAkhyAo vagereno paricaya ApavA pahelAM, prastuta zAstra cheda AgamomAMnuM eka hoI cheda Agama sAhitya keTaluM che ene ullekha karavAmAM Ave che. sAmAnya rIte jaina AgamonI saMkhyA pistAlIsanI gaNAya che. e pistAlIsa AgamomAM chedaAgamono samAveza thaI jAya che ane e chedaAgamo che che. tenA upara jeTaluM vyAkhyA sAhitya racAyuM che ane Aje jeTaluM upalabdha thAya che, te A nIce jaNAvavAmAM Ave che: chedaAgama sAhitya nAma kartA bleka saMkhyA 1 dazAzrutaskaMdha bhadrabAhusvAmI 2106 niryukti gA. 144 2225 vRtti brahmarSi pArdhacaMdrIya 3100 stabaka (bhAvAnuvAda ) kapa (bRhakalpasUtra ) bhadrabAhusvAmI 375 ,, niryukita-laghubhASya bhASya saMghadAsagaNi kSemAzramaNa gA. 6490 zlo. 7500 , , bRhabhAva apUrNa e cUrNi 11000 vizeSacUrNi 1400 0 vRtti malayagiri-kSemakArti 35000 avacUrI saubhAgyasAgara 1500 tabaka paMcaka95mahAbhAga saMghadAsagaNi mAbamaNuM gA. 2574 le. 3135 cUrNi 3245 * "bRhakalpasUtra'nA chaThThA bhAgamAM chapAyela A prAstAvika vaktavyanA pR. 30 thI pR. 54 sudhImAM pratibhA paricaya, pAThabhedo ane saMpAdana paddhati aMge nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, tenuM ahIM punarmudraNa karavAmAM nathI AvyuM. jijJAsuoe A mATe mULa graMtha jevo. - saMpAdaka cUrNi
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 ] 3 nAma vyavahAra sUtra 39 } "" ', "" 4 nizIthasUtra "" ', ?? "" ,, "" ,, 5 mahAnizIthasUtra ,, bhAya cUrNi vRtti ,, aka bhASya vizeSacUrNi ?? tabaka kalpasUtra tabaka bhAgye cUrNi "> vRtti vizAddezakavyAkhyA Tippanaka kartA bhadrabAhusvAmI malayagiri bhadrabAhusvAmI jinadAsa mahattara zrIcandrasari jinabhadragaNi AmAzramaNa siddhasenAcAya zrIcandrasUri tilakAcAya jJAnAMjali leAkasaMkhyA Le gA. 4629 kSeA. 1786 10360 29000 825 gA. 6pa9 leA. 7500 28000 4544 kalpabRhadbhASya---ahI je cha cheyathAne lagatI noMdha ApavAmAM AvI che temAM " kalpavRhadbhASya apUrNa ema jaNAvyuM che, tenuM kAraNa e che ke, pATaNa, jesalamera, bhAMDArakara insTiTayUTa pUnA vagere dareka sthaLe A graMthanI hastaprati adhUrI ja maLe che. jesalameramAM tADapatra upara lakhAcelI e nakaleA che, paNa te banneya prathama khaMDa che, bIjo khaMDa kayAMya levAmAM AvyA nathI. AcArya zrI kSemakIttie bRhatkalpanI TIkA racI tyAre temanA sAme A bRhadbhASya pUrNa nakala hatI e temaNe TIkAmAM ApelAM bRhadbhASyanAM uddharaNAthI nizcitapaNe naNI zakAya che. gA. 103 gA. 2606 1000 1120 1800 kalpacUrNi ane vizeSacUrNi--kapacUrNi ane kalpavizeSacUrNinI je be tADapatrIya prAcIna pratie Aje maLe che temAM lakhAvanArAonI garabaDathI eTale ke cUrNi-vizeSacUrNinA 'khaDAne viveka na karavAthI keTalIka pratiemAM cUrNi-vizeSacUrNinuM mizraNa thaI gayu che. 17 paMcakalpamahAbhASya--paMcakalpamahAbhASya e ja pa'cakalpasUtra che. ghaNAkharA vidvAna sAdhue evI bhramaNAmAM che ke, paMcakalpasUtra uparanuM bhASya te pa McakalpabhASya ane te uparanI cUrNi te paMcakalpacUrNi, para Mtu A temanI mAnyatA brAMta ane bhUlabharelI che. paMcakalpa nAmanuM koI satra hatuM nahIM ane che paNu nahIM. bRhatkalpasUtranI keTalIka prAcIna pratienA aMtamAM " vaMdhattvamUtra samAptam AvI puSpikAmAtrathI bhulAvAmAM paDIne keTalAkA ema kahe che ke, meM amuka bhaDAramAM jeyu che, paNa A bhrAMta mAnyatA che. kharI rIte, jema piDaniyukti e dazavaikAlikaniyuktine ane edhaniyukti e AvazyakaniyuktinA pRthak karelA aMza che, te ja rIte pa McakalpabhASya e pabhASyane eka jude pADeleA vibhAga che; nahIM ke svataMtra koI sUtra. AcArya zrI malayagira mahArAja ane zrI kSemakIrtisUri mahArAja prastuta bRhatkalpasUtranI TIkAmAM vAraMvAra A rIte ja ullekha kare che,
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'mahupasUtra ' : pAstAvika [ 95 nizIthavizeSacUrNi Aje jene sau nizIthacUrNi tarIke oLakhe che e nizIthastra uparanI vizeSacUrNi che. nizIthaNa hAvI joI e, paraMtu Aje ene kayAMya patto nathI. Aje te ApaNA sAme nisIhavisesacuNI ja che. cheda AgamasAhityane jANyA pachI ApaNe graMthanA mULa viSaya tarapha AvIe. * graM'thanuM mULa nAma--prastuta ' bRhatkalpasUtra 'nu' mULa nAma ' o' che. tenI prAkRta-saMskRta vyAkhyA-TIkAone paNa 'kabhAsa", 'kempasa cugNI' Adi nAmeAthI ja eLakhavAmAM Ave che. eTale niSkarSa e thayeA ke, A graMthanuM * bRhatkalpasUtra' nAma pAchaLathI zarU thayu che. tenu kAraNa e che ke dazAzrutaskaMdhanA AbhA adhyayanarUpa paryuSaNAka patranI jAhera vAcanA vadhyA pachI e kalpasUtra ane prastuta kalpazAstrane alaga alaga samajavA mATe ekanu nAma kalpasUtra ane prastuta kalpazAstranuM nAma mRtkalpasUtra rAkhavAmAM AvyuM che. Aje jaina janatAneA mATo bhAga kalpasUtra ' nAmathI pa NAkalpasUtrane ja samaje che, balke * kalpasUtra ' nAma pAkalpasUtra mATe rUDha thaI gayuM che. eTale A zAsane bhinna samajavA mATe bRhatkapatra nAma Apyu che te yogya ja che. prastuta sUtra pramANamAM nAnuM eTale ke mAtra 405 zlokapramANa hovA chatAM emAM rahelA gAMbhInI dRSTie ene eka mahAzAstra ja kahevu teI e. A eka prAcInatama AcArazAstra che ane jaina dharmazAstromAM tenuM sthAna ghaNuM UMcuM che. temAMya jaina zramaNA mATe te e jIvanadharmanu mahAzAstra che. AnI bhASA prAcIna prAkRta athavA ardhamAgadhI hovA chatAM jema khIndra jaina Agame! mATe banyuM che tema AnI bhASAne paNa TIkAkAra AcArya zrI malayiMgara ane zrI kSemakIrtisUrie badalI nAkhI che. kharuM jotAM Avu parivartana keTale aMze ucita che e eka prazna ja che; tema chatAM sAthe sAthe Aje e paNa eka mATe savAla che ke, te te AgamenI prAcIna prAcInatama vividha pratie ke tenAM prayantarI sAme rAkhAe tyAre temAM je bhASA ane prayAga| viSayaka vaividhya jovAmAM Ave che te, sama bhASAzAstrIne gaLe paNa DacUro vALI de tevAM heAya che, temAM paNa niyukti, bhASya, mahAzAstra, cUrNi, vizeSa cUrNi vagere vyAkhyAkArAnA aparimita ane sakhyAtIta pADabhede ane pAvikArA maLe tyAre te cakkara AvI jAya tevuM bane evI vAta che. A paristhitimAM amuka javAbadArI laIne beThelA TIkAkAra Adi viSe ApaNe ekAeka elavA jevu kazuMya nathI rahetu N. vyAkhyAsAhitya ' kalpamahAzAstra upara vyAkhyAnarUpe niyukti-bhASya, cUrNi, vizeSacUrNi, bRhadbhASya, vRtti, avasUrI ane stabaka granthenI racanA thai che. te paikI A prakAzanamAM mULasUtra, niyukita-bhASya ane vRttine prasiddha karavAmAM Avela che, jene paricaya ahIM ApavAmAM Ave che. * 33 niryukti-bhASya AvazyakaniyuktimAM khuda niyuktikAra bhagavAne ' kappassa u NijjutiM 0 (gAthA 95) ema jaNAvela hovAthI prastuta kapamahAzAstra upara niyukti racavAmAM AvI che. tema chatAM Aje niyukti ane bhASya, e banneya paraspara bhaLI jaIne eka graMtharUpa thaI javAne lIdhe tenu pRthakkaraNa prAcIna cUrNikAra Adi paNa karI zakayA nathI. TIkAkAra AcArya zrImalayagirie paNa sUtra sparzika niyuktirbhASya caiko grantho jAta : ema jaNAvI niyukti ane bhASyane judA pADavAnu jatu karyuM che; jyAre AcArya zrI kSemakIrtie e prayatna karyAM che. tema chatAM temAM te saphaLa nathI thayA bahne ethI gALA ja thayA che. e ja kAraNa che ke TIkAnAM pratyantarAmAM tathA cUrNi 4.