Book Title: Anadhikar Cheshta
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249244/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA [[21]. prAcIna bhAratIya kathAsAhitya meM sAMbhaLyuM che, paNa te IcchuM teTalI ekAgratAthI ane vyApaka rIte nathI sAMbhaLyuM. te vakhate viSayAntara vyAsaMgane lIdhe manamAM ema thatuM ke mAre A vize kyAM lakhavuM che ? jyAre lakhavuM haze tyAre sAme pAMga vAMcIzuM ane vicArIzuM. paNa e avasara Avye ja nahi, ane dhAreluM rahI gayuM. navayugIna vArtAsAhitya vize paNa ema ja banyuM che. vela, upanyAsa, kAdaMbarI ne galpa jevAM nAmothI prasiddha thatuM kathAvAtmaya meM sAMbhaLyuM ja nathI, ema kahuM te jarAya ayukti nathI. videzI bhASAmAM prasiddha thatI uttamottama vArtAo vize paNa ema ja banyuM che. tethI huM pote ja vArtA vize kAMI paNa lakhavAne mATe anadhikAra samajuM chuM. tema chatAM huM kAMIka lakhavA prerAya chuM te-anadhikAra ceSTA-ne khulAse aMtamAM thaI jaze. manuSyajAtinAM vyAvartaka ke viziSTa lakSaNe aneka che. temAMthI eka saraLa ane dhyAna kheMce evuM lakSaNa te tene kathA-vArtAne vAraso che. nAnAmeTA mAnavasamAjanI vAto dUra rahI, paNa eka kyAMka khUNe aTUluM paDela kuTuMba laI te vize vicAra karIe teya jaNAI Avaze ke kuTuMbanAM bALake ane vaDIla vaccenuM anusaMdhAnakArI tattva e vArtAo che. mAtA ke dAdI, bApa ke dAde nAnAmeTAM pitAnAM bALakane vAta na kahe, temanuM mana navAnavA viSayamAM na keLave, te e bALake bhASAvinAnA ane vicAra vinAnA pazu ja rahe. vaDIlene pote jANelI vAte ke hakIkate kahyA vinA cena nathI paDatuM, ane UcharatAM bALakene e sAMbhaLyA vinA becenI rahe che. A parasparane AkarSavAra ane joDanAra jijJAsA-tatvane lIdhe ja mAnavajAtie jJAnavAraso meLavyA ane keLavyuM che. IzvaranI vyApakatA samajavA mATe prabaLa zraddhA joIe; kathA ke vArtAnI vyApakatA svayaMsiddha che. jJAnanI zAkhAo aparimita che. enA viSe paNa teTalA ja che. jJAnavinimayanAM sAdhane paNa kAMI ochAM nathI. ane te navAM navAM zodhAtAM Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6 ] darzana ane ciMtana tema ja umerAtAM jAya che. e badhAMmAM sarala ane sarvagamya jJAnavinimayanuM sAdhana te vArtA che. lagabhaga aDhItraNa varSanuM bALaka thAya tyArathI mAMDI jIvananI chellI kSaNa sudhInI judI judI uMmara, samajaNa ane zaktinI pAyarIomAM ekasarakhI rIte upayogI thAya, kaMTALA vinA vadhAre ne vadhAre jijJAsA paLe jAya ane jJAna lenAra ne denAra baMnene zAMti ane svasthatAne anubhava karAve evuM sAdhana ekamAtra kathA-vArtA che. tethI ja duniyAnA AkhA paTamAM vistarelI badhI ja mAnavajAtiomAM evuM sAhitya eka athavA bIjI rIte kheDAyeluM maLI Ave che. je samAja jeTale jUno ane jeTale vizALa teTaluM ja tenuM kathAsAhitya vividha ne vizALa. enI bhArata bhASA, vicAra ane saMskAra ghaDAya che tema ja vistare che. jema vAyu e sadAgati che tema vArtAsAhitya e sadAgati che. | sAmAjika, Arthika, rAjakIya ke dhArmika koI paNa banAva ke ghaTanA heya to tenuM pratibiMba vArtA jhIle che. je ghaTanA jevI banI hoya tenuM tevuM citraNa e itihAsa che, paNa itihAsa sudhdhAM eka vArtA ja che. bhUtakALanA dUra dUranA saMbaMdho ane dUra dUra dezanA saMbaMdho vartamAna jIvanamAM kevI rIte kAma karI rahyA che, enA upara ApaNe vicAra karIe to spaSTa samajAze ke A bhUta ane vartamAnanI sAMkaLa moTebhAge kathA-vArtAmAM ja che. tethI enI upekSA keIe karI nathI, koIthI thaI zakI paNa nathI. kathA-vArtA zravya to che ja, paNa enI kapriyatAe ene aneka rIte dazya paNa banAvI che. jyAre citrapaTa na hatuM, tyAre paNa "muMbaI dekho, kAzI dekho, dekhe mathurAkA ghATa" ema kahI mAthe phalakanI piTI laI ghera ghera pharanAra maMkhalIputro-citrapradarza ko hatA ja, nATaka--bhavAI te hajI paNa cAle ja che. hajAro varSa pahelAMnAM zilpa-sthApatyamAM vArtAo utkIrNa maLI Ave che. e badhuM tenI lokapriyatA ja sUcave che. " jyAM AvI le kapriyatA hoya, tyAM tene vAhaka eka viziSTa varga hevAne ja. vyAso mAtra kathA ja na karatA ke purANa ja na saMbhaLAvatA, paNa temAMthI keTalAka pratibhAzALI navanava prakAre vArtAo racatA ane tene pracAra paNa karatA. cAraNa, gaDhavI ane bhATanI kAmanuM te e ja kAma ! bhejaka, taragALAomAM paNa keTalAka e ja kAmane varelA. jeo agAra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA [ 8ra. (ghara) cheDI anagAra (bhilAvI) thayelA tevA aneka prakAranA zramaNe paNa pitAnI samagra pravRtti ane saMgrahakArI vRtti kathA-vArtA dvArA pitA. temAMthI aneka pratibhAzALI navasarjana karatA, te bIjA kathaka ke kathika tarIke ja jIvanayApana karatA. tethI ja saMskRtinA caDhatA-UtaratA badhA ja starevALA samAjamAM ane judI judI bhASA bolanArA badhA ja vargomAM te te bhASAmAM kheDAyeluM ane sacavAyeluM kathAsAhitya maLI Ave che. ApaNe jyAre dhyAnapUrvaka A kathAsAhitya vAMcIe chIe, tyAre ApaNI sAme jANe Akho bhUtakALa vartamAna thato hoya, ema bhAse che. vArtAne sarjana ane pracAra-pravAha to nadInA akhaMDa strotanI peThe vaheto ja Avyo che. keI asAdhAraNa pratibhAvALo vArtAkAra janme tyAre e bhUtakALanA pAyA upara navI navI ghaTanAo ane kalpanAone AdhAre nava AkarSaka vArtA-mahela UbhA kare che. pachI lekaci kAMIka navI dizAe vaLe che. navI dizAe vaLelI lekaci navA vArtAkArane navI rIte lakhavA prere che. ema navasarjanathI lekaci ane lekasacithI punarnavasarjana ghaDAtAM ja cAlyAM AvyAM che. tethI ja ApaNe vArtA-sAhityanI judI judI kakSAo ane bhUmikAo jevA pAmIe chIe. Aje te vArtAkaLAnI eTalI badhI kadara thaI che, ane te eTalI badhI vikasI che ke tenA jyorja barnArDa ze, parla