Book Title: Amar Kshanikaye
Author(s): Amarmuni
Publisher: Sugal and Damani Chennai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003428/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amara kSaNikAe~ merA Izvara mere andara, maiM hI apanA Izvara hU~ / kartA, dhartA, hartA apane jaga kA, maiM lIlAdhara hU~ / / zuddha-buddha, niSkAma, niraMjana, kAlAtIta sanAtana hU~ / eka rUpa hU~ sadA-sarvadA, nA nUtana, na pUrAtana hU~ / / lekhaka upAdhyAya amaramuni Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - amara kSaNikAe~ - upAdhyAya amaramuni eka jAti ho, eka rASTra ho, eka dharma ho dharatI para / mAnavatA kI 'amara' jyoti, saba ora jage, jana-jana ghara-ghara / / prastotA : ena. sugAlacanda siMghavI prakAzaka : sugAla eNDa dAmANI 11, ponappA lena, TriplIkena, cennaI - 5. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * amara kSaNikAe~ upAdhyAya amaramuni Tel : fatal 2010 Published by: SUGAL & DAMANI No. 11, Ponnappa Lane, Triplicane Chennai-600 005, India. Phone : 044 - 2848 13547, 2848 1366 E-mail : sugalchand@yahoo.com www.sugaldamani.com Copies can be had from SUGAL & DAMANI 6/35.W.E.A. Karolbagh, New Delhi - 110 005. 405, Krushal Commercial Complex G. M. Road, Above Shopper's Stop Chembur (W), Mumbai- 400089. A Wing, Kapil Tower, Il Floor 45, Dr. Ambedkar Road, Near Sangam Bridge, Pune - 411001. 1554, Sant Dass Street, Clock Tower, Ludhiana-141008. Swagat Business PVT. LTD. 46-4, Paudit Madan Mohan Malviya Sarani Chakravaria Road North, Kolkatta - 700 020. (W.B.) Veerayatan Rajgir - 803116. Dist. Nalanda (Bihar) cyckisus : stor at se, 53, TT 71144 RETE Melho, Fats79. Cell : 93822 91400 * mudraka : gopasasaM paiparsa limiTeDa, noeDA / ISBN * Rs. 100/ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvacanam jaina samAja ke hitacintaka, kaviratna, rASTrasanta, parama zraddheya gurUdeva, upAdhyAya zrI amaramunijI ma. sA. kI vANI 'sUkta-vANI' thii| gAgara meM sAgara samAhita kara lenA, unakI vANI kI sahajarUpeNa vizeSatA thii| unake vastra to zveta the hI, unakA mAnasa bhI ati zubhra evaM ujjvala thA / jo bhI cintana kI badalI meM kauMdhA, use vicAroM kI varSA meM pariNita kara jana-jana ke samakSa prastuta kara diyA / gurudeva zrI ke vicAra, usa samaya jitane sAmayika the, utane hI Aja bhI sAmayika hai| kavi, vicAraka evaM samAja kA hitacintaka maraNa-dharma ko prApta ho jAne ke bAda bhI sadaiva kAlajayI hotA haiapane sAhitya evaM kavitva ke mAdhyama se / gurudeva bhI amara the, amara haiM tathA amara hI raheMge, kyoMki unakA sAhitya bhI kAlajayI hai / gurudeva zrI ke sAhitya-sAgara meM se katipaya amRta-kaNoM ko, zrImAn sugAlacandajI siMghavI, cennaI - jo vIrAyatana kI vicAradhArA se vigata do dazakoM se jur3e hue haiM tathA padAdhikArI bhI haiM - ne saMkalana kara pAThakoM ke samakSa prastuta kiyA hai / ye laghu kavitAe~ evaM mukta chanda jIvana evaM vicAroM ko aura adhika sundara evaM ramaNIya banAne meM avazya hI sahabhAgI baneMge / bhaviSya meM bhI, Apa isI prakAra gurudevazrI ke sAhitya ke pracAra-prasAra meM nirantara sahabhAgI bane raheMge / isI AzIrvacana ke sAtha - AcArya mA~ candanA ii Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma-nivedanama santa kI vANI deza, samAja, dharma, paMtha Adi se pare hotI hai / santa kI vANI meM satyatA nihita hotI hai tathA hotI hai- "sarvajana hitAya, sarvajana sukhAya" kI maMgalamayI akhaNDa bhAvanA ! santa kisI kA burA nahIM cAhatA, vaha to "sarve bhavantu sukhinaH, sarve