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAMjali vizeSacUrNimAM e mATe vividha nirdezo maLe che (juo pariziSTa cothuM ), svataMtra prAcIna bhASyapratiomAM paNa A aMgeno kazo viveka najare nathI Avato. A kAraNasara ame amArA prastuta prakAzanamAM niyukti-bhASya graMthanI gAthAonA aMke saLaMga ja rAkhyA che, ane e rIte badhI maLIne 4ha0 gAthAo thaI che. prAcIna bhAyupratimAM aneka kAraNasara gAthAe bevaDAvAthI tema ja astavyasta gAthAo ane gAthAMke hovAthI tenI gAthAsaMkhyAnI ame upekSA karI che. amAre gAthAkrama ati vyavasthita, prAmANika ane ati susaMgata che. bhASAdaSTie prAcIna bhAkhyaprationI gAthAnI bhASAmAM ane AcArya zrI bhalayagiri-kSemakIrtie ApelI bhASyagAthAnI bhASAmAM ghaNe ghaNo pharaka che, paraMtu amAre TIkAkArone nyAya ApavAno hovAthI temaNe potAnI TIkAmAM je svarUpe gAthAo lakhI che tene ja pramANa mAnIne ame kAma calAvyuM che. Ama chatAM sthAne sthAne anekavidha mahatvanA pAThabheda vagere noMdhavAmAM ame ALasa karyuM nathI. bhAganI bhASA mukhyatve prAkRta ja che, tema chatAM ghaNe sthaLe gAthAomAM mAgadhI ane zaurasenInA prayogo paNa jovAmAM Ave che. keTalIka gAthAo prasaMgavaza bhAgadhI ke zaurasenI bhASAmAM paNa racAyelI che. chaMdanI daSTie AkhuM bhAgya pradhAnapaNe AryAzaMdamAM racAyuM che, tema chatAM saMkhyAbaMdha sthaLe aucitya pramANe bIjA bIjA Ide paNa Ave che. vRtti-prastuta mahAzAstranI vRttino prAraMbha AcArya zrI bhalayagirie karyo che ane tenI samApti lagabhaga savAso varSa bAda tapA AcAryapravara zrI kSemakIrtisUrie karI che. vRttinI bhASA mukhyatve saMskRta hovA chatAM temAM prasaMgopAtta AvatI kathAo prAkRta ja che. vRttinuM pramANa sUtra-niryukti-bhAgya maLIne 42500 zleka lagabhaga che, eTale je AmAMthI sUtra-niyukti-bhASyane bAda karIe to vRttinuM pramANa 3500 bleka lagabhaga thAya che. AmAMthI lagabhaga 4000 lekapramANa TIkA AcArya zrI malayagirinI che ane bAkInI AkhI TIkA AcArya zrI kSemakIrtipraNIta che. cUNi-vizeSacUNi-cUrNi ane vizeSacUrNi, e bRhaskalpasUtra uparanI prAcIna prAcInatama vyAkhyAo che. A vyAkhyAo saMskRta mizrita prAkRtapradhAna bhASAmAM racAyelI che. A vyAkhyAonI prAkRtabhASA AcArya zrI hemacandrAdiviracita prAkRta vyAkaraNAdinA niyamone vazavartI bhASA nathI, paraMtu eka judA kulanI ja prAkRtabhASA che. A vyAkhyAmAM AvatA vividha prayogo jotAM enI bhASAnuM nAma zuM ApavuM e prazna eka keyaDArUpa ja che. huM mAnuM chuM ke Ane koI svataMtra bhASAnuM nAma ApavuM te karatAM "mitrAtamA '' nAma ApavuM e ja vadhAre saMgata vastu che. bhASAnA viSayamAM rasa lenAra pratyeka bhASAzAstrIne mATe jaina Agama ane tenA uparanA niryukti-bhAga-cUrNi. vizeSacUrNi graMthonuM adhyayana ane avalokana parama Avazyaka vastu che. bRhadabhASya-niyukti, bhASya ane bRhabhAga e traNeya jaina Agama uparanA vyAkhyAgraMtha haMmezAM padyabaMdha ja hoya che. prastuta bRhadabhAgya paNa gAthAbaMdha che. TIkAkAra AcArya zrI kSemakIrtimahArAja sAme prastuta bRhabhAge saMpUrNa hovA chatAM Aje ene saMpUrNa meLavavA ame bhAgyazALI thaI zakayA nathI. Aje jyAM jyAM A mahAbhASyanI pratio che tyAM prathama khaMDa mAtra che. jesalameradurganA zrI jinabhadrasUri jaina jJAnabhaMDAramAM jyAre A graMthanA be khaMDo joyA tyAre manamAM AzA janmI ke A graMtha pUrNa maLe, paNa tapAsa karatAM nirAzA sAthe joyuM ke banneya prathama khaMDanI ja nakale che. AnI bhASA paNa prAcIna mizra prAkRtabhASA che ane mukhyatve AryA chaMda hovA chatAM prasaMgopAtta bIjA bIjA paNa chaMdo che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 bRhaddepasUtra ' : prAstAvika [ 97 avacUrI--gRhakapatra upara eka avasUrI ( smRtisa MkSipta TIkA ) paNa che. enA praNetA zrI seAbhAgyasAgarasUri che ane e 1500 zleAkapramANa che. mULa graMthanA zabdArthane spaSTa rIte samajavA IcchanAra mATe A avacUrI mahattvanI che ane e TIkAne anusarIne ja racAyelI che. prastuta avasUrInI prati saMvata 1628mAM lakhAyelI hAI e te pahelAM racAyelI che. Antara paricaya prastuta bRhatkalpa mahAzAstranA Antara paricaya mATe ame dareka bhAgamAM vistRta viSayAnukramaNikA ApI che, je badhAya bhAgeAnI maLIne 152 pRSTha jeTalI thAya che, te ja paryApta che. A anukramaNikA jovAthI AkhA graMthamAM zu che te, darekedareka vidvAna munivara Adi sugamatAthI jANI--samajI zakaze. tema chatAM prastuta mahAzAstra e, eka chedazAstra tarIke oLakhAtu hAI te viSe ane tenA anusa MdhAnamAM je je khAsa ucita hAya te aMge vicAra karavA ati Avazyaka che. chedaAgamA--chedaAgamA badhA maLIne chatI saMkhyAmAM che, jene ullekha ane tene lagatA vizALa vyApyAsAhityanI noMdha ame upara karI AvyA chIe. A chedaAgameAmAM, manasA, vAcA, kaNA avisaMvAdI jIvana jIvanAra paramajJAnI tI kara, gaNudhara, sthavira Adi maharSie jagatanA mumukSu nitraMtha-ni thIone ekAMta kalyANa sAdhanA mATe je maulika ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigratAdirUpa mA darzAvyA che te aMge te te deza, kALa tema ja te te yuganA mAnavAnI svAbhAvika zArIrika ane mAnasika vRtti ane valaNane dhyAnamAM laI bAdhaka niyameAnu vidhAna karavAmAM Avyu' che, jene zAstrIya paribhASAmAM apavAda kahevAmAM Ave che. A apavAda arthAt bAdhaka niyame utsargI eTale ke maulika mArgonA vidhAna sAme hAvA chatAM e, maulika nAnA bAdhaka na heAtAM tenA sAdhaka che. AthI samajAze ke chedaAgame!mAM atigaMbhIra bhAve ekAnta AtmalakSI banIne maulika ahiMsAdi niyame aMge te te anekavidha vartamAna paristhitine lakSamAM laI Adhaka niyame! a'ge' vidhAna ane vicAra karavAmAM AvyA che. tAttvika dRSTie vicAratAM ema kahI zakAya ke jaina chedaAgame. e, ekAnta ucca jIvana jIvanAra gItA jaina sthavirA ane AcAryAMnI sUkSmakSikA ane temanI prauDha pratibhAnA sarvocca paricaya ApanAra mahAna zAstrA che. usa ane apavAda-prastuta bRhatkalpasUtra, e chedaAgamAmAMnu eka hAI emAM utsa ane apavAdamA tu arthAt sAdhaka-bAdhaka niyamAnu vidhAna karavAmAM AvyuM che. e utsa-apavAde kayA, keTalA ane kaI kaI bAbata viSe che?e graMthanuM avaleAkana karanAra joI-jANI zakaze, paraMtu e utsarga ane apavAdanA nirmANane mULa pAyA zA che? ane jIvanatattvAnuM rahasya samajanAre ane tenuM mUlya mUlavanAre potAnA jIvanamAM teneA upayAga kaI rIte karavAnA che--karavA joI e ?-e vicAravuM ane samajavuM ati Avazyaka che. A vastu ati mahattvanI hAI khuda niyukti-bhASyakAra bhagavaMte e ane tadanugAmI prAkRta-saMskRta vyAkhyAkArAe sudhdhAM prasa`ga AvatAM e viSe ghaNA UMDANathI aneka sthaLe vicAra karyAM che. jagatanA koI paNa dharma, nIti, rAjya, prajA, saMdha, samAja, sabhA, saMsthA ke maMDaLeA--tyAgI hA ke sa*sArI--e tenA ekadhArA maulika baMdhAraNa upara nabhI ke vI zake ja nahi; paraMtu e saune te te sama-viSama paristhiti ane sacegeAne dhyAnamAM rAkhIne aneka sAdhaka-bAdhaka niyameA ghaDavA paDe che ane te ja te peAtAnA astitvane cirakALa sudhI TakAvI rAkhI peAtAnA uddezAne saphaLa ke ciraMjIva banAvI sAna 13