baka, gAlsavadhIM, AnAla phrAnsa jevA sarjakane nobela prAIjha sudhdhAM maLyuM che. ane prAcIna kALamAM jema bANAvaLI tarapha sahunI najara jatI ane svayaMvaramaMDa5mAM kanyA tene pasaMda karatI, tema Aje ApaNuM badhAMnI daSTi evA kuzaLa vArtAkAra bhaNuM jAya che, ane svayaMvara to ApeApa ja sarjAya che. lagabhaga chellI zatAbdImAM baMgALI, hiMdI ane marAThI jevI prAntIya bhASAmAM pAzcAtya saMskAranuM pratibiMba jhIlatI ane Arya saMskRtine paDe pADatI aneka navala-navalikAo astitvamAM AvI. gujarAte paNa e dizAmAM maMgaLa prayANa karyuM. navo yuga besI gayA ane pachI te aneka lekhako vArtAnI raMgabhUmi para upasthita thayA. mudraNa ane prakAzanayuge lakhanAra-vAMcanArane eTalI badhI sagavaDa karI ApI ke be varga vaccenuM deza ke kALanuM aMtara ja lupta thayuM. e sUcave che ke vArtAtatva mULe ja vyApaka che, e kRtrima baMdhanethI para che. bhAratane potAnuM kathA-sAhitya che, ane te jevuM tevuM nahi, paNa asA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8ra8] darzana ane ciMtana dhAraNa kArtei che. kadAca prAcInatAnI dRSTie e badhAmAMya bujharga paNa heya. bhArate eTalA badhA dAnavIre, raNavIra ane dharmavIre pedA karyo che ke tenI AsapAsa gUMthAyeluM ane gUMthAtuM jatuM sAhitya eka ajaba khumArI pedA kare che. ema te bhAratIya sAhityanA kAMIkA pADI na zakAya; bhASA ne saMskAranI dRSTie badhI paraMparAomAM ghaNuM sAmya che, chatAM kAMIka kAMIka judI paDatI mAnyatAo ane jIvanagata judAM judAM valaNane lIdhe bhAratIya kathA-sAhityane mukhyapaNe traNa pravAhamAM vaheMcI zakAya H 1. vaidika ane paurANika, 2. bauddha, 3. jena. vaidika ane paurANika gaNAtA kathA-sAhityamAM eka tarata najare caDhe evI kalpanA tene bIjA be pravAhothI juduM pADe che. e kalpanA te devAsurasaMgrAmanI. devo ane asure mULa keNa hatA, temane saMgrAma kyAre ane kaye nimitte tema ja kyAM thayela-e badhuM Aje taddana spaSTa nathI, paNa e saMgrAmanI kalpanA kyAreka vArtAmAM dAkhala thaI pachI te e kalpanA vyAsa ane paurANika mATe kAmadudhA dhenu banI gaI e kapanAnI bhUmikA upara eTaluM badhuM vaidika ane paurANika sAhitya racAyuM che ke te jotAM AzcaryamAM garaka thaI javAya che. ataya ane zatapatha brAhmaNamAM devAsura-saMgrAmane saMkta eka rIte che, jyAre chogya ane bRhadAraNyaka jevAM upaniSadomAM tene upayoga kathArUpe tattvajJAnanA vikAsamAM thayo che. ane mahAbhArata jevAM mahAkAvya ane purANomAM to e kalpanA vinA jANe vyAso AgaLa ja vadhI zaktA nathI. mahAdevane umA sAthe paraNAvavA hoya ke kaMsa jevAne vadha karAva heya ke lekhake pite mAnI lIdhelA bauddha-jana jevA nAstika asurene narake ekalI vaidika Astika devanuM rAjya sthApavuM hoya ke bhArgava jevA vaMzane asura keTImAM mUka hoya to tene prAcIna kALathI cAlI AvatI devAsura-saMgrAmanI kalpanA bhAre madadagAra thAya che. ekamAtra devAsura-saMgrAmanI kalpanAno Azraya karI tene AdhAre nAnAmeTAM keTalAM vArtAo, AkhyAno ne AkhyAyikAo racAyAM che, e je kaMI sarvAgINa zedhapUrvaka lakhe te te khAtarIthI pIeca. DiI. nI DigrI meLave ane temAM rasa paNa je te nathI. devAsura-saMgrAmanI kalpanAnI sAthe ja avatAravAda saMkaLAyeluM che. eTale vaidika ke paurANika kathA-sAhityamAM te kaI ne kaI rUpe bhAga bhajavyA vinA rahetA ja nathI. bauddha kathA-sAhitya enAM viziSTa lakSaNathI nekhuM tarI Ave che. emAM khAsa dhyAna kheMce evuM lakSaNa che bedhisattvanI pAramitAo che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA [ 8ra9 buddhavanI prApti mATe prayatna karanAra umedavAra te bedhisatva. bauddha paraMparA avatAravAda ke vaasura varganA vigrahane AdhAre vicAra nathI karatI, paNa te sata-asat vRttinAM athavA daivI-AsurI vRttinAM dUdhane avalaMbI jaDatA, pramAda, dha jevI AsurI vRttione prajJA, pukSArtha ane kSamA jevI "vI. vRttio dvArA parAbhava kathAomAM citrita kare che ane darzAve che ke je vyakti devI vRttionA vikAsanI parAkASThA-pAramitA sAdhe che te ja badhisattva, ane te ja krame buddhatva prApta kare che. anya paraMparAonI peThe bauddha paraMparA paNa punarjanmavAdane Azraya laI pAramitAnI siddhi janmajanmAMtaranA puruSArtha dvArA varNave che. A mATe bauddha paraMparAe tathAgata buddhanA pUrvajanmane lagatI pAramitAnI sAdhanA sUcavatI seMkaDe manoraMjaka kathAo racIche, je jAtakakathA nAmathI vizvavikhyAta che. jAtakakathAo sivAya paNa bauddha pAlivADmayamAM sthAo Ave che, paNa vizeSa dhyAna te jAtaka kathAo ja kheMce che. jaina paraMparAnuM kathA-vAlmaya jeTaluM prAcIna che teTaluM ja vizALa paNa che. enI vizeSatA karmavAdanA khulAsAne kAraNe che. jIvanamAM je sukhaduHkhanAM taDakA-chAyAnuM parivartanazIla cakra anubhavAya che, te nathI Izvaranirmita ke nathI devaprerita, nathI svabhAvasiddha ke nathI niyatitaMtra. tene AdhAra jIvanI pitAnI sa-asat vRti e ja che. jevI vRtti eTale ke buddhi ane puru pArtha tevI ja karmacetanA, ane tevI ja phaLacetanA. mANasa pote je. che te tenA pUrva-saMcita saMskAra ane vartamAna saMskAranuM pratibiMba che. te je thavA mAge te svapusnArthathI banI zake. AkhuM bhAvi enA pitAnA ja hAthamAM che. A rIte jIvanamAM cAritra ne puruSArthane pUrNa avakAza ApavAnI dRSTie ja jaina kathA-sAhitya mukhyapaNe lakhAyeluM che. le kAne maDhe moDhe ane ghare ghare ramatuM lokakathAsAhitya ajJAta kALathI cAlyuM ja Ave che, ane temAM navA navA umerAo paNa thatA rahyA che. enI sadA vahetI gaMgAmAMthI upara darzAvelI traNe paraMparAoe potapotAnI mAnyatA ne piSavA ane saMpradAyane puSTa karavA pitatAne phAve te te kathAone laI tene navA navA ghATane