Yogshastra Part 04

Author(s): Hemchandracharya, Vijaydharmsuri
Publisher: Asiatic Society of Bengal

Page 19

तृतीयः प्रकाश: । कायस्य उत्सर्ग इत्यर्थः, उच्छसितं हि निरोडुमशक्यम्, तनिरोधे सद्यः प्राणविघाताद्यापत्तेः । यदाह
'ऊसासं न निरुभइ अभिग्गहिओवि किमु चिट्ठाए । सज्ज मरणं निरोहे सुहुमुस्मासं तु जयणाउ ॥ १ ॥ एवं निःश्वसिताद्यपि नौससिएणं अध:श्वसितं नि:श्वसितं तस्मात् ; खासिएणं काशितात्; किएणं क्षुतात् ; जम्भाइएणं वितवदनस्य प्रबलपवननिर्गमो जम्भितं तस्मात्; उड्डुएणं उहारितात् ; वायनिसग्गेणं अपानेन पवननिर्गमो वातनिसर्गस्तस्मात् ; भमलिए शरीरभमेराकस्मिक्याः ; पित्तमुच्छाए पित्तप्राबल्यान्मनाग्मोहो मूळ तस्याः ; सुहुमे हिं अंगसंचाले हिं सूक्ष्मेभ्यो लक्ष्यालक्ष्येभ्योऽङ्ग सञ्चारेभ्यो गानविचलनप्रकारेभ्यो रोमोहमादिभ्यः ; सुहुमेहिं खेलसंचाले हिं सूक्ष्मेभ्यः खेलस्य श्लेष्मण: सञ्चारेभ्यः ; पात्मनो हि वीर्ययुक्तद्रव्यतया अन्तःसूक्ष्मश्लेभसञ्चार: सम्भवतीत्यतोऽन्यत्रोचते सुहुमेहिं दिट्ठिसंचालेहिं सूक्ष्मेभ्यो दृष्टिसञ्चारेभ्यो निमेषादिभ्यः ; सूक्ष्मा हि दृष्टिसञ्चारास्तदा सर्वथा निरोडुं शक्यन्ते यदा एकस्मिन् द्रव्ये दृष्टिनिवेश: स्थिरीकर्तुं शक्यते, न च शक्यते कर्तुमिति । उच्छु सितादिभ्योऽन्यत्र कायोत्सर्ग करोमोत्येतावता किमुक्तं भवति एवमाइएहिं आगारहिं अभग्गो अविराहिलो हुज्ज मे काउसमग्गो एवमादिभिरुच्छसितनिःश्वसितादिभिः पूर्वोक्तैराकारैरपवादरूपै
(१) उच्छासन निरुण ड्वि आभिग्राहकोऽपि किमुत चेष्टया।
सद्यो मरणं निरोधे सूक्ष्मोच्छास तु यतनया ॥ १ ॥