________________
વ્યાખ્યાન ૨૧૭]. દાન ઘર્મની દેશના
૨૯ આ કવિત સાંભળીને રાજાએ તેને કવિતના પ્રત્યક્ષરે અર્થાત્ અક્ષર જેટલા ઘોડા આપ્યા.
એકદા કુમારપાળ રાજા શ્રી હેમાચાર્ય ગુરુને દ્વાદશાવર્ત વંદનાપૂર્વક વંદન કરીને ખમાવતા હતા તે વખતે ગુએ તેના પૃષ્ઠ ઉપર હાથ મૂક્યો. તે જોઈને ગાગલિ નામનો કવિ બોલ્યો
हेम तुमारा करमहीं, दीसे अद्भुत सिद्धि ।
जे चंपे हेठा मुहा, ते पामे हरि सम ऋद्धि ॥१॥ આ દુહો સાંભળી કુમારપાળે તેને પોતાના હાથનાં કડાં આપ્યા. ઇત્યાદિ અનેક પ્રબંધો કીર્તિ દાન ઉપર જાણી લેવા.
દાન લોભ છોડવા માટે આપવાનું છે. એ લક્ષ્ય જે દાન અપાય તે મોક્ષમાર્ગમાં ઉપયોગી છે. માટે કીર્તિ અર્થે દાન આપે તે લોભ છોડ્યો અને માન મેળવ્યું. એક ગયું ને બીજું આવ્યું.
“સુપાત્રદાન ને અભયદાનથી દાતા મુક્તિ પામે, અનુકંપાદાનથી સુખ પામે, ઉચિતદાનથી પ્રશંસા પામે અને કીર્તિદાનથી સર્વત્ર મોટાઈ પામે.”,
વ્યાખ્યાન ૨૦૧૭
દાન ધર્મની દેશના श्राद्धानां पात्रभक्तानां, कार्पण्यदोषमुक्तये ।
देशना दानधर्मस्य, देया तीर्थहितेच्छुभिः॥४॥ ભાવાર્થ-“સુપાત્રની ભક્તિ કરનારા શ્રાવકોને કૃપણતારૂપી દોષનું નિવારણ કરવા માટે તીર્થના હિતેચ્છુ સાધુઓએ દાનધર્મની દેશના આપવી.” તે દાનઘર્મની દેશના નીચે પ્રમાણે–
कालेऽल्पमपि पात्राय, दत्तं भूयो भवेद्यथा ।
નિનાય ચંદ્રના દ્વત્તા, ભાષા: વન્મછિદ્રારા ભાવાર્થ-“યોગ્ય સમયે સુપાત્રને થોડું પણ દાન આપ્યું હોય તો તે મોટું ફળ આપે છે. જેમ ચંદનબાળાએ વીર ભગવાનને અડદના બાકળા આપ્યા, તે તેના પાપનો નાશ કરનાર થયા.”
શ્રી વીર ભગવાને કરેલો અભિગ્રહ છ માસે પૂરો થયો, તે વખતે દેવોએ સાડા બાર કરોડ સુવર્ણની વૃષ્ટિ કરી, તેનાથી ઘનાવહ શ્રેષ્ઠીનું ઘર ભરાઈ ગયું, તે જોઈને તેની પડોશમાં રહેનારી એક ડોશીએ વિચાર્યું કે-“માત્ર અડદના બાકળા આપવાથી દુર્બળ તપસ્વી જો આટલી બધી સમૃદ્ધિ આપે છે, તો હું કોઈ પુષ્ટ અંગવાળા મુનિને ઘી તથા સાકર સહિત પરમાત્ર વડે સંતોષ પમાડીને અપાર લક્ષ્મી ગ્રહણ કરું.” પછી તે કોઈ હૃષ્ટપુષ્ટ શરીરવાળા મુનિવેશ ઘારીને બોલાવી ક્ષીરનું દાન દેતી સતી વારંવાર આકાશ સામું જોવા લાગી; તે જોઈને પેલા વેશઘારી સાથએ તે ડોશીનો અભિપ્રાય જાણી તેને કહ્યું કે-“હે મુગ્ધા! મારા તપ વડે અને તારા ભાવ વડે તેમજ આધાર્મિક આહારના દાન વડે તારા ઘરમાં આકાશથી પથ્થરની વૃષ્ટિ થશે, રત્નની વૃષ્ટિ થશે નહીં; કેમકે દાન આપનારની કે લેનારની તેવી શુદ્ધિ નથી.” ઇત્યાદિક કહીને તે ડોશીને પ્રતિબોધ પમાડ્યો.
વળી જે નામને યોગ્ય ગુણવાન હોય તે જ શ્રેષ્ઠ પાત્ર છે, બીજો નહીં. પાત્રની પરીક્ષાના સંબંઘમાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
