Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 03
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
૧૨૨
શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩ સૂત્ર-૧૧ આંકડાનું ગણિત હંમેશા જમણી બાજુથી ડાબી બાજુ તરફ જતાં જતાં થાય છે. એટલે એકમ સંખ્યા જમણી બાજુ છેલ્લી આવે છે અને દશક સંખ્યાઓ ડાબી બાજુથી ચાલી આવે છે. માટે સંખ્યાનું વાંચન ડાબી બાજુથી થાય છે.
જેમ કે, જમણી બાજુથી ડાબી તરફ એકમ, દશક, સો, હજાર, દશહજાર, લાખ, દશ લાખ વગેરે. લાખ દશહજાર હજાર સો દશક એકમ
૪ ૬ ૫ ૭ ૩ ૯ વાંચન– ચાર લાખ પાંસઠ હજાર સાતસો ઓગણચાલીસ. ગણિત– ભાગાકાર સિવાય, જમણી બાજુથી ડાબી બાજુ થાય છે. ગુણાકાર– દા.ત. : | ચાર પંચા વીસ, વીસની શૂન્ય બે વધ્યા, ચાર ચોક ૧૯૨૪૫ | સોળ, બે ઉમેરતાં અઢાર, અઢારનો આઠ, એક વધ્યો,
ચાર દુ આઠ, એક ઉમેરતાં નવ, ચાર છક ચોવીસ, X૪
ચોવીસનો ચોગડો, બે વધ્યા, ચાર એકા ચાર, બે ૬૪૯૮૦ | ઉમેરતાંછ,જવાબ-ચોસઠ હજારનવસો એંશી વંચાય. સરવાળો, બાદબાકી, પણ આ રીતે જમણેથી ડાબે કરાય છે. જયારે ભાગાકાર ડાબેથી જમણે કરાય છે. માટે વર્ગમૂળ કાઢવા માટે પણ છેલ્લા એકમના આંકડાથી, દશક, સો, હજાર, દશહજાર, લાખ વગેરે આંકડા વિષમ-સમની નિશાની કરવી. એક સ્થાનના આંકડા વિષમ કહેવાય છે અને બેકી સ્થાનના આંકડા સમ કહેવાય છે. ઊભી લીટી 1 અથવા શૂન્ય ૦ વિષમ, અને આડી – લીટી સમ સમજવી.
આ નિશાની કરવાનું કારણ, વર્ગમૂળનો ભાગાકાર કરતી વખતે ડાબી બાજુના પહેલા આંકડા ઉપર અથવા ૦ ની નિશાની હોય તો એક જ આંકડાથી વર્ગમૂળનું શોધન શરૂ કરવું જોઇએ, પણ પહેલા આંકડા ઉપર સમ – નિશાની હોય તો બે આંકડાથી વર્ગમૂળનું શોધન કરવું જોઇએ. તે પછી દરેક વખતે વિષમ નિશાનીવાળી સંખ્યા કટકે કટકે નીચે ઉતારવી. કેમ કે એકી સાથે મોટી સંખ્યાનો ભાગાકાર કે વર્ગમૂળ કરી