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 ] jJAnAMjali zake che. Ama chatAM jagatanAM dharma, nIti, rAjya, prajA, sadha, samAja vagere mAtra tenA niyameAnA nirmANa upara ja jAgyA-jIvyA nathI, paraMtu e niyamAnA prAmANika zuddha ekaniSTha pAlanane AdhAre ja te jIvyA che ane jIvanane unnata banAvyuM che. A zAzvata niyamate najara sAme rAkhIne, jIvanamAM vItarAgabhAvanAne mUrtarUpa ApanAra ane te mATe ekadhArA prayatna karanAra jaina gItA mahiSaoe utsarga -apavAdanuM nirmANa karyuM che. < utsarga ' zabdane a' mukhya thAya che ane apavAda' zabdano artha gauNa' thAya che. prastuta chedaAgamete lakSIne paNa utsa-apavAda zabdane e ja a che. arthAt utsargI eTale Antara jIvana, cAritra ane guNeAnI rakSA, zuddhi ke vRddhi mATenA mukhya niyameAnuM vidhAna ane apavAda eTale Antara jIvana AdinI rakSA, zuddhi ke vRddhi mATenA khAdhaka niyamAnuM vidhAna. utsargaapavAdanA ghaDatara vizenA mULa uddeza tarapha jotAM banneyanuM mahattva ke mukhyapaNuM eka samAna che. eTale sarvasAdhAraNane sahajabhAve ema lAgyA vinA nahi rahe ke eka ja hetu mATe AvuM daividhya kema ? paraMtu jagatanuM sUkSma rIte avalekana karanArane e vastu samajAyA vinA nahi rahe ke, mAnavajIvanamAM sahaja bhAve sadAne mATe je zArIrika ane khAsa karIne mAnasika nirbaLatAe adhikAra jamAvyo che, e ja A daividhyanuM mukhya kAraNa che. A paristhitine pratyakSa joyA-jANyA pachI dharma, nIti, saMdha, samAja, prajA AdinA nirmAtAe peAtAnI sAthe rahenAra ane cAlanAranI bAhya ane AMtara paristhitine dhyAnamAM na le ane sAdhaka-Adhaka niyameAnuM vidhAna na kare, teA e dharma, nIti, rAjya, prajA, saMdha vagere vahelAMmAM vahelAM ja paDI bhAMge. A maulika sUkSma vastune lakSamAM rAkhI jaina saMdhanuM nirmANu karanAra jaina sthavirAe e sadha mATe utsarga-apavAdanu nirmANa karI peAtAnA sarvocca vana, gaMbhIra jJAna, anubhava ane pratibhAnA paricaya ApyA che. utsa-apavAdanI maryAdAmAMthI jyAre pariNAmipaNuM ane zuddha vRtti paravArI jAya che, tyAre e utsa` ane apavAda, utsa-apavAda na rahetAM anAcAra ane jIvananAM mahAna dUSaNA banI jAya che. A ja kAraNathI utsa'-apavAdanuM nirUpaNa ane nirmANa karavA pahelAM bhASyakAra bhagavaMte pariNAmI, apariNAmI ane atipariNAnI ziSyA eTale ke anuyAyIonu nirUpaNa karyu che ( jue gAthA 792-97, pR. 149-50 ) ane jaNAvyuM che ke, yathAvasthita vastune samajanAra ja utsargImA ane apavAdamA nI ArAdhanA karI zake che. tema ja AvA jinAjJAvavI mahAnubhAva ziSyA-tyAgI anuyAyIo-ja cheH AgamajJAnanA adhikArI che ane peAtAnA vanane nirAbAdha rAkhI zake che. jyAre pariNAmibhAva adRzya thAya che ane jIvanamAM zuddha sAttvika sAdhutAne badale svArtha, svacchaMdatA ane upekSAvRtti janme che, tyAre utsa` apavAdanuM vAstavika jJAna ane pavitra-pAvana vItarAgadharma'nI ArAdhanA dUra te dUra ja jAya che ane aMte ArAdhanA karanAra paDI bhAMge che. ATale vicAra karyAM pachI ApaNane samajAze ke utsarga ane apavAdanu vanamAM zu` sthAna che ane enuM mahattva kevu, keTaluM ane kaI daSTie che? prastuta mahAzAstramAM aneka viSayA ane prasaMgAne anulakSIne A aMge khUba khUba vicAra karavAmAM AvyA che. AMtara ke bAhya jIvananI evI koI paNa bAbata nathI ke je aMge utsa-apavAda lAgu na paDe. e ja kAraNathI prastuta mahAzAstramAM kahevAmAM AvyuM che ke " jeTalA utsargA-maulika niyamA-che teTalA ane te ja apavAdo-bAdhaka niyame che ane jeTalA bAdhaka niyama-apavAde che teTalA ane te ja maulika niyama-utsargI che'' (jIe gA0 322) A ja hakIkatane savizeSa spaSTa karatAM bhASyakAra bhagavate jaNAvyuM che ke,
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtra' : prAstAvika [ 99 " utsanA sthAnamAM eTale ke utsargAmAnA adhikArI mATe utsarga e utsarga che ane apavAda e apavAda che. paraMtu apavAdanA sthAnamAM arthAta apavAdamArganA adhikArI mATe apavAda e utsa che ane utsarga e apavAda che. A rIte utsa ane apavAda pe|tapeAtAnA sthAna ane paristhiti paratve zreyaskara, kA sAdhaka ane baLavAna che" ( jue gA.. 323-24) utsarga -apavAdanI samatulAnuM ATaluM' sUkSma nidarzana e, jainadarzananI mahAna tattvajJatA ane anekAntadananI siddhinu viziSTa pratIka che. utsarga -apavAdanI samatulAnu nidana karyA pachI tene ekadhAruM vyApaka ane vidheya mAnI levuM joI e nahi, paraMtu temAM satyapaNuM ane viveka hAvAM joi e. eTalA ja mATe bhASyakAra bhagavaMte kahyuM che ke~~ Na vi kiMci aNNAyaM, paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehiM / esA tesiM ANA, kajje sacceNa hotavvaM // 3330 // arthAt--jinezvarAe kazAya mATe ekAMta vidhAna ke niSedha karyA nathI. temanI AjJA eTalI ja che ke kAya prasaMge satyadarzI arthAt saraLa ane rAga-dveparahita thavu joI e. sthavira zrIdha dAsagaNie upadezamAlAprakaraNamAM paNa A ja AzayanI vastu kahI che... tamhA savvAnnA, savvaniseho ya pavayaNe natthi / AyaM vayaM tulijjA, lAhAkaMkhi vtra vANiyao // 392 // arthAt--jinAgamamAM kazAya mATe ekAnta AjJA ke ekAnta manAI che ja nahi, phakta dareka kArya karatAM lAbhanA vicAra karanAra vANiyAnI mAphaka Avaka ane kharcanI eTale ke naphA-TATAnI sarakhAmaNI karavI. upara jaNAvavAmAM AvyuM te uparathI samajI zakAze ke utsa-apavAdanI mULa jIvAdorI satyadarzitA che. jyAM e cAlI jAya ke temAM UNapa Ave tyAM utsargI e utsa` nathI raheteA ane apavAda e apavAda paNa nathI rahI zakatA; eTalu ja nahi, paraMtu jIvanamAMthI satyane abhAva thatAM pAramArthika jIvana jevI koI vastu ja nathI rahetI. AcArAMgasUtra thru. 1, a03, 303 mAM kahevAmAM AvyuM che ke, " purimA ! sajjameva samamiJALAdvi, sararasa AALA" kaThThi se mehAvI mAra tarapha '-arthAt huM Atman ! tuM satyane barAbara oLakha, satyanI maryAdAmAM rahI prayatna karanAra vidvAna ja saMsArane pAra kare che." AnA artha e che ke, utsarga--apavAdasvarU5 jinAjJA ke jinapravacananI ArAdhanA karanAranuM jIvana daNu jevu svaccha ane sphaTikanI jema pAradarzI hAvu joI e. utsaga apavAdanA gAMbhAne jANanAre jIvanamAM talavAranI dhAra upara athavA ajamAmAM (jenI be bAju UMDI khANA AvI hoya tevA ati sAMkaDA pahADI mArgamAM ) cAlavuM paDe che. jIvananA dvaidhIbhAva ke svArthane ahI jarA jeTaluMya sthAna nathI. utsa-apavAdanA zuddha sapUrNa jJAna ane jIvananI ekadhAratA, e banneyane sadA mATe ekasAthe ja cAlavAnuM hoya che. upara ApaNe utsa-apavAdanA svarUpa ane maryAdA viSe je vicAryuM ane jANyu. te uparathI A vastu tarI Ave che ke, utsargI mArga jIvananI sabaLatA upara UbhA che, jayAre apavAdamA nu vidhAna vananI niLatAne AbhArI che. ahIM darekane saDaja bhAve e prazna thayA vinA nahi rahe ke, jaina gItA sthavira bhagavAe apavAdamAnuM vidhAna karIne mAnavajIvananI nirbaLatAne kema