AkAra ApyA che. kathA mULa eka ja hoya, paNa te vyAsanA hAthe eka rUpa pAmI, bauddha bhikSuke ane jaina nigraMthane hAthe vaLI tethI judA AkAra pAmI. jeo ukta traNe paraMparAonA kathA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 830 ] darzana ane ciMtana sAhityanA tulanAtmaka abhyAsI che, tethI A vastu achAnI nathI. rAmarAvaNa, ka'sa-kRSNa ane kaurava-pAMDavanI lokakathA purANAmAM eka rUpe hAya tA jana para'parAmAM te saheja khIje rUpe hAya ane bauddha paraMparAmAM vaLI trIjI ja rIte hAya, kAI eka ja paraparAnA judA judA lekhA paNa ghaNIvAra eka ja kathAne judI judI rIte cItare che. purANamAM te nAbhimadevInA nadana RSabhadevanI vAta jaina para parAthI kAMIka judI heAya e samajI zakAya tevu che, paNa jaina para'parAnA digabara--zvetAMbara jevA be kavilekhaka paNa RSabhadevanI kathA vize sathA ekarUpa nathI rahI zakatA. mULe badhA kathA-vArtAnA lekhake ke pracArane uddeza pAtapotAnI kathAne vadhAremAM vadhAre lokapriya banAvavAne hoya che. e uddeza temane tatkAlIna AkarSaka bAne kathAmAM samAvavA gere che, te tethI ja mULa mAnyatA eka hoya toya kathAnA svarUpamAM thoDeghaNA phera paDI ja jAya che. zikhie khAjathI pArevAnuM rakSaNa karavA peAtAnuM zarIra arSyAnI kathA mahAbhAratanA vanamAM che. edhisattve paNa prANIrakSaNa mATe hisra pazune potAnA deha arpI evI vAta vyAghrIjAtakamAM che. seALamA tIrthaMkara zAMtinAthe medharatha rAjAnA bhavamAM khAjanA paMjAmAMthI pArevAne bacAvavA peAtAne deha arSyAnI vAta che. siMhanA pAmAMthI surabhinuM rakSaNa karavA dilIpanA dehANanI vAta paNa kAnamAM AvI che. A badhI vArtA. AmAM pAtrA ane prasagA bhale judAM hoya, paNa temAM prANI-rakSaNanI dharmocita ke kSatriyAcita javAbadArI adA karavAne prANu te eka ja dhabakI rahyo che. mahAbhAratamAM mithilAnA anAsakta kayogI videha janakanI vAta che. bauddha jAtatkAmAM mahAjanaka eka jAtaka che, temAM mithilAnareza tarIke mahAjanaka nAmanuM kheAdhisattva pAtra Ave che. te paNa anAsaktapaNe tyAganI dizAmAM AgaLa vadhe che. jaina paraMparAmAM uttarAdhyayana sUtramAM nimarAja RSIzvaranI kathA che. te paNa amuka prasaMge vairAgyavRttithI prerAI, peAtAnI nagarI mithilAnA dAha ane bIjA upadravAnI kazI ja ciMtA sevyA vinA, AdhyAtmika sAdhanAnI dizAmAM AgaLa vadhe che. A judAjudA dekhAtA kathA udgame. mULamAM kAI eka ja bIjanAM pariNAma che, agara to ekanAM strIjA sudhArelAM anukaraNA che. udayana vatsarAja jevI aitihAsika vyaktinu Alekhana karatI kathAo paNa upara sUcavela brAhmaNa-zramaNa para parAtamAM kAMIka ne kAMIka judo judo AkAra dhAraNa kare che. ATalI carcA eTaluM jANuvA pUratI karI che ke prAcIna kALamAM ane madhya phALamAM paNa eka sAmAnya kathAnA khAkhA parathI judA judA saMpradAyavALA ane judI judI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ceSThA zakti dharAvanArA lekhakA kevI rIte bhinna bhinna Alekhana karatA. ApaNe upara joyu tema, eka sasAmAnya kathAsAhityanA prabhavasthAnamAMthI udbhavelI saMpradAya-bhedanI chAyAvALI kathAtriveNI bhAratIya vADmayanA paTa para teA vahe ja che, paNa enA pracAranI bAbatamAM dhyAna ApavA lAyaka mahattvanA bheda che. khauddha bhikSukAne na naDatutibaMdhana ke na naDatA vihArane sakhata pratibaMdha. tethI te bhAratanI bhUmi eLagI te samayamAM jANItI eNvI samagra duniyAnA khUNekhUNe paheAMcavA mathyA. sAthe potAnu aNumAluM kathAsAhitya paNa letA gayA. ane pariNAme bauddha kathAsAhitya, khAsa karIne jAtakasAhitya, aneka bhASAomAM anuvAdita thayuM ane bhArata bahAranI janatAnu dhyAna teNe muddabhUmi pratye AkaLyu. vaidika ane paurANika kathAsAhityane evI taka maLavA sAme muzkelI hatI. vyAsA ne paurANikA vAr te vATu kAMI ochA nahi, pracAra-utsAha paNa jevA tevA nahi, paNa temane naDatu. mukhyapaNe jAtinuM cekALadhana. tethI bauddha kathAsAhitya jeTaluM paurANika kathAsAhitya te kALamAM bhArata bahAra pracAra na pAmyuM e kharuM; paNa bhAratamAM te e dareka rIte phUlyuM-phAlyuM ane dhare dhare AvakAra pAmyuM. eka te brAhmaNava ja vizALa, khIjuM te vruddhipradhAna ane mAtra buddivI, trIjuM e lAka ane zAstramAM gurusthAne, eTale paurANika kathAoe janatAmAM evA saMskAra sIMcyA ke je vaidika ke paurANika paraMparAnA anuyAyI na DhAya tenA kAna upara paNa paurANika kathAonA paDadhA paDatA ja rahyA che. jaina kathA--sAhityanA prazna sAva nirALA che. joke jaina bhikSukAne yatheccha vihAramAM jAti dhananuM DAmaNu naDe tema na hatuM, paNa temane jIvanacarmAMnA ugra niyame mukta vihAramAM ADe AvatA. tethI bhArata bahAra jaina kathA-sAhityanA pracArane saMbhava ja lagabhaga na hatA. alabatta, bhAratamAM e pracAra mATe pUrNa avakAza hatA, chatAM ema siddha na thavAnAM aneka kAraNe paikI mukhya kAraNu jana bhikSukAnI peAtAnI dharmAMsthAna pUratI maryAdA e ja hatuM. je nA potAnA dharmasthAnamAM jatA-AvatA rahe ane kathA zravaNa kare te te Achevatte aMze jaina kathAthI paricita rahetA, paNa je e rIte TevAyelA na heAya tevA jainA paNa jaina kathA vize bhAgye ja jANatA. tethI jaina kathAo jeTalA pramANamAM graMthomAM AlekhAyelI che te saMgRhIta che teTalA pramANamAM tenuM pracArakSetra vadhyuM nathI, e nakkara hakIkata che.: je vastu sArvajanika kSetramAM pracAramAM Ave che temAM hamezAM lokaruci pramANe aneka AkarSaka sudhArA- vadhArA paNa thatA rahe che. jenA pracAra nahi athavA eche temAM kAI sAruM i r Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 832 ] darzana ane ciMtana tatva heya teya te AMkhe vaLage ane kAnane pakaDe evI rIte uThAva pAmatuM nathI, ane keAI tattva khaTake evuM