santu nirAmayAH" kI kAmanA se otaprota hotA hai / isIliye to kisI kavi ne kahA hai - taravara, saravara santajana, cauthA barase meha / para-upakAra ke kAraNe, cAroM dhArI deha / / santa nindA, stuti, prazaMsA se vilaga hotA hai, svArtha se pare rahate hue mAtra sva-artha meM tallIna rahakara, paramArtha kA rahasya jana-jana meM bA~TatA huA satata apane lakSya kI ora abhimukha rahatA hai / tabhI to usakI vANI meM jo gUMja hotI hai, vaha pratyeka kI AtmA ko anugUMjita karatI hai| kaviratna upAdhyAya zrI amaramunijI ma.sA. bhI aise hI virale santa the, jinhoMne samAja ko eka naI dizA pradAna kI / ApazrI ne bhagavAn mahAvIra ke upadezoM ko mAtra udghoSita hI nahIM kiyA apitu use apane jIvana meM Acarita kiyA tathA mAnavatA kI surasaritA ko punarjIvita kiyA / prabhu mahAvIra kI vANI ko dharma, paMtha-sampradAya se mukta karate hue use sArvajanIna banAyA / Apake kAvya evaM lekhana meM dharma, mAnavatA Adi kI jo vyAkhyAeM haiM, ve anyatra anupalabdha hai| "sAgara naukA aura nAvika" grantha kA paThana kiyA to sahaja hI yaha bhAvanA banI- isakI kucha sAmagrI pAThakoM taka bhI pahu~cAI jAya / basa usI bhAvanA kI kriyAnviti hai, yaha pustikA prakAzana / AcArya zrI candanAjI ne AzIrvacana pradAna kara isake prakAzana kI garimA ko aura adhika gauravAnvita kara diyA hai / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ina laghu amara kSaNikAoM ko mudrita karane kA ekamAtra uddezya yahI hai ki Aja kA mAnava avasAda evaM cintA se gasta hai / kadama-kadama para bhaya tathA arAjakatA kA sAmrAjya hai / mana mAyUsa hai / cehare se prasannatA kI rekhAe~ vilIna hai| nirAzA ke ghane kohare se vyakti vyathita hai| aisI sthiti meM ina laghu amara kSaNikAoM kA manoyoga pUrvaka jo bhI pAThaka adhyayana karegA tathA inameM nihita bhAvoM para cintana-manana karegA to avazya hI usake jIvana meM sukha-zAnti kI bahAra AyegI / AzA kI eka kiraNa prasphuTita hogI / karttavya ke sAtha karma karane kI eka lalaka jagegI / sakArAtmaka soca banegI / dAnavatA kA sthAna mAnavatA grahaNa karegI / adamya sAhasa evaM nava jAgaraNa kA sUrya usake jIvana meM udita hogA - aisA merA vizvAsa hai| vIrAyatana ke mahAmaMtrI zrIyuta TI. Ara. DAgA evaM vIrAyatana ke padAdhikAriyoM ne isa pustikA ke prakAzana meM preraNA evaM svIkRti pradAna kI hai, tadartha maiM sabhI kA AbhArI huuN| sAtha hI sAtha prakAzana kI preraNA ke liye apane abhinna sahabhAgI zrI jI.ena. dAmANI, zrI Ara.ena. dAmANI, zrI pravINabhAI cher3A, zrI kizora ajamerA kA bhI tahedila se abhinandana karatA hU~ / maiM apanI cira sahayoginI, dharma sahAyikA zrImatI candrAbAI evaM mere suputra ci. prasannacanda evaM vinodakumAra kI anuzaMsA karatA hU~ ki jinakI sevA-bhAvanA se yaha pustikA maiM prastuta kara pAyA / vizvAsa hai ki pAThaka-gaNa isa pustikA ke eka-eka sUkta evaM kavitA ke mAdhyama se apane jIvana ko kRtArtha kareMge / - ena. sugAlacanda siMghavI, cennaI - turhoo Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramam * amara kSaNikAe~ * puruSArtha * manomaMtra * jyotirmayI * dIkSA * dIkSA * vIra-vandanA * yuga puruSa tumheM zata-zata vandana * zraddhA-sumana * vIrAyatana-darzana LIMITB ( N Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amara kSaNikAe~ - vii Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viii Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi purUSa, AdIza jina, Adi suvidhi kartAra / dharma-dhuraMdhara parama gurU, ____ namo Adi avatAra / / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuci karmoM kI dIpamAlikA, jaga kA tamasa haregI / sneha, zAMti, sukha kI jaya lakSmI, ghara - ghara meM vicaregI / / 2 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu kA darzana pAnA hai to ____ khoja rahe kyoM dharatI-aMbara ? nirmala jyoti virAjita hai prabhu, sadAkAla se nija ghaTa andara / / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukti aura saMsAra cakra ke gUr3ha tattva kA bheda kholatA / anekAnta jo jJAna-tulA para, parama satya kA marma tolatA / / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A~kha khola kara dekho-parakho, karo na banda buddhi ke dvAra / chinna-bhinna kara do tamasAvRtta, rUr3hivAda kA kArAgAra / / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o atIta kI gahana taTI meM ramane vAloM ! mukta dvAra para ramatI jyoti-zikhA pahacAno ! mRta atIta para, jhakha-jhakhakara, kyA ronA pala-palavartamAna kI mA~ga suno, jIvana saMdhAno !! Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana kI uttapta dharA ko, sneha-sudhA se plAvita kara do / vyakti, jAti ke ahaMbhAva ko, dhikkRta aura tiraskRta kara do / / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSa ke badale amRta bA~TeM, viSa ko bhI amRta meM badaleM / krodha-ghRNA kI jvAlAoM ko __ madhu smita kI laharoM meM badaleM / / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tU mAnava hai, svayaM svayaM kA sraSTA asalI bhAgya vidhAtA / nara ke cole meM nArAyaNa, tU hai nija-para saba kA trAtA / / - - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana kA hArA hI hArA hai, mana kA jItA hI jItA hai| tana meM prANa rahe to kyA hai, mRta hai jo mana se rItA hai / / 10 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyA kamI tujhe hai tribhuvana meM, yadi tU pAnA cAhe / saba-kucha karane kI kSamatA hai, ___ yadi tU karanA cAhe / / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahA~ pasInA par3e mitra kA, apanA rakta bahA ddaalo| jhele agaNita kaSTa svayaM para sukhiyA mitra banA DAlo / / 12 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyAcArI damana cakra ke, sammukha giri-sama ar3e rho| antima rakta-bindu taka apane, satya-pakSa para khar3e raho / / 13 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dila sApha terA hai ki nahIM, pUchale jI se, phira jo kucha bhI karanA ho, kara tU khuzI se, ghabarA na kisI se / 14 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtI hai jisa ora dRSTi, basa usI ora AkarSaNa / karatA aga-jaga ko anuprANita, jaga nAyaka kA jIvana / / 15 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'prANimAtra prabhu ke beTe' - yaha dharma-kathana hai, prANI-prANI meM yahI bhAva, samatA kA dhana hai / samatA ke isa baMdhubhAva para dharma TikA hai - baMdhu bhAva hI ataH vizva kA satya parama hai / / 16 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI rotI A~kha mile nA, mile na mukha kI karUNa pukAra / ha~satA-khilatA hara jIvana ho, vizva bane yaha sukha AgAra / / 17 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A~khoM ke khAre pAnI se. kisakA jaga meM kAma calA ? vajra - hRdaya mAnava hI dete haiM saMkaTa kI zAna galA / / 18 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanya dhanya hai ve nArI-nara, karma-nirata hai jinakA jIvana / nija-para kA kalyANa-hetu hai, karma yoga kA patha ati pAvana / / - 19 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisakI jar3a meM jJAna rahA hai, aura anta meM janahita phala hai / vaha jyotirmaya karma-yoga hai, jahA~ amaMgala bhI maMgala hai / / 20 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva - bhAva meM hRdaya milA lo, - svAtma bhAva se jagat khilA lo / vahI 'arham' kA svara phUTegA mAnava, mana - sAgara laharA lo / / 21 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha~sa lo svayaM ha~sA lo para ko, amara-prema-maNi-dIpa jalA lo / antara ke sat-sarasa-dhAra se, jaga masthala sIMco laharA do / / 22 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kucha bhI nahIM asaMbhava jaga meM, | saba saMbhava ho sakatA hai| kArya hetu yadi kamara bAMdha lo, to saba kucha ho sakatA hai / / 23 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana hai nadiyA~ kI dhArA, jaba cAho mur3a sakatI hai / naraka loka se svarga loka se, ___ jaba cAho jur3a sakatI hai / / 24 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhana-baMdhana kyA karate ho, baMdhana mana ke baMdhana haiN| sAhasa karo uTho jhaTakA do, baMdhana kSaNa ke baMdhana haiM / 25 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIta gayA gata, bIta gayA vaha, aba usakI carcA chor3o / Aja karma karo niSThA se, kala ke madhu sapane jor3o / / 26 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tumheM svayaM hI svarNima ujjvala, nija itihAsa banAnA hai / karo sadA satkarma viha~sate, karma-yoga apanAnA hai / / - Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana ke hAre hAra huI hai, mana ke jIte jIta sadA / sAvadhAna mana hAra na jAye, mana se mAnava banA sadA / / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tUM sUraja hai, pagale ! phira kyoM, ____ aMdhakAra se DaratA hai ? tUM to apanI eka kiraNa se, jaga pradIpta kara sakatA hai / / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antarmana meM sadbhAvoM kI, pAvana-gaMgA jaba bahatI / pApa-paMka kI kaluSita rekhA, nahIM eka kSaNa ko rahatI / / 30 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma hRdaya kI divya jyoti hai, sAvadhAna bUjhane na pAye / kAma-krodha-mada- lobha - ahaM ke, aMdhakAra meM DUba na jAye / / 31 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAti-dharma ke kSudra ahaM para, lar3anA kevala pazutA hai / jahA~ nahIM mAdhurya bhAva ho, vahA~ kahA~ mAnavatA hai / / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala hI maMgala pAtA hai, jalate nitya dIpa se dIpa / jo jagatI ke dIpa baneMge, unake nahIM bUjheMge dIpa / / 33 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma na bAhara kI sajjA meM, jayakAroM meM ADambara meM / vaha to aMdara-aMdara gahare, bhAvoM ke avinAzI svara meM / / / 34 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'maiM' bhI TUTe 'tUM' bhI TUTe, eka mAtra saba hama hI hama ho / 'ege AyA' kI dhvani gUMje, eka mAtra saba sama hI sama ho // 365 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha bhI acchA, vaha bhI acchA, acchA-acchA saba mila jAye / hara mAnava kI yahI tamannA, kintu prApti kA marma na pAye // 36 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acchA pAnA hai, to pahale, khuda ko acchA kyoM na banAle / jo jaisA hai usako vaisA, milatA yaha nija maMtra banAleM || 37 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivartana se kyA ghabarAnA, parivartana hI jIvana hai| dhUpa-chA~va ke ulaTa phera meM, hama sabakA zakti-parIkSaNa hai / / 38 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya, satya hai, eka mukhI haiM, usake do mukha kabhI na hote / dambha eka hI vaha rAvaNa hai, usake dasa kyA, zata mukha hote // 39 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jAti ho, eka rASTra ho, eka dharma ho dharatI para / mAnavatA kI 'amara' jyoti saba ora jage, jana-jana ghara-ghara / / 40 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purUSArtha jIvana seja nahIM sumanoM kI, so jAo kharrATe mAra | jIvana hai saMgrAma niraMtara, pratipada kaSToM kI bharamAra / / kahIM biche milate haiM kA~TeM, kahIM biche milate haiM phUla / jIvana-patha meM donoM kA hI svAgata, donoM hI anukUla / / jIvana- naukA kA nAvika hai, eka mAtra purUSArtha mahAn / sukha-dukha kI uttAla taraMgeM, - kara na sake usako hairAna || gode 41 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manomaMtra mAnava kA utthAna-patana saba, antarmana para avalaMbita hai| nija-para kA hita aura ahita saba mAtra usI para AdhArita hai / / ujalA yA kAlA bhaviSya hai, vartamAna ke bhAva-taMtra meM / jo cAho so bana sakate ho, mahAzakti hai manomaMtra meM / / pApI yA puNyAtmA tumako, kare tumhArA antarmana hI / sabase pahale ise saMvAro, mUla karma kA hai cintana hI / / jaba bhI soco acchA soco, mana ko saumya, zAnta, zubha gati do / aMdhakAra-yuta jIvana-patha ko, jyotirmaya nija-para hita mati do / / 9ore Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyotirmayI nArI, terI garimAoM ke zuSka na divya srota ye hoMge / terI mahimAoM ke ujjvala, kabhI na dhUmila tAre hoMge / / sarasvatI tU, lakSmI tU hai, caNDI tU hai, sadA zivAnI | ziva-saMvardhaka, aziva nAzinI, terI lIlA jana-kalyANI / / mana virATa tava nabha maNDala - sA tU devI mRdukarUNA kI hai / divya mUrti tU puNya yoga kI nahIM mUrti agha - chalanA kI hai / / tU badale to ghara badalegA, jaga badalegA, yuga badalegA I jIvana ke nirmANa mArga para svarga harSa gadgad uchalegA || tujhe rAkSasI kahA kisI ne, bhUla gayA vaha patha yathArtha kA / apanI durbalatA, kuNThA kA, DAlA tujha para bhAra vyartha kA / / pra 43 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA dIkSA kA patha asidhArA hai, virale hI cala pAte haiN| jo calate haiM Atma deva ke darzana ve kara pAte haiM / / kaba kA soyA andara meM vaha deva, jagAnA hai usa ko / dhanya dhanya vaha, dIkSA kI yaha artha-cetanA hai jisako / / 90 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA dIkSA asat se sat kI ora tamas se Aloka kI ora mRtyu se amaratva kI ora agrasara hone vAlI eka akhaNDa jyotirmaya jIvana yAtrA ! dIkSA bAhara se andara meM simaTa Ane kI eka adbhuta AdhyAtmika sAdhanA hai, andara se bAhara phailane kI eka sAmAjika kamanIya kalA bhI hai ! AdhyAtmika aura sAmAjikatA kA sundara samanvaya hai isa patha para ! dIkSA azubha kA bahiSkAra hai, zubha kA saMskAra hai, zuddhatva kA svIkAra hai ! 'sva' kI 'sva' se 'sva' ko sahaja svIkRti hI to dIkSA hai ! 45 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA svayaM para svayaM kA zAsana svayaM para svayaM kA niyaMtraNa, sadgurU mAtra sAkSI hai, patha kA bhomiyA hai, zeSa saba-kucha ziSya para ! jagAtA gurU hai, kartA-dhartA ziSya hai / zraddhA kA ghRta, jJAna kI bAtI, karma kI jyoti, yahI hai dIkSA kA maMgala dIpa, jisakI svarNima AbhA se ho jAtA tamasAvRta antara, jyotirmaya akSaya ajarAmara ! zatru-mitra meM yaza-apayaza meM hAni-lAbha meM sukha meM duHkha meM sahaja tulyatA samarasatA hI dIkSA kA satyArtha bodha hai isIlie dIkSA kA satpatha nahIM naraka loka ko jAtA nahIM svarga loka ke prati hI 46 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaha jAtA hai mAtra mokSa ko / aura mokSa hai, 'sva' kA 'sva' meM sadA-sadA ke lie nimajjana ! 