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 ] jJAnAMjali poSI ? paraMtu kharI rIte e vAta ema che ja nahi ! sAcI hakIkata e che ke, jema pagapALA musApharI karanAra bhUkha, tarasa ke thAka vagere lAgatAM rastAmAM paDAva nAkhe che ane jarUrata jaNAtAM tyAM rAtriyAso paNa kare che, te chatAM jema e musApharane rAtrivAsa e enA AgaLa pahoMcavAmAM aMtarAyarUpa nathI, paraMtu jaladI AgaLa vadhavAmAM sahAyarUpa che, te ja rIte apavAdamArganuM vidhAna e jIvananI bhUmikAne nirbaLa banAvavA mATe nathI, paNa bamaNA vegathI AgaLa vadhAravA mATe che. alabatta, jema mArgamAM paDAva nAkhanAra musApharane jaMgala jevAM bhayAnaka sthAno hoya tyAre sAvadhAna, apramatta ane sajAga rahevuM paDe che, tema AMtara jIvananA mArgamAM AvatAM bhayasthAnamAM apavAdamArganuM Asevana karanAra tyAgI nirgatha-nigraMthIone paNa satata sAvadhAna ane sajAga rahevAnuM hoya che. je Antara jIvananI sAdhanA karanAra A viSe moLo paDe to tenA pavitrapAvana jIvanano bhukko ja bolI jAya, emAM be mata ja nathI. eTale ja apavAdamArganuM sevana karanAra mATe "pAkI gayelA gUmaDAvALA mANasa'nuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. jema gUmaDuM pAkI gayA pachI temAMnI rasI kADhatAM te mANasa potAne ochAmAM ochuM darada thAya tevI cokasAIpUrvaka sAcavIne dabAvIne rasI kADhe che, te ja rIte apavAdamArganuM Asevana karanAra mahAnubhAva nirmatha-nigraMthIo vagere paNa potAnA saMyama ane vratone ochAmAM ochuM dUSaNa lAge ke hAni pahoMce tema naaeke ja apavAdamArganuM Asevana kare. prastuta bRhatkalpasUtra cheHAgamamAM ane bIjAM che AgamomAM jena nigraMtha-nigraMthIonA jIvanane sparzatA mULa niyamo ane uttaraniyamone lagatA prasaMgane anulakSIne gaMbhIrabhA vividha vicAraNAo, maryAdAo, apavAda vagerenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. e nirUpaNa pAchaLa je tArivaktA kAma karI rahI che tene gItArtho ane vidvAno AtmalakSI thaIne madhyastha bhAve vicAre ane jIvanamAM utAre. nirNatha-nirgathIsaMgha-prAcIna kALamAM jaina sAdhu-sAdhvIo mATe nircatha-nigraMthI, bhikSubhikSaNI, yati-yatinI, pAkhaMDa-pArSaDinI vagere zabdono prayoga thato. Aje A badhA zabdonuM sthAna mukhyatve karIne sAdhu ane sAdhI zabda lIdhuM che. prAcIna yuganA uparyukta zabdo paikI yatizabda tisaMsthAnA janma pachI aNagamato ane bhraSTAcArasUcaka banI gaye che. pApaMDa zabda paNa dareka saMpradAyanA mAnya AgamAdi graMthamAM vaparAvA chatAM Aje e mAtra jaina sAdhuo mATe ja nahi paNa dareka saMpradAya mATe apamAnajanaka banI gaye che. nigraMtha nircathIsaMdhanI vyavasthA ane baMdhAraNa viSe, bhayaMkara duSkALa Adi kAraNone laI chinnabhinna dazAmAM AvI paDelAM AjanA maulika jaina AgamomAM paNa vaijJAnika DhaMganI hakIkatonAM je bIjo maLI Ave che ane tene pAchaLanA viroe vikasAvIne punaH pUrNa rUpa ApavA je prayatna karyo che, e jotAM ApaNane jaNAze ke te kALe nigraMtha-nircathI saMghanI vyavasthA ane baMdhAraNa keTalAM vyavasthita hatAM ane eka sArvabhauma rAjasattA je rIte zAsana calAve teTalA zuddha niyatAnA gaurava, gAMbhIrya, dhIraja ane damAmapUrvaka tenuM zAsana nabhatuM hatuM. A ja kAraNathI AjanAM jaina Agama vetAMbara jaina zrIsaMgha, jemAM mUrtipUjaka, sthAnakavAsI ane terApaMthI traNeyano samAveza thAya che, tene ekasarakhI rIte mAnya ane parama AdaraNIya che. - digaMbara jaina zrIsaMgha "maulika jaina Agamo sarvathA nAza pAmI gayAM che" ema mAnIne prastuta Agamone mAnya karato nathI. digaMbara zrIsaMghe A Agamone game te kALe ane game te kAraNe jatA karyA ho; paraMtu ethI teNe dhaNuM khoyuM che ema ApaNane sahaja bhAve lAge che ane koI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtra' prAstAvika ( 101 paNa vicArakane ema lAgyA vinA nahi rahe; kAraNa ke jagatanI koI paNa saMskRti pAse tenA pitAnA ghaDatara mATenuM maulika vAya hovuM e anivArya vastu che; enA abhAvamAM enA nirmANano bIjo koI AdhArastaMbha ja na bane. Aje digaMbara zrI saMdha sAme e prazna aNaUkale ja paDyo che ke jagatabharanA dharmo ane saMpradAyo pAse tenA AdhArastaMbharUpa maulika sAhitya chinnabhinna, apUrNa ke vikRta, game tevA svarUpamAM paNa vidyamAna che, jyAre mAtra digaMbara saMpradAya pAse temanA mULa puruSa eTale ke tIrthakarabhagavaMta ane gaNadharoe nirmita karela maulika jaina Agamane eka akSara sarakhAya nathI rahyo ! A jAtanI kalpanA buddhisaMgata ke yuktisaMgata nathI eTaluM ja nahi, paNa game tevA zraddhALune paNa akaLAmaNa pedA kare ke mUMjhavI mUke tevI che. kAraNa ke samagra jainadarzanamAnya ane jainatattvajJAnanA prANabhUta mahAbaMdha (mahAdhavala siddhAnta) vagere mahAna graMthanuM nirmANa jenA AdhAre thaI zake evA maulika graMthonuM ati prabhAvita jJAna ane tenuM pAraMparya te jamAnAnA nirca the pAse rahyuM ane jaina AgamonuM jJAna ekIsAthe sarvathA nAza pAmI gayuM, temAMnA ekAda aMga, zrutaskaMdha, adhyayana ke udeza jeTaluMya jJAna koI pAse na rahyuM; eTaluM ja nahi, eka gAthA ke akSara paNa yAda na rahyo...A varatu koI paNa rIte koIneya gaLe Utare tevI nathI. astu. digaMbara zrIsaMghanA agraNI sthavira bhagavaMtoe game te kAraNe jaina Agamane jatA karyA hoya, te chatAM e vAta cokkasa che ke temaNe jaina Agamone jatA karIne potAnI maulika jJAnasaMpatti evA uparAMta bIjuM ghaNuM ghaNuM khoyuM che, emAM be mata nathI. AjanA jaina Agamo mAtra sAMpradAyika dRSTie ja prAcIna che tema nathI, paNa graMthanI zilI, bhASAzAstra, ItihAsa, samAjazAstra, te te yuganI saMskRtinAM sUcana Adi dvArA prAcInatAnI kasoTI karanArA bhAratIya ane pAzcAtya vidvAno ane skolare paNa jena AgamonI maulikatAne mAnya rAkhe che. ahIM eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che ke AjanA jaina AgamomAM molika aMze ghaNuM ghaNuM che emAM zaMkA nathI, paraMtu jeTaluM ane je kAMI che e badhuMya maulika che, ema mAnavA ke manAvavA prayatna karavo e sarvajJa bhagavaMtone dUSita kuravA jevI vastu che. AjanA jaina AgamomAM evA ghaNuM ghaNuM aMze che, je jaina Agamone pustakArUDha karavAmAM AvyA tyAre ke te AsapAsamAM umerAyelA ke