hoya to te temAMthI dUra thavA pAmatuM paNa nathI. keTalIka jana kathAonI bAbatamAM kAMIka AvuM ja banyuM hoya tema mane lAge che. jaina sAhityamAM keTalIka sthAo evI AkarSaka ane mAnavatAnA. utkarSanI daSTie upayogI tattva dharAvatI che ke je te suyogya lekhakanI kaLAnA navanava saMskAra pAmatI rahe to, kayAreya paNa vAsI na thAya ane sadAya. prajAne dIpikAnI garaja sAratI rahe. kuzaLa lekhaka pitAnA anubhavanAM nAnAMvidha pAsAMone paurANika, aitihAsika ke kalpita-akalpita mizra pAnA Alekhana dvArA evI uThAvadAra kaLAthI tema ja rasasaMbhUta chaTAthI rajU kare che ke jethI vAMcanAra-sAMbhaLanAra varganI jijJAsA kuMThita thavAne badale uttarottara vadhatI cAle ane jenA rasA svAda dvArA vAcaka ke zretAne na thAya zramane anubhava ke na rahe samaya vIyAnuM bhAna ! vArtA sAmAnyanuM mArI daSTie A lakSaNa che, je nAnI ke merI badhI navala ke navalikAone Avare che. huM pote to e lakSaNamAM eTaluM paNa garbhita rIte samAyeluM mAnI ja lauM chuM ke lekhakanI kaLA vAcaka ane zretAmAM viveka tema ja sAhasa pragaTAve tevI ja hoya. evI kaLA vinAnAM. lakhANe chevaTe vAcaka ke zretAne UrdhvagAmI na banAvatAM nIce ja pADe che -e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che. gujarAtI bhASAmAM navala-navalikAonuM sAhitya ThIka ThIka pramANamAM racAyuM che, ane hajI racAye jAya che. eNe vAcakone cAha paNa ThIka ThIka meLavyo che. kevaLa prAcIna sAhityanAM pAtrone AlaMbanavALuM je navalanavalikA sAhitya atyAra lagImAM prasiddha thayuM che, temAM jaina kathA-sAhityane AdhAre navala-navalikAonuM rucira sarjana karyuM hoya to te mArI jANa mujaba ekamAtra "suzIle" karyuM che, ane temanI te kRti te "arpaNa" nAmaka navalikAone saMgraha. tyArabAda jaina kathA-sAhityanA vizALa khajAnAmAMthI jUnI, nAnImoTI kathAono AdhAra laI, tenAM atihAsika ke kalpita pAtrAnA avalaMbana dvArA navA yuganI rasavRtti ane AvazyakatAne saMtoSa evA saMskAravALuM kathAsaMvidhAna karanAra, huM jANuM chuM tyAM sudhI, jayabhikhkhuM" e eka ja che. jayabhikhu" bhaNataranI cAlu DAkerI chApa pramANe te nathI bhaNyA ema ja eka rIte kahI zakAya. nathI emaNe skUlanuM bhaNatara pUruM karyuM ke nathI kolejamAM paga mUkyo. zAstronI ke saMskRta-prAkRtanI jUnI paMDitAInA akhA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ceSThA [ 833 DAmAM paNa temaNe bahu kustI karI nathI. ane chatAMya temaNe vividha prakAranu jeTalA pramANamAM gujarAtI sAhitya racyuM che, te jotAM temanI zakti ane sAdhanA pratye guNAnurAgamUlaka sammAnavRtti kAI ne paNa thayA vinA na rahe, ema hu svAnubhavathI mAnuM chuM. temanAM lakhANonI yAdI te bahu moTI che, tema chatAM Dajhaneka jeTalI nAnImoTI navalA te ardho Dajhana jeTalA laghuvAsa grahe eTaluM paNa emanI lekhanakaLAnI hathoTI siddha karavA pUratu che. emaNe lakhavAnI zarUAta tA lagabhaga 15-17 varSa pahelAM karI. e zarUAta mULe te Arthika AvazyakatAmAMthI janmI. eNe e AvazyaktA ThIka ThIpha satISI paNa kharI. ane pachI te emanA e rasa-vyavasAya ja thaI gayA che. zarUAtamAM emaNe vidyArthI vAcanamALA ' jevI nAnI nAnI pustikAo lakhI, aneka putra-patrikAomAM paNa lakhatA rahyA. vAcana ane ciMtana lekhana-vyavasAya sAthe ja vadhatuM ane samRddha thatuM cAlyuM. tene pariNAme jema jema navI navI kRtie janmatI gaI, tema tema temAM vadhAre rasa ane vicAra--prerakatAnAM tattvo paNa AvatAM gayAM. bhASA paNa vadhAre saraLa ane zravya dhaDAtI cAlI. enI pratIti kAvijetA sthUlibhadra, maharSi metAraja, vikramAditya hemu, bhAgyanirmANa ane bhagavAna RSabhadeva jevI navale jotAM thAya che. jayabhikhkhunI eka navala nAme - premabhakta kavi jayadeva ' uparathI kaLAkAra zrI. kanu desAInI doravaNI pramANe ' gItagoviMda' nAme citrapaTa paNa taiyAra thayuM ane te rIka ThIka pasa MdagI paNa pAmyuM. emanI bhagavAna RSabhadeva nAmanI navalakathAne anulakSI 2003nA prajAbaMdhunA dIpotsavI aMkamAM adhyApaka IzvaralAla davee atyAranA suprasiddha navalakArAnI kaLAnuM khIjI dazAmAM dhyAna kheMcavA lakheluM : < .. ApaNe icchIe chIe ke ApaNA vArtAkAro sAlakI yugane namaskAra karI have senApati ( AcArya ) ane * bhagavAna RSasadaiva ( jayabhikhkhu ) nI jema, vizeSa saphaLatArthI, navA yugomAM vihAra kare' : * , gujarAtI sAhitya sabhA taraphathI thatI cAlIsanA graMthastha vAGamayanI samIkSA karatAM, adhyApaka raviza'kara ma. jozIe * sthUlibhadra ' vize je lakhyuM che te lakhANa-bhayane saMkoca TALIne huM pUrepUruM ahIM uddhRta karavuM yogya samajuM chuM: " jayabhikhkhu kRta " sthUlibhadra mAM navalakathAmAM aitihAsika dha kathAne ucita kalAthI gUMthavAnA saphaLa cahna thayA che. premakathA, mutsaddIgIrI ke sAhasayAonI punaruktithI akaLAtA lekhakane kathAne rucira svarUpe gUMthavAnuM kSetra hacha aNakheDAyelu ane bhAvi samRddhibharyuM` jaNAro. sAMpradAyika tattvo A kathAmAM 53 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] darzana ane thitana ' vizALa mAnavatattvAmAM verAI gayAM che, ane sthUlibhadra, kaiAzA, viSNuyusa, varaci vagere pAtro ane 'kAzAnA vilAsa', ' sthUlibhadrA sanyAsa ', ' ajaba anubhavA', kAmavijetA ' vagere prakaraNA hRdayasparzI che. vastu suta che, prasagAmAM kalpanAprerita cetana mukAyuM che. ane dhArmika tattvA vArtArasamAM sArI rIte gUMthAI AkhIya navalane suvAcca manAvI mUke che, 27 ekatAlIsa-beMtAlIsanA graMthastha vAGamayanI samIkSAkaratAM kavi zrI. suMdarame - maharSi metAraja * vize lakhatAM lekhakanI keTalIka maryAdAone! taTastha nirdeza ' karIne chevaTe lakhyuM che ke "A lekhake jaina dharmamAMthI vidhA laI te para navalakathA