'maiM' 'tU' meM mila jAe, 'tU' 'maiM' meM mila jAe, prANa-prANa meM sadA-sadA ko nijatA mamatA ghula-mila jAe, jo bhI hai samarasa ho jAe, yaha anupama advaita yoga hI jina - dIkSA kA vimala yoga hai ! 27 47 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra - vandanA mahAvIra ativIra jinezvara, vardhamAna jinarAja mahAn / guNa ananta, hara guNa ananta tava, nahIM anta kA kahIM nizAna / / kaba se terA citra lie jaga, khoja rahA tava rUpa-samAna / milA na koI, thake sabhI haiM, terI-sI basa terI zAna / / tana ke mAnava patita hue the, mana-mAnavatA antardhAna / tU ne jAgRta kara mAnavatA, kiyA manuja kA punarUtthAna / / AtmA meM hI paramAtmA kA, ____ anupama hai jyotirmaya sthAna / jAgo, uTho, svayaM ko pAo, yaha thA terA tatva-jJAna / / mAnava-mAnava sabhI eka haiM, jhUThA hai saba bheda-vijJAna / janma nahIM, zubha karma divya hai, gUMja uThA tava maMgala gAna / / 48 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUleM svarga, dharA ke sukha-duHkha, bhUleM anya sabhI abhimAna / bhUleMge na kabhI bhI tujha se, udaya huA jo svarNa vihAna / / apanA Izvara tU hI khuda hai, jAga, jAga re mAnava jAga / jAgA ziva hai, soyA zava hai, tyAga, tyAga tama - nidrA tyAga || apanA bhAgya hAtha meM tere, bhalA-burA jo bhI hai kAma / kara sakatA hai, roka na koI, rAvaNa bana athavA bana rAma / / prANImAtra meM paramezvara kA, supta anantAnanta prakAza / dIna-hIna mAnava meM jAgRta, tU ne kiyA Atma-vizvAsa / / deva-loka meM nahIM sudhA hai, sudhA milegI dharatI para / madhura bhAva ke sudhA pAna se, tRpti milegI jIvana-bhara || kaTutA kA viSa jo phailAye, vaha mAnava hai adhama asura / deva vahI hai madhura bhAva se, pUrita jisakA antara ura / / pra 49 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuga puruSa tumheM zata-zata vandana tuma abhinava yuga ke nava vidhAna, rUr3ha bandhanoM ke mukti gAna, he yuga puruSa, he yugAdhAra, abhivandana hai, zata-zata vandana / jJAna - jyoti kI jvalita jvAlA, Atma-sAdhanA kA ujAlA, he mithyA- timira abhinAzaka, abhivandana hai, zata-zata vandana / tuma navya nabha ke nava vihAna, naI cetanA ke abhiyAna, zramaNa saMskRti ke amara - gAyaka, abhivandana hai, zata-zata vandana / atIta yuga ke madhura gAyaka, abhinava yuga ke ho adhinAyaka, nUtana - purAtana yuga zRMkhalA, abhivandana hai, zata-zata vandana / tU pada- dalitoM kA krAnti - ghoSa, abala-sAdhakoM kA zakti - koSa, he krAnti-patha ke mahApathika, abhivandana hai, zata-zata vandana / - vijaya muni 'zAstrI ' 50 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhdA - sumana Adideva hai RSabha jinezvara, jJAna-jyoti kA tU dinakara / prathama prakAza utArA tUne, tamasAvRtta isa dharatI para / / bhUkha- bhUkha kA gUMja rahA thA, kitanA dArUNa bhISaNa svara / karmayoga kA taba tUne hI, diyA bodha jaga - maMgalakara / / puNyakarma vaha jisake andara, surabhita ho jana-jana kA hita / terA yaha sandeza Aja bhI, dharA svarga taka abhinandita || tU sabakA thA, saba the tere, eka dRSTi thI samarasa kI / ataH cirantana vedoM taka meM, gUMjita gAthA taba yaza kI / / nagnadeha himagiri - zikharoM para, dhyAna dharA avicala tUne / soyA antara jinavara jAgA, pAyA nija meM jina tUne / / 51 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhautika vaibhava diyA, diyA phira, akSaya AdhyAtmika vaibhava / abhaya dAna kA parama deva tU, bhUleMge na tujhe bhava-bhava / / karma kSetra ke dhanya vIra the, jo pahale Age Ate