Tulsi Shabda Kosh Part 02

Author(s): Bacchulal Avasthi
Publisher: Books and Books

Page 597

1142
तुलसी शब्द-कोश
हा: (१) अव्यय (सं.)। शोक, अवसाद, दैन्य आदि का सूचक । 'हा राम हा
रघुनाथ ।' मा० ६.१०१.६ (२) (समासान्त में) वि०० (सं० हन्) विलाश__ कारी । रघुबंस बिभूषन दूषन-हा ।' मा० ६.१११.८ हाट : हट्ट। मा० २.११.३ हाटक : सं०० (सं० हटति दीप्यते इति हाटकम्-हट दीप्तो) । देदीप्यमानः
सुवर्ण । 'सजे सबहिं हाटक घट नाना।' मा० १.६६.३ हाटकपुर : स्वर्णमयी नगी लङका । मा० ५.३३.८ हाटकलोचन : सं०० (सं0-हिरण्याक्ष= रहिरण्य =हाटक+अक्षि =लोचन)। ___ हिरण्याकशिपु का अनुज असुरविशेष । मा० १.१२२.६ हाटक : हाटक+कए । सुवर्ण कवि० ५.२४ ।। हाड़, डा : सं०० (सं० हड्डी=अस्थि) । हड्डी । मा० १.१२५; ६.५२.३ हाता : वि.पुं० (सं० हात–हाता)। त्याग कराने वाला, नष्ट करने वाला।
_ 'यातुधान-प्रचुर हर्ष-हाता ।' विन० २६.५ हामो : वि००कए० (सं० हात्र) । (१) हीन, वञ्चित । 'सोहेब सेवक नाते ते __ हातो कियो।' हनु० १६ (२) क्षीण, त्यक्त, नष्ट । 'हातो कीजै हीय तें भरोसो
भुज बीस को।' कवि ६.२२ हाथ : हस्त (प्रा० हत्थ)। (१) कर, पाणि । मा० ७.१७.६ (२) लाभ
(लाक्षणिक) । 'नहिं लागिहि कछु हाथ तुम्हारे ।' मा० २.५०.५ (३) अधीन
(लाक्षणिक) । 'मन हाथ पराएँ ।' मा० १.१३४.५ हाथहमारी : (दे० हजारी) सहस्रबाहु । कवि० ६.५ हाथहि : हाथ में, को । 'फरकि बाम भुज नयन देत जनु हाहि ।' जा०म० १०१ हाथा : हाथ । मा० २.५२.१ हाथिन : हाथी+संब० (सं० हस्तिनाम् >प्रा० हत्थीण) । हाथियों । 'हाथिन सों
हाथी मारे।' कवि० ६.४० हाथी : सं०पु० (सं० हस्तिन्>प्रा० हत्थी) । कवि० ५.६ हाथ : हाथ+कए । एक भी हाथ (प्रहार) । 'बहइ न हाथु दहइ रिपु छाती।"
मा० १.२८०.१ हानि, नी : सं०स्त्री० (सं०) । क्षति, नाश । मा० १.४.२; १.३६.५ हानिकर : वि०पु० (सं०) । नाशकारी । 'अघहानि-कर ।' दो० २३७ हाय : अव्यय (सं० हा)। विस्मय, क्लेश, क्षोम, शोक आदि-सूचक । मा
१.२७६.५ हनु० ३८ हार : (१) सं०० (सं०) । माला । मा० १.१४७.६ (२) मैदान । खेत, उपवन
आदि । 'बानरु बिचारो बाँधि आन्यो हटि हार सों।' कवि० ५.११