lakhavA je zubha AraMbha karyA che, te kharekhara AdaraNIya che. ane A kAryo mATe temanI pAse pUratI sa ka kalpanAzakti paNa che, e AnaMdadAyaka hakIkata che. pAtra sRSTimAM sauthI AkarSaka pAtrA jJAtaputra mahAvIra ane pratinAyaka rAhaNeyanAM che... gUjarAtI sAhityamAM mahArvIranu AvuM sajja citra khInnu bhAgye haze...... kathAnA sauthI uttama klAza emAM rahelA keTalAka kAvyarasita prasage che, jemAM lekhaka uttama uttama UrmikavitAnI chaTAe paheAMcI zakayA che, ane peAtAnA abhyAsane piAka tathA kalpanAnI sau dasaka zakti tAvI zakayA che." gujarAtanA vayevRddha sAkSara zrI. kRSNalAla mA. jhaverIe jayabhikhkhunAM keTalAMka pustakono svIkAra karatAM javAkhanAM je lakhyuM che, temAMthI eka kaDakA atre uddhRta karavAnA lAbha rAkI zakAtA nathIH * saskRtanuM Avu ucca jJAna, sAthe bIjI bhASAnuM paNa, ane kalpanAthI pUra sarjanA, Imagination in a large digree suplemented by creation facutly, e khAsa mane mahattvanAM lAgyAM. Imaginative anAvAne mUrtasvarUpa ApavA jeTalI kalamanI zakti e paNa khIne praznasAyukta guNa, ( 8-6-47 ) ' lekhananA prArabhakALamAM prasiddha thayelI temanI kRti te zrI, cAritravijaya. [ I. sa. 1976 ] enI nirbhaya samAlocanA eka patramAM zrIyuta paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyAe karelI, temAM temaNe lekhakane dhaNI mAki sUcanAe karI che; paNa temanI lekhanazakti vize abhiprAya TUMkamAM A cheH Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA 1.835 lakhanAra tarIke sAmAnya rIte jANItA che, paNa e apUrNa satya che. emaNe aneka nAnImoTI navale ane navalikAo janetara paraMparAnA sAhityane AdhAre ane vyApaka lekhAtA itihAsane AdhAre paNa AlekhI che. dA. ta. hemu, bhAgyanirmANa, bhAgyavidhAtA e traNamAM muslima-yuganuM aitihAsika pratibiMba che. e navale jotAM ema lAge che ke temaNe e yugane sparzatuM hiMdu-muslima sAhitya ThIka ThIka pramANamAM vAMcyuM-vicAryuM hovuM joIe. jayadeva" e paNa aitihAsika ghaTanAvALI navala che. jyAM lagI vaiSNava sAhityane ThIka ThIka paricaya sAdhya na hoya, ane te paraMparAnuM sAMpradAyika daSTie parizIlana karyuM na hoya tyAM lagI evI uThAvadAra navala kadI AlekhI na zakAya. eno vAMcanAra evI chApa avazya jhIlavAno ke A navalane lekhaka vaiSNava hoya to nA nahi! vaiSNava paraMparAnI prazaMsAyelI ke vagevAyelI zaMgArabhakti jANItI che. jyAre "jayadevanA sauMdaryapUjA" prakaraNamAM vAcaka e zuMgArabhAtinA tane jue che tyAre to enI e chApa vadhAre daDha bane che. paNa A vijyamAM huM mArA valaNane nirdeza karuM te te asthAne nahi lekhAya. huM rAsapaMcAdhyAyImAMnA gepI-kRSNanA, kumArasaMbhavamAMne umAmahAdevanA, ane gItagoviMdamanA rAdhA-kRSNanA game tevA kAvyamaya paNa nagna saMgArane nathI mAnate bhaktinA sAdhaka ke nathI mAnati taruNene ucita evI zakti ane dIptinA piSaka! tethI saheje ja jayabhikhkhae lakhela "jayadeva' navalamAMnA ukta prakaraNa pratye mAruM savizeSa dhyAna gayuM. meM lekhaka sAthe muktamane carcA karI temanI dRSTikoNa jANI lIdhuM. meM mAre paNa dRSTikoNa temanI sAme mUkyo. jyAre meM ema jANyuM ke bIjI AvRttimAM jayabhikhu e prakaraNa gALI nAkhavAnA che, ane e paNa jANyuM ke taraNuM peDhInI vRttine paMpALe evA zaMgArI lekhane vizeSa pralobhana ApI lakhAvanArane paNa temaNe nakAryA che, tyAre mArI dRDha khAtarI thaI ke A lekhakanI zakti have navI peDhIne baLa ane samarpaNuvardhaka kAMIka navuM ja Apaze. jaina kathA-sAhitya mATe atihAsika kahI zakAya tevI ane paurANika lekhI zakAya tevI DhagalAbaMdha nAnImethI vArtAomAMthI jayabhikhkhae Adhunika sacine piSe ane teNe evuM nava-navalikA sAhitya sarjI bevaDe upakAra (je ene upAkara kahe heya te) karyo che. jainetara jagatamAM aneka suprasiddha lekhake evA che ke je pote ja game tevA khUNekhAMcarethI yogya Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23* ] darzana ane ciMtana kathA-vastu meLavavAnI vRtti dharAvatA hoya che. temane sarvatra prasiddha ane suvidita evA vaidika-paurANika sAhitya ke bauddha sAhityamAMthI saheje joItI kathA-vastu maLI jAya che, ne te upara tee pAtAnI hathoTI ajamAve che. pariNAme e jUnI kathA-vastu nave rUpe pracAramAM Ave che. AvA zodhaka lekhakeAte jaina kathA-sAhityamAMthI joItI vastu sAMpaDavAnI taka bahu ja ochI maLI che. enuM eka kAraNa e paNa che ke jaina kathAsAhitya eka rIte saMskRta-prAkRta bhASAnA AvaraNa temaja bhaDAra ane paMtha dRSTinA aMdhiyArakhAnAmAM goMdhAyeluM rahyuM che. tethI karIne te sAhityamAMthI A yugamAM paNa sahune game ane mArgadarzaka ane evI kathAvastu suyaeNgya lekhakAnA hAthamAM paDI nathI. bIjI bAjue je gaNyAgAMyA jaina lekhakA Aya ane kAMIka nava-dRSTine AdhAre kathAsarjana karavA icchatA hoya temanI sAme paMthanI sa'kucita dRSTi ghuratI hoya che. jUnA vAdhA adalyA vinA prAcIna kathA-vastuo bhAgye ja sArvatrika AvakAra pAme, ane e vAdhAemAM saheja paNa lakhANa TUM kANuM ke sauMskAra thayA tyAM te rUDhinI bhUtAvaLa jAgI UThe ! pariNAme eNe game tevuM lakhyu hAya tAya jaino kharIdavA na lalacAya, ane jainetara jagatamAM ene praveza muzkela bane. eTale chevaTe lekhaka-prakAzakane khIjI dizA svIkAre ja chUTakA. A ane AnAM jevAM bIjAM kAraNothI jaina kathA-sAhitya navA svarUpamAM bahAra AvI zakatuM nathI. jayabhikhkhue potAnAM lakhANothI e ane lakSya siddha karyAM che. temaNe jainetara sulekhA sAme jaina kathAsAhitya mAMthI sArI sArI kathAvastue rajU karI temanuM dhyAna e kathA-sAhitya tarapha kheMcI temane navI dizAe kaLA ajamAvavA sUcavyuM che, ane jaina jagatane evuM bhAna karAvyuM che ke tamane je