haiM / pIche to lAkhoM anuyAyI, binA bulAye A jAte haiM / / kala kyA the, yaha nahIM socanA, soco abhI banoge kyA ? le atIta se ucita preraNA, nija bhavitavya ghar3oge kyA ? saMkalpoM se uThatA mAnava, aura unhIM se giratA hai| acche aura bure bhAvoM kA, jaga meM melA bharatA hai / kaisI bhI sthiti Aye-jAye, bhAva nahIM girane denA / zubha kI jyoti bar3I hai jaga meM, ise nahIM bujhane denA / / acchA hogA, saba-kucha acchA, acchA hai yadi artamana / zubha mana para AdhArita vANI karmoM kA saba acchApana / / 52 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrAyatana-darzana kavi, alasita palakoM ko kholo, karo tanika dRga-unmIlana, dekho girI vaibhAra-taTI meM viramita yuga-yati mahA-zramaNa, rUThI mAnavatA, mAnava-ghara lauTa rahI, maMgala gAo - svarga na nabha meM, bhU-tala para hai, Aja tathya yaha nivAraNa / bhUlo mata karUNA - sevA kA sAgara sammukha laharAtA, vIrAyatana vIra - zAsana kA dRzya manohara dikhalAtA / sanA samatva-surabhi se yaha thala, tyAga-vibhA se amala-dhavala, tapa, nirjarA, Atma-darzana hI jIvana-lakSya yahA~ avicala, jJAna-merU ho, dhyAna-merU ho, yahA~ na ArohaNa muzkilacAhe jo bhI car3he zikhara taka lekara zraddhA kA saMbala / yahA~ divasa kalyANa bA~TatA, Atma-vicintana zAnta nizA, zucitA, bhakti, vinayatA saba ko satata dikhAtA sahI dizA / tuma kavi ho to yaha kavi-gurU kA maMgalaprada upakrama manahara, karate sundaratA ko sundara puNya ziMzapA ke tarUvara, prakRti-goda meM ina tarUoM kA jIvana kitanA moda bharAeka-eka se hor3a kara rahe chUne ko Upara ambara / viSa ke badale amRta, yahIM to mRtyu bIca jIvana milatA, prema devatA ke hAthoM se cira-marU meM sarasija khilatA / jo kucha bhI hai yahA~ satya, ziva, manahArI, sukhakara, sundara, prati-pala nUtana veSa banAkara naTI-nisarga nRtya-tatpara, sumana-sumana hai yahA~ dUba bhI A~khoM ko zItala karatIrUparAzi kI khojoM meM hI sacakita ura ye zaila-zikhara / chavi kA bhUkhA manuja yahA~ A matta kalApI bana jAtA, eka apUrva acintya loka meM vaha basa apane ko pAtA / 53 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka-eka kara kitanI smRtiyA~ mana-prANoM meM laharAtIM, kiMkartavya-vimUr3ha, bhramita ko bodha - vicintana de jAtI, gUMjI kabhI isI upavana meM jagatAraka prabhu kI vANIsatata jvalita paurUSa ke maga meM niyati nahIM bAdhA lAtI / vartamAna ke geha padhAre jaba atIta banakara pAhuna, zizu marAla taba kyoM na vivekI hoM anubhava ke motI cuna ? dUra-dUra ke Atura prANI bhava-rUja yahA~ miTA jAte, carma-cakSu kI carcA ochI, jJAna-cakSu ve apanAte, samavasaraNa kI puNya bhUmi meM miTatA unakA dAruNa dukhamamatA se bhIgA sAvana ve yahA~ jeTha meM bhI pAte / kSaNa bhara baiTha yahA~ DhUMDho kavi, apane bhAva-ratna khoe, rahe aparicita tuma paricita se, sadA aparicita Dhiga roe / moha-dhuli-dhusara prANoM ko tuma cintana jala se dho lo, brAhmI kalA-tIrtha meM Akara nirvikAra bolI bolo, jinavara kA cAritrya-vRtta hai dRga sammukha preraka, pAvanacira gati banI zramaNa saMskRti yaha tuma bhI samuda sAtha ho lo / upadezaka gurudeva, dezanA yahA~ rAta-dina hai calatI, hote jo jijJAsu unheM hI gUr3ha jJAna kI nidhi milatI / kara meM tyAga, jJAna antara meM mukha meM jana-kalyANa vacana, rASTrasaMta jaya ! kulapati jaya-jaya ! jaya sevA-arpita jIvana ! saMskRti, prakRti, vikRti tInoM kA bheda yahIM Akara khulatAkalita kaumudI amaracandra kI karatI udAsita kaNa-kaNa / hai yuga-pUjya zAstA ye hI, aga-jaga inakA dAsa banA, vANI ina kI amara-bhArata, carita, maMjula