pUrti karAyelA che; keTalAka aMze evA paNa che ke je jainetara zAstrone AdhAre umerAyelA hoI jena daSTithI dUra paNa jAya che, ItyAdi aneka bAbato jaina AgamanA abhyAsI gItArtha gaMbhIra jaina munigaNe vivekathI dhyAnamAM rAkhavA jevI che. nirNa"tha- nithI saMghanA mahAmAnya sthaviro--ApaNuM rASTrIya utthAna mATenI hilacAlanA yugamAM jema havanaro ane lAkhonI saMkhyAmAM dezanA mahAnubhAvo bahAra nIkaLI paDyA hatA. e ja rIte e paNa eka yuga hato, jyAre janatAmAM amuka varga saMsAranA vividha trAsothI ubhagIne zramaNa-vIra-vardhamAna bhagavAnanA tyAgamArga tarapha vaLyo hato. AthI jyAre nigraMthasaMghamAM rAjAo, maMtrIo, dhanADyo ane sAmAnya kuTuMbIo pitAnA parivAra sAthe hajAronI saMkhyAmAM dAkhala thavA lAgyA, tyAre temanI vyavasthA ane niyaMtraNa mATe te yuganA saMghasthaviree dIrdhadarzita pUrvaka saMghanA niyaMtraNa mATenA niyamonuM ane niyaMtraNa rAkhanAra mahAnubhAva egya vyaktio ane temane viSenA niyamonuM nirmANa karyuM hatuM. A viSenuM vistArathI vivecana karavA mATe eka svataMtra pustaka ja lakhavuM joIe, paraMtu atyAre to ahIM prasaMgopAta mAtra te viSenI dhUla rUparekhA je
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 1 jJAnAMjali ApavAmAM Ave che. prAraMbhamAM ApaNe jANI laIe ke nirNatha-nircathI saMghanA vyavasthApaka mahAmAnya sthaviro koNa hatA ? emane kaye nAme oLakhavAmAM AvatA ane temanA adhikAro ane javAbadArIo zAM zAM hatAM ? - nirgatha-nirca thIsaMghamAM javAbadAra mahAmAnya sthavire pAMca che: (1) AcArya, (2) upAdhyAya, (3) pravartaka, (4) sthavira ane (5) ratnAdhika. A pAMce javAbadAra sthavira mahAnubhAvo adhikAramAM uttarottara UtaratA hovA chatAM temanuM gaurava lagabhaga ekadhAruM mAnavAmAM AvyuM che. A pAMce saMghapuruSo saMghavyavasthA mATe je kAMI kare te parasparanI sahAnubhUti ane javAbadArIpUrvaka ja karI zake, evI temAM vyavasthA che. khuda AcArya bhagavaMta sauthI vizeSa mAnya vyakti hovA chatAM mahattvanA prasaMgamAM pitAnI sAthenA upAdhyAya Adi sthavirenI sahAnubhUti meLavyA vinA kazuMya karI na zake, evI AmAM yojanA che. ekaMdara rIte jaina saMghavyavasthAmAM vyakti svAtaMtryane ochAmAM ochuM athavA nahi jevuM ja sthAna che; kharI rIte "nathI' ema kahIe te khoTuM nathI. A ja kAraNa che ke koI paNa prakAranI jaina dhArmika saMpatti kadI vyaktine adhIna rAkhavAmAM nathI AvI, che paNa nahi ane hovI paNa na joIe. 1. AcArya bhagavaMtane adhikAra mukhyatve nigraMtha nirmathI saMghanA ucca kakSAnA adhyayana ane zikSAne lagato che. 2. upAdhyAyIno adhikAra sAdhuonI prAraMbhika ane lagabhaga mAdhyamika kakSAnA adhyayana ane zikSAne lagato che. A banneya saMghapuruSo niryatha-nircathIsaMghanI zikSA mATenI javAbadAra vyaktio che. 3. pravartakane adhikAra sAdhujIvanane lagatA AcAra-vicAra-vyavahAramAM vyavasthita rIte ati gaMbhIrabhAve nircatha-nigraMthIone pravRtti karAvavAnuM ane te aMgenI mahatvanI zikSA viSeno che. 4. sthavirano adhikAra jaina nigraMthasaMghamAM praveza karanAra zivene-nigraMthone sAdhudharmopayogI pavitra AcArAdine lagatI prAraMbhika zikSA adhyayana vagere viSe che. trIjA ane cothA naMbaranA saMghasthavire nigraMtha nigraMthasaMghanI AcAra-kriyAviSayaka zikSA uparAMta jIvanavyavahAra mATe upayogI dareka bAhya sAmagrI viSenI-eTale vastra, pAtra, upakaraNa auSadha vagere pratyeka bAbatanI-javAbadArI dharAvanAra vyaktio che. pahelA be saMghasthaviro nigraMtha-nigraMthIsaMghanA jJAna viSenI javAbadArIvALA che. ane bIjA be saMdhasthaviro nircatha-nigraMthIsaMghanI kriyA-AcAra viSenI javAbadArIvALA che. nigraMtha-nircathIsaMghamAM mukhya javAbadAra A cAra mahApuruSa che. emane je prakAranI javAbadArI soMpavAmAM AvI che tenuM pRthakkaraNa karIe to ApaNane spaSTapaNe jaNAI Avaze ke zramaNa vara-vardhamAna bhagavAne je jJAna-kriyArUpa nirvANamArgane upadeza karyo che, tenI suvyavasthita rIte ArAdhanA, rakSA ane pAlana thaI zake e vastune lakSamAM rAkhIne ja prastuta saMghasthavironI sthApanA karavAmAM AvI che. 5. nAdhika e nigraMthanircathIsaMghamAMnA viziSTa AgamajJAnasaMpanna, vijJa, vivekI, gaMbhIra, samayasUcakatA Adi guNothI alaMkRta nirmathe che. jyAre jyAre nircatha-nircathI saMghane lagatAM nAnAM ke moTAM game te jAtanAM vividha kAryo AvI paDe tyAre teno nirvAha karavAne AcArya Adi saMghaviranI AjJA thatAM A mahAnubhAvo inakAra na jatAM haMmezAMne mATe khaDe page taiyAra hoya che. vRSa tarIke oLakhAtA baLavAna ane dharyazALI samartha nigraMtho ke jeo gaMbhIra muzkelInA prasaMgomAM potAnA zArIrika baLanI kasoTI dvArA ane jIvananA bhAge paNa AkhA nigraMtha-nircathI saMghane haMmezAM sAcavavA mATenI javAbadArI dharAve che, e vRSabhono samAveza A ratnAdhika nigraMthomAM ja thAya che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bRhatkalpasUtra ': prAstAvika [ 103 upara sAmAnya rIte saMghavirAnI javAbadArI ane temanI pharajo viSe TUMkamAM ullekha karavAmAM AvyA che, te chatAM kAraNe paDatAM ekAekamekane koI paNa kAryamAM sa`pUrNa javAbadArIpUrvaka sahakAra ApavA mATe taiyAra ja hoya che ane e mATenI dareka yeAgyatA eTale ke prabhAvita gItAtA, viziSTa cAritra, sthitaprajJatA, gAMbhI, samayasUcakatA Adi guNA e prabhAvazALI saMdhapuSAmAM hAya che-hAvA ja joI e. upara AcAne mATe je adhikAra jaNAvavAmAM AvyA che te mAtra zikSAdhyakSa vAcanAvAya te anulakSInee ja samajavA joI e. eTale vAcanAcArya sivAya digAcAya vagere bIna AcArya paNu che ke je niMdha-ni thIe mATe vihArapradeza, anukULa-pratikULa kSetra vagerenI tapAsa ane vividha prakAranI vyavasthA karavAmAM nipuNa ane samartha hoya che. gaccha, kula, gaNu, saMgha ane tenA zivarA----mAtra gaNatarInA ja ni''tha-ni'thIone samudAya hoya tyAre te upara jaNAvyA mujabanA pAMca saMdhathivarethI kAma cAlI zake. paraMtu jyAre hajAronI saMkhyAmAM sAdhue hoya tyAre te upara jaNAvelA mAtra gaNatarInA sadhapustro vyavasthA jALavI na zake; te mATe guccha, kula, gaNu ane saMghanI vyavasthA karavAmAM AvI hatI ane te darekamAM uparyukta pAMca saMghavirAnI goThavaNa rahetI ane te anukrame gacchAcAya, kulAcAya, gaNAcAya ane saMghAcAya Adi nAmothI oLakhAtA. upara jaNAvelA AcArya Adi pAMca sadhapuo koI paNa jAtanI agavaDa sivAya jeTalA nigraMtha-nizAenI dareka vyavasthAne jALavI zake teTalA nitra tha-nigraMthIonA saMdhane gaccha kahevAmAM AvatA. evA aneka gacchonA samUhane kula kahetA. aneka kulAnA jUthane gaNa ane aneka gaNAnA samudAyane saMgha tarIke oLakhatA. kula-gaNa-saMdhanI javAbadArI dharAvanAra AcArya, upAdhyAya Adi te te upapadanAmathI arthAt kulAcA, kailApAdhyAya, phulapravata ka, kulasthavira, kularatnAdhika Adi nAmathI oLakhAtA. go ane gAcArya