rUDhi dhanA naDe che te mAtra tamArA saMkucita dRSTibiMdune lIdhe. kharI rIte te kAI paNa kathA ke vArtA traNe kALamAM ekarUpa hotI ke rahI zakatI ja nathI. khuda prAcIna jaina lekhA paNa te te deza-kALanA prabhAva taLe AvI kathAne navA navA opa ApatA ja rahyA che. jayabhikhkhue khate lakSyA keTalA pramANamAM siddha karyo che enI sAbitI emanA sAhityanA vAcakavarga ja pUrI pADe che. eka taraphathI jainetara jagatamAM emanAM lakhANo bahu ja chUTathI vaMcAya che, jyAre khIjI taraphathI jaina para parAnA rUDhicusto paNa ene vadhAre ne vadhAre satkAravA lAgyA che, ne evA navA sarjananI mAga karyAM ja kare che, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ceSTA [ 837 saheje ema 5thadRSTimAM adda meM upara kahyuM ja che ke jayabhikhkhu mukhyapaNe jaina kathAsAhityanA Azraya laI aneka sarjatA karatA rahyA che, paNa A uparathI lAgavAnA saMbhava che ke tyAre e te sAMpradAyika dRSTi agara heze. mane paNa zarUAtamAM e ja kalpanA AvelI, paNa jyAre emanAM lakhANamAMnA keTalAka bhAgo sAMbhaLyA tyAre mAre! e bhrama bhAMgyA. emaNe jaina paraparAmAM prasiddha ane jaina samAjamAM DhamULa evI aneka bAbata peAtAnI vArtAomAM gUMthI che kharI, paNa e te prasaMga varNananuM jamAvaTa pUratuM sthUla khAkhu che. jyAre te kAI siddAntanI ane mAnyatAnI carcA kare che tyAre ja temanI pathamukta draSTi jovA pAmIe chIe. dA. ta. cAlI AvatI paraMparA pramANe sAdhuo ke jatio rAjyAzraya dvArA dharma pracAramAM mAnatA, ane te mATe rAjAne ke bIjA kAI sattAdhArIne rIjhavavA brAhmaNe ane bauddha bhikSukAnI peThe vividha prayatna karatA. jaina paraparAmAM pesI gayela dharmapracAramUlaka AvI gulAmI ane AtmazraddhAnI meALapa sAme jayabhikhkhue bhAgyanirmANa' mAM ThIka TIka TakAra karI che. e aitihAsika satya che ke vidvAne ane tyAgIo eka athavA khIjA bahAnA taLe sattAdhArI ane dhanapationA gulAma banyA, ane jate divase temaNe potAnI vidyA ane peAtAnA dharmane zuddha rUpamAM rahevA na dIdhAM. deza-patananI sAthe mAnavatAnuM paNa patana thayuM, ane dharmane nAme pathA paraspara sAThamArImAM UtarI paDyA. pathanA anuyAyIo paNa samayanuM hita visArI khaDa khaDa khanI chAvaNImAM vaheMcAI gayA, ane pachI to kAI eka ja paMthanA vADAomAM paNa kalezadveSanA dAvAnala pragaTayo. eTale sudhI ke tene lIdhe jJAtinuM khaLa tUTayuM, mahAjananA meAbhe gayA, zeDAI mAtra vArasAgata rahI ane mATe bhAge te dalita, garImA ne asahAyanI vahAre AvavAne adhye temane ja vadhAre kacaravA lAgI. e satyane jANe jayabhikhkhue pichAnyuM na hoya tema evA aniSTathI samAjane bacAvavA mATe temaNe, hemune yuddhamAM jitAvavA mATe japa ane maMtrataMtramAM paDela tyAgavezadhArI jaina jatinI ThIka ThIka samAleAcanA karI che, ane sUcavyuM che ke jo kAI dhama mAga svIkAraze to pachI ene ja. raste cAlo, ane adharmanA kAMTA-jhAMkharAne dhamatA AMkhe samajavAnI bhUla na kA, na khIjAne bhUlamAM rAkho. mArI daSTie mAtra jaina paraMparAne ja nahi, paNa badhI ja dha par`parAone emanI cetavaNI khAsa upayogI che. " : jayabhikhkhu aneka prasaMge vizleSaNa ThIka ThIka kare che. huM mAnuM chuM ke kAI paNa prakAranuM sAhitya kema na hoya, tenA vAMcanAramAM sata-asat vaccenuM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 838 ] darzana ane ciMtana < * atara karavA ane pArakhavAnI vivekadRSTi vikasavI ja joI e. je sAhitya e kAma na karI zake te game tevu hAya chatAM buddhi mATe khAjarUpa ja che. A kasoTIe paNa temanI nAnImoTI vArtAo vAcakane upayAgI thaze ema mane lAge che. dA. ta. prastuta matsya-galAgala ' navalanuM prakaraNa * bharIne mALavA levAnI rIta ' jIo, emAM gAMdhIjInA hRdaya-parivartananA athavA ema kahA ke prAcIna * avereNu ya verANi ' ne siddhAMta vyakta karavA kareluM nirUpaNa vAMcanAramAM vivekaddha jAgrata kare che. e nirUpaNa uyana, vAsavadattA vagere, dila sAph karI, nirbhayapaNuM, potAne haDAhaDa vidhI mAnatA caDaprakRtinA pradyota sAme jyAre jAya che tyAre kharAkhara upayukta sthAne Ave che. jayabhikhkhunI vArtAomAM anekavAra dIgha tapasvI mahAvIranuM pAtra Ave che. jene mAtra pathadRSTie vicAravAnI Teva paDI hoya te saheje ema mAnavA lalacAya ke jayabhikhkhunI dRSTi mAtra mahAvIramAM bahu che, paNa mane emanA sAhityane paricaya ema kahevA lalacAve che ke temaNe janmasa rakAra-paricita nigraMthanAtha mahAvIrane te mAtra ahiMsA ane kSamAnA pratIkarUpe ullekhyA che. e dvArA te badhA ja hiMsA ane kSamAnA ananya upAsaka dharmavIrAnA Adarza rajU kare che. ApaNe vAcake ane samAlocakAe lekhakanA mananI vAta jANIne ja tenA vize abhiprAya AMdhavA joI e, he ke nAma ane paraparAne AdhAre ! kAI kRSNa ke rAmanI vAta kare eTalA mAtrathI ema mAnI na zakAya ke te rAma ke kRSNa jeTalA bIjA kAI ne Adara karatA nathI. AvI kalpanA pAte ja pathadRSTinI sUcaka che. vArtA nAnI hAya ke meTI, lekhaka enI jamAvaTa amuka rIte, amuka prasaMga laI kare che, paNa enI saphaLatAnI cAvI enA mULa vaktavyanI vyajanAnI siddhimAM che, jo mULa vaktavya vAcakanA hRdya upara vyakta thAya te enI siddhi kahevAya. A dRSTie paNa jayabhikhkhunI vArtAo saphaLa che. dA.ta. ekavAra dRDhapaNe karelA zuddha sakalpa hajAra pralobhanA sAme kevI rIte aDaga rahe che, e vyakta karavA sthUlibhadranI vArtA lakhAI che, ane te mULa vaktavyane kharAkhara sphuTa kare che. jAtivAdanA uccanIcapaNAnuM saMkucita bhUta mAtra brAhmaNu vane ja nahi paNa enA cepathI badhA ja vargone vaLagyuM che. je je e bhUta sAme thayA tenA vArasA ja pAchA enA pajAmAM sapaDAyA. jaina jevI uccanIcapaNAnA bhUtanI bhAvanA sAme baLavela karanAra para parA