Updeshmala Doghatti Bhavanuvad

Author(s): Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay

Page 3

ઉપદેશમાળા ગ્રંથ એટલે શું? આ હુંડા અવસર્પિણીમાં પંચમકાલમાં શ્રી વીરભગવંતનાં અવિચ્છિન્ન પ્રભાવશાળી જિનશાસનમાં અનેક ગીતાર્થ આચાર્ય ભગવંતો થઈ ગયા અને શાસનનાં પુણ્ય પ્રભાવે હજુ પણ શાસનની ધુરા વહન કરનારાં પ્રભાવક મહાપુરૂષો થશે. જેઓનાં ઉપદેશયોગે દરેક કાળમાં શાસનની છત્રછાયામાં પુણ્યશાળી આત્માઓ તેમનાં ઉપદેશાનુસાર સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રની આરાધનામાં જોડાઇ મોક્ષમાર્ગનાં અધિકારી
બનશે.
તીર્થંકર-ગણધર ભગવંતોની ગેરહાજરીમાં તીર્થંકર-ગણધરનાં વચનાનુસાર ઉપદેશ આપી અનેક આત્માઓ સંસાર વિમુખ બની સંસાર સાગરથી પાર ઉતરે છે. સાધુભગવંત તેમજ શ્રાવકોને સંસાર સાગરથી પાર ઉતારવા માટે સમકિતની પ્રાપ્તિ કરી દેશવિરતિ, સર્વવિરતિ સુધી પહોંચી મોક્ષમાર્ગને અનુસરવા માટે ભગવાન મહાવીરનાં શિષ્ય ધર્મદાસગણીએ આ ગ્રંથની રચના કરેલ છે.
આ ઉપદેશમાળાનાં ૫૪૨ શ્લોક પ્રાકૃત ભાષામાં ધર્મદાસગણીએ પોતાના પુત્ર રણસિંહ જે રાજપુત્ર હતો તેને પ્રતિબોધવા માટે તથા તેમનાં પછી બીજાને પણ પ્રતિબોધવા માટે રચના કરેલ છે. આ ઉપદેશમાળાનાં ૫૪૨ શ્લોક રચી વિજયા સાધ્વી તથા સુજયસાધુ (જિનદાસગણી) ને કંઠસ્થ કરાવી ઉપદેશ આપવા માટે રણસિંહ રાજપુત્ર પાસે મોકલ્યા. રણસિંહ રાજપુત્રે પણ આ ઉપદેશમાળાનાં ૫૪૨ શ્લોક કંઠસ્થ કરી વૈરાગ્યભાગ પ્રાપ્ત કરી પોતાનાં પુત્રને રાજગાદી સાથે આ ઉપદેશમાળા ગ્રંથ સોંપી પોતે આચાર્ય મુનિચંદ્રસૂરિ પાસે સંયમ ગ્રહણ કરેલ.
જેમ રણસિંહ રાજપુત્રે ઉપદેશમાળા ગ્રંથથી વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત કરેલ અને પેથડ મંત્રી દરરોજ પાલખીમાં બેસી આ ગ્રંથનો સ્વાધ્યાય કરતા હતાં. તેથી આ ગ્રંથ વાદિદેવસૂરિનાં શિષ્ય રત્નપ્રભસૂરિએ વિ. સં. ૧૨૩૮નાં માઘ માસમાં માત્ર ૫૪૨ શ્લોકની ૧૧૧૫૦ શ્લોક પ્રમાણ ટીકા બનાવી. ભૃગુકચ્છ (ભરૂચ) નગરનાં અભ્યાવબોધ તીર્થમાં મુનિસુવ્રતસ્વામીની છત્રછાયામાં પ્રગટ કરેલ. અને શ્રી હેમસાગરસૂરિએ આનું ભાષાંતર કરેલ.
આ સંસારની અન્તર્ગત ઘણાં ભારેકર્મી જીવો હોય ઘણાં પ્રમાદમાં પડેલા હોય. વળી અર્થ, કામમાં અત્યંત આસક્ત બનેલા હોય. સંયમ તપમાં પ્રમાદી હોય, દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રની ક્રિયામાં ઉત્સાહ વગરનાં હોય તેવાં આત્માઓ જો ઉપદેશમાળા ગ્રંથનું વાંચન કરે તો ધર્મ અને મોક્ષમાર્ગના મુસાફીર બની આગળ વધી શકે. સરલ ગુજરાતી ભાષામાં દોઘટી ટીકાવાળું આ ગ્રંથ પુનઃ પ્રકાશન કરેલ છે. તો દરેક સાધુ-સાધ્વીજી તેમજ દરેક શ્રાવક-શ્રાવિકા આ ગ્રંથને સંપૂર્ણ રૂપે વાંચી સ્વ-પરનાં કલ્યાણ માટે કલ્યાણકારી બને એજ હાર્દિક શુભેચ્છા.
હાલ દોઘટ્ટી ટીકાવાળો ગ્રંથ અપ્રાપ્ય હોવાથી પુનઃ સંપાદન કરેલ છે. શ્રાવકનાં અતિચારમાં પણ આ ગ્રંથનું નામ આવે છે માટે આ ગ્રંથને જીવનમાં એકવાર તો અવશ્ય વાંચવો જોઇએ..
લિ.
આચાર્યદેવશ્રી રત્નાકરસૂરિજીનાં
શિષ્ય ઉપાધ્યાયશ્રી રત્નત્રયવિજયજી