Adi kulAcArya Adine javAbadAra hatA, kulA gaNuAcA AdiMte javAbadAra hatAM, gA saMdhAcAya Adine javAbadAra hatA. saMdhAcA' te yuganA samagra niMthani thIsaMdha upara adhikAra dharAvatA ane te yugane samasta nitha-ni thIsaMdha saMdhAcAne saMpUrNapaNe javAbadAra hatA. je rIte gaccha, kula, gaNu, sAMdha ekabInane javAbadAra hatA, te ja rIte ekabIjAnI javAbadArI paNa anivArya rIte levI paDatI hatI ane letA paNa hatA. udAharaNa tarIke kArya ni Mtha ke ni'thI lAMbA samaya mATe bImAra rahetA hAya, apaMga thaI gayA hoya, gAMDA thaI gayA hoya, bhaNatA-gaNutA na heAya ke bhaNavAnI jarUrata hAya, AcA AdinI AjJA pALatA na hoya, jaDa jevA hAya, unnaDa hAya, niya-nimra thIemAM jhadhaDA paDayo hoya, ekabIjAnAM ziSya-ziSyAne nasADI gayA hAya, dIkSA cheDavA utsuka hAya, koI gaccha Adie ekabIjAnI maryAdAne lApa karyAM hoya athavA ekabIjAnA kSetramAM, nivAsasthAnamAM jabaradastIthI praveza karyA hAya, gaccha AdinA saMcAlaka sadhapuruSo potAnI pharajo bajAvI zake tema na hoya athavA yogyatAthI ke krothI bhraSTa hoya, ityAdi prasaMgo AvI paDe te samaye guccha A viSenI javAbadArI kulane sAMpe te te kulAcArye svIkAravI ja leI e. tema ja prasaMga Ave kula, gaNane A jAtanI javAbadArI bhaLAve teA kulAcArye paNa te levI joIe, ane kAma paDatAM gaNu, saMdhane kahe tyAre te javAbadArInA nikAla saMdhAcArye lAvavA ja joI e,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 ] jJAnAMjali nirgathIsaMghanI mahattarAo-- jema zramaNa vara-vadhamAna bhagavAnanA nircathasaMdhamAM agragaNya dharmayavasthApaka sthavironI vyavasthA karavAmAM AvI che, e ja rIte e bhagavAnanA nircathI saMdha mATe paNa potAne lagatI ghaNIkharI dharmavyavasthA jALavavA mATe mahattarAonI eTale nircathIsaMdha-sthavirAonI vyavasthA karavAmAM AvI che. ahIM prasaMgopAtta mahattarAzabda viSe jarA vicAra karI laIe. nircathIsaMghanI vaDIla sAdhI mATe mahattarApada pasaMda karavAmAM AvyuM che, mahattamA nahi, e sahetuka che ema lAge che. ane te e ke vIra-vardhamAnaprabhunA saMghamAM nircathI saMghane nircathasaMghanI adhInatAmAM rAkhavAmAM Avyo che, eTale e svataMtrapaNe kyAreya mahattama gaNAya nathI, ke tene mATe mahattamA' padanI vyavasthA karavAmAM Ave. e ja kAraNa che ke, nigraMthasaMghanI jema nircathIsaMghamAM kaI svataMtra kula-gaNa-saMghane lagatI vyavasthA paNa karavAmAM nathI AvI. ahIM koIe evI kalpanA karavI joIe nahi ke, "A rIte to nigraMthI saMghane parAdhIna ja banAvavAmAM Avyo che. kAraNa ke, kharuM jotAM, zramaNa vIra-vardhamAna bhagavaMtanA saMghamAM keInaya mATe mAnI lIdhelI svataMtratAne sthAna ja nathI, e upara kahevAI gayuM che. ane e ja kAraNane lIdhe nirmathasaMghamAMnA amuka darajajAnA gItArtha mATe paNa mahattarapada ja mAnya karavAmAM AvyuM che. nirgathIsaMdhamAM pravattinI, gaNAvachedinI, abhiSeka ane pratihArI--A cAra mahattarAo prabhAvayukta ane javAbadAra vyaktio manAI che. nigraMthasaMdhamAM AcArya, upAdhyAya, pravartaka ane sthavira athavA ratnAdhikavRSabhano je darajo che, te ja darajaje nirgathIsaMghamAM pravattinI, gaNavadinI, abhiSeka ane pratihArIne che. pravattinIne mahattarA tarIke, gaNavacchedinIne upAdhyAyA tarIke, abhiSekAne sthavirA tarIke ane pratihArI nigraMthIne pratizrayapAlI, dvArapAlI athavA TUMke nAme pAlI tarIke oLakhavAmAM AvatI hatI. A cAre nigraMtha nircathIsaMdhamAnya mahAnubhAva padastha nigraMthIo nigraMthasaMghanA agragaNya saMghasthavironI jema ja jJAnAdiguNapUrNa ane prabhAvasaMpanna vyaktio hatI--e vastuno khyAla prastuta kalpabhAthanI nIcenI gAthA uparathI AvI zakaze : kAeNa uvaciyA khalu paDihArI saMjaINa gIyatthA / pariNaya bhutta kulINA abhIya vAyAmiyasarIrA // 2334 // A gAthAmAM batAvelA pratihArI-pAlI nigraMthInA lakSaNa uparathI samajI zakAze ke nircathIsaMgha viSenI savizeSa javAbadArI dharAvanAra AcAryA, pravattinI vagere kevI prabhAvita vyaktio hatI? nircathIsaMghamAM amuka prakAranAM mahattvanAM kAryo ochAmAM ochAM hovAthI ane e kAryo viSenI javAbadArI nigraMthasaMghanA agragaNya AcArya Adi sthavira upara hovAthI, e saMghamAM sthavirA ane ratnAdhikAo tarIkenI svataMtra vyavasthA nathI. paraMtu tene badale vRSabhasthAnIya vAlI-pratihArI sAvInI vyavasthAne ja mahattva ApavAmAM AvyuM che. A pAlI-pratihArI sAthvInI yogyatA ane tenI pharajanuM prasaMgopAtta je digdarzana karAvavAmAM AvyuM che (juo kalpabhASyadi gAthA 2334 thI 41 tathA 5951 Adi) te jotAM ApaNane nigraMthasaMdhanA baMdhAraNanA ghaDavaiyA saMdhasthavironI viziSTa kuzaLatAnuM bhAna thAya che. upara jaNAvyA pramANe nircathIsaMdhanI mahattarikAonI vyavasthA pAchaLa mahatvane eka khyAla
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 105 ke bRhatkalpasUtra ' ; prAstAvika e paNa che ke ni'thIsaMdhanI aMgata vyavasthA mATe temane Dagale ne pagale paravazatA na rahe, tema ja dareka bAbata mATe ekabIjAnA sahavAsamAM ke atiprasaMgamAM AvavuM na paDe. ahIM e vastu dhyAnamAM rahe ke, jaina saMskRtinA praNetAee nigraMthasaMsthA ane ni thIsaMsthAne prAraMbhathI ja alaga karI dIdhela che ane Aje paNa baMneya alaga ja che. khAsa kAraNe ane niyata samaye ja temane mATe paraspara maLavAnI maryAdA bAMdhavAmAM AvI che. brahmavratanI maryAdA mATe A vyavasthA atimahattvanI che ane A jAtanI maryAdA, jagatanA itihAsa jotAM, jaina zramaNusaMdhanA mahattarAnI dIdarzitA pratye mAna pedA kare tevI vastu che. ATaluM jANyA pachI ApaNe e paNa samajI levu joI e ke ni thasa MdhanA mahattarAnI vyavasthA jema jJAnakriyAtmaka meAkSamArganI ArAdhanA, rakSA ane pAlana mATe karavAmAM AvI che, te ja rIte nirdhya thIsaMdhanI mahattarikAeAnI vyavasthA paNa e ja uddezane dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM AvI che. tema ja ni 'thasadha ane sadhamattA je rIte ekabIjAne pAtapotAnI pharajo mATe javAbadAra che, te ja rIte ni thIsaMdha ane tenI mahattarA paNa pAtapeAtAnI pharajo mATe parasparane javAbadAra che. ahIM e dhyAnamAM rahe ke zramaNa vIra-vamAna bhagavAnanA sadhamAM strIsaMdhane je rIte javAbadArIbharyA pUjyasthAne virAjamAna karI anAyAdha javAbadArI soMpavAmAM AvI che tema ja strIsaMdha mATenA niyameAnu je rIte nirmANu karavAmAM AvyuM che, te rIte strIsaMsthA mATe jagatanA koI paNa saMpradAyamAM hAvAneA bhAgye ja sabhava che. upara nigraMtha-ni thIsaMdhanA agragaNya pAMca sthavira bhagavaMte| ane sthavirAne saMkSepamAM paricaya karAvavAmAM AvyA che, temanI cAgyatA ane pharajo viSe jaina AgamAmAM ghaNuM ghaNuM kahevAmAM Avyu che. e ja rIte nitra tha-ni thIsaMdha viSe ane temanI yAgyatA Adi viSe paNa ghaNuM ghaNu kahevAmAM AvyuM che. ni-ni thIsa'--zramaNa bhagavAna mahAvIranA nitha-ni