paNa e bhUtanI dAsa anI. jayabhikhkhuMe ' maharSi metAraja ' mAM jainone temanI mULa bhAvanAnI > Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA yAda ApavA ane dharmayutinuM bhAna karAvavA metAraja pAtranI AsapAsa kathAgUMkana karyuM che. temaNe pitAnuM mULa vaktavya eTalI sArI rIte ane uThAvadAra chaTAthI vyakta karyuM che ke ene prazaMsatA rUDhine gulAma jenone paNa joyA che. kharI rIte mArI dRSTie uccanIcabhAvamAM mAnanAra badhA ja vargone ekasarakho badha ApavA mATe A vArtA lakhAyelI che, pAtra kevaLa jaina kathAsAhityamAMthI lIdhuM che eTaluM ja. A lebhI ane kaMgALa vRttine mANasa paNa kAIne udAtta ane sAvika tyAga joI kSaNamAtramAM kevI rIte badalAI jAya che, dIna-hIna maTI kevI rIte tejasvI bane che, e vastu spaSTa karavA temaNe devadUSyanI nAnI vArtA lakhI che. vAMcavA ke sAMbhaLavA mAMDayA pachI te pUrI karIne ja UThavAnuM mana thAya che, ane te vyaMgya samajAI jAya che. have bahu laMbAvyA sivAya prastuta misya-galAgala" navalakathA vize ja kAMIka kahevuM prApta thAya che. satya e che : laukika athavA mAyika satya ane lokesara athavA pAramArthika satya. sAmAnya jagata pahelA ja satyane Adara karI temAM rasa le che. tene lIdhe jyAre te viDaMbanAmAM saMDAvAya che tyAre temAMthI tene mukta karavA aMdhakAramAMthI prakAzapatha darzAvavA kAI ne kAI maMgaLamUrti lekottara satya, vicArane vartanathI, upasthita kare che. e prakAza mArgamAMthI ghaNuM AzvAsana meLave che ne vaLI pAchuM sAmAnya jagata te purANa cAlela cAle-aMdhakAranI dizAmAM ja gati kare che. Amalaukikane lekera (baMne satyanuM cakra vArApharatI potapotAnuM kAma kare jAya che. sattAnI lAlaca, jAtIya AkarSaNa, saMpattine meha ane mithyA abhimAna jevAM dustathI prerAyela koI sabaLa hamezAM pitAnAthI nirbaLa sAme ja baLane paMje ajamAve che. ane pitAthI vadhAre samartha ke baLazALI sAme pAcho dInatA dAkhave che. A laukika satya che. je vibhUtine lekottara satya sAkSAta thAya che tenAM vicAra ane vartana taddana judAM tarI Ave che. te kadI sabaLa sAme ayogya rIte namatuM nathI Apate ane nirbaLane mAtra enI nabaLAIne kAraNe dabAvate ke satAvatuM paNa nathI. UlaTuM, te pitAnA samagra baLane upaga nirbaLane dInatAmukta karI sabaLa banAvavAmAM ane sabaLane mithyAbhimAnanI dizAmAMthI vALI tenA baLane vidhivata viniyoga karavAmAM kare che. samaye samaye AvI lekara vibhUtione ItihAse joI che. e vize koIne sadeha heya te, jANe te saMdeha nivAravA ja A yuge gAMdhIjIne janma na Ape Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 840 ] darzana ane ciMtana hAya !----tevI mULagata dhAraNAthI ja prastuta navala AlekhAyelI hoya ema lAge che. tethI ja te lekhake A navala pUjya gAMdhIjIne caraNe arpI che. 8 matsya-galAgalane atha bhAstrI--nyAya' zabdathI pragaTa thatA AvyA che. A nyAya bahu jUnA vakhatathI jANItA che, kema ke nirbaLanI satAmaNInuM astitva paNa eTaluM ja jAnuM che. lekhake mAtsyI-nyAya darzAvavA tiAsaprasiddha pAtrA ane kathAnakAne Azraya lIdho che. e pAtrA ane kathAnakA mAtra jaina sAhityamAM ja maLe che ema nathI, paNa te rUpAMtare ane ochevatte aMze bauddha tema ja brAhmaNu sAhityamAM paNa maLI Ave che. nizrayanAtha mahAvIra te aitihAsika che ja, paNa emanA mAmA ceTaka--joke e nAmathI anya sAhityamAM suvidita nathI, chatAM--te jaina sAhityamAM atiprasiddha che. ceTakanI sAta putrIo paikI pAMca putrI jyAM jyAM paraNI hatI tyAMnAM rAjyeya sattAdhArI hatAM ane vizeSa sattA mATe mathatAM. ceTakanA e pAMce jamAI mAM mAhyI-nyAya kevI rIte pravarto ane kaurava-pAMDavAnI peThe potAnI khAnadAnI tema ja dAdaranuM sagapaNa visArI kSatriyatvane bhAvi patananI dizAmAM teoe kevI rIte unmukta karyuM, te lekhakane darzAvavuM che. ane chevaTe lokAttara satya upasthita thaI kevI rIte kA sAdhaka ane che, e paNa darzAvavuM che. A badhuM vaktavya navalakathAnI suMdara ane rasamaya gU thaNI dvArA spaSTa thAya che, ane vAMcanArane ema lAge che ke joke satra mAsmI-nyAya pravarte che, chatAM vacce vacce AzAspada lokAttara satyanA dIvaDAo paNa pragaTatA rahe che. AthI vAMcanAra mAlyI-nyAyanAM baLeA joI nirAza. na thatAM UlaTA AzAvAna bane che, ane satpuruSArtha karavAnI preraNA pAme che. mArI dRSTie AvI preraNA janmAvavI ane parAkSapaNe gAMdhIjInA ja udAharaNathI puSTa karavI--e ja prastuta navalanI mukhya vizeSatA che. jayabhikhkhunI bhASA keTalI sahelI, prasanna ane avAhI che te enA vAcakavargathI ajANyuM nathI, paNa emanI A sthaLe eka jaNAvavA jevI vizeSatA mane e paNa lAge che ke te praNAlikAaddha, chatAM tarka ane buddhithI prAdya na bane evI keTalIka kalpanAone buddhizrAdgha thaI zake tema ja jIvanamAM upayAgI thaI zake te rIte rajU kare che. dA. ta. bhagavAna mahAvIre lAMbA upavAsAne pAraNe eka duHpUra abhigraha arthAt saMkalpa karyonI vAta jaina sAhityamAM prasiddha che. e abhigraha ke saMkalpanuM svarUpa tyAM evI rIte varNavavAmAM AvyuM che ke jANe e abhigraha ja asvAbhAvika lAge. pagamAM beDI paherela, Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra ceSTA [ 81 mAthuM mUMDAvela, eka paga uMbarAmAM te eka paga bahAra mUkela,'AMkhamAM AMsu sArela ityAdi lakSaNavALI kAI strI bhikSA Ape te ja pAraNuM karavuM--evA abhigraha kathAmAM vavAyA che. Adhunika vAcakane saheje prazna thAya ke kheDI, mastakamuMDana, amuka prakAranI dehasthiti, AMsu vagerenA bhikSA devA ke levA sAthe zaiA sabaMdha che? bhikSA denAra bhaktipUrNa hAya, bhikSA nirdoSa hoya ane lenAra sAtvika hAya--eTaluM ja bhikSA levA devA vacce apekSita che. aa AvI abhigrahanI kaDhaMgI