itihAsa banA / 54 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAripAzvika munivara jitane, sabhI niraMjana, vijJAnI, sabhI labdhi-dhara, jaga virakta haiM, prema, AsthA, varadAnI, muni akhileza vandya, karUNA - dhana, sakhA manISI jyotirtharahotI AtmA svayaM vibhAsita suna inakI tAtvika - vANI / Ae ye sudUra giri-vraja meM raghuvara saMga lakSmaNa bana kara, maMgala mUrti, zramaNa garimA gRha, zruta-tatvajJa, jJAna-nirjhara / tapaHpUta vyaktitva khojane kavi, na dUra tuma ko jAnA, na hI tumheM candanabAlA kA Azrava-saMvara duharAnA, viduSI, sAdhvI - ratna candanA, yahA~ loka-sevA meM ratazuci mahattarApada adhikAriNi inheM vijJa- jana ne mAnA / mAnavatAvAdI darzana meM inase nava adhyAya jur3A, namana karo, karUNA - pravAha phira Arta jagata kI ora mur3A / pA gurUvara se jJAna - sampadA, jo prabuddha, jo gata saMzaya, kavi, vizruta ye vIra dharA ke saumya tapI munivarya vijaya, zramaNa-saMskRti samaya samanvita huI punaH inako pAkaraandha mAnyatA unmUlana meM ye avicala ura, cira nirbhaya / jIvana aura jagata para karatA mAnava-mana anukSaNa cintana, Atma-rUpa kI jhalaka dikhAtA saba ko eka zramaNa-darzana / zata-zata ramya nagara hai samprati isa araNya para nyochAvara, gurUvara-pada-nakha jyoti prApta kara jyoti bharita bhUtala - ambara, vahI brahmapura kSIrodadhI meM girA - indirA aba rahatI divya mahAsatiyoM meM darzita chavi unakI maMgala, manahara / pAvana 'sumati' 'sAdhanA' 'suyazA' saMskRti bIja yahA~ bolIMsahaja 'cetanA' 'vibhA' 'zubhA' ura nita kali- kalmaSa haiM dhotIM / 55 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga-virAga eka sama jinako, jinheM eka sama sudhA-garala, zazi - sIkara, ravi-kara donoM meM jinakA hRdaya aTala- avicala, zrama-saMyama, samabhAva-vibhava se pUrita haiM jinakA jIvanahai namasya ye muni 'samadarzI' lo vandana kara amita phala / kavi, tuma dRSTi phirAkara dekho, paira bar3hAo Thahara-Thahara, vIrAyatana vaMdanA thala hai, vandya yahA~ ke saba munivara / pUjya dRSTa caraNoM meM kavi, yadi samucita praNati aura vaMdana, to phira mAnava hRdaya chor3a deM, kyoM adRSTa kA AkarSaNa ? kala taka jinakI mamatA karUNA avirala jana-jana para barasI - karo Aja una raMbhA - zrI ko arpita tuma zraddhA cintana / apane lie sabhI jIte haiM, tuma jagatI ke lie jiyo, mahAsatI kI sIkha na bhUlo sudhA bA~Ta kara garala piyo 1 prakRti yahA~ gaMbhIra hRdaya se anukSaNa vandana - svara bharatI, bAla-vihaga kI madhura kAkalI satata kheda-pIr3A haratI, teja dUra kI havA yahA~ A rUkatI vandana cAha lievandana kA anurAga saMvAre sajala jalada chUte dharatI / kavi, kalpanA tumhArI nabhagA vaha bhI aba nIce Ae / mila kara jaga ke abhyantara se gurUvara kI mahimA gAe / 'vIrAyatana' jAgaraNa-yuga kI ura-preraka racanA manahara, tyAga khar3A hai svArtha vyUha meM nirvikAra nirbhaya antara, karUNA se nara-prANa sarasa hai, dveSa, sneha kA anugAmIzataka paMca- viMzati vyatIta kara AyA phira aisA avasara ajaba zaukha gurUvara kA jAdU mukharita huA mauna kAnana, haTI prasupti, milA manu suta ko Atma - vicintana kA sAdhana / kumuda vidyAlaMkAra -- 56 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhana daulata pAkara bhI sevA, agara kisI kI kara na sakA / dayA bhAva lA duHkhita dila ke jakhmoM ko jo bhara na sakA / / vaha nara apane jIvana meM, sukha-zAnti kahA~ se pAegA? ThukarAtA hai, jo auroM ko, svayaM ThokareM khaaegaa| prakAzaka : sugAla eNDa dAmANI 11, ponappA lena, TriplIkena, cennaI -5. * Rs. 50/