thIsaMdhamAM te te yogyatA ane paristhitine lakSIne temanA ghaNA ghaNA vibhAge pADavAmAM AvyA che. tema ja temanI yogyatA ane pArasparika karo viSe paNa kalpanAtIta vastunI vyavasthA karavAmAM AvI che. bAla, vRddha, glAna, tapastI, adhyayana-adhyApana karanArA, vaiyAta sevA karanArA, nitha-ni thIsadhanI vividha prakAranI sagavaDA jALavavAnI pratijJA lenAra Abhipratika vaiyAtmaka, gacchavAsI, padhArI, pratimAdhArI, gaMbhIra, agaMbhIra, gItA, agItA, sahanazIla, asahanazIla vagere aneka prakAranA nitra ce| hatA. upara jaNAvyA pramANenA zramaNu mahAvIra bhagavAnanA samasta ni tha-nitra thIsa`dha mATe Antara ane bAhya jIvanane sparzatI dareka nAnI-meTI bAbate) prastuta mahAzAstramAM ane vyavahArasUtra Adi anya chedagranthAmAM rajU karavAmAM AvI che; jema ke, 1. gaccha-kula-gaNa--saMdhanA sthavirA-mahattarApadasthAnI yAgyatA, temanu gaurava ane temanI peAtAne tema ja ni tha-nitra thIsaMdhane lagatI adhyayana ane AcAraviSayaka sAraNA, vAraNA, nAdanAdi viSayaka vividha karajo; 2. sadhamahattarAnI pArasparika kro, javAbadArIe ane maryAdA; 3. ni`tha-ni'thIsaMdhanI vyavasthA jALavavA mATe ane uparavaTa thaI maryAdA bahAra vartanAra sadhasthavirAthI laI dareka nitha-nigraMthInA aparAdhAne vicAra karavA mATe sadhasamitionI racanA, tenI maryAdAo-kAyadAe, samitionA mahattarA, judA judA aparAdhone lagatI zikSAe ane ayeAgya rIte nyAya teAlanAra arthAt nyAya bhaMga karanAra samitimahattA mATe sAmAnya zikSAthI laI amuka mudata sudhI ke sadAne mATe padabhraSTa karavA sudhInI zikSAe; jJAnAM, 14
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] jJAnAMjali 4. nigraMthanircathIsaMghamAM dAkhala karavA yogya vyaktionI yogyatA ane parIkSA, temanA adhyayana, mahAvratonI rakSA ane jIvanazuddhine sAdhatI tAvika kriyAo; 5. nigraMtha nircathIonI vigaccha, paragaccha Adine lakSIne pArasparika maryAdAo ane pharajo. A ane A jAtanI saMkhyAbaMdha bAbato jaina AgamamAM ane prastuta mahAzAstramAM jhINavaTathI chaNavAmAM AvI che; eTaluM ja nahi, paNa te dareka mATe sUkSmaNikA ane gaMbhIratAbharyA utsarga apavAdarUpe vidhAna paNa karavAmAM AvyuM che ane prAyazcittone nirdeza paNa karavAmAM Avyo che. ullaMThamAM ulUMTha ane pApImAM pApI nigraMtha tarapha prasaMga AvatAM saMghamahattaroe kevI rIte kAma levuM ? kevI zikSA karavI ? ane kevI rahema rAkhavI? vagere paNa gaMbhIrabhAve jaNAvavAmAM AvyuM che. prastuta mahAzAstrane sthitaprajJa ane pariNAmika buddhithI avalokana karanAra ane vicAranAra, jaina saMghapuruSo ane temanI saMghabaMdhAraNaviSayaka kuzaLatA mATe jarUra AlAdita thaze emAM leza paNa zaMkA nathI. upara nigraMtha nircathIsaMghanA baMdhAraNa viSe je kAMI TUMkamAM jaNAvavAmAM AvyuM che, e badhI prakAzayuganI nAmazeSa vigato che. e prakAzayuga zramaNa mahAvIra bhagavAna bAda amuka saikAo sudhI cAlyo che. emAM sau pahelAM bhaMgANa paDyAnuM ApaNane sthavira AryamahAgiri ane sthavira Arya suhastinA yugamAM jANavA maLe che. bhaMgANanuM anusaMdhAna turata ja thaI gayuM che, paraMtu te pachI dhIre dhIre sUtravAcanA Adi kAraNasara amuka sadIo bAda ghaNuM moTuM bhaMgANa paDI gayuM che. saMbhava che ke, ghaNI muzkelI chatAM A saMdhasUtra-saMdhabaMdhAraNa ochAmAM ochuM, chevaTe bhagavAna zrI devagiNi kSamAzramaNa Adi sthavaree Agamone pustakArUDha karavA nimitte valabhI-vaLAmAM saMdhamelApaka karyo, tyAM sudhI kAMIka naLyuM hoya (2); A pachI to jainasaMghanuM AkhuM baMdhAraNa chinnabhinna ane astavyasta thaI gayuM che. ApaNane jANIne Azcarya thaze ke, A mATe khuda kalpabhASyakAra bhagavAna zrIsaMgha dAsagaNi kSamAzramaNe paNa pitAnA jamAnAmAM, jaina saMghamAM lagabhaga ati nAlAyaka ghaNuM ghaNu saMghamahattare UbhA thavA mATe phariyAda karI che. teozrIe jaNAvyuM che ke - AyariyattaNaturito, puvvaM sIsattaNaM akaauunnN| hiMDati coppAyarito, niraMkuso mattahatthi va // 373 / / artha-pote pahelAM ziSya banyA sivAya (arthAta gurukulavAsamAM rahI gusevApUrvaka jaina Agamone abhyAsa ane yathArtha cAritranuM pAlana karyA vinA ) AcAryapada levAne mATe talapApaDa thaI rahela sAdhu ( AcArya banyA pachI) madonmatta hastInI peThe niraMkuza thaIne cokhA mUrkha AcArya tarIke bhaTake che. 373 channAlayammi kAUNa, kuDiyaM abhimuhaMjalI suddhito| gerU pucchati pasiNaM, kinnu hu sA vAgare kiMci / / 374 // artha-jema koI geraka parivrAjaka tridaMDa upara kaMDikAne mUkIne tenA sAme be hAtha joDI Ubhe rahI page paDIne kAMI prazna pUche to te kuMDikA kAMI javAba Ape kharI ? jevuM A kaMDikAnuM AcAryapaNuM che tevuM ja uparokta AcAryanuM AcAryapaNuM che. 374 sIsA vi ya turaMtI, AyariyA vi hu lahu pasIyaMti / teNa darasikkhiyANaM, bhario loo pisAyAraNaM // 375 / / artha--(bhAnabhUkhyA) ziSya AcArya Adi paddhIo meLavavA mATe utAvaLA thAya che ane
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM ; DutkalpasUtra' : prAstAvika (107 jinAgameAnA marmAtA vicAra nahi karanAra AcAryAM ekadama ziSyane meDhAInAM pUtaLAM banAvavA maherAna thaI jAya che. A kAraNathI kazuya nahIM samajanAra anadhaDa AcArya pizAcAthI AkhA lAka bharAI gayA che. 375 prastuta bhASyagAthAothI jaNAze ke bhASyakAranA jamAnA pahelAM ja jaina saMdhakhadhAraNanI ane ni`tha-nigraMthIonA jJAnanI kevI durdazA thaI gaI hatI ? tihAsanAM pAnAM uthalAvatAM ane jaina saMdhI bhUtakAlIna AkhI paristhitinuM digdarzana karatAM jaina nirtha thAnI jJAnaviSayaka durdazA e atisAmAnya gharagaththu vastu jevI jaNAya che. caturdazapUrvadhara bhagavAna zrI bhadrabAhusvAmI ane zrI kAlikAcA bhagavAna samakSa je prasaMge vItI gayA che, e ApaNane digmUDha banAvI de tevA che. bhagavAna zrI bhadrabAhuvAmI pAse vidyAdhyayana mATe, te yuganA zrIsaMghanI preraNAthI " zUjhamavaslAmimuvalAni paMca meDhAvIrAM sattAni gAni '' arthAt sthUlabhadrasvAmI Adi pAMca se| buddhimAna nirdethA gayA hatA, paraMtu, AvazyakacUrNimAM pUjyazrI jinadAsagaNuM mahattare jaNAvyA mujaba, '' mAseLa paLa DhohaiiM tihaiiM ti sabve osaritA '' (bhA. 2, patra 187) eTale ke eka, be ane traNa mahinAmAM te bhAvI saMdhapuruSa bhagavAna zrI sthUlabhadrane bAda karatAM bAkInA badhAya buddhinidhAne palAyana thaI gayA. bhagavAna zrI bhadrabAhusvAmIne " gosaMghamsa ANaM gatimati tarasyo vaMDo?'' pUchanAra jainasathe uparAkta buddhinidhAnono javAba lIdhAnA kalyAMya kAya ullekha nathI. ane ATalA meTA vargane pUchavA jeTalI sadhanI gu Ayaza kalpavI paNa muzkela che. 2. sthavira AkAlaka mATe paNa kahevAmAM Ave che ke temanA ziSyA temanI pAse bhaNatA naheAtA, e mATe tee temane choDIne peAte ekalA cAlI nIkaLyA hatA. 3. A uparAMta bhASyakAra bhagavAne paNa bhASyamAM peAtAnA jamAnAnA nigraMtheAnA jJAna