kalpanA kathAmAM kema AvI ? A praznane yabhikhkhue buddhigamya khulAsA karyAM che, ane te bhagavAna mahAvIranA sAttvika jvana tema ja jaina siddhAntanI sAthe sumeLa dharAve che, ane tatkAlIna atihAsika paristhitine paNa nyAya Ape che. te vakhate dAsa-dAsI ane gulAmanI prathA keTalI rUddha tema ja pratiSThita hatI, e khInA atihAsikAne suvidita che. bhagavAna mahAvIra makkamapaNe AtmaupamyanA siddhAMtamAM mAnatA ane tadanusAra ja jIvana jIvavA saMpUrNa paNe mathatA. tigata uccanIcabhAva ke garIkhI- tavaMgarIkRta dAsa-vAmibhAva e AtmaupamyanA siddhAMtanu moTuM AvaraNa che. e AvaraNu nivAravuM te ja bhagavAnane abhipreta hatuM. tethI temanA abhipra A ke te cihna dharAvanAra strInA haste bhikSA levAnA sthUla rUpamAM ahaM na hatA, paNa temane abhigraha lekemAM tuccha manAtAM ne avagaNanA pAmatAM dAsa-dAsIone paNa ucca lekhAtA nAgarikA jevAM ja mAnI temane hAthe sudhdhAM bhikSA laI temane mAnavatAnuM bhAna karAvavu' e sUkSma rUpamAM samA hatA. jayabhikhkhue bhagavAna mahAvIranA abhigrahanuM A sUkSma rUpe vyakta karI enA sthUla rUpamAM dekhAtA kaDhagApaNAne vadhAre buddhigrAhya karyuM che. ' matsya-galAgala ' zabda ghaNAne aparicita jevA lAgavAne saMbhava che, paNa vastutaH e hu prAcIna che. pANini jevA hajAro varSa pahelAM thayelA vaiyAkaraNAe e zabdane mULa saMskRta rUpamAM laI tenI vyutpatti darzAvI che. A uparathI e AkhatA spaSTa sUcita thAya che: eka to e ke sabaLAne brase, e vastu te kALe paNa keTalI vidita hatI ! ane bIjI e ke e vastune sUcavavA te vakhatanA jana-samAje kevA avAhI ane najaronajara dekhAtI yathArtha ghaTanAne sUcavatA sarala zabda vyavahAramAM ANele. vyAkaraNa zAstramAM timini, mazina ane matsya-viziSTha jevAM udAharaNA TAMkaLyAM che. timi e nAnAmAM nAnuM bhAlluM, tene jarAka meDhu mAchaluM gaLI jAya. e matsyane vaLI enAthI meTuM mAluM gaLe, te ene paNa enAthI moTuM gaLe. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 842 ] darzana ane ciMtana A bInA ukta udAharaNomAM sacavAI che. e prasiddha saMskRta zabdanuM ja Adhunika gujarAtImAM rUpAMtara "masya-galAgala" che. eTale jayabhikhue navalanuM nAma caryuM che te nAma jeTaluM prAcIna che teTaluM ja te arthavAhI paNa che. lekhake eka sthaLe citArAnuM jaLAzayadarzana ane ciMtana AlekhatAM e bhAva dUbahU spaSTa karyo che. (prakaraNa 1muM "sabaLa nirbaLane khAya'} prastuta kathAnuM guMphana karavAno vicAra ke prasaMge udbhavyo ane teNe mUrta rUpa kevI rIte dhAraNa karyuM, e hakIkata lekhake pitAnA nivedanamAM bahu saceTapaNe ane yathArtha rIte rajU karI che. te uparathI vAcaka samajI zakaze ke prastuta kathAnuM nAma keTaluM sArthaka che. zarUAtamAM Apela vacana pramANe, pitAne anadhikAra jANavA chatAM, atre lakhANanI pravRtti karavAnI lAlaca kema thaI AvI, ene khulAso mAre kare rahe che. khulAsAmAM mukhya tattva te lekhaka pratye bahu meDuM moDuM thayeluM mAruM AkarSaNa che. enAM be kAraNe eka te lekhakanI meM jANelI nirbhaya sAhasika vRti, ane bIjuM emanI satata sAhitya-vyAsaMgavRtti. A TUMka nirdezanuM spaSTIkaraNa karavuM jarUrI che. ema te amadAvAdamAM saLasattara varSa thayAM, ane te paNa bahu najIka najIka ame rahetA. chatAM kahI zakAya evo paricaya te traNeka varSa pahelAM thayo, ane cittane vize AkarSavArI hakIkata te cheDA vakhata pahelAM ja jANavA pAme. naitika baLane AdhAre, kazA paNa jokhamane ke agavaDane vicAra karyA sivAya, pitAnA AzrayadAtA ane zraddheya lekhAtA saMsthAnA adhikAyaka guruvarga sAme baLavo karavAnI vRti, e mane AkarSanA jayabhikhkhanA jIvananuM prathama tasva. lagabhaga beMtAlIsa varSa pahelAM kAzImAM mArA mitro sAthe mAre je sthitine sAmano kare paDele, tevI ja sthitine ane te ja varga sAme, sAmane pitAnA mitro sAthe jayabhikhune karavo paDyo, e amArI samazIlatA. paNa ethIye vadhAre AkarSaNa to temanAmAM ArvibhAva pAmelA vaMzaparaMparAgata saMskArane jANIne thayeluM che. hakIkata e che ke jayabhikhu urphe bAlAbhAI desAInA ja eka nikaTanA pitrAI nAme zivalAla ThAkarazI desAI, kAzImAM mArI sAthe hatA. mArA pahelAM temaNe pitAne Azraya ApanAra ane pite jene zraddheya mAnela tevA adhiSThAyaka gurujana sAme naitika baLanI bhUmikA para ja baLa karele, ane pUrepUrI agavaDamAM mukavA chatAM jarAya namatuM nahi taLeluM. e dazya Aje Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra reSTA [ 843 paNa mArI sAme nAcatuM hoya tevuM tAjuM che, ane mane paNa eja bhAInA sAhasathI kAMIka ajJAta rIte sAhasa kheDavAnI preraNuM maLelI. jyAre mane mAlUma paDyuM ke bAlAbhAI e te uparyukta zivalAla ThAkarazInA pitrAI ane vadhArAmAM e mAlUma paDyuM ke temaNe paNa emanA ja jevI ane e ja bhUmikA upara ane e ja varga sAme baLa karyo, tyAre eka bAjuthI vaMzaparaMparAgata saMskAra UtarI AvavAnuM Azcarya thayuM ane bIjI bAjuthI jayabhikhu pratye AkarSaNa vadhyuM. navAInI vAta to e che ke zivalAla ThAkarasI. desAIne baLavA vakhate jayabhikhune janma paNa thayo na hate. AkarSanArI bIjI bAbata e--jayabhikhunI sAhitya parizIlanavRtti che. je vRtti sAthe mAruM jIvana pahelethI ja eka athavA bIje kAraNe joDAyeluM che, te ja vRtti sAthe temanuM AkhuM jIvana joDAyeluM che. A bIjI samazIlatA. jayabhikhue e vRttinA baLe ane AtmavizvAse bIjA keTalAka evA saMkalpa karelA che ke je puruSAthI ane svAvalaMbI jIvananA ja AdhAra gaNAya. mukhya A be bAbatonA AkarSaNe mane anadhikAranA vicAranI upekSA karAvI ane e ja A sthaLe lakhavAne mAre (jo adhikAra kahI zakAya te) mukhya adhikAra che.* * zrI, jayabhikhunI navalakathA "masya-galAmAlanI prastAvanA.