mATe bhayaMkara apamAnasUcaka 'siliyAmAM pisAyAM '' zabdathI ja AkhI paristhitinuM digdarzana karAvyuM che. 4. valabhImAM pustakArUDha thayAne mAtra cha saikA thayA bAda thanAra navAMgavRttikA pUjya zrI abhayadevAcAya mahArAjane aMgasUtro upara TIkA karatI vakhate jaina AgamenI nitAnta ane ekAnta azuddha ja pratie maLI tema ja peAtAnA AgamaTIkAgraMthonuM saMzodhana karavA mATe jaina AgameAnu` viziSTa pAra'pa' dharAvanAra yogya vyakti mAtra caityavAsI zramaNAmAMthI bhagavAna zrI droNAcArya. eka ja maLI AvyA. A ane AvI bIjI aneka aitihAsika hakIkatA jaina nigra MthonI vidyAruci mATe phariyAda karI jAya che. A paristhiti chatAM jaina ni Mthasa MdhanA sadbhAgye tenA nAmane ujjavala karanAra ane sadIonI malinatA ane aMdhakArane bhUMsI nAkhanAra, game teTalI nAnI saMkhyAmAM chatAM duniyAnA koI paNa itihAsamAM na jaDe tevA samartha yugapustro paNa yugayugAMtare pragaTa thatA ja rahyA che, jemaNe jaina niMtha-nitra thIsadha mATe sadIonI kheATa pUrI karI che. jaina nitha-ni thIsaMdha sadA mATe ApatA-dIpate rahyo che, e A yugapustrone ja pratApa che. paraMtu Aje punaH e samaya AvI lAgyA che ke parimita saMkhyAmAM rahelA jaina ni tha-ni thIenuM sadhasUtra ahaMtA-mamatA, asahanazIlatA ane pAkaLa dharmane nAme cAlatI pArasparika IrSAMte lIdhe jinnabhinna, astavyasta ane pAMgaLuM banI gayuM che. ApaNe aMtarathI evI zubha kAmanA rAkhIe ke pavitrapAvana jaina AgamAnA adhyayana Adi dvArA temAMnI pAramArthika tattvacintanA ApaNA saunAM mahApApAne dhoI nAkhA ane punaH prakAza prApta thAe! r k prakIrNa : hakIkatA--prastuta mahAzAstra amuka dRSTie jaina sAMpradAyika dharmazAstra hovA chatAM e, eka evI tAttvika jIvanaSTine lakSIne lakhAyeluM che ke, game te sa`pradAyanI vyaktine A mahA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ] jJAnAMjali zAstramAMthI preraNA jAgyA vinA nahi rahe. A uparAMta bIjI aneka khAdya dRSTie paNa A graMtha upayAgI che. e upayeAgitAne darzAvanAra evAM tera pariziSTA ame A vibhAgane aMte ApyAM che, jene paricaya A pachI ApavAmAM Avaze. A pariziSTAnA avalAkanathI vividha vidyAkaLAnu' tala sparzI adhyayana karanAre samajI ja levu joIe ke prastuta graMthamAM ja nahi, dareka jaina AgamamAM athavA samagra jaina vADmayamAM ApaNI prAcIna sa`skRtine lagatI vipula sAmagrI bharI paDI che. ame amArAM ter pariziSTAmAM je vistRta noMdhA ane utArA ApyA che te karatAM paNa anekagaNI sAmagrI jaina vADmayamAM bharI paDI che, jene khyAla prastuta graMthanA darekedareka vibhAgamAM ApelI viSayAnukramaNikA jovAthI AvI jaze. pariziSTAnA paricaya prastuta graMthane aMte graMthanA navanItarUpa tera pariziSTA ApyAM che, jene paricaya A nIce ApavAmAM Ave che: 1. prathama pariziSTamAM mudrita kalpazAstranA cha vibhAgo paikI kayA vibhAgamAM karyAMthI kAM sudhInAM pAnAM che, kayA arthAdhikAra uddeza Adi che ane bhASyanI kaI gAthAthI kayAM sudhInI gAthAo che, e ApavAmAM Avela che, jethI vidvAna muniva` Adine prastuta zAstranA adhyayana, sthAnaanveSaNa AdimAM sugamatA ane anukULatA rahe. 2. bIjA pariziSTamAM kalpa (prA. kalpe| ) mULazAstranAM sUtreA paikI je sUtreAne niyuSkti, bhASya, cUrNi, vizeSacUrNi ke TIkAmAM je je nAmathI eALakhAvyAM che, tenI ane tenAM sthaLeAnA tAMdha ApavAmAM AvI che. 3. trIjA pariziSTamAM AkhAya mULa kalpazAstranAM badhAMya sUtreAnAM nAmeAnI--jenAM nAme niyukti-bhASyakArAdie ApyAM nathI te sudhdhAMnI--yogyatA vicArIne kramavAra saLaMga nAMdha ApavAmAM AvI che. tema ja sAthe sAthe je je sUtreAnAM nAmeAnAM ame pheraphAra Adi karela che tenAM kAraNe vagere paNa ApavAmAM AvyAM che. 4. ceAthA pariziSTamAM kalpamahAzAstranI niyuktigAthA ane bhASyagAthAe ekAkAra thaI javA chatAM TIkAkAra AcArya zrI kSemakIrttisUrie te gAthAne judI pADavA mATe je prayatna karyo che, temAM judAM judAM prayantarA ane cUrNi, vizeSarR i letAM parasparamAM kevI saMvAditA ane visaMvAditA che tenI vibhAgazaH teAMdha ApI che. pa. pAMcamA pariziSTamAM kalpabhASyanI gAthAone akArAdikrama ApyA che. 6. chaThThA pariziSTamAM TIkAkAra AcArya zrI malayagiri ane zrI kSemakIrttisUrie TIkAmAM sthAne sthAne je anekAneka zAstrIya uddharaNA ApyAM che, tene akArAkrima, te te graMtheAnA yathAprApta sthAnAdinirdezapUrvaka ApavAmAM AvyA che. "" 7. sAtamA pariziSTamAM bhASyamAM tathA TIkAmAM AvatA laukika nyAyeAnI noMdha ApavAmAM AvI che. e noMdha, niyasAgara presa taraphathI prasiddha thayela laukikanyAyAMjali jevA saMgrahakArAne upayAgI thAya, e STie ApavAmAM AvI che. keTalIka vAra AvA prAcIna graMthAmAM prasaMgeApAtta je lokika nyAyeAne ullekha karavAmAM AvyA hAya che, te uparathI te te laukika nyAyeA keTalA prAcIma ,,
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bRhrakalpasUtra' H prAstAvika [ 109 che tene itihAsa maLI jAya che. tema ja tevA nyAyAnu' vivecana paNa AvA graMthAmAMthI prApta thaI jAya che. 8. AThamA pariziSTamAM vRttikAroe vRttimAM darzAvelA sUtra tathA bhASyaviSayaka pAThabhedonAM sthaLeAnI nAMdha ApavAmAM AvI che. 9-10. navamA dazamA pariziSTAmAM vRttikArAe vRttimAM ullikhita graMtha ane graMthakArAnAM nAmeAnI yAdI ApavAmAM AvI che. 11. agiyAramA pariziSTamAM kalpabhASya, vRtti, ppiNI AdimAM AvatAM vizeSanAmeAnA akArAdikramathI kAza ApavAmAM Avyo che. 12. bAramA pariziSTamAM kalpazAstramAM AvatAM agiyAramA pariziSTamAM ApelAM vizeSanAmeAnI vibhAgavAra noMdha ApavAmAM AvI che. 13. teramA piriAddhamAM AkhA kalpamahAzAstramAM AvatA, purAtattvavidone upayogI anekavidha ullekhAnI vistRta noMdha ApavAmAM AvI che. A pariziSTa atiupayAgI hAI enI vistRta viSayAnukramaNikA, graMthanA prAraMbhamAM Apela viSayAnukramamAM ApavAmAM AvI che. A pariziSTane jovAthI purAtattvavidonA dhyAnamAM e vastu AvI jaze ke jaina AgameAnA vistRta bhAya, cUrNi, vizeSacUrNi, TIkA vageremAM temane upayegI thAya tevI aitihAsika, bhaugolika, sAmAjika, sAMpradAyika tema ja vividha viSayane lagatI kevI ane keTalI vipula sAmagrI bharI paDI che, ane kathAsAhitya, bhASAsAhitya Adine lagatI paNa ghaNI sAmagrI che. prastuta pariziSTamAM meM te mAtra mArI dRSTie ja amuka ullekhAnI tAravaNI ApI che, paraMtu, huM purAtattvavidone khAtarI ApuM chuM ke, A mahAzAsraratnAkaramAM A karatAMya vipula sAmagrI bharI paDI che. aMtamAM gItA jaina munivaraza ane vidvAneAnI sevAmAM prArthanA che ke, ame guru-ziSye prastuta mahAzAstrane sarvAMgapUrNa banAvavA kALajIbharyAM prayatna karyAM che, te chatAM amArI samajanI khAmIne lIdhe je je skhalanA thaI hAya tenI kSamA kare, sudhAre ane amane sUcanA paNa Ape. ame te te mahAnubhAvAnA sadA mATe RNI rahIzu'. saMvat 2008, kArttika zuddhi 13; bikAnera ( rAjasthAna )